قرآن کریم (ترجمه گرمارودی)

قرآن کریم (ترجمه گرمارودی)

ترجمه قرآن (گرمارودی) مشخصات کتاب: عنوان قراردادی : قرآن. فارسی - عربی عنوان و نام پدیدآور : قرآن کریم/ ترجمه علی موسوی‌گرمارودی ؛ با خط عثمان طه ؛ ویراستاران بهاء‌الدین خرمشاهی، حسین صدرالحفاظ، حسین استادولی. مشخصات نشر : تهران: قدیانی، ۱۳۸۴٫ مشخصات ظاهری : ۷۰۲ ص. شابک : ۹۶۴-۴۱۷-۶۹۶-۰ یادداشت : فارسی - عربی. یادداشت : به مناسبت هزار و چهارصدمین سال جمع و تدوین مصحف امام‌علی علیه‌السلام. یادداشت : ویراست در ترجمه می‌باشد. یادداشت : چاپ دوم. یادداشت : چاپ سوم: ۱۳۸۷٫ یادداشت : کتابنامه به صورت زیرنویس. شناسه افزوده : موسوی گرمارودی، علی، ۱۳۲۰ -، مترجم شناسه افزوده : طه، عثمان، خوشنویس شناسه افزوده : خرمشاهی، بهاءالدین، ۱۳۲۴ -، ویراستار شناسه افزوده : صدرالحفاظ، حسین، ۱۳۴۰ - ، ویراستار شناسه افزوده : استادولی، حسین، ۱۳۳۱ -، ویراستار رده بندی کنگره : BP59/66/م۷۶ ۱۳۸۴ک رده بندی دیویی : ۲۹۷/۱۴۱ شماره کتابشناسی ملی : ۱۲۴۰۲۸۵ خصوصیات کتاب شامل:

ترجمه قرآن (گرمارودى)، اثر استاد سید على گرمارودى، نمونه برتر نثر ترجمه قرآن در زمان ما مى‌باشد. ایشان همه امکان و ابزار زبان فارسى را به کار گرفته‌اند تا این ترجمه، صحیح و دلپذیر از آب درآید. در ترجمه‌ى لغات شیوا و فاخر و استوار، هم از زبان کلاسیک و هم معاصر به‌صورتى آمیخته استفاده شده است؛ به‌گونه‌اى که نثر ترجمه ایشان، نه نثرى قدیمى است و نه زبان محاوره.از اشارات توضیحى و پى‌نوشت‌هاى مؤلف پدیدار است که از گنجینه فارسى فرارودى که امروز زبان تاجیکى مى‌نامند و نیز از واژه‌هاى شاهنامه، مثنوى، تاریخ بیهقى هریک که در زبان امروز ما زنده است، استفاده کرده‌اند[۱]

استاد خرمشاهى، شیوایى و امانت و زیبایى زبان این ترجمه را «سه اصل طلایى» عنوان کرده و چنین نتیجه گرفته‌اند: «فراموش نکنیم این نکته مهم را که استاد گرمارودى در این ترجمه از نظر معیار و متعارف امروز بهره برده‌اند، با اندک بهره‌اى بیشتر از چاشنى کهن‌گرایى که نثر ترجمه را خواندنى و ماندنى و فخیم و فاخرتر ساخته است»[۲]

مترجم با قصد دست‌یافتن به دقت و صحت هرچه بیشتر، تفاسیر قرآنى و ترجمه‌ها و کتب و رسائل قرآنى را که تعداد آنها از شصت منبع بیشتر است، مورد تحقیق و بررسى و استفاده قرار داده است. نیز نقد و نظر همه دانشمندانى را که در مدت سى سال یا بیشتر، پیرامون ترجمه‌هاى فارسى قرآنى نوشته‌اند و ایرادهایى که بر آن ترجمه‌ها وارد کرده‌اند، استاد گرمارودى با دقت و صبر و شکیبایى همه را دیده و در ترجمه خود از آنها احتراز کرده‌اند[۳]

همگون ساختن ترجمه لغات و ترکیبات قرآنى و آیاتى که شبیه یکدیگرند، از ویژگى‌هاى دیگر ترجمه او مى‌باشد. در پى‌نوشت سودمند این ترجمه که بهترین نمایانگر سبک متین نثر استاد گرمارودى و بسیار خواندنى است، این مطلب چنین توضیح یافته است: «با استفاده از معجم مفهرس آیات، ترجمه اکثر لغات و ترکیبات و تعبیرات همگون قرآن را در سراسر این کتاب در حدى که مقدور بود، یک‌دست کردم؛ مثلاً در ترجمه من در سراسر قرآن به جاى کلمه «عظیم» «سترگ» آمده است و به جاى کلمه «کبیر» «بزرگ» (همان).

دانشمند صاحب‌نظر استاد محمدعلى کوشا، از منتقدان حوزه علوم قرآنى، به‌ویژه در زمینه ترجمه‌هاى فارسى است که کتاب ایشان با نام «ترجمه‌هاى ممتاز قرآن در ترازوى نقد» [انتشارات کتاب مبین، ۱۳۸۲] بسیار شهرت دارد. ایشان در نشست مزبور در مورد ترجمه دکتر گرمارودى گفته است: «این ترجمه داراى نثرى روان، نرم و لطیف، خوشخوان و دلنشین است. پانوشت‌هاى جالب با ذکر منابع و مآخذ لغوى و احیانا تفسیرى دارد، مؤخره عالمانه استاد گرمارودى انصافاً بسیار مفید و براى دیگر مترجمانى که در آینده بخواهند به ترجمه قرآن دست یازند، راه‌گشا خواهد بود...»[۴]

از جمله توفیقات مترجم گرامى در ارائه این اثر فخیم، سپردن ویراستارى آن به سه ویراستار نامور و قرآن‌پژوه؛ یعنى آقایان: استاد بهاءالدین خرمشاهى، استاد حسین استادولى و جناب سید حسین صدرالحفّاظ است[۵]

در انتهاى اثر نشانه‌هاى مندرج در متن، فهرست الفبایى نام سوره‌هاى قرآن (معروف و غیر معروف)، برخى از نام‌ها و صفات یادشده در متن قرآن و پى‌نگاشت‌ها آمده است. پى‌نگاشت‌ها مشتمل بر پى‌نگاشت مترجم در چاپ اول، منابعى که مترجم تنها در پانویس‌ها از آن‌ها بهره برده است و پى‌گفتار بهاءالدین خرمشاهى است. وى در این پى‌گفتار با ارزیابى این ترجمه، وجوه امتیاز و اعتبار این ترجمه را شیوایى، امانت و زیبایى دانسته است.

ویژگى‌هاى کلى این ترجمه فارسى‌گرایى بدون افراط به شیوه نثر معیار، یکى از ویژگى‌هاى این اثر استوار است؛ به‌گونه‌اى که آنچه یک هنرمند باریک‌بین از نرمى و لطافت و عذوبت و ظرافت در شمارى از اشعار شاعران نکته‌پرداز مى‌یابد، در لابه‌لاى واژگان این اثر فاخر نیز مشاهده مى‌کند. قواعد دستور زبان در این ترجمه کاملاً رعایت شده و حتى‌الامکان از شیوه تحت‌اللفظى و همچنین به‌کارگیرى الفاظ مترادف پرهیز به‌عمل آمده و تقریباً همه واوها و کلمات تأکید در ترجمه نیز لحاظ گردیده و حتى واوهاى زائد هم حذف نشده است. انطباق ترجمه با متن، به تعبیر دیگرى وفادارى و پایبندى به متن، به‌گونه محسوس، مد نظر مترجم قرار گرفته و از طرفى زیبانگارى و چینش هنرمندانه کلمات هم لحاظ گشته و تلاش مترجم بر آن بوده که هیچ‌کدام قربانى دیگرى نشود؛ یعنى تا حدودى وفادارى به متن با حفظ روانى و زیباپردازى در نثر ترجمه جمع گشته است. کلمات معرفه و نکره، معرفه و نکره بودن آنها در ترجمه به‌نحو چشمگیرى لحاظ گردیده و در بیشتر موارد افعال مجهول به‌صورت جمع ترجمه شده‌اند. معادل‌هاى جدید و ابتکارى در برابر شمارى از کلمات قرآنى، جلوه ویژه‌اى به این اثر داده که گویاى حسن ابتکار مترجم توانمند است؛ به‌عنوان نمونه: عفریت: دیوسار؛ تفاوت: ناسازگارى؛ اولى النعمه: رفاه‌زده؛ مجادله: چالش‌ورزیدن؛ احتجاج: چون‌وچرا کردن؛ فخور: خویشتن‌ستاى. وجود پانوشت‌هاى لازم و گاه ضرورى از دیگر ویژگى‌هاى این اثر است که در آنها به اشباه و نظائر و وجوه مختلف ترجمه اشاره شده و شمارى از شأن نزول‌ها و مصادیق آیات نیز بیان گردیده و یا صرفاً به منابع و مآخذ ترجمه مورد نظر با توضیحاتى کوتاه اشاره گردیده است