مؤلف:عزت الله مولایىنیا کتاب پیرامون یکى از مهمترین مسائل علوم قرآنى یعنى مسالهء نسخ نوشته شده است.مؤلف که یکى از قرآن پژوهان معاصر مىباشد در این کتاب موضوع نسخ را از دیدگاهها و زوایاى مختلفى مورد بررسى قرار داده است. وى در بخش اول اهمیت و نقش شناخت ناسخ و منسوخ در قرآن را بحث و در این راستا پیشینهء تاریخى آن را همراه با کتابهاى تالیف شده در این زمینه توضیح داده سپس به تعریف نسخ و شرائط آن پرداخته در پایان اقسام نسخ را توضیح مىدهند-در بخش دوم کتاب مسالهء امکان و عدم امکان نسخ را مورد بررسى قرار داده و از آنجا که میداندار عدم امکان نسخ ابو مسلم اصفهانى مىباشد در سه فصل پیرامون شخصیت و افکار وى سخن گفته،دیدگاههاى او را مورد بررسى قرار مىدهد.در فصل دیگر دلایل و اشکالات منکران نسخ را ذکر و پاسخ آنها را مىدهد وى در فصل پایانى نسخ را از نظر قرآن و عقل اثبات و ادله آنرا ذکر مىنماید. از نکات قابل توجه در این کتاب،استفاده از منابع متعدد و فراوان و نیز معرفى منابع زیاد جهت شناخت مسالهء نسخ مىباشد و به لحاظ ارزشمند بودن کتاب و مسائل مطرح شده در آن،مقدمهاى از طرف آیت ا..معرفت در کتاب وجود دارد که نشانگر میزان علمّیت و اهمیت کتاب مىباشد.
ساختار کتاب:
مطالب کتاب شامل دو بخش است که هر بخشى داراى چند فصل مىباشد و مجموعا پانزده فصل را تشکیل مىدهند که فهرست مطالب به قرار زیر است بخش اول:اهمیت،ارزش و نقش شناخت ناسخ و منسوخ در قرآن شامل هشت فصل اهمیت شناخت ناسخ و منسوخ، پیشینهء تاریخى نسخ در فرهنگ خاندان وحى، پیشینهء تاریخى و سیر نگارش ناسخ و منسوخ از آغاز تا کنون، تعریف نسخ، نسخ در نگاه قرآن پژوهان،اصولیان،و تطور آن، تطور مفهومى نسخ در ادوار تدوین از آغاز تا کنون، شرایط نسخ و گونههاى نسخ در قرآن کریم بخش دوم:امکان نسخ از نظر عقل و وقوع آن در شرع شامل هفت فصل: امکان نسخ از نظر عقل، نخستین میداندار نظریهء انکار نسخ در قرآن کریم، کدام ابو مسلم، بازسازى نظریهء ابو مسلم اصفهانى در صد سال اخیر، آیا نسخ از نظر عقل امکان دارد، دلایل و اشکالات نقلى منکران نسخ در قرآن و اثبات نسخ در قرآن از نظر عقل،قرآن،سنت و اجماع.
ویژگىها:
١-در هر موضوعى دیدگاههاى صاحبنظران را طرح آنها را نقد و اشکالات را بیان مىکند ٢-در پایان هر بحث نتیجهء را بصورت خلاصه بیان مىنماید ٣-در بخش اول-فصل ششم:پس از بیان تعاریف مختلف از نسخ،آنها را در سه قسم،بیان-رفع و خطاب تقسیم کرد. نام مدرسه بر آنها نهاده و مدرسه بیان،مدرسه رفع و مدرسه خطاب را با مؤسسان آن مدارس و سیر تکاملى آنان توضیح مىدهد،در پایان آنها را مورد نقد و بررسى قرار داده است ۴-در بخش اول-فصل دوم-پیشینهء تاریخى نسخ را در فرهنگ خاندان وحى و ائمه اطهار مورد بحث قرار مىدهد. ۵-در بخش دوم-فصل دوم.به شرح حال یکى از منکران عقلى نسخ یعنى ابو مسلم اصفهانى پرداخته،شرح مختصرى از زندگى و افکار وى ارائه مىدهد. ۶-در بخش اول.فصل هفتم-شرائط نسخ مورد بررسى قرار گرفته و پس از بیان شرائط آن،تفاوت میان نسخ و بداء را توضیح مىدهند ٧-در بخش دوم-فصل پنجم-بحث امکان عقلى را مطرح،و پس از پذیرش امکان عقلى آن،سى و هفت شبهه در این زمینه را طرح و جواب آنها را مىدهد.
