عبدالنبی اراکی(عراقی)

آیت الله عبدالنبى اراکى (۱۳۰۷ - ۱۳۸۵ ق)، از مدرسان و فقهای بزرگ شیعه در قرن ۱۴ قمری و از شاگردان سید محمدکاظم یزدى و آقا ضیاءالدین عراقى بود. وى علاوه بر تدریس و تربیت طلاب، بیش از یکصد جلد کتاب در زمینه‌هاى مختلف فقه، اصول، اخلاق و انسان شناسى تألیف نموده است. تحصیل  عبدالنبى اراکى (که به عراقی نیز شهرت دارد) به سال ۱۳۰۷ قمری، در اراک دیده به جهان گشود. وی ادبیات را نزد میرزا محمود، از بستگان پدرى خود و نزد مرحوم میرزا هاشم و میرزا رضى و ... فرامى گیرد. عبدالنبى سپس به شهر همدان هجرت مى کند و به مدت دو سال، در مدرسه مرحوم آخوند در این شهر - واقع در سر گذر - به تحصیل خود ادامه مى دهد. آن گاه به زادگاه خود اراک بازمى گردد و حدود چهار سال در درس اساتید مشهور شهر خود شرکت مى کند. در بیست سالگى، دروس سطح را به اتمام مى رساند و درس خارج را آغاز مى نماید. حدود دو سال در مجلس درس بزرگانى چون: آقا نورالدین عراقى، میرزا محمد علیخان و میرزا ابوالحسن، زانوى ادب مى زند و در این مدت کوتاه، بهره وافر از محضر آنان مى برد. سال ۱۳۲۷، جهت تکمیل اندوخته ها و طى مدارج علمى بالاتر، رهسپار نجف اشرف مى گردد و در حوزه نجف، گذشته از این که علوم ریاضى و هیئت و نجوم را نزد شیخ شمس الدین بخارایى مى آموزد، و در درس مراجع و علماى بزرگ حوزه هم شرکت مى جوید. آیت الله اراکى در خصوص اساتید خود مى نویسد: «حقیر از اول تحصیلم که کتاب به دست گرفتم تا موقعى که فارغ شدم، بیست و هشت استاد دیدم و بیست و هشت شیخ دارم. رحمه الله علیهم اجمعین». اساتید برخی اساتید شیخ اراکى در نجف عبارتند از: آیت الله سید محسن عراقى (در کلام و حکمت). آخوند ملا محمدکاظم خراسانى، صاحب «کفایه الاصول»؛ وى دو سال از درس ایشان استفاده برده است. سید محمدکاظم طباطبایى یزدى، صاحب «عروه الوثقى»؛ شیخ الشریعه اصفهانى؛  شیخ على قوچانى. شیخ مهدى مازندرانى. میرزا محمدحسین نائینى (به مدت ۸ سال). آیت الله آقا ضیاء عراقى. آیت الله شیخ مهدى مازندرانى. آیت الله کاظم شیرازى. آیت الله شیخ على خراسانى. آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى. تدریس  آیت الله شیخ عبدالنبى اراکى در سال ۱۳۴۰، به قصد زیارت امام رضا علیه السلام به ایران بازگشت و به اتفاق مرحوم آیت الله حائرى، مؤسس حوزه علمیه قم رهسپار مشهد گردید. به هنگام مراجعت، مرحوم حائرى از ایشان براى اقامت در قم دعوت مى کنند؛ ولى ایشان بنا به دعوت متولى مدرسه سپهدار، راهى زادگاه خود مى گردد و در آن جا به مدت یک سال به تدریس مشغول مى شود. و در رأس علماى اراک قرار مى گیرد. وى به سال ۱۳۴۶ بنا به دعوت مرحوم آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى جهت تدریس در حوزه نجف، به عتبات هجرت مى کند و در مسجد هندى به تدریس مى پردازد. سپس در قم رحل اقامت مى افکند و در مسجد عشقعلى به اقامه جماعت و تدریس اشتغال مى ورزد و پس از آن در مسجدِ واقع در خیابان اعتضادالدوله، امامت و تدریس مى نماید. شاگردان از میان این شاگردان مى توان به افراد ذیل اشاره کرد: سید محمدعلى کاظمینى بروجردى؛ محمدحسین آل طاهر خمینى.  شیخ قدرت الله وجدانى فخر (داماد معظم‌له). سید محمدعلى روحانى قمى (تقریرکننده بحث معظم‌له). میرزا على‌اصغر باقرى همدانى. شهید محمدعلى قاضى طباطبائى. آثار و تألیفات برخى از آثار وى به قرار ذیل است: ۱- «رساله عملیه»، که در سال ۱۳۶۶ قمرى، پس از رحلت آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى در نجف به چاپ رسید. ۲- «معالم الزلفى»، در شرح کتاب «عروه الوثقى»، که ۲۵ جلد مى باشد و تاکنون یک جلد آن چاپ شده است. ۳- «افاضه القدیر» در طهارت عصیر. ۴- «انیس المقلدین»، رساله عملیه، طبع قم، ۱۳۷۲. ۵- «غوالى اللئالى»؛ در فروع علم اجمالى - این کتاب، تقریرات بحث ایشان به قلم مرحوم آقا میرزا محمود اراکى است که در سال ۱۳۶۹ چاپ شده و یک صد و پنجاه و هشت فرع دارد. ۶- «روح الایمان»؛ در یک جلد که در سال ۱۳۵۰ در نجف و در قم نیز طبع شد. این کتاب در روانشناسى و نفسانیات انسان است و حقیقت ایمان را آن طورى که دین مقدس اسلام دستور داده، معرفى مى نماید. وى در کشکول مى نویسد: «فانه کتاب لم یسبق مثله فى الاسلام کتاب کریم». ۷- «اعلام العامه فى صحه الحج مع ابناء العامه»، که در سال ۱۳۵۴ به طبع رسیده است. ۸- «کتاب المحاکمات»؛ دو جلد است. این اثر، به نقد و بررسى آراء و نظریات مرحوم میرزای نایینى، و مقایسه آن با آراى برخى علماى دیگرى مى پردازد. به قلم استاد آیت الله ملکوتى است. ۹- «رساله زیارت عاشورا»؛ به نام «کنز مخفى» در سال ۱۳۷۲ در تهران چاپ شده که فعلاً کمیاب است. ۱۰- «حاشیه بر وسیله النجاه»؛ ۱۱- «حاشیه بر تبصره علامه»؛ ۱۲- «حاشیه فتوائیه بر عروه»؛ ۱۳- «کتاب طهاره»؛ ۱۴- «کتاب صلوه»؛ ۱۵- «کتاب بیع»؛ ۱۶- «کتاب الخیارات»؛ ۱۷- «رساله فى قبول توبه المرتد مطلقا»؛ ۱۸- «رساله فارسیه و شرائط المراجع العامه»؛ ۱۹- «رساله فى الحیض». ۲۰- «رساله درر المنظومه فى الحقائق»؛ در «خزائن نبویه»، جلد اول، ص ۱۷۱ درباره این کتاب مى گوید: «در «دررالمنظومه» سى و نه دلیل اقامه نمودم بر وجود امام زمان روحى له الفدا.» و در ص ۱۷۲ مى نویسد: «در «درر المنظومه» حدود صد دلیل عقلى و نقلى اقامه نمودم بر رسالت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله». ۲۱- «ارشاد الامّه فى عدم اجزاء صلاه الجمعه» که در سال ۱۳۵۶ در نجف به طبع رسیده است. ۲۲- «رساله فى قاعده لاضرر» و رساله دیگرى در این قاعده. ۲۳- «کتاب الاقرار». ۲۴- «رساله فى الهیئه و رساله الحساب». ۲۵- «کتاب فى شرح الفیه ابن مالک». ۲۶- «کتاب درر المنطقیه». ۲۷- «کتاب اعتقادات الاثنى عشریه فى الکلام»؛ این کتاب در کتابخانه مدرسه فیضیه موجود است. ۲۸- «رساله فى نبذه من الآیات والاخبار». و... وفات مرحوم آیت الله شیخ عبدالنبى عراقى، پس از عمرى تلاش و تبلیغ و ترویج فرهنگ ناب تشیع، در ماه رجب ۱۳۸۵ قمری (مطابق با آبان ۱۳۴۴) چشم از جهان فروبست و پیکر مطهرش در جوار کریمه اهل بیت حضرت معصومه (سلام الله علیها) به خاک سپرده شد.