فهرست
آشنایی با ابن الجوزی و کتاب تلبیس ابلیس
باب اول: امر به همراهی سنت و جماعت
باب دوم: در نکوهش بدعت و بدعت سازان
باب سوم: در بر حذر داشتن از فتنه ها و حیله های ابلیس
باب چهارم: در معنای فریفتاری و فریفتگی
باب پنجم: در بیان تلبیس ابلیس در عقاید و کیشها
باب ششم: در بیان تلبیس ابلیس از راه علم بر عالمان
باب هفتم: در تلبیس ابلیس بر حاکمان و شاهان
باب هشتم: در تلبیس ابلیس بر عبادت پیشگان
باب نهم: در تلبیس ابلیس بر زاهدان
باب دهم: در تلبیس ابلیس بر صوفیان
باب یازدهم: در تلبیس ابلیس بر اهل دین از راه کرامات نمایی
باب دوازدهم: در تلبیس ابلیس بر عامیان
باب سیزدهم: در تلبیس ابلیس بر همگان از راه آرزوهای دور و دراز

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

تـلبیـس ابـلیـس

ابوالفرج عبدالرحمن بن على ابن جوزى (۵۱۰-۵۹۷ق)، فقیه حنبلی، محدث، مورخ، متکلم

ولادت
ابوالفرج جمال‌الدین عبدالرحمن بن على بن محمد بن على بن عبیدالله ابن الجوزى القرشى التیمى البکرى من بنى محمد بن أبى بکر البغدادى الحنبلى به سال(۵۰۸ ق) و بنا به قول دیگرى به سال(۵۱۰ ق) در بغداد دیده به جهان گشود.

تحصیلات
در سه سالگى پدر خود را از دست داد، اما با این وجود، چون داراى خانواده‌اى ثروتمند بود هیچگاه احساس فقر و تنگدستى نکرد. وى بعد از طى کردن دوران کودکى «توسط عمه‌اش به مجلس درس دایى خود (ابوالفضل محمد بن ناصر) فرستاده شد و به حفظ قرآن کریم و استماع حدیث مشغول شد.

ابن جوزى داراى همتى بلند برای فراگیرى علوم زمان خود بود، به گونه‌اى که تا آنجا که امکان داشت سعى مى‌کرد که از همه وقت خود برای تحصیل علم و دانش استفاده کند.

آنچه ابن جوزی در مشیخه و وفیات المنتظم در باب مشایخ خود آورده است، تصویر نسبتا روشنی از آموخته‌های او به دست می‌دهد و با توجه به تاریخ درگذشت استادانش معلوم می‌شود که وی در دوران کودکی و نوجوانی در مجالس درس بسیاری از بزرگان علم و ادب حضور یافته و از آنان در علوم متداول زمان اجازه کتبی یا شفاهی اخذ کرده است. وی در المنتظم، به ویژه در وفیات آن بیش از ۷۰ تن و در مشیخه ۸۹ تن از استادان خود را نام می‌برد که بسیاری از آنان به وی اجازه روایت داده‌اند. برخی از مشهورترین استادان وی عبارتند:

ابوالفضل محمد بن ناصر بغدادی (۴۶۷- ۵۵۰) معروف به سلامی.
ابوالقاسم علی بن یعلی علوی هروی.
ابوالسعادات احمد بن احمد.
فاطمه بنت حسین بن حسن بن فضلویه رازی.
ابونصر احمد بن محمد بن عبدالقاهر طوسی.
ابوالقاسم هبهالله بن محمد شیبانی کاتب.
ابوبکر محمد بن عبدالله عامری.
ابوالقاسم نصر بن حسین مقری معروف به ابن حبار.
ابوبکر احمد بن محمد بن احمد دینوری
ابوالبرکات سعدالله بن محمد بن علی بن احمدی
وى علاوه بر تدریس و اداره کردن شئون مدارس، داراى سمت و مقامى رسمى در دستگاه حاکم نیز بوده است.

اوضاع دوران ابن جوزی
دوران زندگی ابن جوزی مقارن با خلافت ۶ تن از خلفای عباسی است.

بغداد در این روزگار همچون دیگر شهرها و مانند بسیاری از دوران‌های دیگر پر آشوب و محل برخورد تعصب آمیز بین فرقه‌های مختلف و گروه‌های کلامی و مذاهب فقهی بود که به صورت‌های گوناگون، مانند مناظره، مجادله و منازعات شدید، جلوه‌گر می‌شد.

در این برخوردها با انتقال قدرت از خلیفه‌ای به خلیفه دیگر و گاه با عزل و نصب وزیری، یا با روی کار آمدن امیری، فرقه‌ای یا گروهی بر دیگر گروه‌ها تفوق می‌یافت. همچنین گاه اتفاق می‌افتاد که برخی از علما با قدرت بیان یا شخصیت علمی یا مذهبی خویش خلیفه یا وزیری را متمایل به مذهب خویش سازند و موجبات برتری گروه و رونق مذهب خویش را فراهم آورند و مخالفان را از صحنه خارج و منزوی کنند. منازعات و اختلافات فرقه‌ها و مذاهب گاه چنان بالا می‌گرفت که منتهی به منع وعاظ از جلوس بر منبر می‌شد.

تشیع در این دوران نیرو گرفته بود. در این دوران، تصوف نیز زمینه مساعدی برای رشد یافت. ابن جوزی در صید الخاطر تصویری از روزگار خود ارائه می‌کند. (درباره مردم، مدارس، رباط‌ها و خانقاه‌ها، دولتمردان و...). ابن جوزی روزگار خویش را دوران ریا، شهرت طلبی، عوام فریبی و مرید پروری می‌خواند.

نکته تامل برانگیز در عصر ابن جوزی (قرن ۶ ق/ ۱۲ م) سکوت نسبتا آشکار دستگاه خلافت و بزرگان بغداد در برابر یکی از بزرگترین رویدادهای تاریخ جهان، یعنی جنگ‌های صلیبی (۴۹۰- ۶۹۰ ق/ ۱۰۹۴- ۱۲۹۱ م) است که میان مسلمانان و مسیحیان و به بیانی دیگر میان شرق و غرب، نزدیک به ۲۰۰ سال ادامه داشت. ابن جوزی به عنوان مسلمانی دانشمند و مورخ روزگار خود تقریبا معاصر و شاهد دو دور، از این جنگ‌ها بوده است به دوره فتوحات صلیبیان یعنی تصرف بخش بزرگی از شام و تشکیل امارت نشین‌های لاتینی در شهرهای بیت المقدس، انطاکیه، طرابلس و رها، و دوره واکنش مسلمانان در مقابل صلیبیان به سرکردگی سرداران رشید جامعه اسلامی چون عمادالدین زنگی، نورالدین زنگی و سپس صلاح‌الدین ایوبی و باز پس گیری بیت المقدس و دیگر شهرهای مهم که تقریبا خود جوش و بی ارتباط با مرکز خلافت تحقق یافت.

خلفای ناتوان عباسی، امرا و وزرای جاه طلب و علمای غافل بغداد چنان سرگرم بازی‌ها و کشمکش‌های مذهبی بودند که نه تنها اقدامی در برانگیختن مسلمانان و گسیل کردن نیرو برای مقابله انجام نگرفت، بلکه استمداد مکرر گروه‌هایی از مردم جنگ زده شام که به بغداد پناه می‌آوردند، نیز بی پاسخ ماند.

عقاید و آرا
ابن جوزی با اینکه به عنوان شخصیت ممتاز حنبلیان در روزگار خویش شناخته شده است و معاصران او شوکت و رونق مذهب حنبلی را بر اثر مجاهدات و شخصیت علمی او می‌دانسته‌اند. اما برخی هم مذهبانش درباره او گفته‌اند، «از تصانیف وی در سنت و از روش وی در پیروی از سنت خشنود نیستیم». وجود برخی تاویل‌ها در سخنان وی سبب ناخشنودی آنان گرویده بود. کتابی نیز در رد بر مانع لعنت یزید بنام «الرد علی المتعصب العنید المانع من ذم یزید» نوشته است.

ستایش‌های ابن جوزی از اهل‌بیت علیه‌السّلام نظیر ذکر فضایل علی علیه‌السّلام و حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیهم و ذکر روایاتی در ستایش حضرت امام حسین علیه‌السلام، و نقل حدیث از برخی امامان معصوم بعضی از بزرگان شیعه را بر آن داشته که در باب شیعه بودن ابن جوزی سخن گویند (خوانساری ۵/ ۳۸).

وفات
وی پس از آخرین وعظ خود در ۱۷ رمضان ۵۹۷ ق بیمار شد و پس از ۵ روز در شب جمعه میان نماز مغرب و عشا در خانه خود در قطفتا (محله‌ای در شرق بغداد) درگذشت. تشییع جنازه با شکوهی از وی به عمل آمد. انبوه جمعیت سبب شد که بزرگان مذهب نتوانستند بر او نماز بگزارند و از کفن او جز اندکی باقی نماند.

آثار
وى در فنون مختلف داراى تألیف بوده است، که مى‌توان آنها را به صورت زیر دسته‌بندى نمود:

کتاب در علوم قرآنى و تفسیر.
کتاب در علوم رجال و حدیث.
کتاب در معرفى مذاهب مختلف، اصول فقه، فقه و عقاید.
کتاب در اخلاق، وعظ و ریاضیات.
کتاب در طب.
کتاب در شعر و علوم لغت.
کتاب در تاریخ و جفرافیا و حکایات.

Born

Death

ابوالفرج ابن جوزی

ابوالفرج ابن جوزی

ابوالفرج ابن جوزی

Author Books