أساسُ‌ ألإقتباس کتابی از خواجه نصیرالدین طوسی به زبان فارسی درباره علم منطق است. این کتاب پس از منطق شفا (ابن سینا) بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کتابی است که در این علم تالیف شده است. محمد بن محمد بن حسن طوسی ملقب به نصیرالدین و مشهور به محقق طوسی و خواجه طوسی است که یکی از پرآوازهترین شخصیت‌های علمی در تاریخ اسلام است. او در ۱۱ جمادی‌الاول به سال ۵۹۷ق در طوس متولد شد و در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۶۷۲ق در سن ۷۵سالگی بر اثر بیماری در بغداد درگذشت و بنا به وصیتش در کاظمین دفن گردید. طبق تصریح مؤلف کتاب در مقدمه، نام کتاب اساس الاقتباس است و درباره دلیل نامیدن آن به این نام می‌گوید: و چون این علم به نسبت با دیگر علوم خاصه اقسام حکمت به مثابه قاعده و بنیاد است، این مجموع را بر اساس الاقتباس(اساس اقتباس وکسب علوم) موسوم کردم.

انگیزه نگارش
انگیزه خواجه نصیر از تألیف این کتاب چنانکه در مقدمه آورده است، ارائه اثری فنی و تحقیقی و جامع در علم منطق بوده که هم آموخته‌های او را از دیگران در برگیرد و هم بر آراء و اندیشه‌های شخصی او در این علم مشتمل باشد.

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

اساس الأقتباس

دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی، مشتمل بر مجموعه اشعار مجدود بن آدم سنایی غزنوی (متوفی ۵۳۵ق) است. این کتاب به اهتمام و تصحیح مدرس رضوی و با مقدمه‌ای مفصل از او در یک جلد منتشر شده است.

دیوان حاضر شامل ۳۱۰ قصیده از مدحیات و زهدیات و قلندریات است که قسمت مهم و عمده کتاب را تشکیل می‌دهد. به‌علاوه دارای هشت ترکیب‌بند و ترجیع‌بند و مسمط و ۴۰۵ غزل و ۱۷۹ قطعه و ۵۳۷ رباعی می‌باشد که مجموع آن بالغ بر ۱۳۷۸۰ بیت است.[۱]‏

مصحح کتاب در بخش عمده‌ای از مقدمه، شرح حال سنائی و آثار و معاصران او را مورد بررسی قرار داده است. او در بخشی از مقدمه می‌نویسد: سنایی در آغاز حال از سبک عنصری و فرخی پیروی می‌کرده و مخصوصاً به روش فرخی بسیار مایل بوده و در بیشتر از قصاید قدیم او این روش پیداست.[۲]‏

از مزیت‌های این طبع ارائه مقدمه‌ای مفصل در بیش از یک‌صد صفحه به قلم مدرس رضوی است. دیگر مزیت این چاپ بر چاپ پیشین این است که متجاوز از ششصد بیت از قصیده و غزل و رباعی بر چاپ سابق افزونی دارد که از جمله بیست‌ویک غزل از غزل‌های گمشده سنائی است.[۳]‏

در میان نسخه‌های خطی دیوان حکیم سنایی غزنوی، نسخه کتابخانه ملی ایران (مورخ ۱۰۰۲ق) نسخه‌ای است جامع، اما به سبب آنکه فهرست کتابخانه مزبور در سال ۱۳۶۵ منتشر شده، این نسخه ناشناخته مانده و مرحوم مدرس رضوی از وجود آن آگهی نداشته است؛ در حالی‌که در این نسخه ۲۶ غزل دیده می‌شود که در نسخه چاپی مدرس رضوی نیامده است.

دیوان حکیم‌ابوالمجد مجدود بن آدم سنائی غزنوی

محمدتقى مدرس رضوى (۱۲۷۴-۱۳۶۵ش)، محقق، نویسنده، مصحح، استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی (معقول و منقول)، کسب منصب تدریس آستان قدس رضوی، تدریس در مدرسه عالی سپهسالار، استاد ممتاز دانشگاه تهران، تدریس در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

ولادت
او در سال ۲۸ اسفند ۱۲۷۴ش برابر با ۱۳۱۴ق در مشهد مقدس چشم به جهان گشود. پدرش میرزا محمدباقر یکى از علماى بزرگ خراسان و مدرس آستان قدسى رضوى و صاحب تألیفات زیادى بود.

تحصیلات
محمدتقى تا سن پنج سالگى نزد پدرش درس مى‌خواند، سپس به مکتب‌خانه رفت و قرآن، کتاب «صد کلمه» از امام على(ع) و ترجمه آن، صرف، نحو، و جامع المقدمات را که جزء کتب درسى آن زمان بود، فراگرفت و آن‌گاه پدرش او را در مدرسه «رحیمیه» ثبت نام کرد و پس از امتحان، او را به کلاس چهارم پذیرفتند.

محمدتقى در حالى که کلاس چهارم، پنجم و ششم را مى‌خواند، در کلاس‌هاى پایین‌تر تدریس هم مى‌نمود و در غیاب معلمان، کلاس‌هاى درس فارسى و صرف و نحو را به خوبى و شایستگى اداره مى‌کرد.

وى با خواندن کلاس هفتم، وارد حوزه علمیه شد و کتاب‌هاى مغنى، مطول، شرح منظومه و بیست مقاله را نزد میرزا عبدالجواد ادیب نیشابورى آموخت.

او با تشویق پدرش، به آموختن ریاضیات شامل، جبر، هندسه و مقابله پرداخت.

او «تحریر اقلیدس» و «مجسطى» و کتب ریاضى قدیم و «شرح لمعه» در فقه و «قوانین» در اصول را نزد پدر خواند. سپس از محضر آقا بزرگ حکیم استفاده نمود و «شرح هدایه» و «شرح اشارات» را نزد او خواند.

آنگاه مدتى از درس خارج فقه و اصول آیت‌اللَّه قمى و آیت‌اللَّه آقا میرزا محمد آقازاده استفاده کرد. در ۱۲۹۸ ش به تهران آمد و از محضر آقا سید محمد تنکابنى و آقا میرزا محمدطاهر تنکابنى بهره برد.

او همچنین زبان فرانسه نیز آموخت و براى تکمیل تحصیلات خود عازم تهران شد. وى بعد از طى مراحلى در مدرسه «البانس فرانسه» در تهران ثبت نام کرد و زبان فرانسه و مکالمه آن را تکمیل نمود و به مشهد عزیمت کرد. با درگذشت پدرش در سال ۱۳۴۲ق، مسئولیت امرار معاش خانواده به عهده وى محول شد و مدتى بعد او را به جاى پدرش در آستان قدس رضوى منصوب نمودند و او تدریس طلاب علوم دینى آستان را بر عهده گرفت و امور آموزشى مدرسه عالى سپهسالار «مدرسه عالى شهید مطهر فعلى» را به او محول نمودند.

وى بعدها به عنوان معلم و ناظم مدرسه عالى سپهسالار منصوب شد، علاوه بر این در دارالفنون، مدرسه علمیه معرفت و شرافت نیز تدریس مى‌کرد.

در سال ۱۳۱۷ به سمت مدیر داخلى و استادى دانشکده علوم معقول و منقول منصوب گردید و حدود دو سال با علامه دهخدا براى تنظیم لغت‌نامه همکارى داشت.

در سال ۱۳۲۶ مدیریت دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را پذیرفت و در این سمت فعالیت داشت، تا این‌که در سال ۱۳۴۴ش بازنشسته شد. پس از دو سال، مجددا او را به دانشکده الهیات دعوت کردند، اما به علت بیمارى نتوانست بیش از دو سال در این دانشکده تدریس نماید، بدین جهت تدریس را رها کرد.

وفات
وی در ۲۸ آبان ۱۳۶۵ش در سن ۹۱ سالگی درگذشت.

آثار
المعجم فى معاییر اشعار العجم
تاریخ بخارا
تصحیح اساس الاقتباس خواجه نصیر طوسى
حدیقه الحقیقه از سنائى
تعلیقات حدیقه الحقیقه
احوال و آثار خواجه نصیر طوسى
تصحیح دیوان انورى
تصحیح دیوان سید حسن غزنوى
تصحیح دیوان سنائى غزنوى
ترجمه میزان الحکمه از عبدالرحمن خازنى
مثنوى‌هاى حکیم سنائى
رساله آثار علیوى
مجمل التواریخ
تنسوخ‌نامه ایلخانى
تاریخ مشهد رضوى(ع)
تاریخ رجال خراسان
شجره طیبه
کارنامه بلخ
بیست باب اسطرلاب خواجه نصیر

Born

Death

محمدتقی مدرس رضوی

محمدتقی مدرس رضوی

Born:

Death:

محمدتقی مدرس رضوی

Author Books