جذوات و مواقیت، از مهم ‌ترین آثار فلسفی میرداماد (۹۷۰ـ۱۰۴۱)، به فارسی. نام این اثر، به تصریح مؤلف و در کتابهایی چون نِبْراسُ الضیاء، القبسات و شرح میرسیداحمد علوی بر دو بیتی «عینان عینان»، جذوات و مواقیت است که گاه در برخی منابع برای اختصار یا از باب تسمیه کل به جزء، با عنوان جذوات نیز از آن یاد شده است.
جذوات جمع «جَذْوه» به معنای پاره آتش و مواقیت جمع «میقات» به معنای وعده گاه است، که ناظر بر فصول کتاب و متأثر از اصطلاحات حکمت اشراق هستند.
میرداماد با الهام از آیه شریفه ۹۹سوره قصص و تحت تاثیر شدید حکمت اشراق شیخ شهاب‌الدین سهروردی نام ۱۲ فصل آغازین کتاب حاضر را جذوه نهاده است .جذوات در واقع پاسخ‌نامه میرداماد به این پرسش علمای هند است که 'چرا هنگام تجلی حضرت حق, کوه طور بسوخت, اما پیکر حضرت موسی علیه‌السلام نسوخت .'این کتاب, در عین حال تفسیری حکمی بر آیه شریفه ۱۴۳سوره اعراف و نیز اثری مبسوط در علم حروف و اعداد به شمار می‌آید .زیرا در نیمه پایانی کتاب میرداماد از رابطه حروف و اعداد با عوالم هستی و اسرار و لطایف حروف برای حل شبهه یاد شده بهره برده است .ملمع نویسی, تقدیم فعل بر فاعل, تطابق صفت و موصوف در تانیث و تذکیر, و تطویل از جمله ویژگی‌های این کتاب است .مهم‌ترین مباحث جذوه‌ها عبارت‌اند از :مراتب طولی و عرضی موجودات دو جهان هستی, اولیت و آخریت واجب تعالی, اسامی عالم مجردات و عالم جسمانیات, وحدت واجب الوجود, کیفیت و ترتیب صدور عقول, ترکیب مراتب صدور, دیدگاه‌های گوناگون درباره مثل, اسمای حسنی, ویژگی‌های نبوت, حقیقت مرگ, حقیقت زهد و عبادت, و مانند آن .

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

جذوات و مواقیت

سید محمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی (۹۶۰-۱۰۴۰ق)، مشهور به میرداماد و معلم ثالث، متخلص به اشراق، فقیه، شاعر، متکلم، فیلسوف، از علماى بزرگ و حکماى برجسته عهد صفوى، از شاگردان حسین بن عبدالصمد حارثی پدر شیخ بهایی و معاصر با شیخ بهایی و میرفندرسکی

ولادت:
سید محمدباقر استرآبادى فرزند محمد داماد استرآبادى در حدود سال ۹۶۰ق دیده به دنیا گشود. نسب میرداماد به امام حسین(ع) مى‌رسد. وى لقب «داماد» را از پدرش به وام گرفته بود، پدر او، سید محمد داماد استرآبادى به سبب داشتن افتخار دامادى محقق کرکى فقیه بزرگ عهد شاه طهماسب صفوى ملقب به «داماد» گردید. بعدها این لقب به فرزندش محمدباقر نیز اطلاق شد.

تحصیلات:
از آنجا که محمدباقر در خاندانى شریف و اهل فضل و کمال رشد مى‌یافت، از همان اوایل کودکى به تحصیل علم تشویق و ترغیب شد. تحصیلات علوم دینى را در خردسالى در مشهد آغاز نمود و پس از چندى نزد اساتید و فضلاى آن دیار به تلمذ پرداخت. از اساتید او در مشهد مرحوم سید على فرزند ابى‌الحسن موسوى عاملى است.  مرحوم شیخ حرّ عاملى در کتاب امل الامل راجع به وى مى‌نویسد: «او از بزرگان علما و فضلاى عصر خویش و از شاگردان شیخ ما، شهید ثانى بود. وى فردى زاهد، عابد، فقیه و با ورع بود.» سید على بن ابى الحسن عاملى همان‌طور که از نام وى برمى‌آید از علماى جبل‌عامل لبنان بود و سپس به ایران مهاجرت کرد. استاد دیگر ایشان شیخ عزّالدین حسین فرزند عبدالصّمد عاملى (م۹۸۴ق)، پدر شیخ بهایى از علماى بزرگ منطقه جبل‌عامل لبنان بود.

جایگاه علمى میرداماد:
میرداماد در زمینه علوم شرعى صاحب آثار بسیار باارزشى است. وى در مباحث مختلف فقه و اصول فقه صاحب‌نظر بود و آراء مستقلى داشت. آثار فراوان او در زمینه فقه، تعلیقات او بر کتب چهارگانه روایى، تعلیقاتش بر کتب رجال، و تفاسیر مختلف او بر قرآن بخوبى نشان دهنده این بعد از شخصیّت علمى اوست. لیکن آنچه در شخصیت علمى او غلبه تام دارد تبحر وى در حکمت و فلسفه است به طورى که برخى او را «ثالث المعلمین» خوانده‌اند؛ از جمله حکیم ملا هادى سبزوارى در «شرح منظومه» وى را پس از ارسطو و فارابى «معلم ثالث» خوانده است. «میرداماد در جمیع مسائل مهم فلسفه و حکمت داراى استقلال فکرى است و از حیث اقتدار بر اداى مباحث مهم فلسفى و تقریر مشکلات و معضلات حکمى و روانى گفتار منزلت خاصّى داشته است. حوزه فلسفى او بسیار با اهمیت تلقى مى‌شد و هر کس اجازه مى‌یافت در درس او حاضر شود به دیگران مباهات مى‌نمود»

شاگردان:
برخى از شاگردان برجسته او عبارتنداز:

صدرالدین محمّد شیرازى (متوفى در ۱۰۵۰ق) معروف به ملاصدرا
حکیم ملا عبدالرزاق لاهیجى (م ۱۰۷۲ق): وى از شاگردان صدرالدین شیرازى و هم داماد او بوده است.
حکیم قطب‌الدین لاهیجى (م در حدود ۱۰۷۵ق) که صاحب تألیفاتى چون ثمره الفؤاد، رساله‌اى در عالم مثال و محبوب القلوب مى‌باشد.
از دیگر شاگردان بنام میرداماد مرحوم سید احمد علوى مفسّر شفا و مرحوم ملاخلیل قزوینى صاحب حاشیه بر اصول کافى مى‌باشند.

صفات اخلاقى:
حکیم فرزانه، مرحوم میرداماد علاوه بر آن‌که در حکمت نظرى یگانه دوران خویش بود و در تاریخ فلسفه و حکمت، حکیم برجسته‌اى به شمار مى‌آید در حکمت عملى و اخلاق نیز فردى ممتاز و داراى مقاماتى والاست.

آثار:
مرحوم میرداماد داراى تألیفات بسیارى است. آثار وى در زمینه‌هاى مختلف از جمله ادبیات عرب، اصول فقه، فقه، حدیث، رجال، تفسیر، ریاضیات، منطق، کلام و حکمت است. لیکن آنچه که در میان آثار وى غلبه دارد تألیفات آن بزرگ در زمینه حکمت و فلسفه الهى است. کتب، رساله‌ها، تعلیقات و مکتوبات وى به این شرحند:

اثبات علم بارى
اثبات ولایت خاصّه على(ع)؛ بدون استناد به دلایل عقلى
اثبات سیاده المنتسب بالامّ الى الهاشم؛ در فقه
اثنى‌عشریه؛ که به نام «عیون المسائل» نیز خوانده مى‌شود.
اجازات میرداماد؛ شامل اجازه‌هایى که میر به چند تن داده است.
ادعیه
الاربعه ایام؛ رساله‌اى در استدلال بر وجود ذهنى و در زمینه حکمت.
الاعضالات و العویصات فى فنون العلوم و الصناعات؛ متضمن جوابهاى بیست مسأله دشوار از مسائل فقهى، کلامى، اصولى، ریاضى و منطقى
الافق المبین؛ در حکمت الهى.
امانت الهى؛ (در تفسیر آیه الامانه)
الانموذج یا انموذج العلوم؛ در مسائل ریاضى و حل آنها.
الایقاظات فى خلق الاعمال و افعال العباد؛ در کلام و فلسفه
الایماضات و التشریفات فى مسئله الحدوث و القدم؛ شامل مباحث کلامى و فلسفى
تأویل المقطعات فى اوائل السور القرآنیه؛ در تفسیر
رساله تحقیق مفهوم الوجود؛ در حکمت
تشریق الحق؛ در منطق و...

رحلت:
میرداماد در اواخر عمر به همراه شاه صفی به زیارت عتبات به عراق عرب مسافرت کرد. در آن زمان عراق عرب در محدوده حکومت صفویان بود. آن بزرگوار در بین راه دچار بیماری شد و درمنزل ذی‌الکفل در نزدیکی نجف اشرف در سن هشتاد سالگی دیده از دنیا فرو بست و به جهان ابدی سفر کرد. سال وفات وی را ۱۰۴۱ ه ۰ق گفته‌اند.

&nbsp;

Born

Death

محمدباقربن‌محمد حسینی استرآبادی(میرداماد)

محمدباقربن‌محمد حسینی استرآبادی(میرداماد)

Born:

Death:

محمدباقربن‌محمد حسینی استرآبادی(میرداماد)

Author Books