امام رضا علیه السلام و ایران

امام رضا علیه السلام و ایران

امام رضا و ایران کتاب شانزدهم از مجموعه تاریخ و تمدن اسلامی است که در دفتر نشر معارف به چاپ رسیده است. در میان انبوه تحولات تاریخ ایران و اسلام بدون شک سفر امام علی بن موسی‌الرضا (ع) به ایران از بزرگ‌ترین حوادث تاریخ این سرزمین شمرده می‌شود. اصولاً حوادث روزگار امامت علی بن موسی‌الرضا (ع) از حوادث حائز اهمیت در تاریخ اسلام و تاریخ تشیع بوده و هست. اینکه برخی محققان، این دوره را با حماسه عاشورا و گروهی آن را با نرمش قهرمانانه امام حسن (ع) و جمعی دیگر آن را با موقعیت امامسجاد (ع) و گروهی نیز آن را با انقلاب فکری و فرهنگی صادقین مقایسه و شبیه می‌دانند، نشان دهنده اهمیت خاص و چندبُعدی بودن وضعیت آن مقطع تاریخی و پیامدهای آن دعوت سیاسی بوده است. درباره کتاب امام رضا و ایران این کتاب پنج فصل اصلی و یک نتیجه‌گیری پایانی دارد. فصل اول، با عنوان ایران در دوره نخستین خلافت عباسی، به چگونگی اداره ولایات ایران، وضعیت برامکه در دستگاه خلافت، حدود سرزمین خلافت شرقی مأمون و وضعیت والیان ایالت‌های مختلف می‌پردازد. فصل دوم با عنوان اوضاع خراسان در آستانه ورود امام رضا (ع) به ایران، به دو موضوع اهمیت خراسان، مشکلات دوره هارون عباسی تا به‌قدرت رسیدن مأمون و عواملی که باعث برتری امین نسبت به مأمون در جریان ولایتعهدی شده، پرداخته است. فصل سوم با عنوان خلافت مأمون و قیام‌های علویان، به علل روی‌گردانی خراسانی‌ها از مأمون، قیام‌های علویان و اقدامات مأمون برای رهایی از مشکلات پرداخته است. فصل چهارم با عنوان ولایتعهدی امام رضا (ع) و بازتاب حضور ایشان در ایران به موضوع شروط امام رضا (ع) برای پذیرش، نتایج پذیرش ولایتعهدی، مناظرات امام با پیروان ملل و نحل و عالمان ادیان و مهاجرت سادات به ایران و آثار مثبت این سفر به ایران پرداخته است. فصل پنجم، با عنوان سیره تربیتی، اخلاقی و عملی امام رضا (ع) به گوشه‌ای از ویژگی‌های رفتاری و عبادی ایشان پرداخته است، دعا، ایمان و دینداری، اکمال خرد و اوصاف دوستداران ولایت از دیگر مباحث این کتاب است.