Islamic sources

جعفر شهیدی

سید جعفر شهیدی فرزند سید محمد، در سال ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در شهر بروجرد به دنیا آمد. شهیدی دوران تحصیل ابتدایی و اندکی از متوسطه را در بروجرد گذراند و سپس ادامه آن را در تهران به انجام رساند. او در سال ۱۳۲۰ برای تحصیل علوم دینی و فقه و اصول راهی نجف شد و تحصیلات حوزوی را در آن شهر تا حد رسیدن به درجه اجتهاد ادامه داد. سید جعفر شهیدی تاریخ‌نگار، مترجم، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی و استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بود. او از شاگردان علی اکبر دهخدا و بدیع الزمان فروزانفر در دانشگاه تهران بود و در سال ۱۳۴۰ دکترای خود را در رشته ادبیات فارسی و تاریخ دریافت کرد. شهیدی در حوزه علمیه قم و حوزه علمیه نجف نیز تحصیل کرده بود و از اساتیدی همچون آیت الله بروجردی و آیت الله خویی بهره برد. گفته شده شهیدی به درجه اجتهاد نیز رسیده بود. ترجمه شهیدی از نهج البلاغه، برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در ۱۳۶۹ش شد. این ترجمه و برخی از آثار وی همچون تاریخ تحلیلی اسلام و پس از پنجاه سال (با موضوع چرایی وقوع حادثه عاشورا) بارها تجدید چاپ شده است. ۱۳۵۷ سفر به عراق به دعوت دانشگاه بغداد و ایراد سخنرانی (دانشگاه بغداد و دانشگاه موصل)، تألیف مجموعه محیط ادب، مجموعه سی سید جعفر شهیدی فرزند سید محمد، در سال ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در شهر بروجرد به دنیا آمد. شهیدی دوران تحصیل ابتدایی و اندکی از متوسطه را در بروجرد گذراند و سپس ادامه آن را در تهران به انجام رساند. او در سال ۱۳۲۰ برای تحصیل علوم دینی و فقه و اصول راهی نجف شد و تحصیلات حوزوی را در آن شهر تا حد رسیدن به درجه اجتهاد ادامه داد. بیماری سبب بازگشت شهیدی به ایران شد. وی پس از بازگشت، در دبیرستان ابومسلم مشغول به تدریس شد و با توجه به اهمیت مدرک تحصیلی در میزان حقوق، بدون شرکت در کلاس‌ها موفق به دریافت لیسانس الهیات شد. وی ابتدا به نام سجادی معروف بود؛ اما بعدها تغییر شهرت داد و با نام شهیدی در مراکز علمی و دانشگاهی شهرت یافت. شهیدی داماد سید غلامرضا سعیدی نویسنده بیرجندی بود. ادامه تحصیل شهیدی رشته زبان و ادبیات فارسی را تکمیل کرد و از محضر جلال همایی و بدیع الزمان فروزانفر بهره جست، و سرانجام در سال ۱۳۴۰ با اخذ درجه دکترا در این رشته، در دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد. تدریس او در دانشگاه تا حدود سال ۱۳۴۵ش ادامه پیدا کرد. شهیدی در زمینه‌های ادبیات عرب و فارسی استادی بنام بود و همنشینی او با استادانی نظیر فروزانفر، دهخدا، همائی و محمد معین به اعتبار علمی او افزود. همکاری با دهخدا برخورد با محمد معین، باب آشنایی شهیدی با دهخدا را فراهم کرد. بعد از تشکیل مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، دهخدا از سیدجعفر شهیدی دعوت به همکاری کرد و در نامه‌ای نوشت: «او اگر نه در نوع خود بی‌نظیر، ولی کم‌نظیر است». دهخدا در این نامه خواست به جای ۲۲ ساعت، به شهیدی شش ساعت تدریس اختصاص دهند تا بقیهٔ وقتش را در لغت‌نامهٔ دهخدا بگذراند. بعد از مرگ محمد معین، شهیدی مسؤولیت این مؤسسه را بر عهده گرفت. افتخارات شهیدی در سال ۱۳۶۹ش برای ترجمه نهج البلاغه و در سال ۱۳۸۵ برای نگارش کتاب تاریخ تحلیلی اسلام برندهٔ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. او همچنین از دانشگاه پکن دکتری افتخاری دریافت کرد و در سال ۱۳۷۴ نیز موفق به دریافت نشان درجه یک علمی از اکبر هاشمی رفسنجانی ریاست وقت جمهوری اسلامی ایران شد. از شهیدی، کتابخانه‌ای ۳۰ هزار جلدی در نارمک تهران به جای مانده است. شهیدی در سال ۱۳۷۴ منزل مسکونی خود در نارمک تهران را به شهرداری تهران واگذار کرد. این خانه در همان سال به کتابخانه عمومی دکتر شهیدی تبدیل شد. پس از درگذشت دکتر شهیدی، اتاقی در این کتابخانه به موزه نگهداری برخی آثار او اختصاص داده شد. سمت‌ها معاون مؤسسه لغت‌نامه دهخدا ۱۳۴۲ رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا رئیس مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی ۱۳۶۸ آثار سید جعفر شهیدی آثار برجسته‌ای درباره تاریخ اسلام و در ترجمه متون دینی دارد. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه او مورد توجه خوانندگان قرار گرفته است. شهیدی اولین کتابش را در نجف و در رد احمد کسروی نوشت، «جنایات تاریخ» اثری بود که ساواک آن را توقیف کرد. شهیدی در چاپ‌های بعدی بعضی از مطالب انتقادی آن را حذف کرد. برخی از کتاب‌های شهیدی به زبان‌های عربی، اردو، انگلیسی، فرانسه، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی و ژاپنی ترجمه شده است. آثار دیگر شهیدی به شرح ذیر است: تألیف‌ها نهج البلاغه ترجمه شهیدی تصحیح آتشکده آذر صیحه آسمانی (بدون نام مؤلف چاپ شده) مهدویت واسلام (۱۳۲۴) جنایات تاریخ (۱۳۲۷) چراغ روشن در دنیای تاریک (یا زندگانی امام سجاد سلام الله علیه) (۱۳۳۵) تصحیح براهین العجم اثر مورخ الدوله سپهر تصحیح دره نادره و تلخیص آن در راه خانه خدا (۱۳۵۶) پس از پنجاه سال: پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین سلام الله علیه (۱۳۵۸) شرح لغات و مشکلات دیوان انوری (۱۳۵۸) تاریخ تحلیلی اسلام: تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، (۱۳۶۲) زندگانی حضرت فاطمه سلام الله علیها (۱۳۶۰) آشنایی با زندگانی امام صادق سلام الله علیه (۱۳۶۲) زندگانی علی بن الحسین سلام الله علیه (۱۳۶۵) ستایش و سوگ امام هشتم سلام الله علیه در شعر فارسی (۱۳۶۵) عرشیان (۱۳۷۱) شرح مثنوی شریف (۱۳۷۳) از جزو دوم دفتر اول تا پایان دفتر ششم (دنباله کار مرحوم فروزانفر) از دیروز تا امروز (مجموعه مقاله‌هاو سفرنامه‌ها) (۱۳۷۳) علی از زبان علی: شرح زندگانی امیر مؤمنان سلام الله علیه (۱۳۷۶) شرح مثنوی دفتر چهارم، پنجم و ششم (۱۳۷۴-۱۳۸۰) ترجمه‌ها نهج البلاغه شیر زن کربلا ابوذر غفاری نخستین انقلابی اسلام(ترجمه ۱۳۲۰) انقلاب بزرگ ترجمه الفتنه الکبری اثر طه حسین۱۳۳۶ آثار ترجمه شده «پس از پنجاه سال (قیام حسین)»، به زبانهای عربی، انگلیسی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی، ژاپنی، اردو. «کتاب زندگانی حضرت فاطمه»، به زبان ترکی استانبولی، عربی. «تاریخ تحلیلی اسلام»، به زبانهای عربی، یونانی. «علی از زبان علی، شرح زندگانی امیر مؤمنان»، به زبان عربی. وفات سید جعفر شهیدی یکشنبه ۲۳ دی سال ۱۳۸۶ش از دنیا رفت. پیکر او چهارشنبه ۲۶ دی از محل بنیاد لغت‌نامه دهخدا به سمت دانشگاه تهران تشییع و در امامزاده عبدالله (شهرری) دفن شد.