تفسیر صفى، به نظم فارسى، اثر حاج میرزا حسن اصفهانى، متخلص به صفى و ملقب به صفى‌على‌شاه است. وى، بى‌شک از بزرگ‌ترین عرفاى اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجرى قمرى است که علاوه بر مقامات معنوى، به معلومات ظاهرى نیز آراسته و داراى طبعى شیوا و قلمى توانا بوده و از خود آثارى گران‌بها به جاى گذارده است که یکى از آنها همین تفسیر منظوم است که با تأویلات عارفانه به رشته نظم کشیده شده و از شاهکارهاى عظیم دوره اخیر به شمار مى‌رود

عناوین اصلی کتاب شامل:
مشخصات کتاب؛ ‌سوره‌ الفاتحه؛ ‌سوره‌ البقره؛ ‌سوره‌ آل‌ عمران‌؛ ‌سوره‌ النّساء؛ ‌سوره‌ المائده؛ ‌سوره‌ الأنعام‌؛ ‌سوره‌ الاعراف‌؛ ‌سوره‌ الأنفال‌؛ ‌سوره‌ التوبه؛ ‌سوره‌ یونس‌؛ ‌سوره‌ هود؛ ‌سوره‌ یوسف‌؛ ‌سوره‌ الرّعد؛ ‌سوره‌ ابراهیم‌؛ ‌سوره‌ الحجر؛ ‌سوره‌ النّحل‌؛ ‌سوره‌ الإسراء؛ ‌سوره‌ الکهف‌؛ ‌سوره‌ مریم‌؛ ‌سوره‌ طه‌؛ ‌سوره‌ الأنبیاء؛ ‌سوره‌ الحج‌؛ ‌سوره‌ المؤمنون‌؛ ‌سوره‌ النور؛ ‌سوره‌ الفرقان‌؛ ‌سوره‌ الشّعراء؛ ‌سوره‌ النّمل‌؛ ‌سوره‌ القصص‌؛ ‌سوره‌ العنکبوت‌؛ ‌سوره‌ الرّوم‌؛ ‌سوره‌ لقمان‌؛ ‌سوره‌ السّجده؛ ‌سوره‌ الأحزاب‌؛ ‌سوره‌ سبا؛ ‌سوره‌ فاطر؛ ‌سوره‌ یس‌؛ ‌سوره‌ الصّافّات‌؛ ‌سوره‌ ص‌؛ ‌سوره‌ الزّمر؛ ‌سوره‌ غافر [‌ یا ‌ مؤمن‌]؛ ‌سوره‌ فصّلت‌؛ ‌سوره‌ الشّوری‌؛ ‌سوره‌ الزّخرف‌؛ ‌سوره‌ الدّخان‌؛ ‌سوره‌ الجاثیه؛ ‌سوره‌ الأحقاف‌؛ ‌سوره‌ محمّد؛ ‌سوره‌ الفتح‌؛ ‌سوره‌ الحجرات‌؛ ‌سوره‌ ق‌؛ ‌سوره‌ الذّاریات‌؛ ‌سوره‌ الطّور؛ ‌سوره‌ النجم‌؛ ‌سوره‌ القمر؛ ‌سوره‌ الرّحمن‌؛ ‌سوره‌ الواقعه؛ ‌سوره‌ الحدید؛ ‌سوره‌ المجادله؛ ‌سوره‌ الحشر؛ ‌سوره‌ الممتحنه؛ ‌سوره‌ الصّف‌ّ؛ ‌سوره‌ الجمعه؛ ‌سوره‌ المنافقون‌؛ ‌سوره‌ التغابن‌؛ ‌سوره‌ الطّلاق‌؛ ‌سوره‌ التّحریم‌؛ ‌سوره‌ الملک‌؛ ‌سوره‌ القلم‌؛ ‌سوره‌ الحاقّه؛ ‌سوره‌ المعارج‌؛ ‌سوره‌ نوح‌؛ ‌سوره‌ الجن‌ّ؛ ‌سوره‌ المزّمّل‌؛ ‌سوره‌ المدثّر؛ ‌سوره‌ القیامه؛ ‌سوره‌ الإنسان‌؛ ‌سوره‌ المرسلات‌؛ ‌سوره‌ النّبإ؛ ‌سوره‌ النّازعات‌؛ ‌سوره‌ عبس‌؛ ‌سوره‌ التّکویر؛ ‌سوره‌ الانفطار؛ ‌سوره‌ المطفّفین‌؛ ‌سوره‌ الانشقاق‌؛ ‌سوره‌ البروج‌؛ ‌سوره‌ الطّارق‌؛ ‌سوره‌ الأعلی‌؛ ‌سوره‌ الغاشیه؛ ‌سوره‌ الفجر؛ ‌سوره‌ البلد؛ ‌سوره‌ الشمس‌؛ ‌سوره‌ اللیل‌؛ ‌سوره‌ الضّحی‌؛ ‌سوره‌ الشرح‌؛ ‌سوره‌ التّین‌؛ ‌سوره‌ العلق‌؛ ‌سوره‌ القدر؛ ‌سوره‌ البیّنه؛ ‌سوره‌ الزّلزله؛ ‌سوره‌ العادیات‌؛ ‌سوره‌ القارعه؛ ‌سوره‌ التّکاثر؛ ‌سوره‌ العصر؛ ‌سوره‌ الهمزه؛ ‌سوره‌ الفیل‌؛ ‌سوره‌ قریش‌؛ ‌سوره‌ الماعون‌؛ ‌سوره‌ الکوثر؛ ‌سوره‌ الکافرون‌؛ ‌سوره‌ النّصر؛ ‌سوره‌ المسد؛ ‌سوره‌ الاخلاص‌؛ ‌سوره‌ الفلق‌؛ ‌سوره‌ النّاس‌؛ پاورقی
‏مشخصات نشر : ت‍ه‍ران‌: م‍ن‍وچ‍ه‍ری‌، ۱۳۷۸.

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

تفسیر قرآن صفی

میرزا محمدحسن اصفهانی (۱۲۵۱-۱۳۱۶ق)، ملقب به صفی‌‎علی‌شاه، از صوفیان بزرگ سلسله نعمت‌اللهى و از ارادتمندان رحمت‎علی‌شاه و منورعلی‌شاه بوده و کتاب «زبده الأسرار» از آثار اوست. از جمله فعالیتهای او مبارزه با شیخیه و بابیت و بهائیت بود.

ولادت
او در سوم شعبان ۱۲۵۱ هجری قمری در شهر اصفهان بدنیا آمد. پدرش محمدباقر اصفهانی بود که وی نیز لقب صفی داشت. پدرش تاجر بود، از اصفهان به یزد رفت و در آنجا مسکن گزید. وی خردسالی و نوجوانی خود را در یزد گذرانید و تا ۲۰ سالگی در این شهر بود و تحصیلات خویش را در این شهر به انجام رسانید.

وی در سن ۲۱ سالگی، و به سال ۱۲۷۲ هجری قمری به شیراز رفت و به میرزاکوچک رحمت علیشاه سر سپرد و جزو مریدان او گردید و به اصطلاح دراویش، به شرف توبه و تلقین از حضرتش مشرف گردید. وی همچنین در اوایل امر، علاوه بر شیراز، مدتی در کرمان و یزد اقامت نمود و سپس به هندوستان رفت و برای چند سال در آن دیار اقامت نمود.

صفى همراه با رحمت‎علی‌شاه به کرمان رفت و به اشاره وی سرودن کتاب «زبده الأسرار» را آغاز کرد. پس از وفات رحمت‎علی‌شاه، وی دست ارادت به منورعلی‌شاه داد که عموى رحمت‎علی‌شاه و مدعى جانشینی او بود. صفی در حمایت از او و نفى مخالفانش کوشید؛ از جمله گویا مقالاتى نوشت در برترى وی بر سعادت‎علی‌شاه، که ارادتمندانش وی را جانشین برحق رحمت‎علی‌شاه می‌دانستند. همچنین در «زبده الأسرار» اشعارى دارد که متضمن تعریضات تند نسبت به سعادت‎علی‌شاه و دفاع از منورعلی‌شاه است.

صفى تا ۱۲۸۰ در یزد ماند و آنگاه، برای دومین‌بار، به هندوستان رفت و علی‌شاه آقاخان دوم، رهبر اسماعیلیه، از او استقبال کرد. گویا علت سفر او به هندوستان، درخواست علی‌شاه از منورعلی‌شاه بود مبنی بر فرستادن شیخ مؤتمنى از طریقت نعمت‌اللهى. صفی از هند به زیارت خانه خدا رفت و سپس به هندوستان بازگشت و تألیف «زبده الأسرار» را به پایان برد و آن را در بمبئى، با حمایت علی‌شاه، به چاپ رساند. در این سفر وی با بسیارى از مرتاضان و جوکیان ملاقات و گفتگو کرد. پس از چهار سال اقامت در هند، به زیارت عتبات عالیات رفت و در نجف به دیدار شیخ مرتضى انصارى، از بزرگ‎ترین عالمان شیعه و مهم‎ترین مرجع شیعیان عصر، رفت. قصد او از این دیدار، تحویل هدایاى علی‌شاه، رهبر اسماعیلیان و ابلاغ پیامى از سوى وى بود. گفته‌اند که شیخ مرتضی انصاری از او به‌گرمی استقبال و تلویحاً از «زبده الأسرار» تمجید کرد.

صفی سپس به ایران آمد و به یزد رفت. در این ایام بر سر جانشینى رحمت‎علی‌شاه، میان سعادت‎علی‌شاه و منورعلی‌شاه نزاع بالا گرفته بود. صفى بااینکه قبلاً دست ارادت به منورعلی‌شاه داده بود، براى دورى از منازعات، عزم هندوستان کرد تا باقى عمر را در دکن بماند، اما پس از دو سال اقامت، مشکلاتی پیش آمد که موجب شد به عزم مشهد رهسپار ایران شود. گویا این سال مصادف با وقوع قحطى بود و صفى موفق به سفر مشهد نشد و ناچار در تهران اقامت گزید.

فعالیت‎های فرهنگی
صفی در سال‎هاى اقامتش در تهران، علاوه بر تربیت شاگردان، آثارى به نظم و نثر نوشت. یکى از فعالیت‎های مهم وی، مبارزه با شیخیه و بابیت و بهائیت بود. او حتی یکى از اهداف تألیف تفسیر منظومش را از قرآن، علاوه بر ترغیب «مردم فارسی‌زبان به خواندن و فهمیدن معانى و نکات عرفانى قرآن»، مبارزه با بابیه ذکر کرده است و بر آن بود که هرکس این تفسیر را بخواند دیگر به بابیه اعتنایی نمی‌کند. صفى درویشان نعمت‌اللهى را از رفتن به مجالس وعظ شیخیه به‌شدت نهى می‌کرد و می‌گفت سخنان آنان «شهدى است آلوده به زهر (که) همه‌کس ملتفت نیست». او تا آنجا پیش می‌رفت که سفارش می‌کرد اگر درویشى، شیخى شده باشد و بخواهد دوباره برگردد و درویش شود، او را از خود برانید.

صفی‎علی‌شاه در ۱۳۱۱ق، رساله‌اى در رد کتاب «ایقان» بهاءالله نوشت، که احتمالا همان رساله صفوت است که در آن صفى یکی از احادیثی را که بهاءالله در ایقان تفسیر کرده بود، شرح داده و در ضمن آن، مندرجات ایقان را رد کرده است. یکی از بهائیان به‎ نام حاجی ‎میرزا حسن شیرازى، معروف به خرطومى نیز در جواب صفى رساله‌اى به نام «نجم‎ العرفان فی رد من اعترض على الإیقان» را در بمبئى به چاپ رساند؛ اما برخی، به‌اشتباه، این رساله را به صفى نسبت داده‌اند. گویا ردیه صفى تشکیلات بهائى را به زحمت انداخت و آنان را وادار به پاسخگویى و چاره‌جویى کرد. علاوه بر رساله خرطومى، چند نامه هم عبدالبهاء در پاسخ به صفى نوشت که در آنها، به‌جای پاسخگویی، از در دوستى درآمد و مقام صفى را در عرفان ستود.

وفات
صفی در ۲۴ ذ‌ی‌قعده ۱۳۱۶ق، درگذشت. مزار وی در خانقاهی است که زمین آن را شاهزاده سلطان محمدمیرزا در ۱۲۹۴ق، اهدا کرده بود. امروزه این خانقاه در نزدیکی میدان بهارستان، جنب خیابان صفی‎علی‌شاه، است.

آثار
الف)- منظوم:

زبده الأسرار؛
بحر الحقائق؛
تفسیر منظوم قرآن، مشهور به تفسیر صفی؛
دیوان اشعار؛
ب)- منثور:

عرفان الحق؛
أسرار المعارف؛
میزان ‎المعرفه[۹].

Born

Death

میرزا محمدحسن اصفهانی (صفی علی شاه)

میرزا محمدحسن اصفهانی (صفی علی شاه)

Born:

Death:

میرزا محمدحسن اصفهانی (صفی علی شاه)

Author Books