اثر ملا هادى سبزوارى از متون فلسفى، عرفانى، کلامى و فقهى شیعه در سده سیزدهم هجرى است.

مؤلف که از پیروان مکتب عرفانى و حکمت متعالیه ملا صدرا است، در این کار بر مبناى این مشرب، مجموعه‌اى از تعالیم و آموزه‌هاى دین و فلسفه و کلام و شریعت را طرح کرده است.

این اثر از کتاب‌هاى بین رشته‌اى است که چهار دانش فلسفه، عرفان، کلام و فقه را در دو بخش حکمت نظرى و حکمت عملى سامان داده است. در بخش حکمت نظرى، بر اساس معتقدات شیعه و با مشربى عرفانى- فلسفى از مباحث متداول کلام اسلامى شامل خدا شناسى، صفات و افعال خدا، خود شناسى و معارف نفس، معاد شناسى و نبوت و امامت بحث شده و در بخش حکمت عملى اسرار و حکمت‌هاى عبادات بیان گردیده است.

انگیزه تألیف
انگیزه مؤلف پاسخ به درخواست ناصرالدین شاه بوده مبنى بر این که کتابى به زبان فارسی در مبدأ و معاد و اسرار توحید تألیف شود[۱].

ساختار
سبزوارى حاصل اندیشه‌هاى ناب عرفانى مطالعات خود را در کتاب بیان کرده و تصریح نموده که لباب علم توحید و اسما و صفات و آنچه در قلم و بیان قابل نوشتن است در خامه او جارى شده و نهایت تلاش خود را برای ساختار سازى عرفان شیعى به زبان فارسی انجام داده است.[۲] وى برای نشان دادن اهمیت حکمت‌ها، معارف یقینى و اسرار عبادت‌ها از اشعار لطیف شاعران و عارفان اسلامى نیز بهره گرفته است.

عناوین اصلی کتاب شامل:
فهرست مطالب اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم؛ سخن ناشر؛ مقدمه به قلم استاد صدوقی سها؛ دیباچه:؛ مجلد اول از کتاب اسرار الحکم در حکمت علمیه؛ [مجلد دوم] اسرار الحکم- در حکمت عملیّه-؛ اعلام اشخاص امکنه کتابها؛ کتابنامه

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم

ملا هادی سبزواری (۱۲۱۲-۱۲۸۹ق)، ملقب به أسرار، فقیه، عارف، شاعر و فیلسوف مشهور دوران قاجاریه، داماد میرزا محمد اخباری، منظومه سبزواری و اسرار الحکم از جمله آثار اوست.

ولادت
ملا هادی فرزند مهدى سبزوارى‌ در سال ۱۲۱۲ ق در سبزوار متولد شده و تحصیلات ابتدایى، صرف و نحو را از ۷ - ۸ سالگى شروع نمود. بعد از فوت پدر در سن ۱۰ سالگى نزد پسر عمه‌اش حاج ملا حسین سبزوارى اقامت کرد.

تحصیلات
ده سال نزد پسر عمه‌اش اصول فقه و ادبیات عرب و علوم نقلى را فرا گرفت. در این زمان او داراى رتبه‌اى در علوم غریبه و سطوح فقهى گردید. ملاهادی هشت سال داشت که به جمع محصلان علوم مقدماتی پیوست و در اوان نوجوانی ادبیات عرب (صرف و نحو) را فراگرفت و دئر ده سالگی به همراه ملاحسین سبزواری راهی مشهد شده در حوزه علمیه مشهد مشغول به تحصیل شد. او ده سال در کنار بارگاه امام رضا علیه‌السلام به تحصیل پرداخت سپس شهرت حکمای اصفهان او را برای تحصیل عرفان و فلسفه به اصفهان کشانید.

اقامت در وطن
مهم‌ترین دورۀ حیات علمى وى، ۲۷ سال آخر عمرش بود که در سبزوار حوزۀ بزرگ و گرمى را ایجاد کرد و با وجود حوزه‌هاى پر رونق اصفهان و تهران، دانش پژوهان از سراسر ایران به سویش مى‌شتافتند تا از محضرش استفاده کنند.

او در زمینۀ طب نیز مهارت و ممارست داشته است ولى مطلبى دربارۀ این که آیا آن را خود فرا گرفته یا نزد کسى خوانده، نقل نگردیده است.

علم ریاضى نیز یکى دیگر از ابعاد علمى وى بوده است و در این باره نیز استاد یا اساتید وى مشخص نیست.

اساتید
حاج ملا حسین سبزوارى
مدت تلمذ ۱۰ سال، موضوع: اصول فقه و ادبیات عرب و علوم نقلى.
محمد ابراهیم کلباسى
مدت تلمذ یک ماه، موضوع: فقه و اصول.
شیخ محمدتقى اصفهانى
مدت تلمذ یک ماه، موضوع: فقه و اصول.
محمد على نجفى، معروف به آقا نجفى
مدت تلمذ ۲ سال، موضوع: فقه و اصول.
ملا اسماعیل درب کوشکى اصفهانى
معروف به واحد العین، مدت تلمذ ۶ سال، موضوع: حکمت.
ملا على نورى، استاد ملا اسماعیل درب کوشکى
مدت تلمذ ۲ سال، موضوع: حکمت.
شیخ احمد احسائى
مدت تلمذ دو ماه، موضوع: حکمت.
شاگردان
شاگردان حکیم سبزوارى بسیار بوده‌اند که اینک به نام تعدادى از آنها اشاره مى‌کنیم:

شیخ اعظم انصارى، دو سال در مدرسه حاج حسن مشهد
ملا محمد کاظم خراسانى، معروف به آخوند خراسانى، ۱ سال در سبزوار
ملا حسینقلى همدانى
آقا میرزا حسین، امام جمعۀ کرمانى
ملا عبدالکریم خبوشانى قوچانى
آقا شیخ على فاضل تربتى
آقا میرزا عباس حکیم دارابى شیرازى
سید عبدالغفور دارابى شیرازى
مکتب علمى
شهرت حکیم سبزوارى در زمینۀ شرح و بسط و تنظیم افکار صدر المتألهین است و مکتب فلسفى او همان مکتب صدر المتألهین که بین چهار مشرب دینى، اشراقى، عرفانى و مشاء در تفکر اسلامى را جمع نموده است و هر کدام را توضیح و تبیین کنندۀ دیگرى مى‌داند و معتقد است اگر بواسطۀ برهان بر مرز صحیح قدم بگذاریم، به آنچه عارفان شهود کرده و در دین بر آن تأکید شده است خواهیم رسید.

یکى از خصوصیات مکتب علمى مرحوم سبزوارى توأم نمودن بحث نظرى با عمل است. او معتقد بود که انسان براى دریافت حقایق علاوه بر بحث، نیاز به سیر و سلوک دارد و خود یکى از عاملان به این نظریه بوده و علم و عمل را توأم نموده است.

تألیفات
الف: کتاب‌ها
أسرار الحکم، فارسى
أسرار العباده، فقه
حاشیۀ بر اسفار
حاشیه بر الشواهد الربوبیه
حاشیه بر المبدأ و المعاد ملا صدرا
حاشیۀ مثنوى، معروف به «شرح مثنوى»
شرح الأسماء الحسنى، شرح دعاى جوشن کبیر
شرح دعاى صباح حضرت علی‌ علیه‌السلام
غرر الفرائد، در حکمت
شرح غرر الفرائد، معروف به «شرح المنظومه»
اللآلی المنتظمه، در منطق
شرح اللآلی المنتظمه، معروف به «شرح المنظومه»
دیوان شعر فارسى، معروف به «دیوان أسرار»
المحاکمات فی الرّد على الشیخیه
المقیاس فی المسائل الفقهیه، منظوم
نبراس، در فقه
الرحیق فی علم البدیع
راح الأفراح فی علم البدیع
مطلع الشمس فی معرفه الحق و شرح العینیه ابن سینا
کتاب فی الحکمه.
ب: رسائل و مکاتبات:
رسائل فارسى:

رسالۀ هدایه الطالبین
جواب مسائل میرزا ابوالحسن رضوى
جواب مسائل شیخ محمد ابراهیم واعظ تهرانى
جواب مسائل سید صادق سمنانى
جواب مسائل یکى از فضلاى ساکن قم
جواب سؤالات میرزا باباى گرگانى
جواب مسألۀ آخوند ملاّ احمد دامغانى
رسائل عربى:
جواب مسائل ملا اسماعیل عارف بجنوردى (الأجوبه الأسراریه)
جواب مسائل ملا اسماعیل عارف بجنوردى(این رساله غیر از قبلى است)
جواب مسائل ملا احمد یزدى
جواب مسائل فاضل تبتى
جواب سؤالات ملا اسماعیل عارف بجنوردى(این نیز غیر از دوتاى قبلى است)
المحاکمات و المقاومات
رد و نقد شرح رسالۀ علم شیخ احمد بحرینى بر رسالۀ علم فیض
رساله‌اى در اشتراک معنوى صفات کمالیۀ وجود بین حق و خلق
رسالۀ مشارکت حد و برهان
جواب مسائل سید سمیع خلخالى
جواب مسائل ملا اسماعیل میان‌آبادى
شرح حدیث علوى (حدیث النورانیه)
وفات
مرحوم ملا هادى در ۲۸ جمادى الأولى در سال ۱۲۸۹ ق دار فانى را وداع گفت و در شهر سبزوار مدفون گردید.

Born

Death

هادی بن محمد سبزواری(ملا هادی سبزواری)

هادی بن محمد سبزواری(ملا هادی سبزواری)

Born:

Death:

هادی بن محمد سبزواری(ملا هادی سبزواری)

Author Books