Саид Абдуллоҳи Нурӣ (15 марти 1947 - 9 августи 2006) - яке аз бунёдгузорон ва раҳбарони Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон ва Раиси Кумисюни оштии миллӣ пас ҷанг дар ин кишвар буд.

1 Зиндагинома
2 Таҳсил
3 Фаъолият
4 Осор
5 Манобеъ
Зиндагинома
Сайид Абдуллоҳи Нурӣ 15 марти соли 1947 дар деҳаи Оштиёни ноҳияи Сангвор зода шудааст. Вай чаҳорумин фарзанди Нуриддин Саидов (1900 - 1982), раиси райпо ва ҷамоати деҳои Арғанкӯл, буд. Соли 1953, пас аз он ки ноҳияи Сангвор барҳам зада ва мардумаш ба водии Вахш кӯчонда шуданд, хонаводаи Нурӣ дар совхози «Туркманистон» дар ноҳияи Вахш сокин шуд.
Таҳсил
Мактаби миёнаи маълумоти ҳамагониро соли 1964 дар ноҳияи Вахш хатм кардааст. Аз падараш ва бархе аз уламо, аз ҷумла муддарисон ва донишмандони маъруф Сиёмиддин Наҷмиддинов ва Мавлавӣ Қорӣ Муҳаммадҷон маъруф ба Ҳиндустонӣ, улуми исломиро, аз ҷумла «Сарфу наҳви арабӣ», «Маонӣ», «Мантиқ», «Фиқҳ», «Усули Фиқҳ», «Шарҳи ақида», «Таърихи Ислом», «Ҳадис» ва «Тафсири Қуръон», фаро гирифта аст.
Ҳамзамон дар муассисаи байниноҳиявии баҳисобгирии техникии шаҳри Қӯрғонтеппа давраи муҳандисиро хатм карда сипас то миёнаҳои соли 1986 дар идораи мазкур инженер–геодезист буда аст.
Фаъолият
Моҳи июни соли 1986 мақомоти амниятӣ Нуриро бо иттиҳоми «паҳн кардани хабарҳои бардурӯғе, ки сохти ҷамъиятиву давлатии сотсиалистиро бадном мекунанд» ба ҳабс гирифта ва моҳи феврали соли 1987 бо ҳукми Додгоҳи вилояти Қӯрғонтеппа аз рӯи моддаи 203 Кодекси Ҷиноии ҶШС Тоҷикистон барои якуним сол аз озодӣ маҳрум карда шуд. Мӯҳлати ҷазоро дар маҳбасҳои Сибир ва Шарқи Дур сипарӣ намудааст.
Дар солҳои 1989 - 1992 сардабири нашрияи «Минбари Ислом» - органи чопии Идораи расмии Мусалмонони Ҷумҳурии Тоҷикистон буд. Дар паи ҷанги шаҳрвандӣ аввалҳои соли 1993 ба Афғонистон ҳиҷрат гузашта ва дар он ҷо Ҳаракати Наҳзати Исломии Тоҷикистонро таъсис дод ки ҳастаи аслии Оппозисюни муттаҳиди тоҷик дар ҷанг бо ҳукумати Эмомалӣ Раҳмон буд. Ин Ҳаркат масъулияти нигаҳбониву пуштибонии беш аз 60 ҳазор муҳоҷири тоҷик дар Афғонистон ва муборизаи сиёсиву низомиро барои бозгардонидани ҳуқуқҳои аз дастрафтаи муҳоҷирин ва оворагони тоҷик ба дӯши худ мегирад.
Ҳаракати Наҳзати Исломии Тоҷикистон бо роҳбарии Сайид Абдуллоҳи Нурӣ дар оғоз гардидани музокироти Сулҳи тоҷикон дар моҳи апрели соли 1994 нақши калидиро дошт. Раванди музокироти Сулҳи тоҷикон (апрели 1995 то июни соли 1997) таҳти раҳбарии бевоситаи Нурӣ қарор дошт. Барои ҳарчӣ зудтар расидан ба оштиву тавофуқи ниҳоӣ Нурӣ ҳафт бор хориҷ аз кишвар бо Раиси Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дидору гуфтугӯ мекунад. Ин мулоқотҳо дар раванди музокироти Сулҳ нақши сарнавиштсоз доштанд.
Нурӣ аз июли соли 1997 то 31 марти соли 2000 Раиси Комиссияи Оштии Миллӣ буд. Аз сентябри соли 1999 то даргузашташ Раиси Ҳизби Наҳзати Исломии Тоҷикистон буд.
Сайид Абдуллоҳ Нурӣ 9 августи 2006 аз бемории саратон дар Душанбе даргузашт. Мазораш дар гӯристони Сари Осиё наздики Масҷиди Мавлоно Яъқуби Чархӣ аст.
Осор
Сайид Абдуллоҳи Нурӣ муаллифи чандин китобҳои илмӣ, сиёсӣ ва дарсӣ, аз ҷумла «Дар он сӯи сиёсат» (1996), «Назаре ба ҳуқуқи башар аз дидгоҳи Ислом», «Имрӯзу фардои Тоҷикистон» (2001), аст.
Барои хизматҳои арзанда барои татбиқи нуктаҳои шартномаи истиқрори Сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон бо ордени «Исмоили Сомонӣ» сарфароз гардида аст.

Common title

View

Саид Абдуллоҳи Нурӣ

Эшони Сайид Шогирдалӣ

Таърихи маосир

Намоз маросими махсусе барои парастиши Худо ва розу ниёз бо ӯст. Дар он лаҳза, одамӣ ба камол ва шукуҳи бениҳояти офаридгори ҷаҳон меандешад, саропо шефтаи он мешавад, дилу ҷонаш ба хузӯу хушӯъ ва фурутанӣ мегарояд, бо оҳанги фитрат дар баробари он ҳама камол ва азамат сари таъзим фуруд меоварад, рукӯъ мекунад, сар ба замин месояд, саҷда мекунад ва забон ба ситоиш мекушояд, ҳамду тасбеҳ мегӯяд.
Паёмбар (с) мефармоянд:
Намоз шиори яктопарастӣ аст ва мусалмонон ба ҳеч ваҷҳ набояд аз он ғафлат кунанд. Қуръони Карим ҳам мефармояд:
Дар роҳи зиндагӣ аз шикебоӣ ва намоз кумак бигиред, ҳар чанд намоз худ кори сангине аст, магар бар фурутанҳо, ки ақида доранд саранҷом пеши Худои худ мераванд ва ба сӯи ӯ боз мегарданд.
Намоз ба одам нишоти маънавии хосс медиҳад ва аз пажмурдагӣ ва афсурдагии руҳӣ ҷилавгирӣ мекунад. Мо бояд дар намозҳо аз Худо бихоҳем, то гуноҳони мо ва дигаронро бибахшад, (яъне тавба кунем) ва бо Худои худ аҳд кунем, ки корҳои бадеро, ки анҷом додаем дигар такрор накунем ва онҳоро ҷуброн намоем. Худои мутаол мефармояд:
Эй бандагони исрофкори ман! Эй бандагони маъсият- кори ман, эй бандагони ман, ки бар худатон зулм кардаед, аз раҳмати ман ноумед набошед, биёед ба сӯи ман, ман мепазирам, ман қабул мекунам, дар фазои тавба ворид бишавед. Ба ростӣ, ки Худованд раҳмону раҳим аст. Дар яке аз ҳадисҳои қудсӣ омадааст:“Нолаи гунаҳкорон дар назди ман маҳбубтар аст аз тасбеҳи тасбеҳгӯяандагон”.
Намоз барои муъмин сабаби мӯҳкам шудани тақво ва пешрафти ӯ дар дурустӣ ва растагорӣ аст, ҳамон гуна ки бенамоз будан барои гунаҳкор сабаби бештар шудани гуноҳ ва пешрафт дар шақоват ва торикӣ аст, то он ҷо ки гунаҳкорро ба дӯзах мекашонад.
Тарки намоз
Дар Қуръон омадаст, ки баъзе аз аҳли ҷаҳаннамро дар ҳоле ки муаззаб ҳастанд, мепурсанд: Шуморо чӣ андохт андар сақар?
Чӣ чизе шуморо дар ҷаҳаннам қарор дод?
Бигӯянд дар посух ин нукта боз, Ки ҳаргиз набудем аҳли намоз.
Ба мискин надодем ҳар гиз таом,
Намудем парҳез аз ин маром.
Аз ин ҷо мефаҳмем, чаро намоз дар ислом ин қадар муҳим аст, чаро Паёмбар(с) мегӯяд: Намоз амуди дин аст. Чун агар намоз бошад ва ба дурустӣ иҷро шавад, ҳама чиз дуруст мешавад. Агар мо намозро тарк кунем, ҳам дар дунё зарар мебинем ва ҳам дар охират.
Зиёнкор ҳастанд аз ҳар ҷиҳат.
Чи дар дори дунё чи дар охират.
Аҳамияти намоз дар Ислом
Дар ин ҳол хонед комил намоз
Бигардед машғули розу ниёз
Ки бар муъминон ба парвардигор
Бувад воҷиб ин ҳукм дар рузгор
Намоз ибодате аст, ки дар вақтҳои хосс бар муъминон воҷиб гардидааст.
Оё ба посухи дузахиён гӯш фаро намедиҳед, он ҳангом ки аз онҳо пурсиданд: Чи чизе шуморо ба инҷо (дузах) кашонда аст? Гуфтанд: Мо аз намозгузорон набудем.
Ҳамоно намоз, гуноҳонро ҳамчун баргҳои поизӣ фурӯ мерезад ва ғулу занҷири гуноҳонро аз гардан мекушояд.
Паёмбари Ислом(с) намозро ба чашмаи оби гарме, ки бар дари сарои марде ҷараён дошта бошад, ташбеҳ кард, агар рӯзе панҷ бор худро дар он шустушӯ диҳад, ҳаргиз чирк ва олудагӣ дар бадани ӯ намонад. Ҳамоно касоне аз муъминон ҳаққи намозро шинохтаанд, ки зевари дунё аз намоз бозашон намедорад, ва равшании чаш- машон яъне амвол ва фарзандон монеи намозашон намешавад. Худои субҳон мефармояд:
Ба касбу тиҷорат гуруҳе риҷол
Нагаштанд ғофил зи Рабби ҷалол
Мардоне ҳастанд, ки тиҷорат ва хариду фурӯш, ононро аз ёди Худо ва барпо доштани намоз ва пардохти закот боз намедорад. Расули Худо (с) бо вуҷуди инки башорат ба биҳишт дода шуда буд, худро дар намоз хондан ба заҳмат меандохт, зеро Худованд ба ӯ фармуд: Хонаводаи хешро ба намоз фармон деҳ ва бар анҷоми он шикебо бош.
Манбаъ: сомонаи Тоҷикон

Author

Rate

Votes

Намоз ва аҳмияти он

Нақл шуда аст, ки рӯзе Юнус ибни Юсуф бо зане рӯ ба рӯ шуд ва нигоҳаш ба он зан афтод. Пас аз он дардманд шуду гуфт: “Худоё! Чашмам неъмату эҳсонест, ки Ту бар ман ато намудаӣ ва ман бим дорам аз инки ин чашм мусибате барои ман қарор гирад, онро аз ман бозгир”. Дар натиҷа Худованд ӯро нобино сохт. Ҳаргоҳ, ки мехост ҷиҳати адои бандагӣ дар пешгоҳи Парвардигори оламиён ба масҷид биравад бародарзодаи хурдсолаш дасти ӯро мегирифту ба масҷид мерасонд ва сипас мерафт бо баччаҳо бозӣ мекард. Ҳаминки барои шайх коре ва ё ниёзе пеш меомад бародарзодаашро садо мезад ва ӯ ҳам меомаду ниёзашро бароварда месохт. Рӯзе дар масҷид буд, ки ногаҳон эҳсос кард чизе дар атрофаш оҳиста мехазад аз ин ҳолат тарсида писарбаччаро садо зад. Вале аз онҷое ки ӯ бо баччаҳо саргарми бозӣ буд, ба фарёди шайх посух надод. Ин ҳангом шайх сарашро ба сӯи осмон барафрошту гуфт: ”Худои ман! Ту аз фазли худ эҳсон намудиву чашмам додӣ то бо он нигоҳ кунам, вале ман тарсидам, ки ин чашм мояи мусибати ман нашавад. Лизо аз Ту хостам, ки барои ҳифзи ин неъмат онро аз ман бигири. Ва Ту низ чунин кардӣ. Вале ҳоло ба он эҳтиёҷ дорам чун метарсам, ки расво шавам пас онро ба ман баргардон”. Худованди мутаъол биноияшро ба ӯ баргардонд ва бо чашми бино ба хонааш бозгашт. Худованд бандагоне дорад, ки эшонро бо раҳматҳои хоссааш мавриди навозиш қарор дода, дар як лаҳзаи воҳид хоставу ниёзашонро бароварда месозад. Имруз куҷоянд он бузургмардони соҳибдиле, ки дар камоли эҳсон бо ҳамчунин ҳаё, ҳисси посдории амонат ва адои ҳаққи он дар пешгоҳи Парвардигори оламиён ба тоати холисонаву бандагии оҷизона бипардозанд? Куҷоянд он дурдонаҳои бани одамӣ, ки бо қалбҳои поку дастони кушода ба сӯи осмон ва нағмаҳои ошиқонаи нимашабии худ Худовандро барои ислоҳу ҳидояту сарафрозии уммати мазлуму ба хоку хун ошуфтаи мусалмон фарёд зананд. Худоё! Аз тақсироти мо даргузар ва дуъои бандагони мухлисатро дар ҳаққи мову уммати ягонаат иҷобат фармо.

Tojikon.org

Бандаи мухлиси даргоҳи Худо

Ибодатҳо

<h2>Ояи каримаи "Аласту бираббикум" ва талоши фикрӣ</h2>
Худои субҳон бино бар он чи дар Қуръони карим омадааст, аз зуррия ва насли Одам паймон гирифтааст, чунонки дар сураи Аъроф фармудааст:

Ва из ахаза раббука мин бани Одама мин зуҳỹриҳим зурриятаҳум ва ашҳадаҳум ъало анфусиҳим а ласту бираббикум қолỹ бало шаҳидно ан тақỹлу явмал қиёмати инно кунно ъан ҳозо ғофилũн. Ав тақỹлу иннамо ашрака обоуно мин қаблу ва кунно зурриятан мин баъдиҳим афатуҳликуно бимо фаъалал мубтилỹнÊ

ÄОн гоҳ, ки Парваридигорат аз фарзандони Одам, зуррия ва наслашонро берун кашид ва ононро гувоҳи худашон гирифт ва фармуд: оё ман Парвардигори шумо нестам? Гуфтанд: оре, гувоҳӣ медиҳем. Ин барои он буд, ки дар рӯзи қиёмат нагӯед мо аз ин масъала ноогоҳ будем, ё нагӯед падарони мо мушрик шуданд ва мо насли баъдии ононем, оё моро ба хотири онон ҳалок мекунӣ?!<a href="#_ftnref1" name="_ftn1">[1]</a>
Барои тафсир ва шарҳи ин ду оят ба муқаддимаи зер ниёзмандем:
Ҳангоме ки навзод аз раҳими модар ҷудо шуда ва банди нофаш, ки воситаи дарёфти ғизои ӯст, бурида мешавад, ғаризаи гуруснагӣ ӯро ба талош ва дар паи дарёфти ғизо водор мекунад. Пас, мегиряд, ҷиғ мекашад, дасту по мезанад ва то замоне ки пистони модарро бигирад, ширро бимакад ва аз маҷрои даҳон ба меъда бирасонад, ором намегирад. Ин ғариза дар одамӣ ҳамешагӣ аст ва ӯро дар тӯли зиндагӣ, барои ёфтани ғизо, ба талош ва ҳаракат водор мекунад.
Дар ин ғариза, ки мо онро талоши меъда дар ёфтани ғизо меномем, ҳамаи ҳайвонот бо инсон баробаранд ва ин, аввалин ғаризае аст, ки инсонро ба сӯи кор ва талош дар зиндагӣ ба пеш ҳаракат медиҳад.
Пас аз он ки навзод калон ва калонтар мешавад, ғаризаи дуввумӣ ба тадриҷ дар ӯ рушд карда, дар овони кӯдакӣ ва ибтидои навҷавонӣ зоҳир мегардад ва нерӯи мағзиашро барои дарёфти ғизои рӯҳӣ ба талош ва такопӯ водор месозад. Дар ин ҳол ҳар чизеро дар атрофи худ мебинад таваҷҷӯҳашро ҷалб карда, ӯро ба савол аз падару модар ва атрофиён мекашонад, то иллати вуҷуди ҳар падидаеро бипурсад. Барои намуна, ҳангоме ки офтобро дар ҳоли ғуруб мебинад аз эшон мепурсад: офтоб шабҳо ба куҷо меравад? Ё вақте чашмаи оберо дар кӯҳсорон дар ҳоли ҷӯшиш ва ҷараён мебинад, мепурсад: ин обҳо аз куҷо меоянд? Ё гоҳе ки абрҳоро дар осмон равон мебинад, мепурсад: ин абрҳо ба куҷо мераванд? Ва ғайра...
Ҳамин гуна ӯ огоҳиашро аз мавҷудот густариш медиҳад ва бо саволҳое, ки аз иллат ва сабаби падидаҳо ва ҳаракоти онҳо аз падару модар ё афроди калонсол аз худ мекунад, ниёзи ғаризаи дуюми худро таъмин менамояд. Пас, ин ғариза низ инсонро ба талош барои сер намудани ин хел гуруснагӣ водор мекунад. Ин дар ҳақиқат ҳамон талош ва кӯшиши ақли башар дар роҳи шинохт ва дарки маърифат аст. Ӯ бо ковишгарию баррасӣ дар паи дастёбӣ ва фаҳми сабабҳо ва иллатҳои вуҷуди падидаҳост. Ин шеваи бархӯрд бо ҳаводис ва падидаҳо дар тӯли умри одамӣ бо ин ғариза густариш меёбад ва ӯро ба ковишу баррасӣ дар иллати пайдоиши мавҷудот кашонда, дар паи ёфтани сабаби ҳаракот ва истодани мавҷудот равон мекунад. Ин танҳо роҳи маърифатшиносӣ ва касби ҳамаи донишҳои башарӣ аст.
Баҳс ва баррасӣ ва ковишгарии инсон дар ёфтани иллати падидаҳо, дар ниҳоят ӯро ба шинохти падидоварандаи онҳо, яъне Худои холиқ мерасонад. Таҳқиқу пажуҳиши ӯ дар ёфтани иллати ҳаракат ва истодани мавҷудот бошад, ӯро ба асосгузори назм ва низом дар зиндагии фардӣ ва ҷамъии махлуқот, раҳнамун месозад.
Барои намуна, гардиши Моҳ ба даври Замин ва Замин ба даври Офтоб, ё ҳаракати электрон дар даруни атом ба даври ҳастаи худ, ҳаракати ҳуҷайраҳои сурху сафед дар хун ва дигар намунаҳои ошкори назму низом дар ҳаракат ва сукуни мавҷудот, ки на ба шумор ояд ва на қобили шумориш бошад, - инҳо ҳама инсонро дар чунин ковише ба ин натиҷа мерасонад, ки: падидаҳо ва мавҷудоти осмону замин ва ҳарчи миёни он ду аст, Парвардигори қонунгузор ва назмофрине доранд, ки зиндагии ҳар як аз онҳоро барномарезӣ ва танзим фармудааст. Ва ин ҳамон маънои сухани Худои мутаол дар ояи каримаи сураи Аъроф аст, ки мефармояд: “Ва из ахаза раббука...”
Тафсири оят
Ва из ахаза раббука мин бани одама мин зуҳỹриҳим зурриятаҳумÊ
ÄҲангоме ки Худованд аз ҳар як аз афроди Бани Одам, зуррия ва насли ӯро берун оварад
ва насли ҳар падаре аз пушти ӯ ҷудо ва хориҷ шуд, ашҳадаҳум ъало анфусиҳим, ҳар як аз ононро бар худаш гувоҳ гирифт ва аз роҳи фитрати кунҷков ва ҷустуҷӯгаре, ки ба ӯ бахшида буд то аз сабаби падид омадани падидаҳо ва ҳаракат ва сукуни мавҷудот ҷӯё шавад, аз эшон пурсид: “Оё ман Парвардигори шумо нестам?” Ва чун ҳамаи онон бо ақли фитрии худ, дарёфта буданд, ки ҳар махлуқеро холиқе аст ва ҳар назмеро нозиме, фарёди бале ва оре сар доданд. Ин ҳамон ғаризаи фитрӣ аст, ки инсонро аз дигар махлуқот ҷудо карда ва башар ба василаи он ба натиҷагирӣ ва ҷамъбандӣ пардохта ва он чиро, ки дигар махлуқот тавони дарк ва дарёфташонро надоранд фаро мегирад. Шарҳ ва баёни он бо ёрии Худо дар тафсири ояи каримаи: “Ва ъаллама одамал асмо’а куллаҳо” меояд.

[1] Сураи Аъроф, ояи 172-173.
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُواْ بَلَى شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ ﴿172﴾ أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ ﴿173﴾

Ояи каримаи "Аласту бираббикум" ва талоши фикрӣ

Баҳс дар бораи ваҳй,аз ин ҷиҳат дорои аҳамият аст ки пояи шинохти каломи худо ба шумор меравад.қуръон ки баёнгари сухани ҳақтаъоло ва ҳомили паёми осмонӣ аст,ба василаи ваҳй нозил шуда аст.ваҳй ҳамон паёми ғайбӣ аст ки аз ҷониби малакути аъло ба ҷаҳони модда фуруд омада аст. 


худованд аз забони Паёмбари акрам(с)чунин нақл мекунад:

«و اوحي الي هذا القرآن لا نذركم به و من بلغ»
аз ин ру асоситарин баҳс дар заминаи масоили қуръонӣ, баҳс дарбораи ваҳй аст.яъне баҳс дарбораи  шинохти ваҳй,ҷигунагии барқарории иртиботи байни олами боло ва дунёи поён ва инки оё миёни ду ҷаҳони модда ва мофавқи модда имкони барқарории иртибот аст?  
ингуна мавзуот дар ин замина матроҳ аст ва посухи онҳо ;роҳ ро барои дарки боварҳои қуръонӣ ҳамвор месозад.
Ваҳй дар луғат
ваҳй дар луғат ба маъноҳои мухталиф омадааст аз ҷумла:ишорат,китобат,навишта,рисола,паём,сухани пушида,еълом дар пинҳонӣ,шитоб ва аҷала ва ҳарчи аз калом ё навишта ё пайғом ё ишорат ки ба дигарӣ ба дур аз таваҷҷуҳи дигарон илқоъ ва фаҳмонда шавад ваҳй гуфта мешавд.

Гуфторашон бидон ва ба гуфтор кор кун то аз худои бузург ваҳят оваранд.

اصل الوحي الاشارة السريعة Роғиби  Исфаҳонӣ мегӯяд

 

Ваҳй паёме пинҳонӣ аст ки ба гунаи ишорат ва бо суръат анҷом мегирад.  

اصل الوحي في اللغة كلها اعلام في خفا و لذلك سمي الالهام وحيا Абӯ Исҳоқ низ гуфтааст:  

асли ваҳй дар луғат ба маънои паёми пинҳонӣ аст.бинобарин илҳом ро;ваҳй номидаандчунин аст сухани ибни Бари:

 

«وحي اليه و أوحي: كلمه بكلام يخفيه من غيره و وحي و اوحي: اوما، وحي اليه

пинҳон аз дигарон бо ӯ сухан гуфт

وحي و أوحيматлаб ро бо ишора расонед :

فأوحت إلينا و الأنامل رسلها Шоир низ гуяд:

Бар мо паём фиристод дар ҳоле ки сари ангуштонаш паёмрасони ӯ буданд

Дигари мегуяд:
نظرت إليها نظرة فتحيرت دقائق فكري في بديع صفاتها 
فأوحي إليها الطرف اني احبها فأثر ذاك الوحي في وَجَناتِها 
бо нигоҳе ки бар вай афкандам фикри борик мебинам дар сифоти бадии ӯ дар ҳайрат монд,пас гушаи чишмам ба ӯ пайғом дод ки дусташ дорам ва осори он паём дар гунаҳои вай намоён гардид. 



Ваҳй дар қуръон
калимаи ваҳй дар қуръон ба чаҳор маъно омадааст:
ишораи пинҳонӣ ки ҳамон маънои луғавӣ аст чунон ки дарбораи Закариё(ъ)дар қуръон мехонем:

«فخرج علي قومه من المحراب فاوحي اليهم ان سبحوا بكرة و عشيا»

 ӯ аз меҳроби ибодаташ ба сӯи мардум берун омад ва бо ишора ба онон гуфт:ба шукронаи ин неъмати илоҳӣ субҳу шом худоро тасбиҳ кунед.
ҳидояти ғаризӣ:яъне роҳнамоиҳои  табиӣ ки дар решаи тамоми мавҷудот ба амонат дода шудааст ҳар мавҷуде шомили ҷимод,набот,ҳайвон ва инсон,ба тавре ғаризӣ роҳи бақо ва тадовуми ҳаёти худро медонад.аз ин ҳидояти табиӣ ба номи ваҳй дар қуръон ёд шуда аст:

 «و اوحي ربك الي النحل ان اتخذي من الجبال بيوتا و من الشجر ومما يعرشون ثم كلي من كل الثمرات فاسلكي سبل ربك ذللا،

Парвардигорат ба занбури асал ваҳй(илҳоми ғаризӣ) намуд ки аз куҳу дарахту дорбастҳое ки мардум месозанд,хонаҳое бисоз,сипас аз ҳамаи меваҳо (шираи гулҳо)бихур ва роҳҳои парвардигорат ро ба осонӣ тай кун.
ҳидояти гаризӣ ки дар решаи ашёъ қарор дорад,худ розе нуҳуфта аз асрори табиат ба шумор меравад ки асари шигифтовари он ошкор ,вале маншаъ ва мабдаи он пинҳон аз дидаҳо буда ва шойиста онаст ки онро ваҳй гӯянд

 و اوحي في كل سما امرها

 ва дар ҳар осмоне кори он осмон ро ваҳй(муқаррар)фармуд.
илҳом(паёми ғайбӣ):гоҳ инсон паёме ро мегирад ки маншаи он ро намедонад,ба хусус дар ҳолати тарс ки гумон мебарад роҳ ба ҷое надорад;ногаҳон дурахшише дар дили ӯ бавуҷуд меояд ки роҳро барои ӯ равшан месозад ва ӯ ро аз он тангно берун меоварад.ин паёмҳои роҳгушо,ҳамон паёми ғайбӣ аст ки аз пушти парда зоҳир шуда ва ба кумак ва мадади инсон меояд;аз ин паёми ғайбӣ  ки аз инояти илоҳӣ сарчашма гирифта,дар қуръон баноми ваҳй таъбир ва гуфта шудааст.

Қуръон дарбораи модари Мусо(ъ)мефармояд:
))و اوحينا الي ام موسي ان ارضعيه فاذا خفت عليه فالقيه في اليم و لا تخافي و لا تحزني انا رآدوه اليك و جاعلوه من المرسلين» «و لقد مننا عليك مرة اخري اذ اوحينا الي امك ما يوحي ان اقذفيه في التابوت فاقذفيه في اليم فليلقه اليم بالساحل ياخذه عدو لي و عدوله فرجعناك الي امك كي تقر عينها و لا تحزن((.
бар пояи ин оёт,ҳангоме ки Мусо(ъ) таваллуд шуд,модараш нигарони ҳоли ӯ шуд. ногаҳон илҳоме аз хотираш гузашт ки бо таваккул бар худо ӯро шир диҳад ҳаргоҳ еҳсоси хатар кард ӯро дар сандуқи чубин қарор дода бар руи об роҳо кунад ва низ бар хотираш гузашт ки тифл ба ӯ боз мегардад ва ҳаргиз набояд ғамгин бошад,зеро бар худо иътимод карда ва тифл ро ба ӯ супурдааст.инҳо хотироҳое буд ки бар андешаи модари Мусо(ъ) гузар кард ва барқи  умеде буд ки дар дили ӯ дурахшид.ин гуна хотироҳое равшан кунандаи роҳ ва наҷот диҳанда аз тарсу ҳарос ро илҳоми роҳмонӣ ва инояти раббонӣ аст ки дар мавқеи зарурат ба кумаки бандагони солиҳ меояд. 
қуръон ваҳй ро ба маънои васвасаҳои шайтон низ бакор бурдааст,

كذلك جعلنالكل نبي عدوا شياطين الا نس و الجن يوحي بعضهم الي بعض زخرف القول غروراو إن الشياطين ليوحون الي اوليائهم ليجادلوكم

ингуна ваҳйи шайтонӣ ҳамонаст ки дар сураи Нос омада:

من شر الوسواس الخناس، الذي يوسوس في صدور الناس، من الجنة و الناس.
Ваҳйи ирсоли :

ваҳй ба ин маъно шохисаи нубувват аст ва дар қуръон беш аз ҳафтод бор аз он ёд шудааст:

و كذلك اوحينا اليك قرآنا عربيا لتنذر ام القري و من حولها

نحن نقص عليك احسن القصص بما اوحينا اليك هذا القرآن

Паёмбарон мардони такомул ёфтае ҳастанд ки омодагии дарёфти ваҳй ро дар худ фароҳам сохтаанд.дар ин бора эмом ҳасани Аскари (рз) мефармояд:

ان اللّه وجد قلب محمدافضل القلوب و اوعاها فاختاره لنبوته

 Худованд,қалбу равони Паёмбар ро беҳтарин ва пазеротарин қалбҳо ёфт ва онгоҳ  ӯро барои нубувват интихоб кард.
ин ҳадис ишора ба ин воқеият дорад ки барои дарёфти ваҳй ончи муҳим аст афзоиши огоҳӣ  ва омодагӣ барои пазиро шудани ин паёми осмонӣ аст.барои расидан ба ингуна омодаги Паёмбар бояд пирояҳои ҷисмонӣ  ро аз худ дур кунад ва шоистаи тамос ба малакутиён шавад.

Паёмбари ислом(с)фармудаанд:

«و لا بعث اللّه نبيا و لا رسولا حتي يستكمل العقل و يكون عقله افضل من جميع عقول امته،

Худованд,бар наангехт ,магар онки ақли(худ ва андешаи)худро ба камол расонда бошад ва ақлу хиради ӯ аз тамоми ақлу хиради тамоми умматаш бартар бошад.
тибқи гуфтаи Садриддини Шерозӣ,пешаз онки зоҳири Паёмбар ба нубувват ороста гардад,ботини ӯ ҳақиқати нубувватро дарёфт карда буд. Паёмбар ибтидо ботини худро ба камоли инсонӣ ороста гардонд  сипас ин оростагӣ аз ботин ба зоҳири вай намоён гашт.дар воқеъ Паёмбар нахуст сафари халқ ба ҳаққ ро оғоз кард ва пас аз расидан ба ҳақ,сафаре аз ҷониби ҳаққ ба сӯи халқ бозгашт.
аз инру,ваҳй чизе нест ҷуз огоҳии ботин ки бар асари паёми ғайбӣ анҷом мегирад.

))قل من كان عدوا لجبريل فانه نزله علي قلبك باذن اللّه(())نزل به الروح الا مين علي قلبك لتكون من المنذرين((

  

Падидаи ваҳй ҳам монанди илҳом,ба тобнок шудани дарун дар мавқеи хос итлоқ мешавад бо ин фарқийят ки бар илҳомгиранда пушидааст,вале маншаи ваҳй бар гиранда ки Паёмбаронанд равшан мебошад.ба ҳамин иллат, Паёмбарон ҳаргиз дар гирифтани паёми осмонӣ гирифтори ҳайрату иштибоҳ намешаванд;зеро бар маншаи ваҳй ва кайфияати анҷоми он огоҳи ҳузурӣ  комиле доранд.
Зурора аз Эмом Ҷъфари содиқ(рз)мепурсад:чигуна Паёмбар мутмаин шуд ончики ба ӯ расид ваҳйи илоҳӣ аст ,на васвасҳои шайтонӣ?
Эмом(ъ)фамуд:

))ان اللّه اذا اتخذعبدا رسولا انزل عليه السكينة و الوقار فكان الذي ياتيه من قبل اللّه مثل الذي يراه بعينه((ҳаргоҳ худованд бандае ро барои рисолат интихоб кунад,ба ӯ оромиш ва виқори вежаи ба ӯ мебахшад,багунае ки ончи аз ҷониби ҳақ ба ӯ мерасд,ҳамонанди чизе хоҳад буд ки бо чашми боз мебинад.дар ҳадиси дигар суол шуд:чигуна Паёмбарон донистанд ки Паёмбаранд?
Эмом(рз)дар посух фармуд

كشف عنهم الغطا

барои онон парда аз миён бардошта шуд.
ба иборате Паёмбарон ҳангоме ки ба Паёмбарӣ мабъус мешаванд ки аз марҳалаи илмуляқин ва айнуляқин ро тай карда ва ба марҳалаи ҳаққуляқин расида бошанд.пас шигифте надорад ки мардони озмуда ва пок аз миёни тудаи мардум,барои рисолат интихоб мешаванд,ва ҳомили паёми осмонӣ барои мардум бошанд.чунон ки қуръон мефармояд:

كان للناس عجبا ان اوحينا الي رجل منهم ان انذر الناس و بشر الذين آمنوا ان لهم قدم صدق عند ربهم قال الكافرون ان هذا لساحر مبين؛

Оё  барои мардум шигифте буд ки ба марде аз худашон ваҳй кардем ки мардумро аз кайфари гуноҳ бо хабар ва ба касоне ки имон овардаанд хабар биде  ки барои онон,тӯшаи нек ва подоши шоиста назди парвардигорашон аст.
аммо кофирон гуфтанд:ин мард афсунгаре ошкор аст.яъне мардум андаке андеша кунанд ва ба худ оянд,ин гумони нораво дар мавриди Паёмбар(с) аз онон пок мешавад.

Падидаи ваҳй

Тафсири сураи Ёсин  Оёти  80-83

Тафсири қуръонӣ

Заминаҳои эҷоди ваҳдати исломӣ дар ҷомеа бо нигариш ба сираи Паёмбар(с) дар Мадина

Ваҳдати уммати исломӣ дар паноҳи ҳақ ва адолат ҳамвора яке аз ормонҳои динии паёмбарони тавҳидӣ қаламдод шуда ва бар ин асос яке аз меҳварҳои муҳимми даъвати Паёмбари Ислом(с) низ дар пайрезии шокилаҳои пайдоиши он будааст. Дар навиштори ҳозир, бо муруре гузаро бар роҳи ҳалҳое, ки Паёмбар(с) аз онҳо ба унвони абзори таҳаққуқи ваҳдат ва адолат дар ҷомеа
баҳра мегирифт, саъй гардида бо ба кор бастан ва тамассук ба дастуроти он муаллими ҳамешаи торих, гоме дархур ва айният бахшидан ба ваҳдати ҷомеаи исломӣ бардошта шавад.

Эҷоди ваҳдат ва ҳамбастагӣ

Вуруди Паёмбар(с) ба Мадина ҳамроҳ бо ақди қарордодҳое байни гурӯҳҳои мухталиф буд, ки ин паёмҳоро метавон яке аз боризтарин шавоҳиди бакоргирии авомили иҷтимоӣ ҷиҳати дастёбӣ ба ваҳдат дар ҷомеаи он замон донист.

Аз муҳимтарин ин паймонҳо қарордодҳое буд, ки Паёмбар(с) дар ҳамон моҳҳои вуруд ба Мадина бо қабоил ва тавоифи мавҷуд дар ин шаҳр бастанд, ки бо ин кор, ҳам ваҳдати миёни қабоили мавҷуд (яҳудиён ва ансор ва муҳоҷирони мусалмон)-ро муяссар намуд ва ҳам заминаи ташкили як ҳукумати диниро фароҳам намуданд.

Паймонро нахустин қонуни асосии мактуби ҷаҳон донистаанд, бо назар ба мафодди ин паймоннома метавон натиҷа гирифт, ки талошу кӯшиши Паёмбари Акрам(с) барои эҷоди ҳассосияти муштараки динӣ ва миллӣ яке аз шохистарин заминаҳо ва роҳи ҳалҳои Паёмбар(с) дар ҷиҳати таҳаққуқи ваҳдати исдлмӣ шумурда мешавад, пайванди ухувват ва бародарӣ дар нахустин соли вуруди Паёмбар(с) ба Мадина ва эҷоди пайванди бародарӣ байни мусалмонон яке аз муҳимтарин ибтикорот ва сротежиҳои он ҳазрат дар эҷоди ваҳдати динӣ шумурда мешвад.

Ин паймон аввалан омиле барои пешгирӣ аз ихтилофоти дерина қабоил гардид; дар сонӣ ба эҷоди пайвастагии бештар дар ҳалқаи иттиҳоди мусалмонон ба унвони нируҳои меҳварии ҷомеа афзуд. Солисан омиле коромад барои барои ҳифзи ҷомеаи навпои исломӣ буд, зеро умда касоне, ки дар ҳангоми хатар метавон ба қудрати онҳо муттакӣ буд, ҳамин гурӯҳҳо буданд.

Бархе аз таҳлилгарон низ мӯътақиданд, нахустин мазӯе, ки Паёмбар(с) барои ҷомеаи ҷадид аз он бим дошт, масъалаи ихтилофи шадиди қабилаӣ буд ва ба ҳамин хотир Паёмбари Акрам(с) аз ҳамон оғоз паймони тозае ба номи муохот - паймони бародарӣ байни муҳоҷирон ва ансор мунъақид намуд, ки бо эҷоди ин паймон аз бисёре аз садамот масун монд, бад-ин сон ин тасмими доҳиёна, ки иборат буд аз эъломи мусовоту баробарии динӣ, коромадтарин абзори улфат дар ҷомеаи он замон гашт, ки ин амр нишон аз кӯшиши Паёмбари Аъзам(с) барои пайдоиши ваҳдат ва адолати боланда бар меҳвари имон ба Худо дорад.

Шарқшиноси машҳур Петрушевский дар ин бора мегӯяд, фикри мусовоти мусалмонон дар ислом сарфи назар аз асл ва табор ва нисбатҳои қабилаӣ ва тоифаии эшон, муқаддимаи муҳимме буд, барои иттиҳоди иҷтимоӣ; нахуст иттиҳоди иҷтимоии аъроби Мадина ва з-он пас ҳамаи аъроби ҷомеаи ормонӣ, ки тамоми аъзои он даври меҳвари диёнати тавҳидӣ, пайванди бародарӣ бо якдигар дошта ва таклиф доранд, ки онро устувор нигаҳ доранд то Худованди Ҳаким заминаи улфат ва ваҳдати дилҳоро пойдор созад ва дар натиҷа пояҳои ваҳдат ва адолат дар ҷомеаи исломӣ маҳкам гардад.

Заминаҳои эҷоди ваҳдати исломӣ дар ҷомеа

Ончи пиромуни талоши ҳазрати Муҳаммад(с) дар бораи эҷоди ваҳдат ва бародарии динӣ гуфта шудааст, дар ин каломи зебо дар Наҳҷулбалоға омадааст, онҷо ки Имом Алӣ(р) мефармояд: Худованд ба дасти ӯ кинаҳоро дафъ, оташро хомӯш сохт, бегонагиро пайванди бародарӣ дод ва хешовандиро пароканд ва иззатҳои нораворо ба зиллат ва зиллатҳои ноҷоро ба иззат бадал кард. Оре Паёмбар бар ҳасби маъмурияте, ки дошт, рисолатҳои парвардигорашро иблоғ кард, пас Худованд ба василаи он ҳазрат шикофҳои ношӣ аз ихтилофотро пур намуд ва миёни хешовандонаш ҳамбастагӣ ва улфатро ба вуҷуд овард, он ҳам дар паи шӯълаҳои адовате, ки дар синаҳо афрӯхту шуда буд ва кинаҳои нуҳуфтае, ки дар дилҳо шарора мезад.

Нафйи нажодпарастӣ ва қавмиятгароӣ

Яке дигар аз роҳи ҳалҳое, ки Паёмбари Акрам(с) дар масири бунёнгузории ваҳдат дар уммати исломӣ ба кор мегирифт, нафйи нажодпарастӣ ва қавмиятгароӣ ва табъизҳои нораво ва нописанд дар ҷомеа буд.

Беҳтарин шоҳид дар рафъи табъизи нораво, мубориза бо бардадорӣ мебошад. Ин кор бахше аз ҳаракатҳои адолтахоҳии Паёмбар(с) дар баробари зулми он давра маҳсуб мегардад. Аз он ҷо ки Паёмбар(с) ба хубӣ медонист, ки салоҳу саодат бо зулму шақоват қобили ҷамъ нест, эшон дар қолаби фармон ё иршоду насиҳат, мусалмононро раҳнамун ба озодсозии бардагон мекард ва худ низ чунин менамуд.

Ҳазрати Муҳаммад(с) афроде монанди Зайд ибни Ҳорисаро фармондеҳи сипоҳи ислом, Билоли Ҳабаширо муаззин таъин фармуда ва аз Салмони Форсӣ таҷлил намуда ва ба ӯ мақоми волое мебахшад ва ба ин тартиб бо табъизи мавҷуд ба мубориза бармехезад.

Ҳазрати Расули Акрам(с) тафовуте байни барда ва ғайрибарда намегузошт ва худ низ дар иҷрои аҳком таъми ширини ҳақ ва адолатро ба дигарон мечашонд ва дар рафторҳои худ то онҷо пеш мерафт, ки ҳатто дар ҷамъи мусалмонон ҷойгоҳи Паёмбари Худо(с) нопайдо буд ва ҳар замон дар маҷлисе менишаст ва афроди ношинос ба соддагӣ наметавонистанд ҳазрати Расул(с)-ро дар назди мардум дарёбанд. Риояти тасовӣ ва адолат тавассути Паёмбари Акрам(с), ки дақиқан дар баробари зулму табъизҳои роиҷ қарор дошт, аз муассиртарин роҳкорҳои эҷоди ваҳдати исломӣ дар ҷомеаи осебдидаи он рӯзгор буд.

Таваҷҷӯҳ ба зарфиятҳои руҳӣ ва ахлоқии мардум

Баҳрабардории Паёмбари Аъзам(с) аз ахлоқ ва хусусиёти руҳии араби ҷоҳилӣ дар ҷиҳати аҳдофи тавҳидӣ ва бахусус таҳаққуқи ваҳдати исломӣ яке дигар аз роҳбурдҳои арзишӣ ба шумор меояд.

Руҳияи таассуб ва ҳамияти арабӣ, тааҳҳуд ва вафо ба аҳду паймон, шуҷоат ва диловарӣ ва ё меҳмоннавозӣ намоёнгари шохисаҳои иҷтимоии аъроби ҷоҳилӣ шуда буд, дар ҳамин росто, Паёмбари Акрам(с) ислоҳ ва беҳсозии арзишҳои ҳоким дар чаҳорчӯби низоми арзишии исломро яке аз калидҳои рӯйкарди иттиҳоди исломӣ медонад.

Шуҷоат ва далерии аъроб, ки реша дар вазъияти хосси он ҷомеа ва низ масоили ҷуғрофиёӣ ва табиӣ дошт, ҳеҷ гоҳ ба сурати мутлақ аз ноҳияи Паёмбари Акрам(с) матруд ва мазмум дониста нашуд, балки ин руҳияи ҷангӣ низ дар масири ислоҳ ва корбурди писандида ва саҳеҳ қарор гирифт. Аз сӯи дигар, Паёмбар(с) дар тақвият ва ислоҳи руҳияи меҳмоннавозии аъроб низ мекӯшид, ки ин роҳкорҳо ҳам сабаби ҷазби фузунтари афрод ба доираи мусалмонон мегардид.

Бад-ин тартиб, Паёмбари Акрам(с) аз ин имконоти ахлоқӣ ва руҳӣ барои падидоварии як ҳамгароии динӣ ва истеҳкоми алоқаҳои муштараки аъроб дар ҷиҳати ормонҳои уммати воҳид ба беҳтарин тадбир истифода намуд.

Одобу ахлоқи Паёмбар

Паёмбари Акрам(с) яке аз аҳдофи олии рисолати хешро комил кардани ахлоқи некӯ ва такмили фазоили илоҳӣ ва ахлоқи инсон медонист. Ахлоқи пурҷозибаи Расули Акрам(с) ҳамвора яке аз муҳимтарин абзорҳои арзишии ваҳдати динии суфуф ва фурӯ нишондани ихтилофҳо, низоъҳо ва ҷазби инсонҳи поксиришт будааст.

Ҳазрати Алӣ(р) мефармояд: Паёмбар(с) дар ҷуду бахшиш саромади мардум буд. Диле пуртавон ва синае бебок дошт. Дар посдорӣ аз паймон ва нармхӯӣ ва муоширати бузургворона бемонанд буд ва ҳар касе бо ӯ бархурд мекард, нахуст ҳайбате бузург аз ӯ медид ва чун бо вай муошират менамуд ва ӯро мешинохт, дӯстдори ӯ мешуд ва ҳаргиз пеш аз ӯ ва пас аз ӯ фарде монанди ӯ надидаем.

Дар мутуни торихӣ ва ривоӣ мехонем, ки ғайр аз мавзӯи рафторҳои ахлоқии Паёмбари Аъзам(с) муҳаббат ба он ҳазрат ва хонадони покашро метавон аз авомили муҳим дар эҷоди густариш ва истимрори ваҳдат ва адолат байни мусалмонон донист; “Бигӯ ман аз шумо ҳеҷ подоше дар баробари рисолат намехоҳам, ҷуз он ки ба хонадони поки ман муҳаббат намоед” – ва агар ба некӯӣ аз ин асл баҳрабардорӣ шавад, заҳамоти Паёмбари Гиромӣ(с) ба самар хоҳад нишаст.

Сухани охир

Таҳлил аз рӯйдодҳои торихи ислом гӯёи он аст, ки талошҳои васеъ ва роҳбурдҳои арзишии он ҳазрат барои таҳаққуқи ваҳдат, короии хоссе доштааст, тарҳи паймонномаи умумии Мадина беҳтарин роҳ барои эҷоди як ваҳдат ва илқои руҳияи ҳамбастагии динӣ буд ва дар ҳамин росто паймони вижаи муслимин аз роҳкорҳои мазҳабӣ барои руҳи бародарӣ ба ҳисоб меояд. Истифода аз ин роҳбурдҳо дар намоён сохтани пояҳои устувори ҷомеаи исломӣ ва дастёбӣ ба ваҳдат, танҳо замоне метавонист муассир бошад, ки ҳамгом бо он мубориза бо нажодпарастӣ ва қавмгароӣ фаъолона пайгирӣ шавад ва Паёмбари Ислом(с) бо ҳиммате баланд ва дар айни баҳрагирӣ аз зарфиятҳои ахлоқи фардӣ дар ин роҳ қадам гузошт. Бад-ин тартиб яке аз заруритарин роҳҳои пайрезии ваҳдати динӣ дар уммати исломӣ ҳамоҳангии иродаҳо ва тамоюлоти арзишӣ дар ҷиҳати ҳамонандсозӣ ва ислоҳи абзорҳои миллӣ ва қавмӣ ва фардӣ аст ва дар ниҳоят, ба сабре устувор ва руҳе умедвор то таҳаққуқи ваъдаи илоҳӣ ниёз аст.

Манобеъ:

1-Ҳамидуллоҳи Ҳамид, “Аввалин қонуни макуб дар ҷаҳон”.

2-Муртазо Мутаҳҳарӣ, “Хадамоти мутақобили ислом ва Эрон”.

3-“Ислом дар Эрон”.

4-“Наҳҷулбалоға”.

5-Саидмуҳаммад Биҳиштӣ, “Муҳити пайдоиши ислом”.

Ваҳдат ва дустӣ дар сираи Муҳаммад (с)

Чӣ басо дар мавриди таърихи Имом Алӣ (алайҳис-салом) аз қабили таърихи таваллудаш, ҷангҳояш ва шаҳодаташ чизҳои зиёде шунидаем ва низ дар бораи мўъҷизаҳо ва фазоили ахлоқиаш ҳам шунидаем, вале чизе, ки дар бораи он зиёд намешунавем ҳамоно ҷонибҳои муборизавӣ ва рисолӣ аз ҳаёти Имом Алӣ (алайҳис-салом) аст. Масалан он рўз, ки ҷавон буд боризтарин ҷилваҳои зиндагияш дар ин марҳала аз чӣ иборат буданд? Онгоҳ, ки марҳалаи ҷавониро пушти сар карда ба марҳалаи куҳулат<a title="" href="file:///E:/TAJIK%20SAITE/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7/%D0%98%D0%BB%D1%91%D1%81/Nahj-%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%B1.doc#_ftn1">[1]</a> расид, чӣ вижагиҳоеро дар зиндагияш мушоҳида менамоем ва он рўз, ки аз марҳалаи куҳулат ҳам гузашт, рў ба рў бо кадом ҷилваҳо мегардем? Ҳамаи ин ҳам барои он аст, ки то дар ҳар марҳалае аз зиндагияш Имом Алӣ (алайҳис-салом) бароямон муқтадо ва улгуе қарор гирад, ки аз ў пайравӣ намоем.

&nbsp;
<h2>Имом дар ҷавонӣ</h2>
Дар марҳалаи ҷавонӣ муҳимтарин вижагиҳои зиндагонии Имом иборат буданд аз хусусиёти зерин:

Кушодагӣ: Мурод аз кушодагӣ яъне ҳамвора омода будан барои пазириши фикри ҷадид ва андешаи нав ва иқдом намудан барои амали тағйировар бидуни он ки пойбанд ба одату тақлидҳои ҷомеа ва парво ба равиш ва тариқи аҷдоду гузаштагон дошта бошад. Модоме, ки андешаи нав ҳаққ ва фикри ҷадид дуруст бошад, лозим аст инсон иқдом ба пазириш ва қабули он намуда ва барои амал ба он шитоб варзад. Ин вижагӣ дар суръати имон овардани Имом Алӣ (алайҳис-салом) ва иқдоми ў барои кўшиш ба хотири Ислом дар нахустин лаҳза аз даъвати Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)мушоҳида мешавад. Ба ҳамин хотир аст, ки уламои Ислом чунин лиҳоз намудаанд, ки аз боризтарин вижагиҳои Имом Алӣ (алайҳис-салом) пешдастии ў ба Ислом ва намозгузорӣ ҳамроҳ бо Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)буд ва ривоятҳо дар ин мавзўъ ба тавотур нақл шудаанд.

Нисоӣ ривоятҳоеро дар аввалин фасл аз китобаш “Вижагиҳои Амири мўъминон Алӣ ибни Абўтолиб” аз тариқи ровиёни гуногуне перомуни ҳамин мавзўъ нақл мекунад.

Дар “Биҳор-ул-анвор” аз Салмони Форсӣ (разияллоҳу анҳу) (ва ў аз Расули гиромӣ (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам) чунин ривоят шудааст, ки Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)фармуд:

“Аввалин касе аз шумо, ки ба назди ман дар ҳавз (дар биҳишт) ворид мешавад, ҳамон аввалин касе аз шумост, ки Ислом овардааст, яъне Алӣ ибни Абўтолиб”.

Аз Абўзари Ғифорӣ (разияллоҳу анҳу) ривоят шудааст, ки фармуд:

“Аз Расули Худо (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)дар ҳоле, ки дасти Алиро гирифта буд шунидам, ки мефармуд: Ту аввалин касе ҳастӣ, ки ба ман имон овардааст ва аввалин касе мебошӣ, ки дар рўзи қиёмат даст ба дасти ман медиҳад”.

Аз Ҷобир ибни Абдуллоҳи Ансорӣ (разияллоҳу анҳу) ривоят аст, ки фармуд:

“Расули Худо (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)рўзи душанбе барои паёмбарӣ барангехта шуд ва Алӣ рўзи сешанбе Ислом овард”.

Аз Алӣ (алайҳис-салом) вақте пурсиданд:

“Эй Алӣ! Оё он замон, ки имон овардӣ бо падарат дар ин мавзўъ машварате кардӣ?” Алӣ (алайҳис-салом) дар посух фармуд: “Оё Худо вақте маро офарид бо падарам машварат карда буд?”

&nbsp;

Ҳиммат: Имом Алӣ (алайҳис-салом) дар ҷавонӣ дар андешаи ояндаи шахсии худаш ва ин ки чӣ гуна омўзишашро ба поён бирасонад ва ба вазифае ноил гардад ва соҳиби зани зебое шавад ва барояш манзили хубе фароҳам ояд - ҳамон гуна ки бештари ҷавонони мо имрўза чунин меандешанд - набуд. Балки Имом (алайҳис-салом) ба ояндаи давр ва рисолаташ ва вазъи уммати хеш меандешид. Имом ҳиммате бузургтар ва болотар аз ҳиммати шахсӣ дошт. Ҳимматаш ин буд, ки марди шумораи ду (баъд аз Расули Худо (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам) дар раҳбарии олам ба сўи саодат ва пешравӣ бошад ва он ҳам фақат барои талаби ризои илоҳӣ ва ноил гардидан ба савоб. Дар ҳамон ибтидои даъват вақте, ки Худои мутаол ба паёмбараш ҳазрати Муҳаммад (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)дастур фармуд, ки хешовандони наздикашро бим диҳад “Ва бим деҳ хешовандони наздикатро”, Паёмбари Худо (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)аз фарзандони Абдулмутталиб, ки дар он ҳангом аз чиҳил мард иборат буданд, даъват ба амал оварда ва баъди он ки барояшон таом пешкаш кард, аз ҷо баланд шуд ва фармуд:

Эй фарзандони Абдулмутталиб! Ман ба дурустӣ бимдиҳанда ба сўятон аз ҷониби Худои бузург ва башоратоваранда ҳастам. Ба дини Ислом гаравед ва маро итоат кунед, ки онгоҳ ҳидоят ва роҳ хоҳед ёфт. Сипас фармуд:

“Чӣ касе дасти бародарӣ ба ман дароз мекунад ва кўмаккори ман мегардад ва валю ҷонишин бароям баъд аз ман ва халифаам дар байни аҳлам мешавад ва қарзамро адо мекунад?” Касе посух надод ва ҳама сокит буданд. Се бор ҳамин дархосташро такрор кард, вале дар ҳар се бор ҳама сукут ихтиёр карда буданд ва танҳо Алӣ (алайҳис-салом) буд, ки мегуфт: “Ман”. Дар бори севвум буд, ки Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)фармуд: “Оре, ту”.

&nbsp;

Эътимод ба нафс: Бо вуҷуди ин ки Имом (алайҳис-салом) хурдсол буд ва дар ҷомеае зиндагӣ мекард, ки бузургсолорӣ дар он ҳоким буд, вале Имом (алайҳис-салом) ин монеаро шикаст ва бар ин арзиши ҷоҳилона саркашӣ намуда ва бо эътимод ба нафси худ кор кард. Масалан, дар воқеаи Хандақ вақте Амр ибни Абдвуд - он ҷанговари машҳур аз қабилаи Бани Омир ибни Луай - ба мубориза баромад ва мардум аз ҳайбати ў ба тарс афтода ва ҷуръати мубориза бо ўро аз даст доданд, Паёмбари гиромӣ (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)нидо дод: “Чӣ касе аз шумо ҳозир аст барои мубориза бо Амр барояд?” Алӣ (алайҳис-салом) аз ҷо баланд шуд ва арз кард: “Ман эй Расули Худо!” Онгоҳ Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам) ба Алӣ (алайҳис-салом) фармуд: “Ў Амр аст!” Алӣ (алайҳис-салом) фармуд: “Ва ман Алӣ ҳастам!”

&nbsp;
<h2>Алӣ дар марҳалаи куҳулат</h2>
Баъд аз даргузашти Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)мебоист Алӣ (алайҳис-салом) - ба унвони имом ва халифае, ки Паёмбари Худо (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)дар мавориди гуногуне мисли воқеаи машҳури Ғадир сареҳан ба имомат ва хилофати ў баъд аз худ ишора намуда буд - зимоми раҳбарии уммат ва идораи шууни онҳоро ба даст мегирифт. Вале он чи дар воқеъ рўй дод, ин буд, ки хилофат аз Алӣ (алайҳис-салом) баргардонда шуд ва дар Сақифаи Бани Соида бо каси дигаре байъат гардид дар ҳоле, ки Имом Алӣ (алайҳис-салом) дар ҳамон ҳангом машғули кафну дафни Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)буд. Дар оғоз Имом (алайҳис-салом) кореро, ки анҷом гардид эътироф накард ва даст аз байъат кардан бардошт, вале вақте дид, ки пофишориаш бар талаби ҳаққи шаръии хеш дар хилофат шояд хатари тафриқаи умматро ба дунбол дошта ва асли дини Исломро ба хатар андозад ва аз сўе ҳам фурсатро барои нерўҳои зидди Ислом фароҳам оварад, ин ҷо буд, ки маслиҳати асли Ислом ва рисолатро бар ҳаққи шаръияш баргузида ва сукут ихтиёр карда ва дасти байъат ба халифа дароз кард. Имом (алайҳис-салом) дар ин маврид мефармояд:

“Аммо баъд, Худованди субҳон Муҳаммадро фиристод то бимдиҳандаи ҷаҳониён ва гувоҳ ва нигаҳбони оини паёмбарони ў бошад. Вақте Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)чашм аз ҷаҳон баст, мусулмонон дар бораи аморат ва хилофат баъд аз ў ба кашокашӣ ва ҷанҷол бархостанд. Ба Худо савганд, ҳаргиз фикр намекардам ва ба зеҳнам намеомад, ки арабҳо баъд аз Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам)амри имомат ва раҳбариро аз аҳли байти ў баргардонанд (ва дар ҷои дигар қарор диҳанд ва бовар намекардам) онҳо онро аз ман дур созанд. Танҳо чизе, ки маро нороҳат кард ҷамъ шудани мардум дар атрофи фалон шахс буд, ки бо ў байъат кунанд. Онгоҳ даст бардоштам, вале вақте ки бо чашми худ дидам гурўҳе аз дини Ислом бозгашта ва мехоҳанд дини Муҳаммадро нобуд созанд, дар ин ҷо буд, ки тарсидам агар Ислом ва аҳлашро ёрӣ накунам, бояд шоҳиди нобудӣ ва шикоф дар Ислом бошам, ки мусибати он барои ман аз раҳо сохтани хилофат ва ҳукумат бар шумо бузургтар буд. Чаро ки ин баҳра даврони кўтоҳи зиндагии дунёст...”

Баъзеҳо талош карданд, ки Имомро таҳрик намоянд, ки даст аз ҳаққаш набардорад, вале биноии расо ва ихлоси Имом (алайҳис-салом) ба маслиҳати умумӣ ўро болотар аз лаббайк гуфтан ба ин таҳрикҳо қарор дод.

Ибни Асир дар таърихи худ чунин ривоят мекунад:

“Абўсуфён наздик шуд ва мегуфт: Ман лаҷоҷате мебинам, ки чизе ҷуз хун онро наметавонад хомўш созад. Эй Оли Абдуманоф! Абўбакр кист, ки зимоми умури шумо ба дасташ қарор гирад? Ин ду бечора ва ду хоршуда Алӣ ва Аббос куҷоянд? Чӣ шудааст, ки аморат дар дасти поинтарин гурўҳи Қурайш қарор гирад?” Сипас ба Алӣ (алайҳис-салом) гуфт: “Дастатро ба ман дароз кун то бо ту байъат кунам. Ба Худо савганд, агар бихоҳӣ бар алайҳи ў тамоми ин ҷоро бо ҷанговарони пиёда ва савора пур месозам”. Алӣ (алайҳис-салом) аз ин пешниҳод рўй бартофт ва ўро сарзаниш кард ва фармуд: “Ба Худо савганд, бо ин кор ҷуз фитна муродат нест ва ба Худо савганд, замони зиёде ба Ислом бадӣ кардӣ, ниёз ба насиҳатат надорем”.

Имом (алайҳис-салом) ҳамчун насиҳатгар, мушовир ва роҳнамо дар ҷониби хулафои сегона Абўбакр, Умар ва Усмон қарор мегирифт, чун дар ҳалли мушкилот ва масоил ба ў муроҷиат мекарданд ва дар назди ў дониши фаровон ва назари саҳеҳ ва ҳалли дуруст пайдо мекарданд, ҳатто ин сухан аз халифаи дуввум Умар ибни Хаттоб машҳур аст, ки гуфтааст: “Паноҳ мебарам ба Худо аз мушкилае, ки Абу Ҳасан - Алӣ ибни Абўтолиб барои ҳалли он вуҷуд надошта бошад.”

Хулоса ин ки Имом (алайҳис-салом) ба ин далел, ки аз ҳаққаш дур карда шудааст, даст аз кўмак ва роҳнамоӣ набардошт.

&nbsp;
<h2>Марҳалаи ахир</h2>
Вақте Имом (алайҳис-салом) ба синни пирӣ расид, баъд аз ҳодисаҳое, ки дар таърих нақл шудааст, фурсати раҳбарии уммат барояш фароҳам гардид. Ў дар замони хилофаташ, ки фурсати кўтоҳе буд, намунаи олии як ҳокими идеалро ироа намуд. Имом (алайҳис-салом) худро пойбанд ба татбиқи аҳкоми Ислом ва амалӣ кардани асосҳои одилонаи он намуд ҳарчанд душвориҳо ва мушкилотеро ҳам ба дунбол дошта бошад ва рўй аз пўйидани роҳи “маслиҳат” дар сиёсат бартофт. Ў аз ҳамон оғози хилофати худ ҳамкорӣ бо маслиҳат-андешоне мисли Талҳа, Зубайр ва Муовияро бар ҳисоби маслиҳати уммат радд кард ва ҳамчунин адолати иҷтимоиро дар беҳтарин шаклаш пиёда сохт, на наздике аз наздиконашро бар дигарон бартар медид ва на бо дўсте мудоро дошт.

Баргирифта аз китоби " Барномаи зиндагӣ аз дидгоҳи Наҳҷ-ул-балоға"  аз Ҳасан Мўсо Саффор.
<div>

<hr align="left" size="1" width="33%" />

<div>

<a title="" href="file:///E:/TAJIK%20SAITE/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7/%D0%98%D0%BB%D1%91%D1%81/Nahj-%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%B1.doc#_ftnref1">[1]</a> Куҳулат – миёнсолӣ.

</div>
</div>

Имом Али (а)

Маъсумин

Гуфтугу бо гуноҳ

Тақрибан соат 11 шаби ҷумъа аст, ҳама корҳоямро анҷом додам... аммо намедонам чи кор кунам? Куҷо биравам? Дар хилвати худ замоне, ки ҳама хешону дустонамро тарк кардам, бо худ меандешам ки акнун чи кунам? Дар як лаҳза фикр, анҷоми як гуноҳ ба сарам зад... дарҳо ва панҷараҳо бастам. Чароғҳоро хомуш кардам. Вақте, ки утоқ комилан торик шуд, ба гуноҳ гуфтам: зуд бош, биё! Ногоҳ садое ба гушам расид, ки мегуфт: вой ба ҳоли бандае, ки ҳар чи бар гуноҳаш афзуда шавад истиғфораш камтар ва ҳар андоза ба гур наздиктар шавад камкорӣ ва сустияш бештар мешавад! Эй касе, ки ҳамеша гуноҳ мекуни! Аз Худое, ки дар хилват ҳамроҳи туст шарм надори! Медони, ки муҳлати хатопушӣ ва сатри гуноҳонат аз суи Парвардигор, комилан туро ғофил кардааст?

Бо ин садо каме ба худ омад... эҳсоси тарс кардам ва оҳиста атрофамро назар кардам... ва бе ихтиёр гуфтам вой бар ман! Соҳиб садо кист? Чи кор кунам? Оё касе аз кори ман хабардор шудааст? Сипас чизеро дидам, ки ҳаргиз наметавонам онро васф кунам. Бо тарсу ларз аз ҷоям баланд шудам... чароғҳоро равшан кардам ва дар равшани чизи сиёҳеро мушоҳида кардам, ки ҳатто қодир ба васфаш нестам.

Пурсидам: ту кисти?

Гуфт: ман гуноҳи ту ҳастам!

Пурсидам: иллати омаданат ба ин ҷо, он ҳам дар ин вақти шаб чист?

Гуфт: омадам то туро насиҳат кунам, ҳарчанд насиҳати касе чун ман қобили пазириш нест, аммо ҳаққ он аст, ки душманон ба он иқрор кунанд.

Гуфтам: бифармо, чи мехоҳи бигуи?

Гуфт: оё гумон мекуни, ки дар ин макон танҳои?

Гуфтам: манзурат чист?

Гуфт: ман туро дар вақти анҷоми гуноҳат чунон мутмаин ёфтам, ки хаёл мекуни аз ҳисоби Худованд парвое надори?

Бо асабоният гуфтам: ин ба ту рабте надорад, ман дуст надорам касе дар умури шахсии ман дахолат кунад.

Бо табассум гуфт: ман гуфтам, мехоҳам каме туро насиҳат кунам, аммо зоҳиран дуст надори. Сипас таконе хурд то аз утоқ хориҷ шуд дар ҳоле, ки зери лаб мегуфт: барои он, ки аз халоиқ пинҳон шави ба пушти деворҳо паноҳ мебари, аммо бояд бидони ҳар ҷо боши Худо туро мебинад. Аз ин, ки туро бубинад метарси, аммо аз чашми Худованд хавф надори!

Дар гуфтаҳои у андешидам ва мутаассир шудм.

Гуфтам: он чи суруди якбори дигар такоро кун! У каломашро такрор кард ва ман аз қасду нияте, ки доштам пушаймон шудам ва ба гуноҳ гуфтам: хоҳиш мекунам боз ҳам бигу!

Гуноҳ гуфт: аммо шарташ ин аст, ки он чи мехоҳам бигуям, хуб гуш куни ва бар ману насиҳатам дурушти накунӣ.

Гуфтам: бифармо!

Гуноҳ: ман мебинам ту хеле аз вақтҳо барои анҷоми гуноҳ бо худ хилват мекуни ва ин ҷиддан сифати бад аст. Зеро боиси қатъ шудани робитаи ту бо Худованди мутаъол ва нобудии ҳасанот мешавад. Чуноне, ки Паёмбари Худо (с) мефармоянд:

Каломашро қатъ карда пурсидам: Паёмбари Худо (с) чи фармудааст:

Гуноҳ: Паёмбар (с) фармуд: бар ман аён шуд, ки дар рузи қиёмат қавмҳои зиёде аз уммати ман бо борҳои аз ҳасанот ба пешгоҳи Худованди мутаъол хоҳанд омад. Борҳои ба монанди куҳҳои бузургу сафед, аммо ҳамаи он ҳасанотро Худованд мисли ғубор нобуд карда аз байн хоҳад бурд. Саҳоби ҷалилул қадр Савбон (р) суол кард: эй Расули Худо (с) онҳоро барои мо васф кун то мо низ нохудогоҳ аз ҷумлаи онҳо нашавем!

Паёмбари Худо (с) фармуданд: онҳо аз бародарони шумо ва аз ҷинси шумо ҳастанд. Ва ҳамчун шумо шабҳо ба шабзиндадорӣ мепардозанд, аммо вақти бо маҳорими Худованди хилват мекунанд онҳоро ҳатк мекунанд ва дар хилват, муртакиби гуноҳ мешаванд.

Ҳарду сокит шудем. Сипас баъд аз лаҳзае гуфтам: ин ҳадис воқеъан баёнгари чизи хатарнок аст.

Гуноҳ: оре, алова бар он ки иртикоби гуноҳ, иртиботи туро бо Парвардигорат қатъ мекунад. Иртиботатро бо мардум низ мебарад.

Пурсидам: вале мардум, ки намедонанд ман муртакиби гуноҳ шудаам. Пас чигуна робитаашонро бо ман қатъ мекунанд?

Гуноҳ: иттифоқан ҳамин қазияро саҳоби Паёмбар (с) Абудардо (р) ҳикоят мекунад  мегуяд: замоне, ки бандае гуноҳеро анҷом медиҳад, Худованди мутаъол буғзу кинаро нисбат ба у дар дили мардум меандозад, он ҳам ба тариқе, ки худи он фард аслан мутаваҷҷиҳаш намешавад.

Бинобарин эй бандаи Худо аз нафси худат огоҳ бош! Нафс ва орзуҳои худатро контрол намо. Дар роҳи ҷуз ризои Парвардигорат гом барнадор.

Гуфтам: албатта ман гарчи гуноҳ мекунам, вале ҳар чи ҳаст гуноҳони сағира аст ва фикр намекунам ин гуноҳон таъсире дар номаи аъмолам дар рузи қиёмат дошта бошанд.

Гуфт: монанди он зани нодон набош, ки ҳар чи бофта буд раҷ ба раҷ боз мекард бо ин истидлол, ки боз кардани ин раҷҳои ночиз, таъсире дар кулли либос нахоҳад дошт. Ғофил аз ин, ки тамоми либос чизе ҷуз ҳамин раҷҳои бо ҳам бофта нестанд. Бале, ин дуруст аст, ки ман як гуноҳ бештар нестам, аммо инро ҳам хуб медонам, ки дар номаи аъмоли мардум дар рузи қиёмат чи таъсир ба сазои дорам ва ба қавли маъруф мурча хеле беҳтар аз шутур медонад, ки дар хонааш чи ҳаст.

Гуфтам: ман то чи ҳадде ин матолибро дарк мекунам? Воқеъан, ки комилан дар ғафлати торики қарор доштам. Ба Худо қасам фарефтаи дунё шуда будам.

Гуноҳ: эй бандаи Худо! Таконе бихур, ки ҳануз фурсат ҳаст, то гуноҳеро мехости анҷом диҳи ба як амали нек табдил куни. Чун ман гуноҳ ҳастам, ҳамон гуноҳе ки сабаби нобудии ту дар рузи қиёмат... мусаббиби буғзи бандагон нисбат ба ту дар дунё... боиси нобуди баракат аз аъмол... ва иллати асоси заъифи қувваи ҳофиза ва илми туст.

Бо аҷала пурсидам: иллати ҳамаи инҳо ту ҳасти?

Гуфт: алова бар инҳо анҷоми як гуноҳ, гуноҳи дигареро ба дунбол дорад. Ҳамчуноне, ки теъдоди аз гузаштагони солиҳ мегуянд: яке аз подошҳои кори нек ин аст, ки кори неки дигареро ба дунболи худ дорад.

Гуфтам: ҳоло чи кор кунам? Дар ҳоле, ки чанд лаҳза пеш ба нияти анҷоми кори гуноҳ, дарҳо ва панҷараҳоро баста будам.

Гуноҳ: бандае, ки дар дил қасди анҷоми гуноҳ дошта бошад, вале онро ба хотири ризои Худо анҷом надиҳад савобе барои у навишта хоҳад шуд. Худованди мутаъол дар ҳадиси қудси мефармояд:

<< وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْها كَتَبَهَا اللهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً>>

Шахсе нияти анҷом додани гуноҳ дошта бошад, аммо барои тарс аз Аллоҳ шуда аз амали кардани он гуноҳ худдори кард, дар номаи аъомал савоб навишта мешавад.

Бинобарин бандаи Худо тавба кун ва барои гуноҳонат аз Худованди меҳрубон талаби мағфират намо! Дарҳо ва панҷараҳоро бибанд, чароғи утоқатро хомуш кун вале инбор барои анҷоми ибодати Худованди мутаъол. Зеро таъсири гуноҳи пинҳониро ҳасанаи пинҳони аз байн мебарад.

Гуфтугуҳои имонӣ (2)

Гуфтугу бо дунё

Ҳамеша барои фирор аз дунё, аз ҷойе ба ҷойи дигар нақли макон мекардам ва ниҳояти саъям ин буд, ки ҳаддал-имкон аз он дури биҷуям, вале ҳеҷгоҳ муваффақ нашудам. Шуғл, манзил, иҷтимоъ, шаҳр ва ҳар чизеро, ки қобилияти интиқол дошт тағир медодам, вале боз ҳамчунон дунё дар қалбам буд. Ва дар он ҷо фитнаангези мекард, вале билахира бароям ошкор шуд, ки дунё бо тамоми сифот ва аломатҳояш ҳаргиз бо тағири замон ва макон, тағир пайдо нахоҳад кард ва ҳамонгуна аст, ки буд. Орзуи қалбам ин буд, ки эй кош! Рузе дунё дар муқобилам ба сурати инсон муҷассам мешуд, то бо у мубориза кунам ва ба қатл бирасонамаш, то ба кулли аз дасташ халоси ёбам. Бадин тартиб муҳаббаташ барои ҳамеша аз қалбам хориҷ шавад...

Якбор ба танҳои нишаста ғарқи дар ин афкор будм, ки дунё дар муқобилам муҷассам шуд ва сари суҳбатро бо ман боз кард:

-Дунё: эй Абдуллоҳ! Аз ман чи мехоҳи? Ман акнун дар муқобилат ҳастам!

-Абдуллоҳ: ман аз ин, ки туро дуст дорам ва ошиқат ҳастам нороҳат ва дилхурам ва аз ту ҳам наметавонам дил биканам.

-Дунё: ин як эҳсоси табиъист ва агар касе даъво кунад, ки маро дуст надорад, дуруғ гуфтааст. Зеро ман офаридаи Худованд ва маҳбуби ҳар касе ҳастам.

-Абдуллоҳ: ин як эҳсоси табиъист?

-Дунё: оре ин эҳсос комилан табиъист. Аммо иштибоҳе, ки бештари мардум муртакиби он мешаванд, ин аст ки маро бар охирати худашон тарҷиҳ медиҳанд.

-Абдуллоҳ: оё ман ҳам яке аз онҳо ҳастам?

-Дунё: бале, вале дар ту сифоти некуи вуҷуд дорад.

-Абдуллоҳ: ман чигуна метавонам ҳақиқати вуҷуди туро бишносам?

-Дунё: ба василаи фармоиши Расули Худо (с), ки мефармояд:

(الدُّنْيا حُلْوَةٌ خضِرَةٌ)

Паёмбари Худо (с) маро ширин ва хушманзар тавсиф кардааст, аммо бояд дар назар дошт, ки ман нисбат ба фарди муъмин зиндоне беш нестам. Чун Паёмбар (с) мефармояд:

(الدُّنْيَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَجَنَّةُ الْكَافِرِ)

дунё барои муъмин зиндон аст ва барои кофир биҳшт.

-Абдуллоҳ: вале ман баъзе аз муъминонро мешиносам, ки комилан дар рафоҳу неъмат ба сар мебаранд.

-Дунё: манзури ман аз зиндон онгуна, ки ту фикр мекуни зиндони оҳанин нест. Балки манзури ман муқайяд шудан ба авомири Худованд аст. Медони, ки зиндон низ чизе ҷуз муқайяд шудан нест ва дар ин маврид орифи машҳур Муҳаммад Самок (раҳ) мегуяд: эй одамизод! Ту ҳамеша дар ҳабс будаи, маҳбус дар салби падар, сипас дар шиками модар ва баъд дар қундоқи гаҳвора ва дар пайи он маҳбус дар мадраса ва ниҳоятан маҳбус дар талош барои касбу рузӣ. Бинобарин бояд барои зиндагони баъд аз марг ба гунае талош бикуни, ки ҳадди ақал дар он ҷо маҳбус набошӣ.

-Абдуллоҳ: ҳарфатро чиқадр зебо ва адибона баён карди, аммо ростӣ ба ман бигу чаро номи туро дунё гузоштанд?

-Дунё: агар мардум маънои номи маро медонистанд, ҳаргиз фареби маро намехурданд. Номи ман ду маъно дорад: яке аз решаи <<дунув>> (яъне сариъуз-завол ва фанопазир.) Дуввуми аз решаи <<диноат>> (яъне зишт ва кариҳул-манзар.) Албатта замоне, ки кори маро бар охират тарҷиҳ диҳи.

-Абдуллоҳ: чигуна бо ту рафтор кунам то фиреби туро нахурам?

-Дунё: ин суол хеле муҳим аст, чун ту маро дар баробари розе аз асрори вуҷуди ман қарор доди. Зеро гоҳе мардумро бо амвол, гоҳе бо ҳамсар, гоҳе бо мақому мансаб шикор мекунам. Албатта ҳамаи инҳо ҷузъе аз зиннатҳои ман ҳастанд ва ту медони хусусияти ҳар зиннат зудгузар ва муваққати аст. Мисол ту дидаи, ки зиннати як арусу домод ҳамешагӣ бошад?

-Абдуллоҳ: суоламро посух бидеҳ! Зиёд тараф нарав, чигуна бо ту рафтор кунам то мафтуни ту нашавам?

-Дунё: дусти ман! Каме ба ман муҳлат бидеҳ ва аҷала накун... муҳимтарин сифате, ки бояд дар робита бо ман муроъот куни <<бедорӣ ва камоли ҳушёрист.>> Зеро ман ҳуфрае аз лаззатҳо ва шаҳавот ҳастам. Ҳар касе маро ба унвони гузаргоҳе барои убур ба охираташ қарор додааст, наҷот пайдо кардааст. Вале ҳар касе тасаввур кардааст, ки ман макони истиқрор ҳастам ба сахти зиён дидааст. Зеро ман сарои билоғам на дори қарор! Имом Ҳасани Басри (раҳ) мефармояд: аз машғулиятҳои дунё бисёр барҳазар бошед, ки шуморо хеле ғофил хоҳад кард. Ҳеҷ кас як дар, аз машғулиятҳои дунёро накушодааст, магар ин ки он дар, даҳ дарро барояш боз кард.

-Абдуллоҳ: бинобарин ман ба кулли аз ту канорагири мекунам то аз ту наҷот ёбам.

-Дунё: албатта манзури ман ин набуд. Балки он чи дар мавриди робита бо ман шоистатар он аст, ки бо ҳузур ва эҳтиёт рафтор куни ва ҳарбор, ки як дар аз дунё бароят кушода шуд, ту низ як дар аз охиратро бикушои то насибатро аз охират фаромуш накуни ва комилан ба сурати мутаъодил ва мутавозин зиндагӣ куни. Чуноне, ки Худо амр мекунад.

-Абдуллоҳ: вале ман метарсам.

-Дунё: ҳаросе надошта бош, балки кушиш кун ёд бигири, ки бо зиннатҳои ман чигуна рафтор куни. Ҳамонгуна, ки ибни Масъуд (р) мегуяд: эй мардум! Бикушед монанди қатраби наҳор набошед.

-Абдуллоҳ: қатраби наҳор чист?

-Дунё: қатраби наҳор номи паррандаи кучак аст, ки гоҳе ин ҷо ва замоне он ҷо менишинад ва тамоми рузашро бо талош ва бидуни вақфу истироҳат сипари мекунад ва шабонгоҳ хаста ба бистар меравад. Баъзе аз мардум низ дуруст ҳамингуна ҳастанд ва дар робита бо дунёи хеш аз субҳ то шом давандаги мекунанд, вале аслан ба фикри охираташон нестанд. Одамизод хеле мискин аст, агар ба ҳамон андозае, ки аз фақр метарсид аз оташи ҷаҳаннам метарсид бегумон вориди биҳишт мешуд.

-Абдуллоҳ: маро насиҳате бикун!

-Дунё: ман туро бо каломи Худо насиҳат мекунам, ки мефармояд: эй Расули Худо! Барои онон дар бораи зиндаги дуняви мисоли он оберо биёвар, ки аз осмон мефиристем ки бо донаҳои замини ба ҳам омехта ва ҳама ҷойро сарсабз мекунад, сипас хушк шуда бодҳо онҳоро пароканда мекунанд ва дигар асаре аз он сабза ва тароват боқи намемонад ва Худованд бар ҳама чиз қодир аст.

Агар ту то ба ҳол ҳар руз якбор ҳазар мекарди, аз ин пас ҳазор бор бар ҳазар бош.

-Дунё: ба зоғ гуфтанд алорағми талхи собун чаро онро медузди? Гуфт озор расонидан ҷузъи табиъат ва сиришти ман аст. Ва ба қавли маъруф неши ақраб на аз роҳи кин аст, иқтизои табиъаташ ин аст. Ман низ ба ту мегуям, ки фитнаангези сиришти ман аст. Бинобарин мувозиб бош, ки аз ошиқони дунё ва ҳаммонанди қатраби наҳор набоши...

Сипас ногаҳон дунё аз пеши чашмони Абдуллоҳ нопадид шуд ва ҳар чи Абдуллоҳ фарёд зад дунё! Дунё! Касе ҷавобашро надод ва Абдуллоҳ дар ҳоле, ки сарашро такон медод гуфт: паноҳ ба Худо, ман чи нияте доштам мехостам дунёро ба қатл бирасонам... ва зери лаб мегуфт: ман яқин дорам тамоми ҳаёти ман монанди лаҳзаи кутоҳ ва гузарост, пас чаро онро дар роҳи ислоҳу хайр сарф накунам?

Мутарҷим: Ораз Муҳаммад Тақвои

Гуфтугуҳои имонӣ (1)

Кӯдакони ҳар ҷомеа мардон ва занони оянда ва созандаи ҷомеаи фардо ҳастанд. Осебҳое, ки бар руҳи онон ворид мешавад, таъсири мустақиме бар сарнавишти иҷтимоъ хоҳад дошт.
Эҳтиром гузоштан ба кӯдакон ва тақвияти ҳисси иззати нафс дар эшон аз ҷумлаи муҳимтарин авомиле аст, ки дар саломат ва ҷисми онон дахолат мекунад.
Баид ба назар мерасад, паёмбар(с) ба унвони раҳбари як мактаб ки вазифаи ҳидояти инсонҳоро дар ҳамаи абъод ба уҳда дошт, нисбат ба ин матлаб улгуе ироа накарда бошад.
1. Сираи назарии паёмбар(с)
Каломи паёмбар(с) ки:
“أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا آدَابَهُمْ یغْفَرْ لَكُمْ”
(Фарзандони худро такрим кунед ва ба онҳо одоби нек биёмузед то омурзида шавед[1]), намунаи ошкоре аз муҳтарам будани кудакон дар тафаккури илоҳии пақёмбар(с) аст.
Вуҷуди суханони фаровон аз Расули Акрам(с) дар бораи кӯдакон, таваҷҷуҳи зиёд ва амиқи эшонро ба ин масъала нишон медиҳад.
Паёмбар(с) тарбияти фарзандон ва фароҳам намудани заминаи рушд ва тараққии онҳоро аз садақа додан дар ҳар рӯз беҳтар дониста аст.[2]
Паёмбар(с) фармуда аст:
“الْوَلَدُ الصَّالِحُ رَیحَانَةٌ مِنْ رَیاحِینِ الْجَنَّة”
(фарзанди солеҳ, гуле аст аз гулҳои биҳишт)[3] ва ҳуқуқе барои фарзандон ба уҳдаи волидайни онҳо қоил шуда аст.[4] Эшон арзиши хушҳол кардани кӯдакро ҳампояи озод кардани бардае онҳам аз насли Исмоил(а) ва ашк рехтан аз тарси Худо эълом карда аст.[5]
Паёмбар(с) тавсия карда аст, мардум дар сурати доштани фарзанд рафторе ба андозаи фаҳм ва дарки кӯдак дошта ва худро бо дунёи  ӯ ҳамоҳанг намоянд.[6]
Дар ривояте аз ҳазрат нақл шуда аст:
“أحبوا الصبیان و ارحموهم وعدتموهم شیئا فأوفوا لهم فإنهم لا یرون إلا أنكم ترزقونهم”
(Кӯдаконро дӯст бидоред, аз руи муҳаббат ва меҳрубонӣ бо онон рубару шавед ва агар ваъдае ба онҳо додед, амал кунед; чаро ки онон шуморо рузидиҳандагони худ тасаввур мекунанд, “шуморо танҳо такягоҳи худ медонанд”).
2. Сираи амалии паёмбар(с):
1-2 Салом кардан бо кӯдакон:
Паёмбари Ислом ба кудакон салом мекард.[7] Аз Анас ибни Молик нақл шуда аст:
“انّ رسول¬اللَّه(ص) مرّ على صبیان فسلّم علیهم و هو مغذ”
(Расули Худо(с) аз канори кӯдаконе гузашт, ба онҳо салом кард ва ғазо дод.)[8] Паёмбар(с) таъкид мекард, ки хостори ривоҷи ин суннат дар байни мусалмонон ва тадовуми он пас аз худ низ ҳаст.[9]
2-2 Бархурди каримона бо кӯдакон:
Паёмбар(с)-ро меҳрубонтарин мардум ба кӯдакон гуфтаанд. Дасти навозиш бар сари кӯдакон мекашид ва табъиз байни фарзандонро нафй карда ва касеро ки ба кӯдакони худ муҳаббат намекард, аз аҳли дузах медонист.[10]
Гуфта шуда Паёмбар(с), Фотима(с)-ро бисёр такрим мекард, пеш аз он чи мардум тасаввур мекарданд ва низ беш аз эҳтироми маъмули падарон ба духтаронашон.[12]
Эшон ҳатто бо навзодон низ бо эҳтиром ва нармиш бархурд мекард. Умми Фазл мегуяд: “Рӯзе Расули Худо(с) Ҳусейн(а)-ро, ки ширхора буд аз ман гирифт ва бағал кард. Рутубате аз ӯ ба пироҳани эшон расид, бо тундӣ кӯдакро гирифтам ба тавре, ки кӯдак гиря кард, паёмбар(с) фармуд: ей умми Фазл либоси маро об татҳир мекунад; аммо ғубори ранҷишро чи чизе аз қалби ин кӯдак пок мекунад.[13]
Рӯзе дар ҳоле ки Паёмбар(с) Ҳасан ва Ҳусейнро навозиш мекард ва мебусид, Иқраъ ибни Ҳобис ки марде аз ашрофи ҷоҳилият буд ворид шуд ва бо дидани ин саҳна гуфт: Ман даҳ писар дорам ва то ба ҳол ҳеҷ кадомашонро набусидаам. Паёмбар нороҳат шуд ва фармуд: “Он кас ки нисбат ба дигари раҳм надошта бошад Худованд низ барои ӯ раҳм нахоҳад кард.[14]
2-3 Бози кардан бо кӯдакон:
Тибқи гузоришоте, ки манобеи торихӣ ва ривоёт ироа карадаанд, паёмбар(с) бо кӯдакон бози мекард. Ҳангоме ки эшон аз сафар боз мегашт, кӯдакон ба пешвозаш мерафтанд паёмабр(с) назди эшон таваққуф карда ва ононро савор мекард ва ба асҳоб ҳам мефармуд то савор кунанд.[15]
2-4 Ҳадя додан ба кӯдакон:
Гоҳ паёмбар(с) барои ибрози лутф ва муҳаббат ба кӯдакон ҳадоёе ба эшон медоданд. Гуфта шуда аст рӯзе эшон оҳуе ки марди аъробӣ ба ӯ дода буд ба Имом Ҳасан(а) ҳадя кард ва ӯ низ  аз ин ҷиҳат бисёр хушҳол шуд ва бо он бози мекард. Ҳамчунин нақл шуда аст эшон гарданбанди қиматиро, ки барояш ҳадя оварда буданд ба “Амома” наваи духтарии худ ҳадя намуд.
Бояд гуфт, ки бо мутолиаи зиндагии паёмбар(с) дарсҳои муҳимме дар бораи чигунагии бархурди дуруст бо кӯдакон ва навҷавонон метавон омӯхт. Эшон на танҳо меҳрварзӣ ва муҳаббат ба кӯдаконро дар меҳвари рафтории худ бо эшон қарор дода буд, балки шахсияти инсонӣ ва қобили эҳтиромеро барои онон қоил буд, ва ин дар сираи назарӣ ва амалии эшон машҳуд аст.
________________________________________
[1]. Макоримул ахлоқ, саҳ 115.
[2]. Ҳамон.
[3]. Ҳамон, саҳ 218.
[4]. Ҳамон.
[5]. Имолӣ, саҳ 72.
[6]. Ҳамон, ҷ 3, саҳ 484, Макоримулахлоқ, саҳ 220.
[7]. Аллома Таботабоӣ, Муҳаммад Ҳусайн; Сунан-ун-набӣ(с).
[8]. Ибни Асокир, Торихи Мадина Димишқ, ҷ 37, саӯ 408.
[9]. Имолӣ, саҳ 72.
[10]. Ибни Асокир, пешин, ҷ 41, саҳ 334.
[11]. Ибни Абил Ҳадиди Муътазилӣ; шарҳи Наҳҷулбалоға, ҷ 9, саҳ 193.
[12]. Мустадрак, ҷ2, саҳ 557.
[13]. Саҳеҳи Бухорӣ, ҷ7, саҳ 75.
[14]. Фалсафӣ, ҷ3, саҳ 63.

Такрими кӯдак дар сираи Паёмбар (с)

Ҳамсардории Фотимаи Заҳро

Оини ҳамсардории ҳазрати Фотимаи Заҳро (саломуллоҳ алайҳо)

Паёмбари Акрам(саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: дар Ислом биное, ки назди Худованд маҳбубтар аз издивоҷ бошад, ниҳода нашуда аст[1].

Нигоҳи Паёмбари Акрам(салавотуллоҳ алайҳ) ва Аҳли Байт(саломуллоҳ алайҳим) ба хонавода бисёр амиқ ва ҳама ҷониба аст ва тамоми абъоди онро, аз оғоз то анҷом, дар ҳамаи мароҳил дар бар дорад.

Паёмбари Акрам(с) ва аҳлибайташон ба фармудаи Қурони карми дар тамоми абъоди зиндагии мо улгу ва усва ҳастанд ва бояд по дар ҷои пои онҳо гузорм то, ки ба саодати дунявӣ ва ухравӣ бирасем. Дар ин мақола нигоҳи гузарое шуда аст ба оини ҳамсардории ҳазрати Фотима(с) танҳо ёдигори ҳазрати Расули акрам(с).

Агар ҳар яке аз мо худро ба як ё чанд сифат ва хислати он бонуи бартарин олам баҳраманд созем, бовар дошта бошем, ки саодати дунё ва охират насибамон шуда аст.

Исор ва таовун[2]: Исор ва аз худ гузаштагӣ яке аз муҳимтарин авомили истиҳкоми равобит миёни аъзои ҷомеа аст. Дар зиндагии ҳазрати Фотима(с) ва исор дар баробари шавҳари бузургаш намунаҳои ошкоре ба чашм мехурад. Ҳангоме, ки Паёммбари акрам(с) он дуро машғули кор дид аз онҳо пурсид, ки кадом як аз шумо хастатаред? Ҳар як аз онҳо дигариро муқаддам дониста ва ӯро хаста ва машаққати кор зикр мекард.
Тақсими кор: Яке аз намодҳои зиндагии муштараки ҳазрати Алӣ (а) ва ҳазрати Фотима (с) тақсими матлуби вазоифи зиндагии муштарак буд. Вақте, ки Паёмбари акрам(с) тақозо карданд, то корҳоро миёни он ду тақсим кунад, Расули Худо (с) корҳои хонаро ба ҳазрати Фотима(с) супурд ва масъулияти хориҷ аз хонаро ба ҳазрати Алӣ(а) вогузор кард.
Муҳаббат ба ҳамсар: Паёмбари Аъзам(с) борҳо духтар ва домоди гиромиашро ба муҳаббати якдигар супориш мефармуданд.

Рӯзе ба ҳазрати Фотима(с) фармуданд: духтарам! шавҳари ту беҳтарини ҳамсарҳост, туро аз нофармонии ӯ барҳазар медорам. Сипас ба ҳазрати Алӣ(а) фармуданд: Алиҷон! ба ҳамсарат меҳрубони кун, зеро Фотима(с) пораи тани ман аст. Ранҷи ӯ ранҷи ман ва хушнудии ӯ хушнудии ман аст.

Роздорӣ: Рӯзе ҳазрати Фотима(с) ба ҳузури Паёмбари акрам(с) расид, дар ҳоле ки осори заъф ва гуруснагӣ аз чеҳраи фархундааш намоён буд. Расули Худо(с) бо мушоҳидаи ин ҳолат дастҳояшро ба осмон баланд намуд ва гуфт: Худоё! гуруснагии фарзандамро ба серӣ табдил кун ва вазъи зиндагии ӯро обод кун. Бале ҳазрати Фотима(с) аз фақри хонаи Алӣ(а) шиква ва гилоя намекунад ва Паёмбари акрам(с) бидуни ин ки ҳазрати Фотима(с) ба ӯ сухане бигӯяд, аз заъф ва гуруснагии ӯ бо хабар мешавад, ки ин худ яке аз намунаҳои пойбандии асос ва асрори хонавода аст.
Фидокорӣ ва сабр бар фақр: Субҳи яке аз рӯзҳо, ки Алӣ(а) ва Фотима(с) дар канори ҳам буданд ҳазрати Алӣ(а) барои рафъи гуруснагии шадиди худ, аз ҳамсараш таоме талаб кард. Ҳазрати Фотима (с) дар ҷавоб гуфтанд: худ ду рӯз аст, ки чизе нахурдаам ва ҳарчӣ дар хона буд барои шумо ва фарзандон овардаам. Ҳазрати Алӣ(а) фармуд: чаро маро аз ин амр хабар насохтӣ, то барои таҳияи ғизо андеша кунам. Ҳазрати Фотима (с) посух дод: аз Худои худ шарм кардам, ки чизе аз ту бихоҳам, ки анҷоми он барои ту сахт бошад.
Нигоҳи шифо ва рӯҳбахш: Амири муъминон Алӣ(а) мефармоянд: Ҳеҷгоҳ Фотима(с) аз ман наранҷид. Ва ӯ ҳаргиз маро наранҷонд. Ӯро ба ҳеҷ коре маҷбур накардам ва ҳар гоҳ ба сурат ва рухсорааш назора мекардам тамоми ғусаҳои ман бартараф мешуд ва дардҳоямро фаромуш мекардам. Ба Худо қасам ҳаргиз коре накардам, ки Фотима(с) хашмгин шавад. Ӯ низ ҳеҷгоҳ маро хашмгин накард. Бале ҳазрати Фотима(с) барои эҷоди як муҳити ором ва босафо дар даруни хона талош мекард ва ончи мегуфт ва анҷом медод дар ҷиҳати аҳдофи ҳамсари фидокор ва диловараш буд.
Тақвияти равонии шавҳари муҷоҳид: Ҳангоме, ки ҳазрати Алӣ(а) аз ҷабҳа боз мегардад. Ҳазрати Фотима(с) ба истиқболи Ӯ меравад ва бо рӯи гушода ва лабханде ҳокӣ аз ризоят ва ифтихор бар ӯ менигарад, либос ва шамшери хунолуди Ӯро мешуяд ва аз ҳаводиси майдони ҷанг мепурсад ва бадин тариқ нақши худро дар ҷиҳоди сарнавиштсози Ислом ва дар тақвияти равонии шавҳари муҷоҳидаш ифо мекунад.

Нафисаи Соҳибназар

Манбаъ:Хонаводаи намуна