جعفر خوشنویس

محمد بن ابراهیم بن جعفر نُعمانی، معروف به ابن ابی‌زینب (درگذشت ۳۶۰ق/۹۷۱م)، متکلم، مفسر و محدث شیعی قرن چهارم هجری قمری. وی از شاگردان کلینی بوده و برای کسب علم و شنیدن حدیث به شهرهای مختلف از جمله شیراز، قم، بغداد و حلب مسافرت کرد. از ابن ابی‌زینب آثاری بر جای مانده که مشهورترین آن، کتاب الغیبه است.

تولد
تاریخ تولد وی معلوم نیست. زادگاه او را برخی شهر نُعمانیه مصر یا یمن و یا حجاز دانسته‌اند، محمدباقر خوانساری در کتاب روضات الجنات نوشته، نعمانی از شهر نعمانیه عراق (بین واسط و بغداد) بود.

سفر
نعمانی در ۳۱۳ق به شیراز آمد و از موسی بن محمد اشعری قمی حدیث آموخت و در قم احتمالاً از علی بن حسین بن بابویه پدر شیخ صدوق حدیث شنید.. پس از آن به بغداد سفر کرد و از ابن همام اسکافی، ابن عقده و محمد بن یعقوب کلینی (درگذشت ۳۲۹ق) حدیث فراگرفت. او از بغداد آهنگ سفر به شام کرده و در ۳۳۳ق در طبریه (از شهرهای اردن) از محمد بن عبدالله طبرانی و عبدالله بن عبدالملک بن سهل طبرانی حدیث شنیده و پس از آن در شام از محمد بن عثمان بن علان دهنی بغدادی حدیث آموخت و در سال‌های پایانی روزگارش به حلب که شهری شیعی‌نشین بود، رفت و تا پایان زندگی در آنجا ماند و در همانجا به نشر حدیث و معارف شیعی پرداخت و در شام درگذشت.

اساتید
نعمانی از این کسان نیز بهره برد: احمد بن نصر بن هوذه باهلی، احمد بن محمد بن یعقوب بن عمار کوفی، حسین بن محمد باوری، سلامه ابن محمد بن اسماعیل ارزنی، عبدالعزیز بن عبدالله بن یونس موصلی، عبدالواحد بن عبدالله بن یونس موصلی، علی بن احمد بندنیجی، محمد بن حسن بن محمد جمهور قمی، محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری.

محمد بن ابراهیم، از ابن عقده در کتاب غیبت خود، حدیث متعددی نقل کرده و نیز جملات احترام آمیزی در مورد وی آورده است. نعمانی کتاب کافی کلینی را نوشته و از این رو به کاتب شهرت یافته و نسخه او به «نسخه کافی نعمانی‌» مشهور شده است.[نیازمند منبع]

آثار

کتاب الغیبه (نعمانی)
مشهورترین اثر نعمانی کتاب غیبت اوست. او این کتاب را در اوایل دوره غیبت کبرا نگاشت که به درازا کشیدن غیبت امام زمان (عج) موجب آشفتگی فکری و تزلزل اعتقادی بسیاری از شیعیان شده بود. او در این کتاب به تبیین امر امامت و راز غیبت امام دوازدهم پرداخت. این کتاب که در ۳۴۲ق/۹۵۳م در حلب تألیف شد، دارای ۲۶ باب و ۴۴۵ حدیث است. الگو:حسن صدر معتقد است این کتاب، اولین اثر درباره غیبت امام زمان است.

تفسیر نعمانی
مقالهٔ اصلی: تفسیر نعمانی
این کتاب که نوشته‌ای در علوم قرآنی با نگاه شیعی است به نعمانی منسوب است. هرچند انتساب این رساله به نعمانی مورد تردید است. این نوشته گاهی با عنوان رساله المحکم و المتشابه سید مرتضی به چاپ رسیده است. مباحث مطرح شده در این رساله بیشتر شامل موضوعات علوم قرآنی، اصول فقه و برخی مباحث کلامی است.

&nbsp;

&nbsp;

ابو عبدالله محمد بن ابراهیم نعمانی

سید محمد تیجانی در سال ۱۳۲۲ش در شهر «قفصه» در جنوب تونس زاده شد.خانواده او اصالتاً از شهر «سماوه» عراق بودند که بعدها به تونس مهاجرت کردند. تحصیلات ابتدایی را در یکی از شعبه‌های دانشگاه زیتونه گذراند و پس از استقلال تونس و به مدارس فرانسوی عربی رفت و نهایتاً مدارج دبیرستان پیش‌دانشگاهی را گذراند.

سپس استادیار مؤسسه پیش‌دانشگاهی یوبسای شد. پس از ۱۷ سال تدریس با مرخصی از آموزش و پرورش تونس، وارد دانشگاه سوربن شد. بیش از ۸ سال به بررسی و تطبیق میان ادیان، ادیان توحیدی سه‌گانه پرداخت و پس از گرفتن لیسانس تحقیقات تخصصی در این زمینه از دانشگاه سوربن فارغ‌التحصیل شد و همچنین در رشته فلسفه و علوم انسانی و پس از آن در رشته تخصصی تاریخ و مذاهب اسلامی از این دانشگاه دکترای درجه ۳ و سپس دکترای بین‌المللی را اخذ کرد.

وی به منظور آگاهی بخشی و نشر معارف اهل بیت و مذهب تشیع ویژه گردشگران بین‌المللی و مستبصرین در مشهد، مرکز نشر معارف اهل بیت را تأسیس خواهد کرد.

تا کنون، او ۱۱ کتاب پیرامون مذهب تشیع به مرحله ی چاپ رسانیده که از معروف‌ترین آنهاست:

آنگاه هدایت شدم
اهل سنت واقعی
همراه با راستگویان
از آگاهان بپرسید

&nbsp;

محمد تیجانی تونسی

ویلفِرْد فردیناند مادِلونگ (به آلمانی: Wilferd Ferdinand Madelung)، (۱۹۳۰-۲۰۲۳م)، اسلام‌شناس، شیعه‌شناس بزرگ آلمانی، استاد دانشگاه تاریخ اسلام دانشگاه آکسفورد، مهمترین اثر او جانشینی حضرت محمد(ص) است.

ولادت
در ۲۶ دسامبر ۱۹۳۰م برابر با ۵ دی ۱۳۰۹ش در شهر اشتوتگارت آلمان دیده به جهان گشود.

تحصیلات
پس از گذراندن تحصیلات مقدماتى و متوسطه به دانشگاه قاهره رفت و در سال ۱۹۵۳م. از آن جا به اخذ لیسانس در تاریخ و ادبیات اسلامى نائل گشت. وى تحصیلات عالى خود را در آلمان ادامه داد و در سال ۱۹۵۷م. از دانشگاه‌هامبورگ در مطالعات اسلامى به دریافت درجه دکترى نائل آمد. وى رساله دکتراى خویش را تحت نظر اسلام‌شناسان مشهور آلمانى، یعنى اشتروتمان و اشپولر به پایان رسانید.

مادلونگ به مدت سه سال از سال ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۰م. وابسته فرهنگى سفارت آلمان غربى در بغداد بود و سپس تلاش‌هاى آموزشى، پژوهشى و علمى خویش را در زمینه‌هاى اسلام‌شناسى به شرح ذیل پى‌گرفت:

استادیار مطالعات اسلامى در دانشگاه تگزاس در اوستین (سال ۱۹۶۳م).
استادیار و دانش‌یار مطالعات اسلامى در دانشگاه شیکاگو (۱۹۶۹-۱۹۶۴م).
استاد اسلام‌شناسى در دانشگاه شیکاگو (۱۹۷۸-۱۹۶۹م).
استاد کرسى Laudian در عربى و مطالعات اسلامى در دانشگاه اکسفورد.
یادآور می‌شود کرسى مذکور عالى‌ترین سطح اسلام‌شناسى در انگلستان و یکى از مهم‌ترین کرسى‌ها در نوع خود، در جهان است و تدریس زبان و ادبیات عربى در سطح عالى، جزو شرایط این کرسى مى‌باشد.

مادلونگ به عنوان استاد مدعو در دانشگاه کلمبیا و بسیارى دیگر از دانشگاه‌هاى آمریکا و اروپا تدریس کرد. وى عضو تعداد زیادى از مجامع بین‌المللى اسلام‌شناسى بود و همواره در مجامع و کنفرانس‌هاى بین‌المللى شرکت می‌کرد.

به عنوان نمونه در بهار سال ۱۳۷۴ش. سمپوزیومى بین‌المللى در دانشگاه اوترخت هلند در موضوع تصوف و مخالفانش برگزار شد که در سومین جلسه آن، ویلفرد مادلونگ به موضوع مخالفت زیدیه با تصوف پرداخت و مطالب جالبى را در این خصوص مطرح نمود. مادلونگ با مؤسسه مطالعات اسماعیلى مستقر در لندن و به ریاست دکتر لندلت نیز همکارى علمى و پژوهشى داشت.

مادلونگ از برجسته‌ترین اسلام‌شناسان معاصر به شمار مى‌آید و در زمینه تفکر اسلامى، فرق و مذاهب اسلامى تحقیقات مهمى انجام داده است.

وفات
سرانجام در روز سه شنبه ۹ مه ۲۰۲۳م برابر با ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ش درگذشت.

آثار
برخى آثار وى که در ایران به زبان فارسى ترجمه شده‌اند، عبارتند از:

کتاب مکتب‌ها و فرقه‌هاى اسلامى در سده‌هاى میانه.
فرقه‌هاى اسلامى.
جانشینى حضرت محمد صلى‌الله‌علیه‌وآله (پژوهشى پیرامون خلافت نخستین).
مقاله شیعه و معتزله با ترجمه احمد آرام، مندرج در کتاب «شیعه در حدیث دیگران».
ملاحظاتى پیرامون کتاب‌شناسى فرق امامى، ترجمه چنگیز پهلوان، مندرج در کتاب «در زمینه ایران‌شناسى».
متون بازیافته عربى درباره تاریخ امامان زیدى طبرستان و دیلمیان و گیلان، ترجمه حشمت مؤید.

ویلفِرْد فردیناند مادِلونگ

سید روح الله موسوی خمینی (۱۲۸۱-۱۳۶۸ش) مشهور به امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران، از بزرگ‌ترین مراجع تقلید شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری.

وی از سال ۱۳۴۱ش مبارزه علنی علیه نظام سلطنتی پهلوی در ایران را آغاز کرد. حکومت وقت دو بار او را بازداشت کرد و بار دوم به ترکیه و سپس به عراق تبعید کرد. ۱۳ سال در حوزه علمیه نجف به رهبری مبارزان انقلابی و نیز تدریس و تألیف در علوم حوزوی و دینی پرداخت. در ۱۲ بهمن سال ۱۳۵۷ شمسی با گسترش مبارزات مردم به ایران بازگشت و بعد از انقلاب ۲۲ بهمن در سال ۱۳۵۷ش تا آخر عمر(۱۴ خرداد ۱۳۶۸ش) رهبر جمهوری اسلامی ایران بود.

نظریه ولایت مطلقه فقیه که نظریه‌ای فقهی ـ سیاسی مبتنی بر باورهای تشیع است، مهم‌ترین نظریه اوست. وی تلاش کرد حکومت جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن را بر اساس همین نظریه شکل دهد. از نگاه امام خمینی حکومت، فلسفه عملی تمامی فقه است. نگاه حکومتی او به فقه باعث شد تا وی ضمن تأکید بر حفظ چارچوب فقه سنتی، به نوآوری در اجتهاد معتقد شود. نظریه نقش زمان و مکان در اجتهاد و برخی فتاوای تأثیرگذار او را می‌توان نتیجه همین نگاه دانست.

مسلمانان و به‌ویژه شیعیان جهان علاقه فراوانی به او داشتند. مراسم تشییع پیکر او با شرکت حدود ده میلیون نفر، پرجمعیت‌‌ترین مراسم تشییع جهان شمرده می‌شود و هرساله در سالروز درگذشت او، با حضور شخصیت‌های سیاسی و مذهبی مراسمی در آرامگاه او برگزار می‌شود.

او جز فقه و اصول در فلسفه اسلامی و عرفان نظری نیز صاحب‌نظر و دارای تألیفات است و جزو عالمان و استادان اخلاق شمرده می‌شود. در دوران تدریس در قم در مدرسه فیضیه جلسات درس اخلاق برپا می‌کرد. در تمام عمر، زندگی ساده و زاهدانه‌ای داشت. در دوران مرجعیت که ساکن نجف بود و نیز در ده سال آخر عمر که رهبر جمهوری اسلامی بود در جماران، در خانه‌ای کوچک زندگی می‌کرد.

روح الله موسوی خمینی

دکتر یوسف قرضاوی در روستای صفت تراب مرکز محله الکبری در استان غربی مصر به دنیا آمد؛ به نوشته حافظ ابن حجر و دیگر نویسندگان، عبدالله بن حارث بن جزء الزبیدی آخرین صحابه ای که در مصر وفات کرده است در این روستا مدفون است. تاریخ ولادت قرضاوی مصادف با ۹/۹/۱۹۲۶ بوده است؛ وی در حالی که کمتر از ده سال داشت حفظ قرآن را در روستای یادشده به پایان رساند و تجوید را به نیکی فرا گرفت. سپس وارد دانشگاه الازهر شد و دوران ابتدایی و متوسطه را با رتبه ممتاز طی کرد. با این که در آن زمان چندین بار بازداشت شد اما توانست با رتبه دوم کشوری قبول شود.
وی سپس وارد دانشکده اصول دین دانشگاه الازهر شد و در سال ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۳ از میان یکصد و هشتاد نفر از هم کلاسی هایش در تحصیلات عالیه رتبه نخست را به دست آورد. سپس به گواهی نامه بین المللی دست یافت و همزمان در سال ۱۹۵۴ در دانشکده زبان عربی اجازه تدریس یافت و باز در میان پانصد نفر از همکلاسی هایش که از فارغ التحصیلان دانشکده های سه گانه الازهر بودند رتبه نخست را به کسب کرد. در سال ۱۹۸۵ در رشته زبان و ادبیات در مؤسسه عالی مطالعات عربی مدرک دیپلم گرفت و در سال ۱۹۶۰ به مدرک مطالعات عالی معادل فوق لیسانس در شعبه علوم قرآن و سنت دانشکده اصول دین نائل آمد. در سال ۱۹۷۳ در همان دانشکده با رتبه برتر پیرامون مقوله “زکات و نقش آن در حل مشکلات اجتماعی” به مدرک دکترا نائل آمد.
فعالیت های رسمی
وی دورانی مشغول سخنرانی و تدریس در مساجد بود سپس سرپرستی مؤسسه ی ائمه وابسته به وزارت اوقاف مصر را بر عهده گرفت. پس از آن به منظور نظارت بر مطبوعات الازهر و کار در دفتر فنی اداره ی دعوت و ارشاد به اداره ی کل فرهنگ اسلامی الازهر شریف پیوست. در سال ۱۹۶۱ وارد قطر شد و به عنوان رئیس مؤسسه ی دینی متوسطه مشغول فعالیت شد و به توسعه و تثبیت ر آن همت گمارد به طوری که توانست قدیم نافع و جدید مفید را در آن جمع کند.
در سال ۱۹۷۳ دانشکده‌های تربیتی پسرانه و دخترانه در دانشگاه قطر تأسیس شد و شیخ برای راه اندازی بخش مطالعات اسلامی وارد آنجا شد.
در سال ۱۹۷۷ دانشکده شریعت و مطالعات اسلامی دانشگاه قطر تأسیس شد و شیخ ریاست آن را به عهده گرفت و تا پایان سال تحصیلی ۱۹۹۰–۱۹۸۹ در این سمت باقی ماند. وی همچنین به عنوان مدیر مؤسس مرکز مطالعات سنت و سیره ی نبوی دانشگاه قطر انتخاب شد که تا امروز هم این سمت را داراست.
در سال تحصیلی ۱۹۹۰ -۱۹۹۱ از قطر به الجزایر رفت و ریاست شوراهای علمی دانشگاه و مؤسسات عالی اسلامی را بر عهده گرفت سپس به قطر بازگشت و به کار خود در مدیریت مرکز مطالعات سنت و سیره ادامه داد. در سال ۱۴۱۱ هجری جایزه‌ی بانک توسعه ی اسلامی در اقتصاد اسلامی را دریافت کرد. همچنین در سال ۱۴۱۳ به جایزه‌ی بین المللی ملک فیصل برای مشارکت در مطالعات اسلامی نائل آمد. در سال ۱۹۹۶ جایزه‌ی ویژه‌ی علمی را از رئیس دانشگاه بین المللی اسلامی مالزی دریافت کرد. در سال ۱۹۹۷ نیز جایزه‌ی سلطان حسن بلقیه (سلطان برونئی) را در فقه اسلامی دریافت کرد.
● آثار:

۱) قطوف دانیه من الکتاب و السنه: در سال ۱۹۵۱ تألیف شده است.

۲) الحلال و الحرام فی الاسلام: در سال ۱۹۶۰ به دستور رؤسای الأزهر تألیف و به زبان‌های ترکی، فارسی و اردو ترجمه شده است.

۳) العباده فی الاسلام: در سال ۱۹۶۱ تألیف شده است و به زبان فارسی ترجمه شده است..

۴) الناس و الحق: در سال ۱۹۶۶ تألیف و به زبان‌های ترکی و فارسی ترجمه شده است.

۵) مشکله الفقر و کیف عالجها فی الاسلام: در سال ۱۹۶۷ تألیف و به زبان‌های فارسی و اردو ترجمه شده است.

۶) الایمان و الحیاه: در سال ۱۹۶۹ تألیف و به زبان فارسی ترجمه شده است.

۷) فقه الزکات: در سال ۱۹۶۹ در دو مجلد منتشر گردیده و اثر مهمی در فقه مقارن و حقوق تطبیقی است که به شایسته‌ترین وجهی به بررسی همه جانبه‌ی زکات در اسلام در پرتو قرآن و حدیث و با مراجعه‌ی دقیق به منابع معتبر فقهی هر یک از مذاهب مشهور اسلامی، پرداخته است.

۸) شریعه الاسلام خلودها و صلاحها للتطبیق فی کل زمان و مکان: در سال ۱۹۷۲ تألیف شده است.

۹) الخصائص العامه للاسلام: در سال ۱۹۷۷ تألیف شده است.

۱۰) الصبر فی القرآن: نمونه‌ای از تحقیق موضوعی در قرآن است و به زبان فارسی ترجمه شده است.

۱۱) عالم و طاغیه: یک نمایشنامه‌ی تاریخی است در سال ۱۹۶۶ نوشته وبه ترکی و فارسی ترجمه شده است.

۱۲) هدی الاسلام: مجموعه‌ای از فتاوی استاد و راه‌حلهای اصیل اسلامی برای مشکلات مسلمانان معاصر است.

۱۳) غیر المسلمین فی المجتمع الاسلامی: در سال ۱۹۷۷ منتشر یافته است.

۱۴) الحلول المستورده و کیف جنت علی امتنا: در سال ۱۹۷۱ تألیف و به ترکی ترجمه شده است.

۱۵) الحل الاسلامی فریضه و ضروره: در سال ۱۹۷۴ منتشر شده است.

یوسف قرضاوی

زندگینامه

ناصر مَکارِم شیرازی متولد سال ۱۳۰۵شمسی از مراجع تقلید شیعیان و یکی از استادان درس خارج فقه و اصول در قم است. او یکی از هفت مرجع معرفی‌شده از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در سال ۱۳۷۳ش است. مکارم شیرازی از جوانی تألیفاتی داشته و تا دهه ۱۳۹۰ش، نزدیک به یک‌صد اثر از وی منتشر شده است. وی از مدیران مجله مکتب اسلام به‌ویژه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. تفسیر نمونه، یکی از مهم‌ترین تفاسیر معاصر از قرآن، حاصل کار گروهی به سرپرستی اوست. مکارم شیرازی، صاحب فتاوایی است که در فقه شیعه کم‌سابقه است؛ از جمله حرمت سیگار کشیدن و عدم نجاست ذاتی کفار. مدارس علمیه مانند مدرسه فقهی امام کاظم (ع)، مؤسسات پژوهشی مانند مرکز تخصصی شیعه‌شناسی، و همچنین شبکه ماهواره‌ای ولایت از جمله مراکزی است که از سوی دفتر وی اداره می‌شود.

ناصر مکارم شیرازی، از روحانیان فعال و یکی از سخنرانان انقلابی بوده که پیش از انقلاب اسلامی در نقاط مختلف ایران دست به فعالیت زده و زندانی و تبعید شده است. او عضو مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بوده است. در سال ۱۳۹۳ش، همایشی با مدیریت وی در قم و با عنوان «کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام» در واکنش به تحرکات گروه داعش برگزار شد و عالمانی از ۸۰ کشور جهان در آن حضور داشتند.

زندگی و تحصیل

ناصر مکارم شیرازی، در سال ۱۳۰۵ش در شیراز متولد شد. پدر او بازرگان و فروشنده بود. تحصیلات دبستان و دبیرستان را در شیراز گذراند و در ۱۴ سالگی دروس دینی خود را در مدرسه آقا بابا خان شیراز آغاز کرد و در ۱۸ سالگی (۱۳۲۳ش) وارد حوزه علمیه قم شد. در سال ۱۳۲۹ش به نجف رفت، اما پس از یک سال اقامت و تحصیل، در سال ۱۳۳۰ش به قم بازگشت.

مکارم شیرازی، در درس آیت الله بروجردی، سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای و سید محمد محقق داماد در قم شرکت می‌کرد. در نجف، در درس آیت الله خویی و سید محسن حکیم حاضر می‌شد و در بازگشت از نجف، در ۲۴ سالگی، از محمدباقر اصطهباناتی و محمدحسین کاشف الغطاء اجازه اجتهاد دریافت کرد.

سید محمد حسینی بهشتی و امام موسی صدر، از هم‌مباحثه‌های مکارم شیرازی بوده‌اند.

مرجعیت
ناصر مکارم شیرازی یکی از مراجع تقلید شناخته‌شده در جمهوری اسلامی ایران، و یکی از هفت فقیهی است که پس از درگذشت آیت الله اراکی در آذر ۱۳۷۳ش، از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، واجد شرایط مرجعیت شناخته و اعلام رسمی شد.

اقدامات علمی و فرهنگی

مکارم شیرازی، از ابتدای جوانی دست به تألیف و تحقیق زد و علاوه بر تحصیلات حوزوی مرسوم، اقدامات فرهنگی را هم با جدیت دنبال کرد. این فعالیت‌های او در شرایطی بوده که تعداد نویسندگان حوزوی در آن دوره بسیار اندک بود. برخی از فعالیت‌های او از این قرار است:

نویسنده برگزیده کتاب سال ۱۳۳۳ش

مکارم شیرازی در سال ۱۳۳۳ش کتابی با عنوان «فیلسوف‌نماها» نوشت که برنده جایزه کتاب سال شد. این کتاب، با زبانی داستانی، عقاید مارکسیستی را نقد کرده است. او پیش از این، کتاب «جلوه حق» را در نقد فرقه صوفیه و در پی تبلیغات گسترده آن‌ها تألیف کرده بود. انتشار مجله درس‌هایی از مکتب اسلام
آیت‌الله مکارم شیرازی و جمعی دیگر از حوزویان، مجله درس‌هایی از مکتب اسلام را در سال ۱۳۳۷ش پایه‌گذاری کردند و یک سال پس از راه‌اندازی آن، در پی جدایی برخی اعضا، صاحب امتیازی و مدیرمسئولی این نشریه را عهده‌دار شد و این مسئولیت را تا سال ۱۳۶۶ش بر عهده داشت. برخی از کتاب‌های منتشر شده از سوی ناصر مکارم شیرازی اولین بار به‌صورت مقاله‌های متناوب در نشریه مکتب اسلام چاپ شده است؛ کتاب‌هایی از جمله «معاد و جهان پس از مرگ»، «مشرق‌زمین به پا خیزد» و «مهدی، انقلابی بزرگ».

سرمقاله‌های آیت‌الله مکارم شیرازی در مجله مکتب اسلام، موضعی انتقادی و معترضانه در برابر حکومت پهلوی داشت و به توقیف چندباره این مجله انجامید.

 پایه‌گذاری جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
آیت الله مکارم شیرازی، یکی از اعضای اصلی هیئتی بود که در زمان حیات آیت الله بروجردی برای ساماندهی وضعیت حوزه‌های علمیه شکل گرفت و پس از درگذشت او در سال ۱۳۴۰ش نیز ادامه یافت. این هیئت در سال ۱۳۳۷ش برای رسیدگی به امور حوزه علمیه با نظر آیت الله بروجردی که در آن زمان، مرجع عام و زعیم حوزه علمیه بود تشکیل شد و علاوه بر مکارم شیرازی چهره‌های حوزوی‌ای از جمله حسینعلی منتظری، ربانی شیرازی، سید مهدی روحانی، سید موسی زنجانی، احمد آذری قمی، مهدی حائری تهرانی، محسن حرم‌پناهی وجعفر سبحانی، عضو آن بودند.

ادامه کار این هیئت، موجب شکل‌گیری جامعه مدرسین در سال ۱۳۴۴ش شد. مکارم شیرازی همچنان یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است.

تالیفات

برخی از تألیفات وی عبارتند از:

۱۱۰ سرمشق از سخنان حضرت علی

۱۵۰ درس زندگی

۱۸۰ پرسش و پاسخ

۵۰ درس اصول عقاید برای جوانان

آفریدگار جهان

آیات ولایت در قرآن

آیین رحمت

آئین ما (اصل الشیعه)

احکام بانوان (جدید)

احکام خانواده در پرتو فقه اسلامی

احکام عزاداری

اخلاق اسلامی در نهج البلاغه ۲ جلد

اخلاق در قرآن ۳ جلد

ارتباط با ارواح

از تو سؤال می‌کنند

استفتائات ۳ جلد

اسرار عقب‌ماندگی شرق

اسلام در یک نگاه

اسلام و آزادی بردگان

اسلام و کمک‌های مردمی

اعتقاد ما

اعتکاف، عبادتی کامل

انوار هدایت جلد ۱

اهداف قیام حسینی

فاجعهٔ تمدن

بازاریابی شبکه‌ای یا کلاهبرداری مرموز

بررسی طُرُق فرار از ربا

برگزیده تفسیر نمونه ۵ جلد

پاسخ به پرسش‌های مذهبی

پیام امام امیرالمؤمنین ۱۱ جلد

پیام قرآن ۱۰ جلد

پیدایش مذاهب

تعزیر و گستره آن

تفسیر نمونه ۲۷ جلد

تقیّه، سپری برای مبارزه عمیق‌تر

جامعه سالم در پرتو اخلاق

جلوه حق

چند نکته مهم دربارهٔ رؤیت هلال

چهره منافقان در قرآن حدیث غدیر: سند گویای ولایت

حکومت جهانی مهدی

حیله‌های شرعی و چاره جویی‌های صحیح

خدا را چگونه بشناسیم

خطوط اساسی اقتصاد اسلامی

خمس: پشتوانه استقلال بیت المال

دائرهالمعارف فقه مقارن جلد ۱

در جستجوی خدا

راه غلبه بر نگرانی‌ها و ناامیدی‌ها

ربا و بانکداری اسلامی

رساله احکام بانوان

رساله احکام پزشکی

رساله احکام (پسران)

رساله احکام (دختران)

رساله احکام نوجوانان

رساله توضیح المسائل

رمی جمرات در گذشته و حال

رهبران بزرگ و مسئولیت‌های بزرگ‌تر

زندگی در پرتو اخلاق

زهرا برترین بانوی جهان

سوگندهای پربار قرآن

سیگار پدیده مرگبار عصر ما

شأن نزول آیات قرآن

شیعه پاسخ می‌گوید

شیوه همسری در خانواده نمونه

عاشورا: ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها

عقیده یک مسلمان

فضیلت سوره‌های قرآن

فیلسوف‌نماها

قرآن کریم

قرآن و آخرین پیامبر

قهرمان توحید

گفتار معصومین ۲ جلد

مثال‌های زیبای قرآن ۲ جلد

مدیریّت و فرماندهی در اسلام

مشروعیّت سقیفه؟!

مشکات هدایت

مشکلات جنسی جوانان

معاد و جهان پس از مرگ

معراج، شقّ القمر، عبادت در قطبین

معمای هستی

مفاتیح نوین

مناسک جامع حج

مناسک حج

مناسک عمره مفرده

مناظرات تاریخی امام رضا

وهابیت بر سر دوراهی

بحثی دربارهٔ ماتریالیسم و کمونیسم

از تبعید تا پیروزی: زندگی‌نامه، مقالات و مصاحبه‌های ناصر مکارم شیرازی[۶۴]

اندیشه‌های فقهی

ناصر مکارم شیرازی، در قامت یک فقیه و مرجع تقلید شیعه، فتاوایی صادر کرده که برخی از آن‌ها در تاریخ فقه شیعی کم‌نظیر بوده یا با فتاوای مشهور تفاوت داشته است. برخی از این موارد در زیر آمده است:

عدم نجاست ذاتی کفار

به فتوای مکارم شیرازی، کفار، نجاست ذاتی ندارند، ولی چون از نجاست ظاهری پرهیز نمی‌کنند، در معاشرت با آنان باید احتیاط کرد.

تحریم توهین به مقدسات اهل سنت

به فتوای مکارم شیرازی، توهین به مقدسات اهل سنت جایز نیست.

جواز ترک حجاب در ضرورت
به فتوای مکارم شیرازی، اگر دختران مسلمان در شرایطی قرار بگیرند که گذراندن دروس عالی جز با عدم رعایت حجاب امکان‌پذیر نباشد، به مقدار ضرورت می‌توانند حجاب اسلامی را رعایت نکنند. این فتوا در پاسخ به پرسشی درباره وظیفه دانشجویان زن مسلمان در کشور‌هایی مانند ترکیه صادر شده است. انتشار این فتوا در رسانه‌ها، برخی واکنش‌ها را در پی داشت. دفتر آیت الله مکارم شیرازی، در توضیحی، حجاب زنان در اسلام را از ضروریات دین اسلام دانست، اما در عین حال تأکید کرد که بنابر فتوای مذکور، در موارد ضرورت، اجازه ترک حجاب داده می‌شود.

حرمت استعمال دخانیات

به فتوای مکارم شیرازی، کشیدن سیگار و انواع دخانیات حرام است.

حرمت جریمه دیرکرد وام
به فتوای مکارم شیرازی، گرفتن جریمه دیرکرد مشروعیت ندارد، همانطور که تأخیر در پرداخت وام از سوی قرض‌گیرندگان هم جایز نیست.

در فتوایی دیگر از آیت الله مکارم شیرازی، تصریح شده که جریمه دیرکرد هر گاه به عنوان یک قانون بانکی طبق محاسبه سود پول اعمال شود، نوعی رباخواری و حرام است و اگر به عنوان تعزیر در برابر تأخیر در پرداخت دین باشد، مبلغ آن جریمه، متعلق به بیت‌المال است، نه سیستم بانکی.

&nbsp;

لزوم قربانی کردن در وطن، به جای منا در شرایط خاص

به فتوای مکارم شیرازی، اگر مکلف بداند که قربانی حج تمتع که در منا انجام می‌شود، از بین می‌رود و قابل استفاده نیست، باید پول آن را کنار بگذارد و در ماه ذی الحجه همان سال در شهر خودش قربانی کند. بنابر این فتوا، اگر مکلف در همان سال نتوانست، باید در ایام تشریق سال بعد، احکام قربانی را انجام دهد. بنابر نظر فق‌های شیعه، قربانی حج تمتع باید در سرزمین منا ذبح شود. با این حال اهل سنت معتقدند ذبح در منا مستحب است و آنچه واجب است، ذبح در محدوده حرماست. نظرات تفصیلی آیت الله مکارم شیرازی در این باره به همراه دلایل او، در رساله مستقل فقهی با عنوان «حکم الأضحیه فی عصرنا» آمده است.

بر اساس فتوای مکارم شیرازی، در صورت اطمینان به حصول شرایط قربانی در منا، اولویت با ذبح در همان جاست.

ورود زنان به ورزشگاه
در اردیبهشت ۱۳۹۴ در دیدار با رئیس کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال و اعضای این کمیته گفت که در مورد دعوت بانوان به ورزشگاه‌ها مسائلی وجود دارد و ما نمی‌توانیم هر کاری که غربی‌ها انجام می‌دهند، انجام دهیم؛ خط قرمز‌هایی در آئین ما وجود دارد که باید آن را رعایت کرد و باید استقلال فرهنگی خود را در زمینه فرهنگی نیز حفظ کنیم. وی در دیدار با فرمانده پلیس هم چنین گفت که در شرایط کنونی کشور چه ضرورتی دارد که زنان به ورزشگاه بروند و چه مشکلی پیش می‌آید اگر نروند؟

ناصر مکارم شیرازی

سید محمود هاشمى شاهرودى (۱۳۲۷-۱۳۹۷ش)، استاد دروس عالی حوزه علمیه، عضو فقهای شورای نگهبان (از سال ۱۳۷۳ تاکنون بجز ده سال ریاست قوه قضائیه)، نائب رئیس اول مجلس خبرگان رهبری، رئیس هیئت عالی حل اختلاف وتنظیم روابط قوای سه گانه، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، رئیس ومؤسس مؤسسه دائرهالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، عضو مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، عضو مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام

ولادت
در ۲۷ مرداد سال ۱۳۲۷ش برابر با ۲ ذیقعده سال ۱۳۶۷ق در شهر نجف و در خانواده‌اى مذهبى و از سادات منسوب به امام حسین(ع)، چشم به جهان گشود.

پدرش مرحوم آیت‌الله سید على حسینى شاهرودى، از استادان و بزرگان حوزه علمیه نجف بود و خدمات فراوانى را به عالم اسلام ارزانى داشت.

تحصیلات
سید محمود، تحصیلات ابتدایى را در مدرسه علویه نجف به پایان رسانید و سپس به تحصیلات حوزوى روى آورد. او با توجه به موقعیت علمى خانوادگى و نیز با توجه به هوش و استعداد سرشار و کوشش فراوان خود، در مدتى اندک توانست دروس دوره سطح را به پایان رساند.

پس از آن، به حلقه درس آیت‌الله شهید سید محمدباقرصدر پیوست و سال‌ها در خدمت استاد خود، مبانى اجتهاد در اصول و فقه را به خوبى آموخت و در درس دیگر مراجع آن روز نجف، از جمله امام خمینى(ره)، نیز با جدیت، شرکت جست و بهره‌هاى فراوان برد.

وى در طول سال‌هاى تحصیل، در دروس اخلاق خصوصى و عمومى استادان خود شرکت مى‌کرد و از محضر آنان بهره‌هاى فراوان مى‌برد.

اساتید
ایشان در طول سال‌هاى تحصیل خود، از محضر استادان بسیارى استفاده کرد. مهم‌ترین و اصلى‌ترین استاد او در درس خارج، آیت‌الله شهید سید محمدباقرصدر بود. آن شهید سعید که از افتخارات شیعه و مرجعیت به شمار مى‌آید، شاگردان بسیارى را به عالم اسلام، تقدیم داشته است. او که از حافظه و استعدادى سرشار برخوردار بود، توانست با نوآورى‌هاى فراوان در فقه و اصول و دیگر علوم اسلامى و به روز ساختن مباحث علوم و نیز نگاشتن کتب درسى در زمینه‌هاى یاد شده، گام مهمى براى تعالى اسلام و تشیع بردارد و از این رهگذر، شاگردان او، همچون آیت‌الله شاهرودى، این خدمات و اندیشه‌ها را پى‌گرفتند.

از دیگر استادان وى، امام خمینى(ره) و آیت‌الله خویى(ره) را مى‌توان نام برد که وى سال‌ها در محضر ایشان، به تحکیم مبانى اجتهادى خود مى‌پرداخت؛ ضمن اینکه از محضر آنان، در زمینه‌هاى اخلاقى نیز بسیار بهره مى‌برد.

ایشان در طول دوران تحصیل خود، با طلاب و فضلاى بسیارى رابطه دوستى داشت و پس از آن نیز با علماى بسیارى روابط صمیمانه و علمى برقرار نمود که از جمله آن‌ها مى‌توان از آیت‌الله مؤمن و مقام معظم رهبرى نام برد.

فعالیتها و مشاغل
وى تاکنون فعالیت‌های بسیارى را در زمینه‌هاى علمى و فرهنگى به انجام رسانده است. در یکى از دیدارهاى اعضاى مجلس اعلاى عراق، امام خمینى(ره) با توجه به شناخت خود، از ایشان مى‌خواهد که تدریس در حوزه علمیه قم را بر هر کارى ترجیح دهد و به تربیت طلاب مستعد در زمینه‌هاى علمى و اخلاقى بپردازد. ایشان نیز با ورود به ایران- در فروردین ۱۳۵۸ش- به تدریس درس خارج فقه و اصول مى‌پردازد که این تدریس، تا هم اکنون نیز ادامه دارد و طلاب بسیارى از محضر ایشان بهره‌مند شده‌اند. ویژگى درس ایشان دقت فراوان، تسلط بر مباحث و نوآورى در برخى زمینه‌هاست.

وى ریاست دو کنگره مهم نقش زمان و مکان در اندیشه امام خمینى(ره) و نخستین کنگره دایرهالمعارف فقه اسلامى را بر عهده داشت که هر دو کنگره با استقبال بزرگان و فضلاى حوزه و دانشگاه و اندیشمندان خارجى و داخلى مواجه شد.

از خدمات دیگر ایشان، ریاست مؤسسه دایرهالمعارف فقه اسلامى بود.

وى در سال‌هاى تحصیل و تدریس، فعالیت‌های سیاسى بسیارى را پدید آورده است. در پى یورش مزدوران رژیم صدام به علما و اندیشمندان در سال ۱۹۷۴م، ایشان به زندان افتاد و شکنجه‌هاى فراوان بدنى و روحى را به جان خرید. او در پى تظاهرات مردم عراق، پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران به رهبرى امام(ره)، به ویژه در نجف و در گرامیداشت این پیروزى، تحت پیگرد رژیم بعث قرار گرفت و به سفارش شهید صدر(ره)، به وطن خود بازگشت تا وکالت عام شهید صدر و نمایندگى او را نزد امام خمینى(ره) بر عهده گیرد.

او با ورود به ایران، به خدمت امام خمینى(ره) مشرف شد و با موافقت ایشان، رابط امام(ره) و شهید صدر شد و پیام‌هاى علماى نجف را به سمع امام(ره) مى‌رساند. او با دستور آیت‌الله خامنه‌اى که در آن زمان با حکم امام(ره)، مسئولیت نهضت‌هاى اسلامى را بر عهده داشت، تشکیلات جامعه روحانیت مبارز و مجلس اعلاى عراق را به راه انداخت و آن را مدیریت و سازماندهى کرد.

او که به دستور امام(ره)، تدریس و بررسى مسائل فقهى، به ویژه احیاى فقه حکومتى استوار بر ادله استنباط جواهرى را بر عهده داشت، در طول سالیان انقلاب، از هیچ کوششى در جهت اعتلاى انقلاب، دریغ نورزید.

وى سال‌ها، از اعضاى فقهاى شوراى نگهبان بود و در این نهاد مقدس، به خدمت اشتغال داشت تا اینکه با حکم مقام معظم رهبرى در ۲۳ مرداد ۱۳۷۸ش، به ریاست قوه قضائیه منصوب شد. او در طول مسئولیت خود در قوه قضائیه، خدمات بسیارى را انجام داد که توسعه قضایى، تسریع در رسیدگى به پرونده‌ها و ایجاد ارتباط مردمى از جمله آن‌هاست. ایشان تا سال ۱۳۸۸ش، در این منصب خدمت می‌کردند.

پس از پایان دوره ریاست در قوه قضائیه به عضویت در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب گشت. همچنین در مردادماه سال ۱۳۹۰ مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای در حکمی سید محمود هاشمی شاهرودی را به ریاست هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه منصوب نمود.

آثار
برخى از آثار ایشان، عبارتند از:
۱ ـ بحوث‌ فى علم‌ الاصول‌ (تقریرات‌ درسهاى اصول‌ شهید صدر در ۷ جلد)
۲ ـ کتاب‌ الخمس‌ (۲ جلد)
۳ ـ مقالات‌ فقهیه‌
۴ ـ قاعده‌ فراغ‌ و تجاوز
۵ ـ حکومت‌ اسلامی‌
۶ ـ جهان‌ بینى اسلامی‌
۷ ـ تفسیر موضوعى بخشى از نهج‌ البلاغه‌
۸ ـ تفسیر آیه‌ «مودت‌ ذى القربی‌»
۹ ـ بحوث‌ فى الفقه‌ الزراعی
۱۰ ـ محاضرات‌ فى الثوره‌ الحسینیه‌
۱۱ ـ الصوم‌، تربیه‌ و هدایه‌
۱۲ ـ کتاب‌ الاجاره‌ (۲ جلد)
۱۳ ـ کتاب الزکاه (۴ جلد)
۱۴- کتاب المضاربه
۱۵- قراءات فقهیه معاصره (۲جلد)
۱۶- بحثهایی پیرامون اصول فقه
۱۷- درسنامه اصول فقه
۱۸- رساله توضیح المسائل
۱۹- مناسک حج فارسی وعربی
۲۰ – الصوم مسائل وردود
۲۱- پرسشها وپاسخهایی پیرامون روزه
۲۲- الصراط (اجوبه الاستفتاءات)
۲۳- کتاب الحج
۲۴- اضواء و آراء (۳ جلد)
۲۵- منشور قضاء
۲۶- صحیفه عدالت (۸ جلد)
و...

و...

وفات
آیت‌الله هاشمی شاهرودی سرانجام در شامگاه ۳ دی‌ماه ۱۳۹۷شمسی و در ۷۰ سالگی در بیمارستان‌ خاتم‌الانبیاء تهران به لقاءالله پیوست. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در مصلی تهران بر پیکر ایشان نماز خواندند و پیکر ایشان در حرم حضرت معصومه(س) خاک‌سپاری شد.

محمود هاشمى شاهرودى

محمداسحاق فیاض (زادهٔ سال ۱۳۰۹ خورشیدی، در جاغوری، ولایت غزنی) روحانی و مجتهد شیعهٔ اهل افغانستان و از مراجع تقلید شیعهٔ ساکن شهر نجف در کشور عراق است. وی از شاگردان برجستهٔ سید ابوالقاسم خویی بوده‌است و جزو معدود کسانی هستند که از سید ابوالقاسم خویی اجازه اجتهاد دریافت کردند. ایشان در بین شیعیان افغانستان بیشترین مقلد را دارند و ایشان یکی از مراجع تقلید افغانستانی هستند؛ هم‌چنین از جمله سه مرجع تقلید مشهور به اعلمیت در جهان تشیع هستند.[نیازمند منبع]

ولادت
محمداسحاق فیاض در سال ۱۳۴۸ق در جنوب کابل، پایتخت افغانستان در روستای صوبه از بخش جاغوری در ولایت غزنی واقع در افغانستان به‌دنیا آمد. والدین محمداسحاق فیاض از قوم هزاره بودند. پدرش، محمدرضا (وفات ۱۳۶۸ش) کشاورز بود.

نسب آقای فیاضی مربوط خانواده جغفری از مردم شیرداغ ولسوالی مالستان است. شمال شیرداغ سیاه بغل و پیک، در غرب آن ولسوالی خاص ارزگان ولایت ارزگان، جنوب آن خاکران ولایت زابل و شرق آن پشی و جاغوری می باشند.

تحصیل
به اهتمام پدرش جهت فراگیری علوم در حوزه‌های علمیه مشغول به تحصیل شد و پس از آموختن قرآن، کتاب جامع‌المقدمات و بهجهالمرضیه را فراگرفت. برای مدت تقریباً یک سال همراه آصف محسنی در مدرسه شیح وحیدی هوتقول درس خواند. بعد از آن راهی مشهد گردید.

سپس ادامهٔ تحصیلاتش را در مشهد و آنگاه در نجف ادامه داد و شروع به تکمیل علوم حوزوی نمود. در آنجا کتاب قوانین‌الاصول از ابوالقاسم قمی و قسمتی از کتاب روضهالبهیه در شرح کتاب لُمعه را نزد میرزا کاظم تبریزی و سیداسدالله مدنی و میرزا علی فلسفی فراگرفت. سپس به مراحل سطوح عالی رسید و کتاب کفایه از آخوند خراسانی و کتاب رسائل و مکاسب محرمه از انصاری را نزد مجتبی لنکرانی آموخت، و این مراحل ادامه داشت تا اینکه در جلسات درس استادان حوزه در دروس خارج شرکت کرد. در اصطلاح به این مرحله خارج می‌گویند؛ زیرا کتاب معینی را استاد تدریس نمی‌کند و دروس در این مرحله خارج از کتاب بیان می‌شود، بلکه موارد تحقیق‌شده از چندین کتاب و آرا و نظرات چند تن از علمای صاحب‌نظر مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد، و این مسئله به قوهٔ اجتهاد طلاب کمک فراوانی می‌کند.

تدریس
در همین ایام بود که وی شروع به تدریس کرد و به یکی از استادان مبرز در حوزهٔ نجف بدل شد و جمع کثیری از اندیشمندان علوم دینیه به محضر درس او حاضر می‌گشتند. سطح عالی حوزه را در مسجدی معروف به مسجد هندی شروع نمود و در دوره‌های متعدد کتب مختلف حوزه را تدریس کرد. سرانجام در سال ۱۳۹۸ هـ. ق شروع به بحث خارج نمود. هم‌اکنون شاگردان زیادی در درس او حاضر می‌شوند.

تالیفات
المباحث الاصولیه در پانزده مجلد (دوره کامل اصول فقه)
محاضرات در اصول فقه در پنج جلد
حاشیه بر عروه الوثقی، ده جلد
جایگاه زن در نظام سیاسی اسلام
منهاج الصالحین در سه جلد
النظره الخاطفه فی الاجتهاد
حکومت اسلامی[۵]
أحکام البنوک
مناسک حج
الأراضی

محمد اسحاق الفیاض کابلی

على‌اکبر غفارى فرزند غلام‌حسین (۱۳۰۳-۱۳۸۳ش)، فقیه، محدث، محقق، مصحح متون اسلامی، استاد دانشگاه امام صادق(ع)، تربیت مدرس، الهیات تهران و دانشگاه آزاد، استاد راهنما و مشاور، او شاگرد مرحوم آیت‌الله سید کاظم گلپایگانى، آیت‌الله شیخ محمد حسین زاهد، استاد سید جلال‌الدین محدّث ارموى و میرزا ابوالحسن شعرانى بود در حدود ٣٠ سالگی به تحقیق و نشر آثار شیعى روى آورد و حدودا ۶٠ عنوان کتاب را با ١۵٠ مجلّد منتشر ساخت.
<h4>تحصیلات</h4>
نظر به علاقه بسیارى که به قرآن کریم داشت، نزد یکى از قراء معروف تهران به آموختن علم قرائت و تجوید و مسائل مربوط به آن پرداخت و سپس به کسب و در کنار آن به کسب علوم حوزوی همت گماشت. و به تحصیل پرداخت و فقه و اصول را تا «شرح لمعه» تلمذ کرد. در خلال این مدت، در جلسات تدریس تفسیر مرحوم حاج میرزا خلیل کمره‌اى هم شرکت داشت و از افاضات ایشان بهره وافى برد.

بعد از پایان «سطح» در تهران  در دروس «خارج» بزرگان استفاده مى‌کرد. از جمله اساتید ایشان آیت‌الله محمد تقى اشراقى (۱۳۱۳ – ۱۳۶۸)، و آیت‌الله سید کاظم گلپایگانى بودند که یک دوره درس تفسیر نزد ایشان آموخت. و حدود هفده سال در دانشگاه امام صادق(ع)، تربیت مدرس، دانشکده الهیات تهران و دانشگاه آزاد تدریس کرد.

اساتید

برخی از اساتید علی اکبر غفاری عبارتند از: <a class="new" title="سید کاظم گلپایگانی (صفحه وجود ندارد)" href="https://fa.wikishia.net/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85_%DA%AF%D9%84%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1">سید کاظم گلپایگانی</a>، <a class="mw-redirect" title="میرزا ابوالحسن شعرانی" href="https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%B4%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C">میرزا ابوالحسن شعرانی</a>، <a class="mw-redirect" title="محمد حسین طباطبایی" href="https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C">سید محمدحسین طباطبایی</a>، <a class="mw-redirect" title="سید جلال الدین محدث ارموی" href="https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D8%AB_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%DB%8C">سید جلال الدین محدث ارموی</a>، <a class="mw-redirect" title="میرزا خلیل کمره‌ای" href="https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84_%DA%A9%D9%85%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C">میرزا خلیل کمره ای</a> و <a title="عبدالحسین امینی" href="https://fa.wikishia.net/view/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C">عبدالحسین امینی</a>

&nbsp;
<h4>تحقیقات و تألیفات</h4>
وی در طول سالیان تحقیق و پژوهش، آثارى گران‌قدر پدید آورده است که تعداد آنها بیش از ۲۵۰ مجلد است؛ براى نمونه، شمارى از آثارى را که تصحیح کرده است، نام مى‌بریم:
<div>
<ol>
 	<li>عیون اخبار الرضا؛</li>
 	<li>اعلام الورى؛</li>
 	<li><a title="الإختصاص" href="https://wikinoor.ir/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B5">الإختصاص</a>؛</li>
 	<li>ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛</li>
 	<li>معانى الاخبار؛</li>
 	<li>تهذیب الاحکام؛</li>
 	<li>کتاب من لا یحضره الفقیه؛</li>
 	<li>اصول کافى؛</li>
 	<li><a title="بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم‌السلام" href="https://wikinoor.ir/%D8%A8%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D8%A9_%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%B1_%D8%A3%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85">بحار الانوار</a>؛</li>
 	<li>شرح اصول و روضه کافى؛</li>
 	<li>الغیبه؛</li>
 	<li>البرهان فى علامات مهدى آخر الزمان؛</li>
 	<li>منتقى الجمان فى الاحادیث الصحاح و الحسان؛</li>
 	<li>دراسات فى علم الدرایه؛</li>
 	<li>المحجه البیضاء فى تهذیب الإحیاء؛</li>
 	<li><a title="روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن" href="https://wikinoor.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86">تفسیر ابوالفتوح رازى</a>؛</li>
 	<li>تفسیر منهج الصادقین؛</li>
 	<li>تحف العقول؛</li>
 	<li>جامع المدارک؛</li>
 	<li>قصص قرآن و سیره رسول اکرم(ص)؛</li>
 	<li>ترجمه مقاتل الطالبین؛</li>
 	<li>الفرج بعد الشده؛</li>
 	<li>بررسى تاریخ عاشورا؛</li>
 	<li>الاخبار الدخیله؛</li>
 	<li>النجعه فى شرح اللمعه؛</li>
 	<li>البدایع؛</li>
 	<li>تفسیر عاملى؛</li>
 	<li>کمال‌الدین و تمام النعمه؛</li>
 	<li>الخصال؛</li>
 	<li>امالى؛</li>
</ol>
</div>
وفات

علی اکبر غفاری، ۵ آبان ۱۳۸۳ش برابر با ۱۱ رمضان ۱۴۲۵ق  درگذشت. وی در جوار شیخ صدوق (در قبرستان ابن بابویه) به خاک سپرده شد.

على‌اکبر غفارى

سید محمدحسین طباطبایی در سال۱۲۸۱ شمسی، در تبریز در خاندان علم و تقوی دیده به جهان گشود. وی در ۵ سالگی مادرش را از دست داد. بغض غم بی‌مادری او را رها نکرده بود که گرد یتیمی بر وجودش سنگینی کرد و از دیدن روی پدر محروم شد.

مدت زیادی از تحصیل محمد حسین نمی‌گذشت که علاوه بر قرآن مجید، کتاب‌های گلستان، بوستان، اخلاق مصور، تاریخ معجم، ارشاد الحساب، نصابُ الصبیان و دیگر کتاب‌های متداول در مدارس آن روز را فراگرفت.

علامه طباطبایی صرف و نحو و معانی و بیان را نزد مرحوم شیخ محمد علی سرابی آموخت و پس از آن سطوح عالی در فقه، اصول، فلسفه و کلام را در زادگاه خود تحصیل کرد.

وی از سال ۱۲۹۷ تا ۱۳۰۴ علوم بسیاری آموخت. در این مدت، تمامی درس‌های مربوط به سطح را فراگرفت و با شور و شوق بسیاری کتاب‌های مربوط به ادبیات، فقه، اصول، کلام و معارف اسلامی را آموخت.

علامه طباطبایی مدت ۱۱ سال در کنار مرقد امیرالمومنین (ع) کسب علم کرد. فقه، اصول، فلسفه، ریاضیات، رجال را از محضر اساتیدی والا مقام فراگرفت. بزرگانی چون: آیت الله نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، سید حسین بادکوبه‌ای، سید ابوالقاسم خوانساری، حجت، حاج میرزا علی ایروانی و میرزا علی اصغر ملکی.

وی در سال ۱۳۱۴ مجبور به بازگشت به زادگاه خویش شد. دوران تلخکامی و غربت از مهد علم و دانش و کار تدریس و تحقیق از آن زمان شروع شد و اولین غنچه‌های «المیزان» با نمودی در «بحارالانوار» بر شاخسار علامه رویید.

دوران ۱۰ ساله اقامت علامه در تبریز همراه با تدریس و تألیف سپری شد و فصلی جدید از حیات وی را فراهم کرد.

علامه طباطبایی دو اثر شاخص دارد، که بیشتر از سایر آثار مورد توجه قرار گرفته‌است:

نخست تفسیر المیزان، که در ۲۰ جلد و طی ۲۰ سال به زبان عربی تالیف شده‌است. در این تفسیر از روش تفسیر قرآن به قرآن استفاده شده‌است و علاوه بر تفسیر آیات و بحث‌های لغوی در بخش‌هایی جداگانه با توجه به موضوع آیات مباحث روایی، تاریخی، کلامی، فلسفی و اجتماعی نیز دارد.

روش تفسیری:
این اثر به دو شکل منتشر شده‌است. نخست در ۴۰ جلد و سپس در ۲۰ جلد. این اثر توسط سیدمحمد باقر موسوی همدانی به فارسی ترجمه شده‌است.

اثر مهم دیگر اصول فلسفه و روش رئالیسم است. این کتاب شامل ۱۴ مقاله فلسفی است، که طی دهه‌های ۲۰ و ۳۰ شمسی تالیف شده و توسط شهید مرتضی مطهری و با رویکرد فلسفه تطبیقی شرح داده شده‌است.

آشنایی با معنا و مفهوم فلسفه در اسلام
این کتاب یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایی است که به بررسی مباحث فلسفی با توجه به رویکردهای حکمت فلسفی اسلامی و فلسفه جدید غربی پرداخته‌است.

روش‌شناسی تفسیری علامه طباطبایی در «المیزان»
سرانجام روح پاک و الهی آن حکیم عارف و مفسر وارسته در ۱۸ محرم ۱۴۰۲ قمری (۲۴ آبان ۱۳۶۰ شمسی) به دیار قدسی و ملکوت رهسپار شد.

حضرت امام خمینی (ره) ضمن اظهار همدردی، با برپایی مجلس ختم برای مرحوم علامه این ضایعه اسفناک را تسلیت گفتند و در پی آن دیگر مراجع و شخصیت‌های علمی، مذهبی و اجتماعی چون آیت الله العظمی گلپایگانی (قدس سره)، آیت الله خامنه‌ای و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در این ماتم جانکاه به سوگ نشسته و مراسم بسیاری برپا کردند.

عناوین آثار عربی و فارسی علامه سید محمد حسین طباطبایی:

تفسیر المیزان
بدایه الحکمه
نهایه الحکمه
اصول فلسفه و روش رئالیسم
حاشیه بر کفایه
شیعه در اسلام
مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن
خلاصه تعالیم اسلام
روابط اجتماعی در اسلام
انسان و اجتماع و رشد اجتماعی
بررسی‌های اسلامی
آموزش دین
رساله انسان قبل از دنیا، در دنیا و بعد از دنیا
رساله‌هایی گوناگون درباره قوه و فعل، صفات، ‌افعال الله،‌ وسائط، نحو، صرف، ... این مجموعه ۲۶ رساله است که بنا به ضرورت و نیاز جامعه توسط علامه نگاشته شده است
دیوان شعر فارسی
سنن النبی
لب اللباب
حاشیه براسفار

محمد حسین طباطبایی (علامه طباطبایی)

سید ابوالحسن ندوی (۱۹۱۳-۱۹۹۹م)، از علمای معاصر هندوستان، مصلح برجسته دیوبندی، صاحب کتاب «ماذا خسر العالم بانحطاط المسلمین» می‌باشد، از محضر علمایی همچون مولانا احمدعلی الهوری بهره برده و تحت تأثیر اندیشه‌های محمد اقبال لاهوری و حسن البنا ببود.

ندوی، تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش لکهنو آغاز نمود و تا سیزده سالگی، زبان عربی، انگلیسی و فارسی را به‌خوبی آموخت. او در سال ۱۹۲۶م، در کنفرانس ندوه ‎العلماء به زبان عربی سخنرانی کرد. وی پس از اتمام دوره متوسطه در سال ۱۹۲۷م، وارد دانشگاه لکهنو شد و سپس در سال ۱۹۳۰م، برای ادامه تحصیلات عالی عازم لاهور شد و از محضر مولانا احمدعلی الهوری بهره گرفت و گواهی‌نامه عالی علمی دریافت نمود. او همچنین در دانشگاه دیوبند از محضر مولانا حسین احمد مدنی کسب فیض نمود.

وی در سال ۱۹۳۴م، در ۲۰ سالگی در دانشگاه ندوه ‎العلماء لکهنو به تدریس پرداخت و در آنجا با رهبران و مصلحان عصر خود همچون مولانا محمد زکریا، محمد الیاس و انور شاه کشمیری آشنا شد و از محضر آنان کسب فیض نمود. در سال ۱۹۵۵م، از سوی دانشگاه دمشق برای همکاری و تدریس فراخوانده شد و به‌عنوان استاد مهمان، این مسئولیت را پذیرفت. همچنین در سال ۱۹۶۲م، از سوی حاکم سعودی برای تدریس در دانشگاه اسلامی مدینه منوره دعوت شد، اما تدریس همیشگی و قبول کرسی رسمی را نپذیرفت؛ ولی در سال ۱۹۶۳م، بنا به دعوت دانشگاه اسلامی مدینه به‌عنوان استاد مهمان، در آنجا مشغول تدریس گردید

وفات

ندوی، در ۲۳ رمضان المبارک آخرین روز سال ۱۹۹۹م، قبل از نماز جمعه، دار فانی را وداع گفت. مهم‎ترین شخصیت‎هایی که بر اندیشه و نگرش ندوی تأثیر گذاشته‌اند، عبارتند از: محمد اقبال لاهوری، حسن البنا، سید قطب، امین الحسینی، محمد الیاس الکاندهلوی و ابوالعلا مودودی.

آثار

ندوی، آثار و تألیفات بسیاری دارد که گویند شمار آنها به بیش از سیصد کتاب می‌رسد. برخی از آثار استاد ندوی که به فارسی ترجمه شده است، به شرح زیر می‌باشند:

تاریخ دعوت و اصلاح؛

حدود خسارت جهان و انحطاط مسلمین؛

نبرد ایدئولوژیک یا ارزیابی تمدن غرب؛

آیین زندگی؛

تفسیر سیاسی اسلام؛

قصه‌های پیامبران، در ۵ جلد؛

یقین بندگان خدا؛

نقش انبیا در سعادت بشر؛

بازگشت به اسلام؛

نسل جوان را دریابید؛

گامی به‌سوی بیداری اسلامی؛

نگرشی نوین بر تزکیه و احسان یا تصوف و عرفان؛

امام سید احمد شهید در آینه تاریخ؛

تاریخچه دعوت اسلامی در هند و ادوار آن؛

آشنایی با شخصیت و افکار امام عبدالقادر گیلانی؛

تجلی حقیقت ایمان؛

علامه اقبال در مدینه؛

مذهب قادیانی؛

سخنانی چند به برادران ایرانی؛

دو اندیشه ضد و نقیض.

ابوالحسن ندوی

ابوالحسن شعرانی معروف به علامه شعرانی (۱۳۲۰-۱۳۹۳ق/۱۲۸۱-۱۳۵۲ش) از فلاسفه شیعی قرن ۱۴ هجری قمری است. او در علوم قرآن، حدیث، فقه، اصول فقه، کلام، فلسفه، هندسه و هیئت تحصیل نمود و چند اثر در این رشته‌ها از وی باقی مانده است. او از دانش عبدالکریم حائری، میرزا مهدی آشتیانی و میرزا محمود قمی استفاده کرده و شاگردانی چون میرزا هاشم آملی، حسن حسن‌زاده آملی و عبدالله جوادی آملی را تربیت نمود. وی علاوه بر نگارش کتاب، شرح‌هایی بر کتاب‌های تفسیری، حدیثی، کلامی و فلسفی دارد. «فلسفه اولی» پیرامون دیدگاه فلاسفه غرب در مورد الهیات و تجرد نفس، «راه سعادت» در اثبات نبوت و ارائه ادله حقانیت پیامبر اسلام(ص) برخی از آثار اوست.

تولد
میرزا ابوالحسن شعرانی در سال ۱۳۲۰ق در تهران متولد شد. پدرش محمد بن ملا غلامحسین از نوادگان ملا فتح‌الله کاشانی صاحب تفسیر منهج الصادقین و مادرش فرزند محمدابراهیم نواب تهرانی صاحب کتاب فیض الدموع و تألیفات دیگر بود.

شعرانی در اواخر عمر به جهت درمان بیماری قلبی، ریوی به آلمان منتقل شد و در شنبه، ۷ شوال ۱۳۹۳ق برابر با ۱۲ آبان ۱۳۵۲ش از دنیا رفت. جنازه وی در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.

تحصیلات
ابوالحسن قرآن را نزد پدرش آموخت و تحصیلات خود را از مدرسه مروی تهران آغاز کرد و ادبیات عرب، فارسی، منطق، فقه، اصول، فلسفه، ریاضی و مانند آن را در آنجا آموخت. پس از آن به حوزه علمیه قم که تازه تأسیس شده بود رفت و در درس خارج فقه و اصول شرکت کرد. در ۲۶ سالگی پدرش را از دست داد و به دنبال آن، به عراق مهاجرت و در حوزه علمیه نجف به تکمیل تحصیلات خود پرداخت. در عراق، علاوه بر تحصیل فقه شیعی، با فقه اهل سنت نیز آشنا گردید. وی پس از تکمیل تحصیلات و سیر و سلوک عرفانی، در دوره سلطنت رضا شاه به تهران بازگشت و به تبلیغ و تدریس و تحقیق پرداخت.

ابوالحسن شعرانی علاوه بر تحصیل و فعالیت در رشته‌های مختلف علوم اسلامی و حوزوی، با چندین زبان از جمله عربی، فرانسوی، ترکی، انگلیسی و عبری آشنا بود.

اساتید
برخی استادان شعرانی از این قرارند:

میرزا مهدی آشتیانی
سید حسن مدرس
میرزا محمود قمی
حبیب الله ذوالفنون
شیخ عبدالکریم حائری
شیخ عبد النبی نوری
سید ابوتراب خوانساری
شاگردان
وی در طول زندگی خود، شاگردان زیادی را تربیت کرد. برخی از مهمترین شاگردان وی عبارتند از:

میرزا هاشم آملی
عبدالله جوادی آملی
حسن حسن‌زاده آملی
محمد حسن احمدی فقیه یزدی
علی اکبر غفاری
محمدتقی قوامی واعظ
محدث اُرمُوی
سید رضی شیرازی
عباس مصباح‌زاده

آثار
آثار چاپ نشده او بسیار است، و آثار مطبوع او، ترجمه‌ها و تصحیح‌ها و حاشیه‌ها از قرار زیر است:

در تفسیر و علوم قرآن
حاشیه بر مجمع البیان در ده جلد، با تصحیح کامل و اعراب اشعار و توضیح آنها.
تصحیح کامل تفسیر صافی در دو جلد.
حواشی و تعلیقات بر تفسیر منهج الصادقین در ده جلد.
مقدمه و حواشی و تصحیح کامل تفسیر ابوالفتوح رازی با توضیح اشعار و شواهد عربی و فارسی در دوازده جلد.
نثر طوبی یادائرهالمعارف اصطلاحات قرآن تا حرف "ص" است که به سبک جالبی معانی متفاوت واژه‌های قرآنی به حسب استعمال در آیات مختلف مطرح شده و مورد تفسیر قرار گرفته و شامل معارف مختلف فلسفی و کلامی و نکات دقیق فقهی و تاریخی است.
تجوید قرآن.
تصحیح و اعراب گذاری بیش از شصت نسخه از قرآن.
در حدیث و روایت
جمع حواشی و تحقیق و تصحیح کتاب "وافی" از ملا محسن فیض کاشانی در سه جلد.
تعلیقات شرح "اصول کافی" از ملاصالح مازندرانی در دوازده جلد.
تعلیقات بر "وسائل الشیعه" از حر عاملی از جلد شانزده تا بیست.
حاشیه بر "ارشاد القلوب" دیلمی.
ترجمه و شرح دعای عرفه" به ضمیمه کتاب فیض الدموع.
ترجمه و شرح مفصل "صحیفه کامله سجادیه".
رساله در "علم درایه".
تحقیق و تصحیح "جامع الروات" به امر آیت الله بروجردی.
در فقه و اصول
المدخل الی عذب المنهل، در اصول فقه.
شرح کفایه الاصول، بر طریقه "قال اقول" که به تفسیر و توضیح مقاصد آن به عبارت واضح اکتفا شده است.
شرح تبصره علامه حلی که مختصری از کلیه کتب فقهی شیعه امامیه را نیز در بردارد.
حاشه کبیره بر قواعد.
رساله در شرح شکوک صلاه در عروهٔ الوثقی.
مناسک حج با حواشی نه نفر از مراجع تقلید.
فقه فارسی، مختصر جهت تدریس.
در فلسفه و کلام
شرح تجرید الاعتقاد در علم کلام.
حاشیه بر فصل الخطاب فی عدم تحریف الکتاب.
کتاب "راه سعادت" در اثبات نبوت و ردّ شبهات یهود و نصاری.
ترجمه کتاب "الامام علی صوت العداله الانسانیه" با انتقاداتی از آن.
تعلیقاتی بر کتاب "محمد پیامبر و سیاستمدار" نوشته مونتگمری وات
اصطلاحات فلسفی.
مقدمه و حواشی محققانه بر اسرار الحکم سبزواری.
در هیأت و نجوم
شرح عمل به زیج هندی (جدولی که از روی آن به حرکات سیارات پی می‌برند) و براهین عملیات آن مبتنی بر هیئت جدید.
تعلیقه و مستدرک تشریح الافلاک با اشاره به هیئت جدید.
هیئت فلاماریون، ترجمه از زبان فرانسه.
تقویم‌های شبانه‌روزی.
در تاریخ
ترجمهٔ "نفس المهوم" شیخ عباس قمی.
مقدمه، تصحیح و تحقیق "کشف الغمه".
مقدمه و تصحیح منتخب التواریخ.
مقدمه کتاب وقایع السنین اثر خاتون آبادی.
مقدمه، تصحیح و تعلیقات بر کتاب " روضهالشهدا".

وفات

وی شنبه، ۷ شوال ۱۳۹۳ق برابر با ۱۲ آبان ۱۳۵۲ش از دنیا رفت. جنازه وی در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.

ابوالحسن شعرانی

محمد‌تقی جعفری مشهور به علامه جعفری (۱۳۰۴ - ۱۳۷۷ش)، از علمای شیعه در قرن ۱۵ هجری قمری، حکیم، فیلسوف، متکلم، فقیه و اصولی. او شاگرد مرتضی طالقانی بود و سراسر عمر خود را در تحصیل، تدریس و پژوهش و تحقیق سپری کرد. وی بیش از ۸۰ جلد کتاب تالیف کرده است. جبر و اختیار، شرح نهج‌البلاغه، شرح مثنوی معنوی و وجدان، از معروف‌ترین آثار اوست.

علامه جعفری چندین بار با «برتراند راسل» در مورد مسائل فلسفی نامه‌نگاری داشته و با «روژه گارودی»، «پروفسور عبدالسلام» و «پروفسور روزنتال» گفتگوهایی داشته است.

تولد و نسب

محمدتقی جعفری در مرداد ۱۳۰۴ش/۱۳۴۳ق در محله جمشید آباد/عمو زین الدین تبریز به‌ دنیا آمد. پدرش کریم نام داشت. او خواندن و نوشتن را پیش از دبستان نزد مادرش آموخت.

فعالیت‌های علمی
تحصیلات

او بخشی از مقدمات دروس ابتدایی و قرآن را نزد مادرش آموخت. آنگاه در مدرسهٔ اعتماد تبریز، پایه چهارم و پنجم را گذراند. سپس در حالی‌ که جنگ جهانی دوم رو به پایان می‌رفت، به همراه برادرش به مدرسه طالبیه تبریز رفت و آموزش علوم دینی را نزد استادان آنجا شروع کرد. تأمین هزینهٔ زندگی، او را ناگزیر ساخته بود تا صبح‌ها به دانش آموختن پرداخته و بعد از ظهرها را کار کند. در سال ۱۳۱۹ش برای ادامه تحصیلات به مدرسه مروی در تهران رفت و در سال ۱۳۲۲ش به قم مهاجرت و در مدرسه دارالشفا اقامت گزید. در این زمان او که ملبس به لباس روحانیت شده بود، در درس خارج اساتید سطوح عالی حوزه شرکت کرد. سپس به نجف رفته و در حالی‌که تنها ۲۳ سالش بود، به درجه اجتهاد رسید.وی در سال ۱۳۳۶ یا ۱۳۳۷ش پس از یازده سال اقامت در نجف، به ایران بازگشت و تا انتهای عمرش در ایران به تحصیل، تدریس، پژوهش و تحقیق اشتغال داشت.

اساتید

وی در طول تحصیل، در رشته‌های مختلف علوم اسلامی تحصیل نموده و محضر اساتید زیادی در قم، تبریز، تهران و نجف را درک کرد. از استادان او می‌توان افراد ذیل را نام برد:

سید حسن موسوی بجنوردی
کاظم شیرازی
سید عبدالهادی شیرازی
سید ابوالقاسم خویی
مرتضی طالقانی
علی محمد بروجردی
میرزا حسن یزدی
سید محمود شاهرودی
سید جمال الدین گلپایگانی
سید محمد هادی میلانی
میرزا فتاح شهیدی تبریزی
سید محسن حکیم
میرزا مهدی آشتیانی
محمدتقی زرگر

شاگردان

در طول پنجاه سال فعالیت علمی ایشان، افراد زیادی از حوزه و دانشگاه از مجلس درس وی استفاده کردند. از این میان می‌توان به محمد مهدی گرجیان، علیرضا صدرا، مهدی فیروزان، علی رافعی، و عبدالرحیم گواهی اشاره کرد.

آثار

از ویژگی‌های وی، تلاش مداوم ایشان برای اتصال حوزه و دانشگاه، و علوم قدیم و جدید بود. او به دلیل آشنائی با زبان حوزویان و دانشگاهیان آثاری به یادگار گذاشت که مورد توجه هر دو قشر قرار گرفت و با اشراف به فقه، فلسفه، هنر و زیبائی شناسی در اسلام و نیم قرن فعالیت علمی و پژوهشی، بیش از ۱۰۰ جلد کتاب و رساله تحریر نمود. همچنین ۲۷ جلد کتاب در زمینه شرح و تفسیر نهج البلاغه و ۱۵ جلد کتاب در زمینه تفسیر مثنوی معنوی مولوی نگاشت. ایشان بیش از ۷۰ جلسه بحث و گفتگو با شخصیت‌های بین المللی از جمله برتراندراسل، روژه گارودی، پروفسور عبدالسلام و پروفسور روزنتال داشته است. علاقه به هنر و ادبیات او را بر آن داشت که بیش از صد هزار شعر و قصیده و نظم فارسی و عربی و همچنین بخش‌هائی از ادبیات غرب را حفظ نماید. آثار هنری ایشان همچنان یکی از منابع اصیل هنر از دیدگاه فلسفه و حکمت اسلامی است. کامل‌ترین کشف الابیات مثنوی مولوی در چهار جلد با عنوان «از دریا به دریا» با اشراف وی منتشر شده است. بیش از ۶۰ کتاب و مقاله از وی منتشر نشده است.

معرفی برخی آثار
ترجمه و تفسیر نهج البلاغه: این مجموعه در ۲۷ جلد به توضیح مسائل اساسی و بنیادی انسانی و اسلامی با نگاهی نو و پویا پرداخته است. این کتاب، سطح وسیعی از مباحث علوم انسانی؛ از جمله فلسفه، عرفان، سیاست، اخلاق پژوهی، شعر و ادبیات را در بر می‌گیرد و خوانندگان را با واقعیت‌های انسان شناسی و هستی شناختی جدیدی آشنا می‌کند.
تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی:این مجموعه پانزده جلدی، با سبک و سیاق دایرهالمعارفی به پژوهش در افکار و آرای مولانا جلال الدین بلخی مشهور به مولوی پرداخته و مباحث و تذکرات عارفانه او را با مباحث و واقعیت‌های امروزی تطبیق می‌دهد. البته این تفسیر منحصر به مباحث عرفانی مولوی نیست، بلکه به بسیاری از مباحث آکادمیک اشاره دارد. تأمل در دیدگاه‌های جدید روان شناختی غربی و هم چنین سیر اندیشه اجتماعی غرب، با نظر به منابع برجسته و گسترده‌ای؛ چون ویکتور هوگو، داستایوفسکی، تولستوی، بالزاک، ماکس پلانک، اینشتین و... به خوبی تجزیه و تحلیل شده است. از بارزترین ویژگی این تفسیر، آشتی میان معارف اسلامی و انسانی، و نیز تأمل در مقوله‌های اساسی فلسفی مشترک میان شرق و غرب می‌باشد که وی از آن تعبیر به «‌فرهنگ مشترک بشری» می‌نماید.
جبر و اختیار: این کتاب شامل سه فصل کلی مرتبط و در عین حال مستقل، تحت عناوین: «ملاحظه جبر و آزادی از جنبه طبیعی»، «‌ملاحظه جبر و اختیار از جنبه ماورای طبیعی» و« ملحقات جبر و اختیار» می‌باشد. از دیگر مطالب مطرح شده در اثر حاضر: ویژگی‌های اراده، میل و اراده، فرق اراده و تصمیم، قضا و قدر و... است.

در نگاه علمای شیعه
آیت الله سید علی خامنه‌ای: بزرگداشت جناب آقای جعفری، بزرگداشت علم و تحقیق است. این جانب بیش از چهل سال است که این بزرگوار را در نشاط و تلاش دائمی در میدان‌های پژوهش و تبیین و تربیت جوانان مستعد و ارائه نظرات و اندیشه‌های فلسفی و معارف دینی می‌شناسم.
سید محمد باقر صدر: به پیشگاه برادر بزرگوار و پناهگاه آرزوها، فقیه اصولی، فیلسوف متکلم، حجت الاسلام و المسلمین علامه شیخ محمدتقی جعفری. با شادمانی، نامه ارجمند شما را زیارت و با تمام اندیشه و عواطفم آن را قرائت کردم. چگونه آن را مشتاقانه نخوانم در حالی که آن شعاعی است از نور کسی که بر جهان اسلام با علم و فضل و نظریات و تحقیقاتش نورافشانی می‌کند... جانم به فدای شما‌ ای برادرم.
مرتضی مطهری: ما به مردم حرف تحویل می‌دهیم و (جعفری) روح تحویل می‌دهد.
عبدالحسین امینی: وی که با محمد تقی جعفری در نجف ارتباط نزدیک و صمیمی داشت ـ درباره صفای درونی و نشاط روحی علامه جعفری می‌فرمایند: «می دانید چرا من علامه جعفری را بسیار دوست دارم؟ برای این که با این وضع علمی، از نظر صفای باطن، گویی تازه به دنیا آمده است.

آثار پیرامونی

دانشگاه هنر تبریز با همکاری سایر دانشگاه‌ها ونهاد‌های حوزوی همایشی درباره‌اندیشه‌های علامه جعفری درآبان سال ۱۳۹۶ش برگزار کرد.

درگذشت

محمدتقی جعفری در ۲۵ آبان ۱۳۷۷ش درگذشت، آیت الله عبدالله جوادی آملی بر او نماز خواند و در مشهد در حرم امام رضا (ع) در دارالزهد به خاک سپرده شد.آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران درگذشت او را تسلیت گفت.