امام على علیه السلام و قرآن

امام على علیه السلام و قرآن

«امام علی علیه‌السّلام و قرآن» کتابی است که در آن به بیان تعالیم امیر مؤمنان علی علیه‌السّلام درباره قرآن، علوم قرآنی، تفسیر و روشهای آن پرداخته می‌شود. در میان گونه‌های تفسیر، تفسیر ماثور که برگرفته از مخاطبان وحی تلقی می‌شود از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در میان پژوهشها و مباحث مربوط به تفسیر ماثور و یا به عبارتی تفسیر نقلی، آرای تفسیری علی علیه‌السّلام جایگاه خاصی دارد چراکه وی در دامان گیرنده وحی پرورش یافته و از آن حضرت تفسیر و تاویل آیات الهی را فراگرفته است. در این نوشته تلاش شده است تا دانش امام علی و روشهای او در تفسیر کلام خدا واکاویده شود. از این رو موضوعات زیر، با توجه به گنجایش کتاب حاضر از جمله مواردی است که در آن به بحث و بررسی گذارده می‌شود: ۱- قرآن از نگاه امام علی علیه‌السّلام ۲- علوم قرآنی در نگاه امام علی علیه‌السّلام ۳- تبیین جایگاه امام علی علیه‌السّلام در تفسیر قرآن ۴- شرایط تبیین آیات الهی از دیدگاه امام علی علیه‌السّلام ۵- روشهای امام علی در تفسیر قرآن. در پدیدآوردن این کتاب از منابع حدیثی و تفسیری فراوانی بهره برده شده است. تتبع گسترده در منابع گوناگون حدیثی و تفسیری به خوبی نمایان می‌سازد که روایتهای تفسیری بسیاری از امام علی علیه‌السّلام نقل شده است که در میان آنها نکات بدیع فراوانی وجود دارد و در پژوهشهای قرآنی از آنها غفلت شده است. نوشته حاضر از جمله مقاله‌های «دانشنامه امام علی علیه السلام» است که در سال ۱۳۸۰- ۱۳۷۹ به نام امام علیه‌السّلام نامگذاری شد. کتاب مشتمل بر پیشگفتاری از نویسنده و چهار فصل و کتابنامه و نمایه است: فصل اول: «قرآن در آفاق نگاه امام علی علیه السلام» در این فصل به معرفی قرآن به عنوان کتابی جامع، دربردارنده دستورات الهی، میزان رفتار، کتاب خبر، نصیحت گری مشفق، کلید خیرات، حجت خدا، کتاب زندگی و... از دیدگاه امام علیه‌السّلام پرداخته شده است. فصل دوم: «علوم قرآنی در اندیشه امیر مؤمنان» به مباحث علوم قرآنی نظیر: اقسام آیات، اسلوب قرآن، زبان قرآن، تفسیر، تفسیر به رای، تحریف، اسباب نزول، ناسخ و منسوخ، قرائت، تاویل، حروف مقطعه و غیره از نگاه امام پرداخته شده است.  فصل سوم: «امام علی، مفسری سرآمد» به موضوع امام علی علیه‌السّلام و تفسیر قرآن می‌پردازد و از مقام تفسیری امام علی علیه‌السّلام در قرآن، مقام تفسیری علی در نگاه پیامبر، دانش تفسیری امام علی علیه‌السّلام در بیان خود او، تفسیردانی علی علیه‌السّلام در نگاه اهل بیت و در نگاه صحابه و قرآن پژوهان سخن می‌گوید.  فصل چهارم: «تفسیر و روشهای آن» در دو بخش: تفسیر و روش‌ها تنظیم شده است. بخش اول: «تفسیر» به موضوعاتی چون: نیاز به تفسیر، تفسیر و شرایط آن از نگاه امام علی و غیره می‌پردازد. بخش دوم: «روشها» از روشهای چهارگانه تفسیری سخن می‌گوید که عبارتند از: ۱- تفسیر قرآن با قرآن ۲- تفسیر قرآن به کلام پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ۳- تفسیر معناشناسی ۴- تفسیر عقلی و اجتهادی. در کتابنامه فهرست منابع نوشتار حاضر و در نمایه فهرست آیات، روایات، نمایه اعلام، گروهها و غیره آمده است.