این اثر در دو جلد, با شماره صفحه های پیاپی, در ۵۵۱ صفحه, برای تدریس در پایه پنجم و ششم سطح یک حوزه, نگارش یافته است.
اخلاق۵و۶, تحریر کتاب جامع السعادات, نوشته مولی محمدمهدی نراقی است. کتاب جامع السعادات, در سلسله مأخذ دانش اخلاق جای دارد که بیانگر پذیرش محتوا و سبک ویژه آن نزد عالمان و صاحب نظران است. مؤلف در آغاز درباره نفس انسان, قوا و غرایز او سخن می گوید و هر یک از فضیلتها و رذیلتهای اخلاقی را به یکی از قوای نفس و یا غریزه ای نسبت می دهد و آن گاه به شناساندن یکایک فضیلتها و رذیلتها می پردازد و با آیات و روایات موضوع را روشن و تأیید می کند و در پایان, راه درمان هر رذیلتی را به شیوه ای حکیمانه ارائه می دهد.
افزون بر اینها, در لابه لا با پند و اندرزها و نصیحتهای اثرگذار, خواننده را به تهذیب اخلاق و اصلاح رفتار فرامی خواند.
وی, بر میانه روی در علم و عمل و گرایشهای فکری پای می فشارد و از یک سونگری پرهیز می دهد, خواه به پیروی کورکورانه از حکما, یا مقدسین, یا گزینش افراطی به ظواهر و یا به عکس, و خواه به سبب تعصب در عرفان و حکمت اشراق, یا علم اصول و فقه.۱۴
مولی احمد نراقی در فرازی آن چه را که بر سالک لازم است یادآور می شود و آن گاه به شناساندن جامع السعادات می پردازد:
(…و به حکم عقل و نص مستفیض نقل, بر هر یک از افراد سالکین منهج رشاد و طالبین طریق ارشاد, لازم است که اولاً, از آیینه گیتی نمای دل, زنگ رذائل, زایل و بعد از آن ادهم همت به صوب تجمّل به خلل فضایل مایل سازد; چه بدونِ تخلیه, تجلیه میسر نشود و انعکاس نقش حبیب در نفس خبیث صورت نبندد.
شست وشویی کن و آن گه به خرابات خرام
تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده
و خود ظاهر و روشن و ثابت و مبین است که رفع صفات ناپسند و کسب ملکات ارجمند, موقوف بر شناختن آنها و اصول و اسباب هریک و کیفیت معالجات مقرّره است و متکفل بیان تفاصیل این مطالب علمی است که تعبیر از آن به علم اخلاق و حکمت خلقیه می نماید.
و بهترین نسخ کتب از حیث نظم و ترتیب, و حسن ترکیب و تعبیر لایق و تحقیق رائق و اشتمال بر آیات و اخبار وارده در شریعت, و احتوای بر مقالات ارباب عرفان و اساتید حکمت, که در این فن شریف تألیف و تصنیف شده, کتاب موسوم به جامع السعادات است که از تألیفات عالم عامل و عارف واصل و حکیم کامل و فقیه فاضل, والد ماجد بزرگوار این ذرّه بی مقدار است.)۱۵
امام خمینی, معلم بزرگ اخلاق, جوینده راه کمال را سفارش می کند که به مطالعه آثار نراقیان بپردازد:
(هان ای عزیز! تو اگر با اخبار و احادیث سروکار داری, به کتب شریفه اخبار, خصوصاً کتاب شریف کافی مراجعه کن و اگر با بیان علمی و اصطلاحات علما سر و کار داری به کتب اخلاقیه از قبیل طهاره الاعراق و کتب مرحوم فیض و مجلسی و نراقیان مراجعه کن و اگر خود را از استفاده مستغنی می دانی… جهل خود را که ام الامراض است, معالجه کن.)۱۶ پژوهان و علاقه مندان مقوله ها و بحثهای اخلاقی عرضه شده است. به امید این که در رفتار و کردار از حوزویان اثر روشن و ماندگار خود را بگذارد.

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

درسنامه اخلاق۶/ برای طلاب پایه ششم

این اثر در دو جلد, با شماره صفحه های پیاپی, در ۵۵۱ صفحه, برای تدریس در پایه پنجم و ششم سطح یک حوزه, نگارش یافته است.
اخلاق۵و۶, تحریر کتاب جامع السعادات, نوشته مولی محمدمهدی نراقی است. کتاب جامع السعادات, در سلسله مأخذ دانش اخلاق جای دارد که بیانگر پذیرش محتوا و سبک ویژه آن نزد عالمان و صاحب نظران است. مؤلف در آغاز درباره نفس انسان, قوا و غرایز او سخن می گوید و هر یک از فضیلتها و رذیلتهای اخلاقی را به یکی از قوای نفس و یا غریزه ای نسبت می دهد و آن گاه به شناساندن یکایک فضیلتها و رذیلتها می پردازد و با آیات و روایات موضوع را روشن و تأیید می کند و در پایان, راه درمان هر رذیلتی را به شیوه ای حکیمانه ارائه می دهد.
افزون بر اینها, در لابه لا با پند و اندرزها و نصیحتهای اثرگذار, خواننده را به تهذیب اخلاق و اصلاح رفتار فرامی خواند.
وی, بر میانه روی در علم و عمل و گرایشهای فکری پای می فشارد و از یک سونگری پرهیز می دهد, خواه به پیروی کورکورانه از حکما, یا مقدسین, یا گزینش افراطی به ظواهر و یا به عکس, و خواه به سبب تعصب در عرفان و حکمت اشراق, یا علم اصول و فقه.۱۴
مولی احمد نراقی در فرازی آن چه را که بر سالک لازم است یادآور می شود و آن گاه به شناساندن جامع السعادات می پردازد:
(…و به حکم عقل و نص مستفیض نقل, بر هر یک از افراد سالکین منهج رشاد و طالبین طریق ارشاد, لازم است که اولاً, از آیینه گیتی نمای دل, زنگ رذائل, زایل و بعد از آن ادهم همت به صوب تجمّل به خلل فضایل مایل سازد; چه بدونِ تخلیه, تجلیه میسر نشود و انعکاس نقش حبیب در نفس خبیث صورت نبندد.
شست وشویی کن و آن گه به خرابات خرام
تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده
و خود ظاهر و روشن و ثابت و مبین است که رفع صفات ناپسند و کسب ملکات ارجمند, موقوف بر شناختن آنها و اصول و اسباب هریک و کیفیت معالجات مقرّره است و متکفل بیان تفاصیل این مطالب علمی است که تعبیر از آن به علم اخلاق و حکمت خلقیه می نماید.
و بهترین نسخ کتب از حیث نظم و ترتیب, و حسن ترکیب و تعبیر لایق و تحقیق رائق و اشتمال بر آیات و اخبار وارده در شریعت, و احتوای بر مقالات ارباب عرفان و اساتید حکمت, که در این فن شریف تألیف و تصنیف شده, کتاب موسوم به جامع السعادات است که از تألیفات عالم عامل و عارف واصل و حکیم کامل و فقیه فاضل, والد ماجد بزرگوار این ذرّه بی مقدار است.)۱۵
امام خمینی, معلم بزرگ اخلاق, جوینده راه کمال را سفارش می کند که به مطالعه آثار نراقیان بپردازد:
(هان ای عزیز! تو اگر با اخبار و احادیث سروکار داری, به کتب شریفه اخبار, خصوصاً کتاب شریف کافی مراجعه کن و اگر با بیان علمی و اصطلاحات علما سر و کار داری به کتب اخلاقیه از قبیل طهاره الاعراق و کتب مرحوم فیض و مجلسی و نراقیان مراجعه کن و اگر خود را از استفاده مستغنی می دانی… جهل خود را که ام الامراض است, معالجه کن.)۱۶

اخلاق ۵  درسنامه اخلاق برای طلاب پایه پنجم

اثر ملا احمد نراقی (متوفای ۱۲۴۵ق)، کتابی فقهی به زبان فارسی است که در تکمیل کتاب «تحفه رضویه» پدرش ملا مهدی نراقی نوشته است. سید مهدی طباطبایی بر کتاب مقدمه نوشته است.

ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و متن تذکره در سه مقصد است. هر مقصد نیز حاوی فصول و مسائلی است. مقاصد سه‌گانه کتاب به‌ترتیب در مسائل و احکام روزه، زکات و خمس است. این کتاب از جمله نخستین آثار و تألیف‌های ملا احمد و تاریخ تألیف آن سال ۱۲۱۲ق،مقارن آغاز سلطنت فتحعلی شاه قاجار و مصادف با وفات سید مهدی بحرالعلوم است. ملا احمد در سن ۲۷ سالگی پس از بازگشت از نجف اشرف که به‌همراه پدر رفته بود، این کتاب را نگاشت. پیش از آن، در سال ۱۲۰۸ق، در نجف اشرف، «عین الأصول» را تألیف می‌کند و سپس بر تحفه رضویه پدر حاشیه می‌زند‏. برخی از آثار ملا احمد در تکمیل آثار و مصنّفات علمی پدرش ملا مهدی نراقی بوده است. تذکره الأحباب، نیز در تکمیل تحفه رضویه و حاشیه آن نگاشته شده است؛ زیرا آن کتاب در مسائل طهارت و نماز بود و ملا احمد در تذکره الأحباب دیگر ابواب عبادات، شامل مباحث روزه، زکات و خمس را برای مقلّدان خود برمی‌شمارد.

تذکره الأحباب

معرفی اجمالی:

این‌ اثر در اصل‌ خلاصه معراج‌ السعاده‌ است‌ که‌ با همان‌ فصل‌ بندی‌ امّا بااحتراز از مطالب‌ تکراری‌ تدوین‌ شده‌ است‌. اثر فوق‌ که‌ در باب‌ اخلاق‌ نگاشته‌شده‌ از نثری‌ روان‌ و ساده‌ و دور از پیرایه‌های‌ لفظی‌ برخوردار است‌

گزیده معراج السعاده

 کتابی در اخلاق اسلامی از ملا احمد فاضل نراقی است. این کتاب خلاصه و ترجمهٔ فارسی کتاب عربی جامع السعادات از ملا مهدی نراقی پدر نویسنده است. چنان که محمد حسن قزوینی نیز همین جامع السعادات را به عربی خلاصه نموده و نام آن را کشف الغطاء عن وجوه مراسم الاهتداء نام نهاده است. معراج السعاده جهت فهم مردم عادی ساده نویسی شده و مطالب زیادی نیز بر آن افزوده شده است.

معراج السعاده

احمد بن محمدمهدی فاضل نراقی (۱۱۸۵-۱۲۴۵ق)، دانشمند و مجتهد شیعه، نویسنده و شاعر قرن ۱۳ هجری، پدرش علامه «ملا محمد مهدى نراقى» ازمفاخر علماء شیعه است. او فقیهى بزرگ، فیلسوفى توانا، ریاضى‌دانى ماهر، منجم، ادیبى شاعر، صاحب اخلاق کریمه و صاحب تألیفات بى‌شمار در علوم و فنون مختلف مى‌باشد. مهمترین اثر او معراج السعاده نام دارد که ترجمه خلاصه فارسی کتاب جامع السعادات نوشته پدر ایشان ملا مهدی نراقی است که در علم اخلاق است.

ولادت
در چهاردهم جمادى الثانى سال ۱۱۸۵ق در روستاى نراق از توابع شهرستان کاشان در عهد سلطنت کریم‌خان زند در خاندان علم و فضیلت دیده به جهان گشود.

مقام علمى
ملا احمد نراقى با توجه به استعداد شگرف و نبوغ ذاتى خویش و همچنین مطالعات عمیق و تحقیقات علمى و بهره‌گیرى از اساتید بزرگ، توانست بسیارى از علوم را فراگیرد و از عالمان برجسته عصر خویش هم‌چون: علامه بحرالعلوم، میرزا مهدى موسوى شهرستانى و شیخ جعفر نجفى اجازه اجتهاد دریافت کند.

بدین جهت، وقتى ایشان در اوایل سلطنت فتحعلى شاه قاجار به کاشان برمى‌گردد، به عنوان یک مجتهد و فاضل شناخته مى‌شود. ایشان در بین علماى قرون اخیر از جایگاه خاصى برخوردار است، وى در علوم مختلف اصول فقه، فقه، حدیث، رجال، درایه، ریاضیات، نجوم، حکمت، کلام، اخلاق، ادبیات و شعر سرآمد علماى زمان خود بوده است.

وى از همان دوران جوانى مسئولیت مرجعیت و ریاست و زعامت دین و دنیاى مردم کاشان و قسمت‌هاى وسیعى از ایران را برعهده داشت و کلمات معاصرین و علماى پس از وى شاهد بر این مطلب مى‌باشد.

اساتید
پدر وى «ملا محمد مهدى نراقى» که از فقیهان برجسته و ذى‌فنون عصر خود بود، از همان ابتدا احمد را در دامان خود تربیت کرد و بسیارى از دروس علوم اسلامى را به فرزند خود آموخت.

وى دوران نوجوانى و جوانى را در شهر کاشان و در محضر پدر بزرگوارش محقق نراقى (م ۱۲۰۹ق) حدود سالهاى ۱۱۹۰ تا ۱۲۰۵ در پانزده سال اواخر عمر پدر بزرگوارش به تحصیل دوره‌هاى مقدمات، سطح و خارج گذراند و عمده تحصیل وى در این ایام مى‌باشد. وى درباره پدرش غالباً ً عبارت (من الیه فى جمیع العلوم استنادى) را بکار برده است.

از همان ابتدا وى با استعداد قوى و همت عالى و ذهن توانایى که داشت به سرعت مدارج علمى را طى نموده و خود شروع به تدریس معالم و مطول نمود.

وى در حالیکه در سال ۱۲۰۵ق به درجه اجتهاد نائل شده بود همراه پدر بزرگوارش به عتبات عالیات مشرف و مراتب عالى تحصیلات حوزوى را در آنجا مى‌گذراند.

در کربلا، ملا احمد در حلقه درس آقا باقر بهبهانى (متوفى ۱۲۰۸ق) در آخرین سالهاى تدریسش حاضر شد. آقا باقر بهبهانى، که در میان دانشمندان شیعه به نام مؤسس یا مجدد بهبهانى معروف است، بنیانگذار عصر جدیدى از تبلور اصول فقه و تسلط مجتهدین در عالم تشیع است. قبل از بهبهانى علماى اخبارى از زمان ملا امین استرآبادى (متوفى ۱۰۳۳ق) بر جوامع شیعه تسلط داشتند.

ملا احمد در کربلا تحصیل فقه را در مکتب میرزا مهدى شهرستانى، که خود از شاگردان بهبهانى بود آغاز کرد. مدت این تحصیل چندان طولانى نبود زیرا در سال ۱۲۰۹ق به مناسبت درگذشت پدرش به کاشان برگشت. و در نجف در حوزه درسى سید مهدى بحرالعلوم و شیخ جعفر نجفى، که هر دو از شاگردان آقا باقر بهبهانى بودند، به تحصیل پرداخت.

شاگردان
اگر چه شاگردان ملا احمد زیاد بوده‌اند و آنچنانکه در مقدمه کتاب خزائن وى، استاد على‌اکبر غفارى نقل نموده که: بیش از ۲۰ اجازه از وى موجود است که در نزد فاضل معاصر حسن نراقى موجود است، اما نام بعضى از آنان که در دسترس مى‌باشند عبارتند از:

شیخ مرتضى انصارى (م ۱۲۸۱ق): وى بین سالهاى ۱۲۴۱ تا ۱۲۴۴ق در اواخر عمر شریف مولى احمد از محضر وى استفاده نموده است.
برادر فاضل و دانشمندش محمد مهدى بن محمد مهدى نراقى (م ۱۲۸۶ق) معروف به آقا بزرگ
سید شفیع چابلقى (م ۱۲۸۰ق)
محمدحسن جاسبى
فرزندش محمد بن احمد (م ۱۲۹۷ق) ملقب به عبدالصاحب و معروف به حجت‌الاسلام، داماد محقق قمى
برادرش میرزا ابوالقاسم کاشانى (م ۱۲۵۶ق)
نقل می‌کنند که درسال ۱۲۴۰ق، شیخ‌مرتضى انصارى به قصد زیارت حرم امام رضا(ع) رحل سفر را بست و سفر علمى و سیاحتى خود را براى درک محضر بسیارى از علما و فقهاى مشهور ایران آغاز کرد: در اصفهان به حضور سیدمحمدباقر شفتى رسید، دربروجرد با شیخ اسدالله بروجردى دیدار کرد، ولى بیش از یک ماه توقف ننمود. اما «زمانى که شیخ انصارى آوازه ملااحمد نراقى را در کاشان شنید به همراه برادرش به سوى کاشان شتافت که مورد استقبال و احترام ملااحمد قرار گرفتند و در یکى از مدارس آن دیار رحل اقامت افکندند. وقتى که شیخ انصارى، چهره ملااحمد را بر بلنداى مدرسه علمیه کاشان مشاهده نمود و او را همانند دریایى از علم و حکمت و عرفان و اخلاق یافت، تصمیم بر ماندن گرفت. گویى شیخ گمشده خود را دریافته بود و لذا قریب به چهار سال از محضر علمى و اخلاقى او بهره جست و در حلقه درس او از سال ۱۲۴۱ تا سال ۱۲۴۴ق قرار گرفت».

وى در سلسله مشایخ بسیارى از متأخرین از طریق شاگردانش بخصوص شیخ مرتضى انصارى مى‌باشد که مى‌توان از محدث نورى صاحب مستدرک الوسائل، امام خمینى(ره) و مرحوم آیت‌الله نجفى مرعشى نام برد.

ملا احمد نراقى و مقتضیات زمان
ملااحمد نراقى، عالمى زمان‌شناس بود که اندوخته‌ها و یافته‌هاى خود را از حوزه‌هاى اصفهان، کربلا و نجف در عرصه‌هاى فقه و اصول، کلام، اخلاق، عرفان، هیئت، ادبیات و شعر با زمان هم‌آهنگ ساخت و آن‌چه را که آموخته بود به رشته تحریر در آورد. او به دلیل آن که با نگاهى ژرف به مسائل و موضوع‌ها نگریست،

نراقى و ولایت فقیه
ملااحمد نراقى که در دوران حساس و حوادث سازى مى‌زیست، با درک درست حوادث و مسائل عصر خویش، به ضرورت طرح مسئله «ولایت فقیه» رسید و آن را به عنوان بهترین اندیشه و کارآمدترین روش در اداره امور جامعه اسلامى و اجراى صحیح احکام الهى معرفى کرد و به صورت شفاف و با نگاهى ژرف به تبیین آن پرداخت.

مبارزه با اخبارى‌گرى
چون ملا احمد نراقى چند سال در حوزه درس علامه وحید بهبهانى شرکت جسته و استادش «اصولى» بود، ملااحمد نیز به مبارزه جدى با اخبارى‌گرى عصر خود پرداخت و دلایل بى‌اساس و سست آنان را درهم ریخت. ملااحمد نراقى همانند استاد و پدرش، با اخبارى‌گرى و ظاهرنگرى مخالف بود.

ملا احمد نراقى و حکم جهاد علیه روس ها

شاید مهم‌ترین فعالیت سیاسى ملااحمد نراقى این باشد که هنگام تجاوز روس‌ها و تصرف بخشى از اراضى ایران و ظلم و ستم بر مردم مسلمان، با پوشیدن کفن به میدان نبرد رفت و فتواى ضرورت شرکت مردم در جهاد علیه روس تزار را صادر کرد.

وفات
او در شهر کاشان به دلیل بیماری وبای عمومی گسترده در کاشان و اطراف آن (از جمله نراق) در اول شب یکشنبه ۲۳ ربیع‌الثانی ۱۲۴۵ در نراق وفات کرد و در نجف، در صحن امام علی بن ابیطالب(ع)، در کنار مرقد پدرش تدفین شد.

آثار
ملااحمد نراقى در کنار تدریس و انجام امور مردم، به تحقیق و تألیف بسیار اهمیت مى‌داد و آثار زیادى در حوزه فقه، اصول، کلام، هیئت، ادبیات، اخلاق و شعر از خود به یادگار گذارد.

مجموع آثار ملااحمد نراقى بالغ بر شصت عنوان مى‌باشد. این آثار، که در حوزه‌هاى فقه، اصول، کلام، هیئت، ریاضیات، اخلاق، عرفان، ادبیات و شعر مى‌باشد، برخى به صورت چاپ سنگى و برخى چاپ حروفى در اختیار دانش دوستان قرار گرفته و بسیارى به صورت نسخ خطى در کتابخانه‌هاى عمومى و شخصى موجود است. نام برخى از آثار ایشان از این قرار است:

 کتاب‌هاى فقهى:

الاطعمه و الاشربه
اسرار الحج
الرساله العملیه
الرسائل و المسائل
حاشیه الروضه البهیه
رساله الرضاع
رساله فى منجزات المریض
عوائد الایام من مهمات الاحکام
القضاء و الشهادات
مستند الشیعه فى احکام الشریعه
مناسک حج
وسیله النجاه
هدایه الشیعه
تذکره الاحباب
 کتاب‌هاى اصول فقه:

اجتماع امر و نهى
اساس الاحکام فى تنقیح عمده المسائل الاصول بالاحکام
تنقیح الفصول فى شرح التجرید
حجیه المظنه
عین الاصول
عین الیقین
مفتاح الاحکام فى اصول الفقه یا مفتاح الاصول
مناهج الاحکام فى اصول الفقه
فهرست کتاب‌هاى ریاضى و هیئت:

شرح محصل الهیئه
شرح رساله الحساب
حاشیه اکرنا ذوسیوس (حاشیه بر تحریر اکرمولى مهدى نراقى)
کتاب‌هاى کلامى:

۱- سیف الامه و برهان المله

فهرست کتاب‌هاى اخلاقى:

۱- معراج السعاده

فهرست کتاب‌هاى متفرقه:

دیوان صفائى نراقى
خزائن
طاقدیس یا مثنوى لسان الغیب یا مثنوى شفائى
مشکلات العلوم
شرح حدیث جسد المیت
ویژگى‌هاى آثار
آثار ملااحمد نراقى از ویژگى‌هاى مهمى برخوردار است:

اتقان علمى و دقت نظر بسیار؛
پرداختن به همه زوایا و فروعات بحث؛
دسته‌بندى و تنظیم مباحث؛
پرهیز از زیاده‌گویى و توضیح بیش از حد نیاز و یا ناقص گویى؛
طرح مباحث نو و ضرورى و بایسته‌هاى عصر. لذا در اکثر حوزه‌ها داراى اندیشه نو و کار آمد بود؛
روان‌نویسى و آسان‌نویسى و پرهیز از مغلق‌نویسى؛
نگارش مباحثى که براى عموم مردم مفید بود، به زبان فارسى.

Born

Death

ملا احمد نراقى(فاضل نراقی)

ملا احمد نراقى(فاضل نراقی)

Born:

Death:

ملا احمد نراقى(فاضل نراقی)

Author Books