پژوهشى پیرامون آخرین کتاب الهى
نویسنده: رجبعلی مظلومی
پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی این کتاب مفید و ارزشمند قرآنى از کتاب‌هاى اولیه در زمینۀ علوم قرآنى به زبان فارسى است که پس از انقلاب اسلامى به قلم دکتر رجبعلى مظلومى نگارش یافته است. کتاب در ۴ جلد سامان یافته است.در جلد اول تحت عنوان «سرگذشت قرآن» به منشأ پیدایش نام قرآن و معانى آن، زمان شروع وحى و چگونگى آن، تدوین قرآن طى دو مرحله حفظ و کتابت قرآن، نام شمارى از حافظان و کاتبان قرآن، معناى جمع قرآن در آیه شریفه:«إن علینا جمعه و قرآنه»سابقۀ گردآورى قرآن و گردآورندگان آن، جمع‌آورى قرآن توسط حضرت علی علیه‌السلام و امتیازاتى که مصحف جمع‌آورى شده توسط ایشان دارابود، مدت زمان تدوین این مصحف که در آن دو دیدگاه ارائه شده است:۳ روز و ۶ ماه، مانع شدن اغراض سیاسى از پذیرفتن مصحف حضرت امیر علیه‌السلام، تدوین مصحف قانونى به دستور عثمان با سرپرستى و راهبرى زید بن ثابت و مختصات آن، فرق مصحف‌هاى تهیه شده و چگونگى مصاحف نوشته شده در صدر اسلام، مختصات مصاحف باقى مانده، مطالبى دربارۀ مصحف منسوب به حضرت امیر علیه‌السلام که در کتابخانۀ علوى نجف و کتابخانه آستان قدس رضوى در مشهد رؤیت شده است، مصحف امام عسکری علیه‌السلام، مصحف أبىّ بن کعب، اطلاعات لازم در مورد مصحف که شامل مطالبى دربارۀ خط قرآن، پیدایش خط در مجاز، اعراب و نشانه‌گذارى و... مى‌باشد.
ترتیب سوره‌ها که برخى آنرا توقیفى و برخى دیگر اجتهادى مى‌دانند،ضابطۀ مکّى و مدنى بودن آیات، ارائه نمودارى از سور مکى و مدنى و ترتیب و تاریخ نزول آنها، تعداد سوره‌ها، آیات، کلمات و حروف قرآن و ارائه جدولى در این زمینه، نامگذارى سوره‌هاى قرآنى و معناى لغوى و اصطلاحى سوره، تصویر نامه‌هاى پیامبر اکرم(ص) به خسرو پرویز و نیز پادشاه مصر، بحثى پیرامون عدم تحریف قرآن و در پایان فهرست مآخذ قابل مطالعه دربارۀ تاریخ قرآن.
جلد دوم کتاب با عنوان «سیر تاریخى قرائت» به مباحثى چون پایه‌گذارى علم قرائت و تجوید، وضع قرائت در عهد رسول خدا(ص)، طبقات قرّاء، علّت اختلاف قرائتها، علم قرائت و فن تجوید، تحقیقى دربارۀ معناى سبعه أحرف، قراء سبعه و عشره، شرایطى که براى امامت قرائت قرار داده شده و اقسام قرائات و بحثى دربارۀ حجیت قرائات در مورد استخراج احکام شرعى و نشانه‌هاى تجویدى و بعضى اصطلاحات تجویدى، پرداخته است.نیز داراى شش فصل است:
فصل اول به تلاش پیامبر در کار تعلیم قرآن و فصل دوم به موضوعاتى که قبلا باید طرح شوند اشاره کرده است. مباحثى چون معناى تأویل، ظاهر و باطن قرآن، محکم و متشابه، فواتح سور، ناسخ و منسوخ و اسباب نزول و مواقع نزول.
فصل سوم:تفسیر به رأى نام دارد.فصل چهارم:معرفى مصادر تفسیر.فصل پنجم: سیر روش تفسیر در طول تاریخ و فصل ششم به اختلافات موجود بین مفسران پرداخته است.
جلد سوم کتاب
جلد چهارم این مجموعه تحت عنوان «فهم قرآن» به مباحثى پیرامون تفسیر و شرایط آن و نیز طرحهاى مختلف پیشنهاد شده دربارۀ تفسیر قرآن که شامل تفسیر قرآن به قرآن و...و نیز طرح پیشنهادى خود نویسنده، روش کار با قرآن، علوم قرآن و معرفى منابعى براى مطالعه دربارۀ علوم قرآنى و غیره پرداخته است.
ساختار
جلد اول این مجموعه شامل یک مقدمه و ۶ فصل است که مؤلف در آن به بیان چکیده‌اى از مطالب مندرج در این مجموعه مى‌پردازد.فصل اول با عنوان:قرآن و تنظیم و تدوین آن، به مراحل دوگانه تنظیم و تدوین و گردآورندگان قرآن و غیره پرداخته است.
فصل دوم:جمع‌آورى قرآن به دست امیر علیه‌السلام، به بررسى امتیازات مصحف امیرالمؤمنین علیه‌السلام و...پرداخته است.فصل سوم به بررسى نحوۀ تدوین مصحف قانونى و مختصات آن پرداخته است، فصل چهارم:فرق مصحف‌هاى فراهم آورده را یادآور شده است.فصل پنجم:اطلاعات لازم در مورد مصحف را بیان کرده و فصل ششم به بررسى عدم تحریف قرآن پرداخته و در پایان مآخذ و منابع قابل مطالعه دربارۀ تاریخ قرآن و منابع و مآخذ خود کتاب فراهم آمده است.
جلد دوم مشتمل بر ۵ فصل مى‌باشد.فصل اول:دربارۀ علم قرائت و تجوید و اختلاف قرائتها و بیان علت این اختلافات بحث مى‌کند.فصل دوم:دربارۀ علم قرائت و فن تجوید و مؤلفان علم قرائت و تجوید به بحث مى‌پردازد.فصل سوم:تحقیقى دربارۀ سبعه أحرف به انجام رسانده و فصل چهارم دربارۀ شرائط امامت قرائت و اقسام قرائت به بحث پرداخته و در پایان فصل پنجم به بررسى حجیّت قرائات و نیز ارائه برخى اطلاعات مهم تجویدى پرداخته است.
در پایان ضمائم کتاب آمده است.
جلد چهارم که فصول آن ادامه فصل‌هاى ۶ گانه جلد سوم مى‌باشد.مشتمل بر ۶ فصل است.فصل هفتم:شرائط تفسیر صحیح، فصل هشتم:طرحهاى پیشنهادى دیگران، فصل نهم:کار با قرآن، فصل دهم:علوم قرآن، فص یازدهم: گفتارهایى در مورد قرآن و فصل دوازدهم:کتاب‌هاى قابل مطالعه دربارۀ علوم قرآن و در پایان ضمائم که شامل منابع و مآخذ کتاب مى‌شود بیان شده است.
