Author

File

Persian Title

Qr Code

Source

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

چرا پیامبر(ص) رحمه للعالمین ‌می‌گویند؟

Common title

مبانی اخلاقی در صحیفه سجادیه*

<h1></h1>
<strong>نویسنده : احمد دبیری</strong>
<div id="node-3664" class="node clear-block">
<div class="content">

اخلاق و دین از ابتدای زندگی آدمی همواره از موضوعاتی بوده­اند که نقش هدایتگری در رفتارهای وی داشته و از این جهت پیوسته در زندگی انسانی نقش تاثیرگذاری را ایفا نموده­اند. در رابطه تاریخی این دو تردیدی نیست و در هر دینی بخش قابل توجهی از متون، توصیه­ها و توجهات آن دین را مسائل و موضوعات اخلاقی تشکیل داده است. از این نظر و از منظری درون دینی اخلاق بخش جدایی ناپذیری از ادیان مختلف به حساب می­آید. پس از شکل­گیری تفکر فلسفی در بشر این دو موضوع مسائل متعددی را در مباحث فلسفی پدید آوردند. دیر زمانی است که موضوع رابطه این دو اندیشه بسیاری از متفکران این دو حوزه را به خود جلب کرده و دیدگاه­های متفاوتی را نیز پدید آورده است.
در جهان اسلام این مسئله از نخستین و مهمترین مباحث کلامی­ای بود که مطرح شد. وجود دیدگاه­های مختلف در این حوزه از مباحث کلامی موجب پیدایش مبانی اخلاقی مختلقی نیز خواهد شد. اشاعره با تفسیر خاصی که از توحید و قدرت خداوند داشتند به انکار حسن و قبح ذاتی افعال روی آورند و در مقابل معتزله معتقد بودند که اگر حسن و قبح ذاتی افعال را انکار کنیم اصل عدالت خداوند ارزش و اهمیت خود را از دست می­دهد.[۱] در غرب نیز فیلسوفانی نظیر سقراط و ارسطو که در اخلاق عینی­گرا بودند و ارزش­های اخلاقی را اموری عینی می­دانستند که عقل عهده­دار کشف آن­هاست و نه وضع و تقنیین در این باره، اخلاق را مستقل از دین به حساب می­آوردند. لیکن پس از ظهور مسیحیت برخی از متکلمین مسیحی نظیر آگوستین، آنسلم و آبلارد از اخلاق مبتنی بر دین دفاع کردند.[۲] البته بعدا آکوئیناس که از متنقذترین متکلمین مسیحی است با پذیرش حقوق طبیعی بر استقلال اخلاق از دین تاکید داشت. وی تلاش می­کرد تا نظام اخلاقی یونانی را با اخلاق مسیحیت تطبیق دهد.[۳]
در خصوص رابطه دین و اخلاق به طور کلی سه دیدگاه وجود دارد:‌ برخی قایل به تباین دین و اخلاقند، به این معنا که این دو هیچ ارتباط منطقی و هیچ حوزه و قلمرو مشترکی ندارند. عده­ای نیز به اتحاد دین و اخلاق باور دارند که طرفداران این دیدگاه معتقدند اخلاق همان دین است و بدون دین نمی­توان از اخلاق سخن گفت. دیدگاه رایج در این باره قایل به تعامل دین و اخلاق است.
میان اخلاق و دین می­تواند مناسبات مختلفی برقرار باشد که عمده ترین آن­ها عبارتند از:[۴]‌
۱- نیازمندی وجود شناختی اخلاق به دین: برخی از دیندارن گمان می­کنند که دین هیچ نوع وابستگی به اخلاق ندارد و در واقع این اخلاق است که کاملا به دین وابسته است. از نظر آنان وابستگی دین به اخلاق موجب محدودیت خداوند است که از نظر دینی به شدت مورد انکار قرار می­گیرد. در این صورت باید امر الهی را مرجع نهایی اخلاق دانست تا اقتدار مطلق خداوند محفوظ ماند. این دیدگاه تقریر­های مختلفی دارد که یکی از آن­ها که به نظریه امر الهی شناخته شده است. طرفداران نظریه امر الهی تعیین خوبی و بدی افعال و صفات را تنها به خواست و اراده خداوند نسبت می دهند. این دیدگاه مورد نقد عدلیه قرار گرفته است و از نظر آنان پیامدهای بسیاری را به همراه دارد که نمی­توان آن را پذیرفت.
۲- نیازمندی معرفت شناختی اخلاق به دین: این نوع نیازمندی بیانگر این است که اخلاق در مقام کشف ارزش­های اخلاقی به دین نیازمند است. برخی از عدلیه که بر این باورند که به لحاظ وجودشناختی افعال و صفات به خودی خود و فی حد ذاته واجد خوبی و بدی بوده و حجیت آن­ها نیز ذاتی است و از این جهت اخلاق به لحاظ وجود شناختی وابستگی­ای به دین ندارد، اما به لحاظ معرفت شناختی برای شناخت دست کم بخش کثیری از ارزش­های اخلاقی نیازمند به شریعت و دین هستیم. بر طبق این نظر که مورد ادعای غالب علمای شیعه است حسن و قبح افعال ذاتی است اما شناخت آنها عقلی و نقلی است. عقلی و نقلی بودن ارزش ها به این معناست که می­توان از طریق عقل، کلی ترین و اصلی­ترین ارزش­ها را شناخت در حالی که ارزش­های فرعی با توجه به فرامین الهی قابل شناخت­اند. این گروه معتقدند که عقل و تجربه و روش های حسی، عقلی و تجربی در کشف همه خوبی ها و بدی­ها دچار نارسایی­های است که در بسیاری از موارد نیازمند یاری عامل متعالی­تری به نام دین می­باشد.
۳- نیازمندی روانشناختی اخلاق به دین: گروهی بر این باورند که داوری­های اخلاقی به خودی خود برانگیزاننده و محرک آدمی در جهت انجام فعل اخلاقی نیستند. مطابق این دیدگاه انگیزه لازم برای انجام عمل اخلاقی تنها از طریق باورهای دینی تامین می شود. از سویی دیگر افرادی نیز مخالف این دیدگاه بوده و معتقدند انگیزه دینی اساسا انگیزه­ای اخلاقی نیست. امانوئل کانت از جمله فیلسوفان اخلاقی است که مخالف وابستگی روانشناختی اخلاق به دین است. وی اساس اخلاق را نه در طبیعت انسان و نه در فرامین الهی، بلکه در عقل عملی مطلق و کلی می­جوید و فعلی از نظر او باارزش است که برای رعایت قانون اخلاقی انجام شود.[۵] وی مدعی است که برای آنکه قانون اخلاقی کلی و ضروری باشد باید از انواع غایات، سود طلبی­ها، عواطف، احساسات و لذت طلبی­ها مستقل باشد.
باید خاطر نشان ساخت که انسان­ها به لحاظ روحی و روانی و سعه وجودی در یک سطح قرار ندارند. برخی از چنان روح حقیقت طلبی­ای برخوردارند که صرف شناخت حق، میل و انگیزه عمل در آن­ها را نیز ایجاد می­کند اما از آن جا که خیل عظیمی از انسان­ها و یا حتی می­توان گفت اغلب انسان­ها علاوه بر شناخت حق بودن عملی، نیازمند آگاهی از فواید عمل بوده و نگاهی مصلحت جویانه و منفعت طلبانه نیز دارند، نیازمندی روانشناختی اخلاق به دین معنای مقبولی می­یابد. از سوی دیگر مردم اغلب از لحاظ اخلاقی ضعف دارند به این معنا که کاری را که می­دانند به لحاظ اخلاقی خوب است انجام نمی­دهند و کار بد را که نمی­خواهند مرتکب می شوند.[۶] در این جاست که دین و باورهای دینی از هر دو جهت به کمک اخلاق می­آیند.
۴- وابستگی عقلانیت اخلاق به دین: مقصود از وابستگی عقلانیت اخلاق به دین این است که بدون پذیرش دین و اعتقادات دینی اخلاقی بودن کار نامعقولی است. بدون دین چه دلیلی بر خوب بودن وجود دارد و چرا باید کار خوب کرد؟ مدعیان وابستگی عقلانیت اخلاق به دین در حقیقت معتقدند که کارهای اخلاقی باید قابل توجیه عقلانی باشند و بدون اتکا به دین و اعتقادات دینی در باب زندگی پس از مرگ و پاداش و جزای اخروی نمی­توان توجیه عقلانی درستی برای اخلاقی بودن به دست داد. در عین حال برخی معتقدند که بدون نیاز به دین و آموزه­های دینی نیز می­توان از داشتن نظامِ اخلاقی معقول سخن گفت. در این صورت پایبندی و التزام به دین شرط ضروری برخورداری از دیدگاهی اخلاقی نمی باشد و می­توان از اخلاق سکولار نیز توجیه معقولی به دست داد. ریشه این مسئله را باید در استقلال اخلاق از دین در تعریف مفاهیم خود جستجو کرد.[۷] بسیاری معتقدند که می­توان مفاهیم اخلاقی خوب، بد، باید، نباید و ... را بدون نیاز به مفاهیم دینی تعریف و تحلیل کرد که در این صورت نیازی نیست تا خوب را به آنجه خداوند به آن فرمان می­دهد و بد را به آن چه خداوند از آن نهی کرده است تعریف کرد.[۸] همین مسئله مبنایی در بنای اخلاق بر اساس و پایه عقل گردیده است که در بسیاری از موارد از نسبیت اخلاقی نیز رهایی می­یابد. این رویکرد به اخلاق در طول تاریخ، مکاتب اخلاقی عقلانی متعددی را نیز پدید آورده است.
۵- نیازمندی غایت شناختی اخلاق به دین: یکی از اموری که در ارزش­گذاری افعال اخلاقی نقش مهم و تعیین کننده­ای دارد داشتن غایت و هدف اخلاقی ارزشمند است. هواداران اخلاق دینی معتقدند که هر چند می­توان برای حیات فردی اهدافی را تعقیب کرد، اما بدون فرض خدا و دین نمی­توانیم از غایتی جامع و فراگیر سخن گفت. بر طبق این دیدگاه دین در تعیین هدف ارزش­های اخلاقی نقش اساسی دارد و در این زمینه می­تواند خدمت ارزنده ای به اخلاق کند به طوری که اگر آموزه های دینی نباشند ارزش های اخلاقی غایت غالب و فراگیر نخواهند داشت. در غیر این صورت گرچه می­توان اهداف انسانی مثل خدمت به دیگران را هدف و غایت اخلاقی قرار گیرد اما این غایت متناسب با انسانی که از روحی جاودان و ماندگار برخوردار است و مخلوق خداوند بوده و همواره در محضر اوست نمی­باشد.
۶- اخلاق و خداشناسی: در این بخش به وابستگی های دین به اخلاق پرداخته شده است که از جمله مسائل مطرح در این باره وابستگی دین به اخلاق در خداشناسی است. یکی از معروفترین دلایلی که متکلمین اسلامی بر ضرورت خداشناسی اقامه می کنند، دلیلی اخلاقی است که عبارت است از حکم اخلاقی عقل به وجوب شکر منعم. امروزه در کتب فلسفی دین از برهان اخلاقی به عنوان یکی از براهین خداشناسی یاد می­شود.[۹]

--------------------------------------------------------------------------------

[۱]. الجرجانی، السید الشریف، شرح المواقف، قم، بی تا، ج۸ ص۱۸۵- ۱۸۸؛ سبحانی، حعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، لجنه اداره الحوزه العلمیه، ۱۳۷۰، ج ۲، ص ۲۷۸-۲۷۹٫
[۲]. السدایر، مکین تایر، تاریخچه فلسفه اخلاق، ترجمه انشاءالله رحمتی، انتشارات حکمت، تهران، ۱۳۷۹، ص۲۲۱-۲۴۱٫
[۳] . See: Robert P. George, Natural Law, A companion to philosophy of religion, ed. Philip L. quien,1997, pp.460-465 & Tomas Aquinas, Ethics and natural law, in the philosophy of religion, ed. Michal Peterson and others, Oxford, 1996, PP. 545-547.[4]. فنایی، ابوالقاسم، دین در ترازوی اخلاق، تهران، موسسه فرهنگی صراط، ۱۳۸۴، فصل سوم و چهارم و صادقی، هادی، درآمدی بر کلام جدید، قم، نشر معارف، فصل دین و اخلاق [۵]. کانت، امانوئل، بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمه حمید عنایت و علی قیصری، تهران، خوارزمی، ۱۳۶۹، ص ۴۲٫
[۶]. دیوید مک ناوتن، بصیرت اخلاقی، ترجمه محمود فتحعلی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۶، ص ۱۹۱-۲۱۳٫
[۷]. در این باره سه دیدگاه شهودگرایانه، غیرشناختی و تعریف گرایانه وجود دارد که برای مطالعه بیشتر ر. ک: ویلیام کی فرانکنا، فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، قم، نشر طه، ۱۳۸۳ ص۲۰۱-۲۴۲٫
[۸]. تنها قائلین به نظریه امر الهی تعریف مفاهیم اخلاقی را به امر و نهی خداوند ارجاع می­دهند.
[۹]. مصباح یزدی،‌ محمد تقی، فلسفه اخلاق، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، تهران، نشر بین الملل، ۱۳۸۱، صص۱۷۵-۱۷۶

منبع: سایت پژوهشکده باقر العلوم

</div>
</div>

اخلاق و دین

عوامل موثر بر تحول اخلاقی

<strong>
نویسنده: على شیروانى</strong>
گفتیم مطلوبیت زندگى اجتماعى و پیوند دادن زندگى فرد با فرد یا افراد دیگر، از آن رو است‏که نیازهاى مادى و معنوى افراد در زندگى‏هاى دست جمعى (اجتماعى) بهتر تأمین مى‏شود .در همین رابطه باید گفت اصیل‏ترین نیازهاى آدمى در ظرف خانواده تأمین مى‏گردد، زیرا در محیط خانواده است که نیاز تکوینى فرزند به پدر و مادر و نیاز مستقیم زن و شوهر به یکدیگر و نیازهاى عاطفى اعضاى خانواده به یکدیگر، پاسخ‏هاى خود را مى‏گیرند.
ر<strong>ابطه فرزند با پدر و مادر</strong>
مهم‏ترین رابطه میان انسانى با انسان دیگر، رابطه فرزند با پدر و مادر است که اصل وجود فرزند وابسته به آنها است.آنچه پدر و مادر براى فرزند انجام مى‏دهند، به هیچ وجه قابل جبران و مقابله نیست و از این رو نمى‏توان بر اساس قاعده قسط و عدل رفتار آنان را پاسخ داد.گویا به همین دلیل است که قرآن کریم معیار ارزش را در رابطه با پدر و مادر، احسان قرار داده است و در هیچ آیه‏اى نیامده که فرزند باید با پدر و مادر رفتارى عادلانه داشته باشد؛ زیرا در چنین موضوعى، عدل کارایى ندارد.
قرآن کریم در آیات فراوانى فرزند را توصیه به احسان به پدر و مادر خویش مى‏کند و تعبیرهاى خاصى در این باره به کار مى‏برد که حاکى از اهمیت فوق العاده مسأله است.در آیه ۳۶ از سوره نساء پس از امر به عبادت خدا و شرک نورزیدن به الله، بى‏درنگ مى‏فرماید: «و به پدر و مادر احسان کنید» . (۱)
در آیه ۲۳ از سوره اسراء تعبیر و قضى ربک الا تعبد الا ایاه و بالوالدین احسانا؛ «و پروردگار تو مقرر ساخت که جز او را مپرستید و به پدر و مادر خویش احسان کنید» .قضا در این جا به معناى تکلیف حتمى و مؤکد است.بالاترین تکلیف انسان عبادت خداوند است و پس از آن احسان به پدر و مادر قرار دارد.در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید: «ما به انسان سفارش کردیم که نسبت به پدر و مادر خویش به خوبى رفتار کند» .و از آن جا که این سفارش ممکن است موجب این توهم شود که فرزند باید به طور کامل تسلیم پدر و مادر باشد، مى‏فرماید : «اما اگر آنان کوشش کردند تو را به کفر بکشانند دیگر اطاعت نکن» . (۲) تقارن این دو مطلب بیانگر آن است که انسان چه اندازه باید در برابر پدر و مادر خویش خاضع و تسلیم باشد.نفس این‏استثنا حاکى از گستره لزوم اطاعت و سرسپارى و فروتنى در برابر والدین است.در سوره لقمان پس از بیان همین مطلب که «اگر تو را وادارند تا درباره چیزى که تو را به آن دانشى نیست به من شرک ورزى، از آنان فرمان مبر» سفارش مى‏کند در عین حال که ایشان مشرک‏اند و تو را به شرک فرا مى‏خوانند، باید در دنیا به خوبى با آنان معاشرت کنى و رفتارت نسبت به آنان نیکو باشد. (۳) از دیگر تعابیر شگفت قرآن در این باره آن است که مى‏فرماید: ان اشکر لى و لوالدیک؛ (۴)«[به انسان سفارش کردیم‏] که شکرگزار من و پدر و مادرت باش» .در هیچ جاى دیگر از قرآن این تعبیر وجود ندارد که خداوند شکرگزارى خود را مقارن با دیگرى قرار داده باشد و این حاکى از اهمیت بسیار و سرشار احسان به پدر و مادر و رعایت حقوق ایشان است.
در جایى دیگر، قرآن کریم سفارش مى‏کند که در برخورد با پدر و مادر پیر و فرتوت خود، اظهار خستگى و ناشکیبایى نکنید و آن گونه نباشید که آنان احساس کنند شما از خدمت کردن به ایشان خسته شده‏اید: «اگر یکى از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگى رسیدند به آنها اف مگو، به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى.و از سر مهربانى، بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو: پروردگارا، آن دو را رحمت کن، چنان که مرا در کودکى پروراندند» . (۵)
ر<strong>ابطه زن و شوهر</strong>
بخش دیگرى از اخلاق خانواده درباره روابط زن و شوهر در محیط خانواده است.در قرآن کریم مباحث اخلاقى و حقوقى مرتبط با این بحث توأمان مطرح شده (۶) و شاید بتوان گفت‏در همه مواردى که احکام حقوقى بیان شده در کنار آن احکام اخلاقى نیز یادآورى شده است و این از آن رو است که احکام حقوقى به تنهایى نمى‏توانند سعادت و کمال انسان را تضمین کنند.
پیش از این اشاره کردیم که اصل ازدواج اگر با نیت خیر تؤام باشد، داراى ارزش اخلاقى مثبت بوده امرى ستوده و پسندیده است و هر چه این نیت خالص‏تر گردد، ارزش اخلاقى آن فزون‏تر است.از جمله شرایط صحت ازدواج در اسلام تعیین مهریه است که از احکام حقوقى نکاح است .اما مسأله اخلاقى در این ارتباط آن است که مهریه نباید چندان سنگین باشد که اصل ازدواج را با موانع مواجه سازد.هر چند از نظر حقوقى زن حق دارد مهر خود را هر اندازه که بخواهد تعیین کند، اما از نظر اخلاقى نباید فقر مالى فرد موجب محروم شدن او از ازدواج گردد .در این موارد باید بر خدا توکل کرد و خداوند کسانى را که فقیرند، بى‏نیاز خواهد کرد . (۷)
در عین حال کسانى هستند که در اثر شرایط خاصى ـ صرف نظر از اینکه نمى‏توانند مهر را نقدا بپردازند ـ نمى‏توانند مخارج خود و خانواده خود را تأمین کنند.براى چنین کسانى ازدواج موقت توصیه شده است، که یک راه قانونى براى ارضاى غریزه جنسى است. (۸) اگر کسى نتواند حتى مهر عقد موقت را بپردازد، بهتر آن است که از ازدواج خوددارى کرده، تلاش کند مالى به دست آورد و از فضل خداوند بهره‏مند شود؛ آنگاه ازدواج کند: «و کسانى که وسیله زناشویى نمى‏یابند باید عفت ورزند تا خدا آنان را از فضل خویش بى‏نیاز گرداند» . (۹) مسأله دیگر تعدد زوجات است که در بعد حقوقى آن امرى جایز و مباح است، اما به لحاظ اخلاقى مقید به رعایت عدالت میان همسران است و اگر کسى بیم آن داشت که نتواند عدالت را میان ایشان برقرار سازد، نباید بیش از یک همسر اختیار کند: «پس اگر بیم دارید که به عدالت رفتار نکنید، به یک زن اکتفا کنید» . (۱۰)
دیگر مسایلى که در قرآن کریم درباره اخلاق خانواده، مطرح شده، به طور خلاصه عبارتند از:
یکم: اساس زندگى خانوادگى بر محبت است: و «و از نشانه‏هاى او این که از [نوع‏] خودتان همسرانى براى شما آفرید تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستى و رحمت نهاد.آرى، در این [نعمت‏] براى مردمى که مى‏اندیشند قطعا نشانه‏هایى است» . (۱۱)
دوم: در خانواده مسایلى رخ مى‏دهد که تنها بر اساس عاطفه حل نمى‏شود و اگر مرجع صلاحیت دارى براى حل آنها پیش بینى نشده باشد، ممکن است بنیان خانواده را متزلزل سازد.از همین جا است که نیاز به تعیین شخصى در خانواده به عنوان سرپرست و مدیر خانواده پیدا مى‏شود و از نظر حقوقى این سرپرست مرد خانواده (شوهر و پدر) است: «مردان سرپرستان زنانند» . (۱۲) از نظر اخلاقى نیز باید حدود پدر در خانواده محفوظ باشد.
سوم: در مسایلى که ارتباط زیادى با زن دارد و اگر مرد بخواهد به تنهایى تصمیم بگیرد، مشکلاتى به وجود مى‏آید؛ مانند مسأله شیر دادن به بچه و چند و چون آن، مشورت با همسر توصیه شده است: «پس اگر پدر و مادر بخواهد با رضایت و صلاحدید یکدیگر کودک را از شیر بازگیرند، گناهى بر آن دو نیست» . (۱۳) در سوره طلاق نیز مى‏فرماید: «در این زمینه نیز به شایستگى با یکدیگر مشورت کنید» . (۱۴) باید توجه داشت که اصل مشورت در خانواده یک امر اخلاقى است، نه حقوقى.چهارم: در آن جا که یکى از طرفین ـ دست کم از نگاه دیگرى ـ از منطق عقل خارج مى‏شود و بر سخن خود پاى مى‏فشرد و به حکم عقل تن نمى‏دهد، باز هم نباید پیوند ازدواج را بر هم زد و محیط خانواده را از بین برد.در چنین موردى زن و شوهر باید انعطاف نشان داده به گونه‏اى با یکدیگر سازش کنند؛ هر چند به این قیمت که یکى از حق مسلم خویش بگذرد: «و اگر زنى از شوهر خویش بیم ناسازگارى یا رویگردانى داشته باشد، بر آن دو گناهى نیست که از راه صلح با یکدیگر به آشتى گرایند، که سازش بهتر است» . (۱۵)
این قبیل آیات نشان مى‏دهد که اسلام سعى دارد محیط خانواده ـ تا آنجا که امکان دارد ـ از هم نپاشد و صلح و آرامش بر آن حاکم باشد.
پنجم: یکى از بیشترین مواردى که قرآن کریم احکام حقوقى را با احکام اخلاقى در آمیخته و توأمان ذکر مى‏کند و بر جنبه اخلاقى آن تأکید مى‏ورزد، مسأله طلاق است.در آیات مربوط به طلاق قرآن کریم کرارا موعظه مى‏کند.گاه تهدید مى‏کند که مبادا بر خلاف احکام الهى رفتار کنید و از حدود الهى سوء استفاده نمایید؛ مبادا در صدد زیان رساندن به همسر برآیید و مانند آن. (۱۶)
پى‏نوشت‏ها:
۱٫و اعبدوا الله و لا تشرکوا به شیئا و بالوالدین احسانا. (سوره نساء، آیه ۳۶) و ر.ک : سوره انعام، آیه .۱۵۱
۲٫و وصینا الانسان بوالدیه حسنا و ان جاهداک لتشرک بى ما لیس لک به علم فلا تطعهما. (سوره عنکبوت، آیه ۸) .
۳٫و ان جاهداک على ان تشرک بى ما لیس لک به علم فلا تطعهما و صاحبهما فى الدنیا معروفا . (سوره لقمان، آیه ۱۵) .
۴٫سوره لقمان، آیه ۱۴٫همچنین ر.ک: سوره بقره، آیه ۸۳ و ۱۸۰ و سوره مریم، آیه ۱۴ و .۳۲
۵٫اما یبلغن عندک الکبر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما أف و لا تنهرهما و قل لهما قولا کریما و اخفض لهما جناح الذل من الرحمه و قل رب ارحمهما کما ربیانى صغیرا. (سوره اسراء، آیه ۲۳ و ۲۴) .
۶٫با این که حقوق و اخلاق هر دو در حوزه ارزش‏ها قرار دارند و رفتارهاى اختیارى انسان را تنظیم مى‏کنند، میان آن دو تفاوت‏هایى وجود دارد که به مهم‏ترین آنها اشاره مى‏کنیم :
یکم.احکام حقوقى تنها بر رفتارهاى اجتماعى انسان‏ها نظارت دارد، ولى اخلاق شامل همه رفتارهاى اختیارى انسان‏ها (اعم از اجتماعى و فردى) مى‏شود.
دوم.هدف از حاکمیت یک نظام حقوقى در نظام‏هاى حقوقى بشرى، تأمین سعادت و خوشبختى در زندگى مادى و دنیایى براى افراد جامعه است؛ در حالى که هدف از اخلاق، تکامل روحى و معنوى انسان و رسیدن به کمال نهایى و سعادت جاودانه است.
سوم.کلیه قواعد حقوقى داراى ضمانت اجرایى بیرونى است و دولت اجراى آن را متعهد شده مردم را به رعایت آن قواعد، الزام و اجبار مى‏کند و متخلفان را کیفر مى‏دهد؛ اما در اخلاق ضمانت اجراى درونى مطرح است.
چهارم.نیت و انگیزه انسان در ارزش‏هاى حقوقى نقشى ندارد؛ بر خلاف ارزش‏هاى اخلاقى.
۷٫و انکحوا الایامى منکم و الصالحین من عبادکم و أمائکم ان تکونوا فقراء یغنهم الله من فضله. (سوره نور، آیه ۳۲)
۸٫فما استمتعتم به منهن فآتوهن اجورهن فریضه. (سوره نساء، آیه ۲۴)
۹٫و لیستعفف الذین لا یجدون نکاحا حتى یغنهم الله من فضله. (سوره نور، آیه ۳۳)
۱۰٫و ان خفتم الا تعدلوا فواحده. (سوره نساء، آیه ۳)
۱۱٫و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا إلیها و جعل بینکم موده و رحمه ان فى ذلک لایات لقوم یتفکرون. (سوره روم، آیه ۲۱)
۱۲٫الرجال قوامون على النساء. (سوره نساء، آیه ۳۴)
۱۳٫فان ارادا فصالا عن تراض منهما و تشاور فلا جناح علیهما. (سوره بقره، آیه ۲۳۳)
۱۴٫و أتمروا بینکم بمعروف. (سوره طلاق، آیه ۶) .
۱۵٫و إن امرأه خافت من بعلها نشوزا او اعراضا فلا جناح علیهما ان یصلحا بینهما صلحا و الصلح خیر. (سوره نساء، آیه ۱۲۸) .
۱۶٫نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۲۳۳ و ۲۳۱؛ سوره طلاق، آیه ۱، ۲، ۶ و ۷؛ سوره احزاب، آیه .۴۹
<a title="http://www.hawzah.net" href="http://www.hawzah.net/">http://www.hawzah.net</a>

اخلاق خانواده

جایگاه رفیع اخلاق در سخنان امام صادق علیه السلام

نفاق و حب و بغض از آفات بسیار مهمی است که بر قلب انسان عارض می‌گردد. حب به معنی محبت و دوستی، بغض به معنی کینه و دشمنی و نفاق به معنی دورنگی و دورویی است. نفاق، مرضی است که در زندگی روزمره و در جان اغلب انسان‌ها ریشه دارد ولی بنا به اقتضای وجودی هرکس، مخفی و پنهان است. اما حب و بغض باید در راستای شرع به کار گرفته شود تا تبدیل به عذاب نگردد. با توجه به آن که هرکسی این صفات را نمی‌شناسد و علایم آن را نمی‌داند، نگارنده در کتاب حاضر سعی کرده است با بهره‌گیری از آیات، روایات و احادیث، مخاطبان را با مسائل مربوط به نفاق و انواع حب و بغض‌های الهی یا شیطانی آشنا سازد

Editor

Interpreter

Number of volumes

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Sect

Scholar

ISBN

Translated

Translated Fields

نفاق و حب و بغض

ایزوتسو از نخستین افرادی است که قرآن را به ژاپنی ترجمه کرد. البته پیش از وی قرآن از انگلیسی به ژاپنی ترجمه شده بود، اما وی نخستین فردی است که این کتاب آسمانی را از زبان عربی به این زبان برگرداند
ایزوتسو می‌خواست با استفاده از این روش، قرآن سخن بگوید و با زبان خودش مفاهیم قرآنی را شرح دهد» گفت: علامه طباطبایی نخستین گام در تفسیر قرآن به قرآن را برداشت، اما روش او با روش معناشناختی متفاوت است. به اعتقاد ایزوتسو، متن را باید در حاشیه محدوده‌ای فهمید که متن در آن قرار دارد
کتاب حاضر دارای سه بخش است؛ اول ارائه اصول روش شناسی در تجزیه و تحلیل معنایی، دوم رابطه موجود میان قوانین اخلاقی قبایل عرب و قوانین اخلاقی اسلامی و سوم تجزیه و تحلیل مفاهیم عمده «اخلاقی - دینی». در قرآن در سراسر کتاب کوشش شده که قرآن به زبان خود سخن گوید و مفاهیم خود را تفسیر و تعبیر کند. روش تحلیلی کتاب کلاً بر داده های قرآنی متکی است و همین امر موجب شده تحقیق عظیم استاد ایزوتسو، دانشمند و اسلام شناس ژاپنی، جایگاهی رفیع در مطالعات اسلامی و قرآن پژوهی به دست آورد.

مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن مجید

"پیشگفتار
بسم‌الله الرحمن الرحیم
در این کتاب به دنبال چه مى‌گردیم ؟
بن‌بستهاى جهانى ، ناله‌هاى قربانیان تجاوزها، جنگها، جنایتها وبریدن روزافزون پیوندهاى خانوادگى ؛ همگى گواه صادق یک حقیقتند که : قوانین جارى دنیا با تمام تلاشى که ظاهرآ در راه اصلاح وبهبود واجراى آنها مى‌شود نه‌تنها نتیجه‌اى براى بخشیدن یک زندگى ایده‌آل به انسانها نداشته ، بلکه این امید را براى آینده نیز از بین برده است .
نمى‌دانیم تا کى باید این اصول فرسوده را آزمود وباز هم آزمود، اینها حتى نمى‌توانند از متولیان خود حمایت کنند تا چه رسد به دیگران !
این قوانین همچون چاههاى عمیقى هستند که گاهى به قطعات عظیم سنگهاى زیرزمینى مى‌رسند وهرچه براى شکافتن آن سنگها وپیشرفت
در دل آنها بیشتر تلاش کنیم خود را خسته کرده‌ایم واز آب خبرى نیست که نیست !
بنابراین باید دید عیب کار کجاست وبا تشخیص آن پیرامون راه حل آن بیندیشیم .
در مرحله اول به این نکته برخورد مى‌کنیم که این قوانین همانند داروهایى هستند که تنها جنبه استعمال خارجى دارد واثر آنها کاملا سطحى است . اینها هرگز نتوانسته‌اند کوچکترین گامى در اعماق وجدان بشرى که الهام‌بخش تلاشها وکوششها وحرکات اوست بگذارند واز درون ، نیروهاى او را بسیج کنند وریشه‌هاى درد را برکنند.
کدام قانون مى‌تواند ـمثلاـ آن دسته از ثروتمندان ینگه دنیا را که با اختصاص دادن ثروتهاى خود از طریق وصیت به گربه‌هایشان ، وسایل ایجاد دهکده گربه‌هاى میلیونر را فراهم ساخته‌اند، بر سر عقل وعاطفه انسانى بیاورد وبه حمایت از میلیونها گرسنه آفریقایى دعوت کند؟ کدام قانون مى‌تواند روح نوع دوستى را در آنها که قطعات الماس چهارده میلیون تومانى را به خود مى‌آویزند وآلبومهاى تمبر چندین میلیونى یکى از تزیینات کم‌اهمیت اطاق پذیرایى آنها را تشکیل مى‌دهد، زنده کند، وبه نجات جان میلیونها بیمار جذامى وسرطانى ومسلول دعوت نماید؟
کدام قانون مى‌تواند غریزه‌هاى سرکش وویرانگر را رام ، واحساسات آدمى را تلطیف وقدرتهاى عظیم صنعتى او را در مسیر عمران وآبادى کشورها به کار گیرد؟
آیا قانونى توانایى دارد در قلمرو روح وجان ایشان نفوذ کند واین دگرگونیها را بوجود آورد؟ بدیهى است در میان قوانین کنونى ، نه .
اینجاست که ضرورت پرورش وتوسعه اصل دیگرى به نام «اخلاق »
روشن مى‌شود، اصلى که همچون امواج نیرومند جاذبه از هر مانعى عبور مى‌کند وحتى از خلأ مى‌گذرد وبه درون جان آدمى راه پیدا مى‌کند، او را زیرورو کرده وشخصى تازه با صفاتى عالى وآسمانى وبه معنى واقعى کلمه ، انسانى مى‌سازد.
انسانى که در غم واندوه دیگران شریک است .
انسانى که منافع خود ودیگران را به یک چشم مى‌بیند.
انسانى که آسایش خود را هرگز در ناراحتى دیگران جستجو نمى‌کند.
وبالاخره انسانى که افق وسیع دید فکر او سبب مى‌شود که از مزاحمتها، تجاوزها، تنگ‌نظریها وانتقام‌جوییها برکنار بماند وبا دیگر همنوعان خود یک واحد حقیقى تشکیل دهد که خیر وبرکتى در آن وجود داشته باشد.
بله ، باید این اصل یعنى «اخلاق » را زنده کرد. وکتاب حاضر نیز به همین منظور نوشته شده واز منابع غنى وپرمایه اسلامى ریشه گرفته است .
قم ـ حوزه علمیه
ناصر مکارم شیرازى
شوال ۱۳۹۳ / مطابق با آبان ۱۳۵۲"

زندگی در پرتو اخلاق

<strong>زندگى در پرتو اخلاق</strong>
مشخصات کتاب:
سرشناسه : مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -
عنوان و نام پدیدآور : زندگی در پرتو اخلاق/ تالیف مکارم شیرازی.
مشخصات نشر : قم: سرور، ۱۳۷۶.
مشخصات ظاهری : ۲۶۱ ص.
یادداشت : چاپ سوم: ۱۳۸۰.
موضوع : اخلاق اسلامی
رده بندی کنگره : BP۲۴۷/۸/م ۷۶ز۹ ۱۳۷۶
رده بندی دیویی : ۲۹۷/۶۱
شماره کتابشناسی ملی : م ۷۷-۱۸۳۳۴
<strong>عناوین اصلی کتاب شامل:</strong>
پیشگفتار؛ ۱- اخلاق و تربیت؛ ۲- اصول چهارگانه اخلاق از نظر قدما؛ ۳- نخستین گام در راه تهذیب اخلاق پس از آشنایى با الفباى این علم؛ ۴- راستى بارزترین نشانه شخصیت؛ ۵- غیبت؛ ۶- سوءظن و بدگمانى؛ ۷- اجتماع سالم در پرتو اخلاق؛ ۸- واحدهاى اجتماعى؛ ۹- راه تسخیر دلها؛ ۱۰-

جامعه سالم در پرتو اخلاق

نگارنده در کتاب حاضر به بررسی تقوا، عدالت و اخلاص ـ سه رکن ایمان ـ پرداخته و ضمن بیان مفهوم هریک، مباحثی از این دست را مطرح می‌سازد: نتایج تقوا، حقیقت تقوا، درجات تقوی، صفات متقین، مرز عدالت، اخلاص در عبادت، مراتب خلوص، و ریا و خودنمایی.

تقوی عدالت و اخلاص سه رکن ایمان

ﮐﺘﺎب «ﺧﻠﻖ ﻋﻈﯿﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻋﻈﻢ(ص)» ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﯾﺖ ﻧﺸﺎن دادن ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم(ص) و اﺧﻼق اﯾﺸﺎن در زﻣینه های ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻋﻠﯽ اﺣﻤﺪیﺧﻮاه ﺑﻪ همت اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻘﺪس ﺟﻤﮑﺮان ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ اﺛﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «رﺣﻤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺎﺗﻢ(ص) ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ و ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎن» اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم(ص)، ﺳﻔﺎرشهای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ درﺑﺎره مهربانی ﺑﺎ ﻣﺮدم، رأﻓﺖ اﯾﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن و ﺻﻠﺢ و ﻇﻠﻢ از ﻧﮕﺎه ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ(ص) ﻣﯽﭘﺮدازد. دوﻣﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «رأﻓﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻋﻈﻢ(ص) ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت» ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻈﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم (ص) ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﯽﭘﺮدازد. ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﮐﻠﯿﺎت ﺣﻘﻮق ﺣﯿﻮاﻧﺎت در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ (ص)، ﺳﻔﺎرﺷﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم(ص) در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ درﺑﺎره مهربانی ﺑﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت و نهی از آزار آنها را ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ. اﺣﻤﺪیﺧﻮاه ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺑﺨﺶ از اﺛﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ مهربانی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم(ص) از زﺑﺎن دﯾﮕﺮان اﺧﺘﺼﺎص داده ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن رأﻓﺖ اﯾﺸﺎن از زﺑﺎن ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ، اﻣﺎم ﻋﻠﯽ(ع)، اﻣﺎم ﺣﺴﻦ (ع) و اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ(ع)،اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ، ﺷﺎﻋﺮان ﭘﺎرﺳﯽﮔﻮ و... ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه در اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺑﺮای ﺟﻮﯾﻨﺪﮔﺎن ﺳﻌﺎدت ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯽ های اﯾﻦ اﺛﺮ ذﮐﺮ حکایت های ﻣﺘﻌﺪد از زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم(ص) در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. اﺣﻤﺪیﺧﻮاه در هر ﻓﺼﻞ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ، ﺣﮑﺎﯾﺎﺗﯽ را از زﻧﺪﮔﯽ اﯾﺸﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺗﺄﮐﯿﺪ و ﺳﻨﺪی ﺑﺮ ﺳﺨﻨﺎن ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. هر ﯾﮏ از اﯾﻦ حکایت ها از زﺑﺎن اﺋﻤﻪ اطهار(ع) و ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ (ص) ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ از ﺳﻨﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮی ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ.

ﺧﻠﻖ ﻋﻈﯿﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻋﻈﻢ(ص): جلوه های رحمانی در رسول رحمت

<p style="text-align: right;">این کتاب مباحث مهم اخلاق دینی را با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام مورد توجه قرار داده و ارکان و اصول اخلاق دینی را بیان کرده و آنچه موجب تقویت و تضعیف اخلاق می گردد را توضیح داده است.
این کتاب از یک پیشگفتار و چهار بخش تشکیل یافته است. در پیشگفتار به بحث از عبودیت و بندگی که کمال حقیقی انسان از نظر دین شمرده می شود پرداخته و تذکر داده است که راه بندگی تنها از طریق ادیان الهی حاصل می شود. به همین جهت به تربیت جوانان و آنچه موجبات آن را فراهم می آورد اهمیت فراوانی داده شده است.
در بخش نخست کتاب معنای اخلاق از نظر لغوی و اصطلاحی و نیز از نظر قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام بررسی گردیده  و در نهایت راه هایی برای شناخت صاحبان اخلاق نیک و بد بیان شده است.
در بخش دوم ارکان اخلاق که عبادت است از عقل ، قلب و بیت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و به عقل و لشکریان آن در حدیث امام صادق علیه السلام اشاره گردیده و اموری که موجب تقویت عقل و تضعیف آن می شود بیان گردیده و بعد قلب و معنای آن در تاثیرگذاری آن در اخلاق و عوامل تقویت و تضعیف آن بیان شده است.
سپس معنای نیت و رکن بودن آن در اخلاق و نیز حسن و قبح فعلی و فاعلی بحث شده است.
در بخش سوم مبادی اخلاق به بحث گذاشته شده است. در مبادی اخلاقی مطالبی در طبنت ، آب و هوا ، خوردنی ها و پوشیدنی ها و افعال انسانی و نقش آنها در اخلاق و تاثیر آنها رد تقویت و تضعیف ارکان اخلاق یعنی قلب و عقل ذکر شده است.
در بخش چهارم حکایاتی از سیره عملی اخلاقی امام اهل بیت علیهم السلام ذکر گردیده و از هر امام یک یا چند حکایت تاثبرگذار و آموزنده در حیات اخلاق اجتماعی دینی بشر آورده شده است.</p>

اخلاق فطری

<strong>فهرست مطالب:</strong>
سخن نخست ص ۴
تهذیب و تعلیم در کلام امام خمینی (ره) ص ۶
ویژگی های استاد و مربی اخلاق حجج اسلام حسن بوسلیکی، حسین مرادی ص ۸
نقد و بررسی عرفان های کاذب حجت الاسلام احمد حسین شریفی ص ۱۳
تحفه قدسی ص ۱۹
ثبات قدم  عالم ربانی آیت الله حسن زاده آملی ص ۲۰
محو دلدار آیت الله محمد ناصری ص ۲۲
گفت و گو با حجت الاسلام والمسلمین سیدرحیمتوکل ص ۲۶
حکایت/ الگوی شایسته مربیان و اساتید ص ۳۱
حواریون اهل بیت (ع)حجت الاسلام مهدی جعفری ص ۳۲
نقش ازدواج در اخلاق و تربیت  حجت الاسلام محمد سلطانی ص ۳۶
نیایش هایی از پیامبر اکرم (ص) ص ۴۱
چشمه زلال   حجت الاسلام والمسلمین جعفر ناصری ص ۴۳
فرصت پرواز ص ۴۷
راه حضور قلب ص ۵۲
هجرت ص ۵۷
شعر استاد محمدعلی مجاهدی ص ۶۱
قله نشینان معرفت  حجت الاسلام مرتضی صالحی ص ۶۲
اعتکاف اهل دل   حجت الاسلام عزیزالله مهریزی ص ۶۶
معرفی کتاب ص ۷۰

منبعhttp://www.hawzah.net/

Address

Chief Editor

Owner

Email

Authors Group

International Standard Serial Number

Phone number

Publish date

Manager

Website

دو ماهنامه خلق: خردادوتیر۱۳۹۰، شماره ۲۳

<strong>فهرست مطالب:</strong>

سخن سردبیر ص ۱
ناز و نیاز
ایستادگی در برابر ستمگران / داشتن بینش در گزینش راه درست / از مکر و خدعه ، درامانم بدارمنیره زارعان صص ۳-۵
شکوه آفرینش
پشه / مگس - حشره / عنکبوتسکینه ربیعی صص ۶-۸
اخلاق نبوی
برگی از سیره نبوی / پاکیزگی و آراستگی / زهد پیامبر / تواضع و مسئولیت پذیری / فصاحت و بلاغت / آداب مجلس پیامبر اکرم (ص) / معاشرت پیامبر
سکینه ربیعی صص ۱۰-۱۵
تکریم در سیره پیامبر اعظم (ص) ؛ مفهوم شناسی تکریم / رسول اکرم (ص) با کرامت ترین انسان / تکریم یتیمان / تکریم کودکان / تکریم مستضعفان/ تکریم مهمان/ تکریم در گفتار/ تکریم به افکار مردم/ نتایج کرامت شخصیتزهره احمدی صص ۱۷-۲۲
اخلاق فردی
نگاهی به آموزه های اخلاقی در نهج البلاغه؛ میانه روی در مصرف / پرهیز از امروز و فردا کردن / غرور و غفلت / تغافل و چشم پوشی / نقدپذیری / بلند نظری / سیرت زیبا
اقبال حسینی نیا صص ۲۴-۳۰
آثار شادی و نشاط در زندگی انسان از دیدگاه آیات و روایات؛ تعریف و جایگاه شادی / نمونه های شادی / شادی در سیره معصومان (ع) / شادیهای پسندیده / راهکارهای رسیدن به شادمانی / افزودن بر تحمل و رضایت مندی / ...سوده سادات تقوی صص ۳۱-۴۳
زمزم دل (گلواژه های کوتاه تربیتی)سیدحسین اسحاقی ص ۴۵
سیره اخلاقی شهیدان (شب زنده داری)رضا آبیار ص ۴۹
اخلاق خانوادگی
برخی رمز و رازهای ازدواج شایسته ؛ ازدواج و یافتن گمشده / انگیزه درست برای ازدواج / اصالت خانوادگی همسر / از همسرتان متوقع نباشید که کامل باشد / مقایسه نکردن همسر خود با دیگران / انتظار داشتن از یکدیگر درحد توان / ...سیدمحمود طاهری صص ۵۴-۶۵
نگاهی به بایسته های پوشش در حریم خانواده و جامعه؛ ضرورت پوشش / پوشش زن و مرد نامحرم / رعایت اصول و ضوابط در پوشش / محدودیتهای پوشش / پوشش در حریم خانواده / تاثیر روابط دوستانه در پوشش خانوادگیشکیبا سادات جوهری صص ۷۵-۷۹
نوجوان و بلوغمحمدحسین مشکوری ص ۸۱
اخلاق اجتماعی - فرهنگی
اخلاق قضاوت از دیدگاه اسلام؛ ضرورت وجود دستگاه قضایی در جامعه / سیمای قاضی از دیدگاه حضرت علی (ع) / نظر اسلام درباره قاضیان ستمگر / موقعیت حساس قاضی در اسلام / ...فرحناز فردوسیان صص ۸۳-۸۷
صائب تبریزی و دگرگرایی؛ صائب تبریزی و دغدغه همنوعان / بخشش بی منتمحبوبه قربانی صص ۸۹-۹۰
حقیقت مد و مدگرایی؛ مد و روان شناسی / چیستی مد / شعار و مخاطبان / مد و تبلیغات / مد و اتهاممسعود شکوهی صص ۹۱-۹۵
سخنان کوتاه تربیتی (بنی آدم اعضای یکدیگرند)سکینه ربیعی ص ۹۷
ساده زیستی و قناعت در سیره علما؛ آیت الله العظمی بروجردی/ آیت الله شیخ عبدالکریم حائری/ آیت الله آخوند خراسانی/ محمدحسن ، صاحب جواهر / آیت الله مدرس/ آیت الله اشرفی اصفهانی/ آیت الله محمدحسن مامقانی/ ...معصومه عبدالحسینی صص ۱۰۰-۱۰۴
اخلاق سیاسی
کرامت انسانی در حکومت امام علی (ع) ؛ حقوق بشر / رفتار حاکمان با مردم / انواع رفتار کریمانه / رفتار کریمانه امام علی (ع) با مردم براساس روابط و شان انسانی / حفظ آزادگی و آزادگی انسانی / تشکیل جلسه عمومی با مردم  ابراهیم کاملی صص ۱۰۵-۱۱۱٫

منبع:  http://www.hawzah.net/

اخلاق اسلامی

Books

Articles

Magazines