تألیف محمد بن محمد بن جزرى، و ترجمه ابوالفضل علاّمى و صفر سفیدرو، کتابی است پیرامون یکى از موضوعات علوم قرآنى یعنى مسالۀ تجوید. مؤلف که از دانشمندان علوم اسلامى به شمار مى‌رود، در این کتاب آنچه را که یک استاد و معلم قرائت به آن نیازمند مى‌باشد توضیح داده است. وى مطالب کتاب را در ده بخش بیان نموده، در بخش اول نحوۀ قرائت قرآن در زمان خویش و بدعت‌هایى را که از طرف آنان ایجاد شده توضیح مى‌دهد.در بخش دوم، تجوید، ترتیل و تحقیق و تفاوت آنها را با یکدیگر تشریح نموده است. در بخش سوم، اصول و قواعد قرائت را بیان مى‌کند.در بخش چهارم لحن (غلط خواندن) را تعریف و اقسام آنرا بیان کرده است.در بخش پنجم همزۀ وصل و قطع و اقسام هر کدام را توضیح مى‌دهد.بخش ششم را اختصاص به حروف داده.در فصل هفتم اسباب و القاب آنها را بیان مى‌کند.در بخش هشتم که طولانى‌ترین فصل کتاب به شمار مى‌رود، مخارج حروف را به تفصیل مورد بررسى قرار داده است.بخش نهم نون ساکن را توضیح داده و اقسام آنرا بیان کرده و در آخرین بخش، اقسام وقف و ابتدا را همراه با مثالهاى آن ذکر نموده است. با توجه به ویژگی‌هاى آن، کتاب دربردارندۀ موضوعاتى است که مى‌تواند مورد استفاده قرآن‌پژوهان بویژه اساتید قرائت قرآن قرار گیرد.

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

در آمدى بر علم تجوید

شمس‌الدین ابوالخیر محمد بن محمد بن یوسف جزرى (۷۵۱ - ۸۳۳ق)، مقرى، محدث و فقیه شافعى است. نسبت جزرى به جزیره ابن عمر واقع در جنوب شرقى ترکیه کنونى است.

ولادت
او در شب شنبه ۲۵ رمضان سال ۷۵۱ق در دمشق متولد شد.[۱]

تحصیلات
در ۷۶۶ق، در همان جا به فراگیرى قرائت و حدیث آغاز کرد. او در ۷۶۸ق، به سفر حج رفت و پس از عمل به مناسک و استماع از مشایخ مکه و مدینه به دمشق بازگشت.

ابن جزرى در نیمه دوم سال بعد عازم مصر شد و پس از استماع از مشایخ آنجا، پیش از شعبان ۷۷۰ به دمشق مراجعت کرد و دست کم تا ربیع‌الاول سال بعد در آنجا ماند. ابن جزرى سپس مجدداً براى کسب علم عازم مصر شد و باز پیش از شوال ۷۷۲ به دمشق بازگشت و ظاهراً در همان جا به دست ابوحفص عمر بن حسن مراغى خرقه پوشید.

در ذى‌حجه همان سال در بعلبک استماع حدیث کرد. در مورد سال ۷۷۳ق، در آثار خود ابن جزرى اشاره‌اى دیده نمى‌شود، اما سخاوى گوید وى در شعبان ۷۷۳ به قضاء دمشق منصوب شد و چند روز بعد، پیش از ورود به دمشق از آن سمت عزل گردید و این نشان مى‌دهد که در نیمه اول این سال در محلى غیر از دمشق و احتمالاً مصر بوده است. به‌هرحال وى در ۷۷۴ق، در دمشق بوده و از عمادالدین ابن کثیر در آخرین ماه‌هاى عمرش اجازه افتاء گرفته است. در فاصله سال‌هاى ۷۷۵ - ۷۷۷ق نیز از حضور او در دمشق گزارش‌هایى دیده مى‌شود.

ابن جزرى در ۷۷۸ق، مجدداً عازم سفر مصر گردید و در همین سال در آنجا از ضیاءالدین قزوینى اجازه افتاء گرفت. سفر وى به اسکندریه نیز گویا در همین اوقات صورت گرفته است. سخاوى مى‌گوید: ابن جزرى در ۷۷۹ق، متولى «توقیع الدست» بوده، لیکن در مورد محل این سمت و نیز گمارنده او توضیحى نداده است. ابن جزرى پس از بازگشت مجدد به دمشق، چندى به تدریس قرائات در جامع اموى پرداخت و پس از وفات استادش عبدالوهاب بن سلادر در ۷۸۲ق، متولى مشیخه کبرى اقراء در تربت ام‌صالح دمشق گردید.

سخاوى یادآور شده که وى پیش از تولى در تربت ام‌صالح، مشیخه اقراء در مدرسه عادلیه و نیز مشیخه دارالحدیث اشرفیه را نیز عهده‌دار بوده و مدتى نیز در مدرسه اتابکیه دمشق تدریس کرده است. ابن جزرى در ۷۸۵ق، از شیخ‌الاسلام بلقینى نیز اجازه افتاء گرفت و در ۷۸۸ق، مجدداً عازم مصر گردید، لیکن در اواسط سال بعد به وطن بازگشت. در ۷۹۲ق، براى بار دوم به سفر حج رفت و پس از بازگشت در ۷۹۳ق، به قضاء شام منصوب شد، اما در تاریخ نامعلومى که پیش از رمضان ۷۹۵ بوده است به دلیل نه‌چندان روشنى این سمت را رها کرد و به مصر رفت.

از عبارت سخاوى برمى‌آید که او بخشى از سال ۷۹۵ق، تا آغاز ۷۹۷ق، را در مدرسه صلاحیه قدس به تدریس پرداخته، لیکن ابن جزرى تصریح مى‌کند که آن مدرسه صلاحیه که وى مدرسى آن را بر عهده داشته، در دمشق بوده است. سخاوى یکى از علل آمدوشد ابن جزرى بین مصر و دمشق را کارگزارى او براى امیر قطلوبک دانسته و نیز از تصدى خطابت جامع توته و نزاع با شهاب‌الدین حسبانى بر سر آن، یاد کرده است.

به‌هرصورت، وى در مصر مورد بى‌مهرى حکمران وقت واقع شد و اموال او مصادره گردید و سرانجام در ۷۹۸ق، مصر را ترک گفت و از راه اسکندریه عازم آسیاى صغیر گردید. او در۱۴ رجب همان سال در انطالیه بود تا اینکه پیش از ربیع‌الاول ۷۹۹ به بورسا رسید و در آنجا اقامت گزید.

در اوایل ۸۰۵ق، بورسا به دست تیمور سقوط کرد و تیمور ابن جزرى را همراه خود به پایتختش، کَش، منتقل ساخت و او تا اوایل ۸۰۷ق، در کش بود، لیکن شاید به دلیل انتقال مرکزیت از کش به سمرقند، راهى سمرقند گردید و در ربیع‌الاول همان سال در آنجا حضور داشت. از لحن گفتار ابن جزرى به‌روشنى برمى‌آید که وى پادشاه عثمانى را عادل مى‌دانسته، اما برعکس نسبت به تیمور نظر خوشى نداشته است.

با وفات تیمور در شعبان ۸۰۷، اقامت اجبارى ابن جزرى در ماوراءالنهر پایان پذیرفت و وى در مسیر بازگشت، وارد هرات گردید. پس از هرات از یزد و اصفهان گذشت و در رمضان ۸۰۸، وارد شیراز شد. پیرمحمد، حکمران وقت، او را به قضاء شیراز و توابع آن گماشت و ابن جزرى از آنجا راه بصره را در پیش گرفت. وى پس از سفرى به یمن، یک سال تمام (۸۲۸ق) در مکه مجاورت گزید و در اوایل ۸۲۹ق، ابتدا به مصر و سپس به شام رفت و از آنجا عازم عجم (شیراز) شد و در آنجا سکنى گزید تا اینکه سرانجام در همان جا وفات یافت. ابن جزرى یک مدرسه در رأس عقبه الکتان دمشق و یک دارالقرآن در شیراز تأسیس کرده بود.

اساتید
از مهم‌ترین مشایخ او در قرائت و حدیث مى‌توان از محمد بن عبدالرحمان بن الصائغ، محمد بن رافع سلامى، عبدالوهاب بن یوسف ابن السلار، عبدالله بن ایدغدى ابن الجندى، ابوالمعالى محمد بن الکبان و محمد بن احمد بن قدامه مقدسى نام برد.

ابن جزرى حدود ۱۰ سال ملازم همین محمد مقدسى بود و بیشتر از ۱۵ هزار حدیث از او شنیده است. از استادان او در فقه نیز مى‌توان عبدالرحیم اسنوى و سراج‌الدین بلقینى را یاد کرد. وى نزد ضیاءالدین قزوینى نیز اصول فقه و معانى و بیان آموخته است.

وى در ۱۳ سالگى قرآن را حفظ کرده بود و تلاش او براى استماع از بزرگ‌ترین مقریان بلاد اسلامى باعث شد که قرائت او نه تنها از حیث تعدد طرق، بلکه از حیث علو اسناد نیز چشمگیر باشد.

وفات
در ربیع‌الاول سال ۸۳۳ق در شیراز درگذشت و در مدرسه‌ای که خود بنا کرده بود به خاک سپرده شد[۲].

آثار
أسنى المطالب فی مناقب علی بن أبی‌طالب؛
تحبیر التیسیر فی قرائات الأئمه العشره؛
الحصن الحصین من کلام سید المرسلین؛
الدره المضیئه فی قرائات الأئمه الثلاثه المرضیه لتتمیم القرائات العشر؛
الزهر الفائح فی ذکر من تنزه عن الذنوب و القبائح؛
طیبه النشر فی القرائات العشر؛
عرف التعریف بالمولد الشریف؛
غایه النهایه فی طبقات القراء؛
کاشف الخصاصه عن ألفاظ الخلاصه (شرحى است بر الفیه ابن مالک)؛
المصعد الأحمد فی ختم مسند الإمام أحمد؛
منجد المقرئین و مرشد الطالبین؛
النشر فی القرائات العشر.
الأربعون مسئله فی القرائات، ظاهریه؛
تاریخ الجزرى (تلخیص تاریخ الإسلام ذهبى)؛
تقریب النشر فی القرائات العشر؛
التمهید فی علم التجوید؛
ذات الشفاء فی سیره النبی(ص) و الخلفا؛
عده الحصن الحصین؛
مفتاح الحصن الحصین؛
الهدایه فی علم الدرایه (منظومه‌اى در علوم الحدیث)

https://fa.wikinoor.ir/

Born

Death

محمد بن محمد بن یوسف جزرى

محمد بن محمد بن یوسف جزرى

Born:

Death:

محمد بن محمد بن یوسف جزرى

Author Books