بدائع الحکم، اثر على بن عبدالله زنوزى است که در آن، به هفت پرسش فلسفى درباره واجب‌الوجود و صفات او مانند علم و... پاسخ علمى و تحقیقى داده است. افزون بر ارزشمندى جواب‌هاى عالمانه مؤلف، این اثر از آن جهت که آخرین متن فلسفى است که یک حکیم اسلامى در آستانه وقوع انقلاب مشروطیت نوشته و از سوى دیگر شاید اولین متنى است که به فلاسفه غربى نظیر کانت، لایب نیتز و... توجه کرده، از نظر تاریخ فلسفه و سیر تحولات فلسفه اسلامى حایز اهمیت است.
«بدائع الحکم» به سال ۱۳۰۷ق، تألیف و هفت سال بعد براى اولین بار منتشر شده است. تصحیح این اثر را آقایان محمدجواد ساروى و رسول فتحى مجد به سامان رسانده‌اند.
ساختار
کتاب حاضر از مقدمه مصححان و مقدمه نویسنده و متن اصلى تشکیل شده است.
نویسنده، مقدمه کتابش را این‌گونه زیبا آغاز کرده است: خدایى را ستایش کنیم و پرستش، که هستى و بودش را آلایش نیستى و نابودى نیست؛ پس یکتا و بى‌همتا و زنده و دانا و بینا و شنوا و گویاست. بایسته گوهر پاکش را وابستگى و پیوستگى و آمیختگى، شایسته و بجا نیست و پاکیزه بودش را، تیرگى و افسردگى و کشیدگى و اندازه و جاى و سوى و روزگار و پذیرش، روا، نه؛ که دریاى شاداب هستى‌اش را نه کرانه بود و نه پایاب.

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

بدایع الحکم

اثر ملاّ عبدالله زنوزی با مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی  به همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران منتشر شده است
انوار جلیّه، شرح حدیث حقیقت، لمعات الهیه، با موضوع الهیات بالمعنی الاخص و رساله علیّه در کیفیت غضب خداوند بر عصات. کتاب حاضر در واقع یک دوره مباحث حکمت متعالیه به‌ شیوه صدرالدین شیرازی به زبان فارسی است.

انوار جلیه

آقاعلی مدرس زنوی طهرانی(۱۲۳۴-۱۳۰۷ق)، معروف به حکیم مؤسس، اولین حکیم از حکمای مکتب فلسفی تهران و مروج فلسفه ملاصدرا است. وی در فلسفه از صدرالدین شیرازی پیروی می‌کرد، ولی در برخی مسائل فلسفی از جمله معاد جسمانی با او مخالفت کرده است. وی در این زمینه دست به ابتکاراتی زده که سبب شهرت وی به حکیم مؤسس و نیز توجه برخی متأخران در مسئله معاد جسمانی به وی شده است. بدایع الحکم از مهم‌ترین آثار فلسفی اوست. سایر آثار وی تحت عنوان مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرّس طهرانی گردآوری شده است.

تولد و تحصیل‌
آقاعلى مدرس زنوی طبق نوشته خودشان در ذى‌قعده ۱۲۳۴ ق (برابر با ۱۱۹۷ ش و ۱۸۱۸ م)، در اصفهان متولد شد و در سه سالگى (۱۲۳۷) به‌همراه پدر عالم خود به تهران مهاجرت کرد. مقدمات علوم را از جمله ادبیات عرب، منطق، «شرح تجرید» قوشچى و «معالم الأصول» را در حوزه تهران فراگرفت و سپس توفیق تشرف به محضر منقول و معقول پدرش را یافت. در منقول، «شرح لمعه» و «قوانین» و در معقول، «شوارق الإلهام» فیاض لاهیجى، «شرح اشارات» خواجه نصیرالدین طوسى و «مبدأ و معاد» ملا صدرا. این استفاده تا پایان عمر پدرش- ۱۲۵۷- که آقاعلى ۲۳ ساله بود، ادامه یافت. وی پس از مرگ پدر براى تحصیل و تکمیل منقول به عتبات عالیات مشرف شد. از چند و چون این سفر علمى، اطلاعى در دست نیست، اما ظاهرا طولانى نبوده است. سپس سه سال در حوزه اصفهان در محضر اساتید آن حوزه به تکمیل معقول پرداخت. آقاعلى در محضر میرزا حسن نورى، «اسفار» و «مفاتیح الغیب» ملا صدرا و «شفاى» ابن سینا را تلمذ کرده است.
آقاعلى در حوزه اصفهان علاوه بر میرزا حسن، از محضر سید رضى لاریجانى (متوفى ۱۲۷۰)، ملا محمدجعفر لاهیجى لنگرودى، حاج محمدابراهیم نقشه‌فروش نیز استفاده کرد. آقاعلى سپس براى استفاده از محضر ملا آقا قزوینى (متوفى ۱۲۸۲) به قزوین رفت. وى ملا آقا را بحرى موّاج و بى‌کران تعبیر مى‌کند، اما به طول این تحصیل در قزوین اشاره نکرده است. در آثار آقاعلى از ملا آقا به صراحت مطلبى نقل نشده است، اما به احتمال قوى، مواردى را که آقاعلى به استاد (بدون ذکر نام) استناد کرده، به‌ویژه در تعلیقات اسفار، مراد ملا آقا قزوینى است.
وى سپس به اصفهان مراجعت کرد و در خدمت میرزا حسن نورى، مجددا به تحصیل علوم عقلیه پرداخت و بعد از انقضاى پنج سال به تهران مراجعت کرد. مشخص نیست که مجموع این سه سفر علمى براى تحصیل معقول پنج سال به طول انجامیده یا اینکه این پنج سال تنها طول سفر اخیر (اصفهان) است. وی تحصیل منقول را در تهران هم‌زمان با تدریس معقول ادامه مى‌دهد. آقاعلى، مدارج عالیه فقه و اصول، به‌ویژه «رسائل» شیخ اعظم انصارى را نزد میرزا حسن آشتیانى (۱۲۴۸- ۱۳۱۹) بزرگ‌ترین شاگرد شیخ و صاحب «بحر الفوائد فی شرح الفرائد» به پایان مى‌برد.

تدریس‌
مدرس لقب بامسمایى براى آقاعلى مى‌باشد چون ایشان علاوه بر تدریس در زمان تحصیل، سى و هفت سال (۱۲۷۰- ۱۳۰۷) ممحض در تدریس بوده‌اند و آنچه مسلم است این مدت تدریس در حوزه تهران بوده و غالب هم تدریس فلسفه بوده است.
در زمینه فلسفه، آقاعلى مدرس، به تدریس امور ذیل اشتغال داشته است:
۱٫ اسفار: از تاریخ ذیل بعضى تعلیقات اسفار و نیز یادداشت بعضى شاگردان برمى‌آید که وى ظاهرا بیش از یک دوره اسفار تدریس کرده است و این تدریس تا سال ۱۳۰۶؛ یعنى حدود چهل سال ادامه داشته است.
۲٫ المبدأ و المعاد: تقریرات یکى از شاگردان آقاعلى از این درس به‌جا مانده، ولى تاریخ تدریس مشخص نیست.
۳٫ شرح الهدایه الأثیریه: علاوه بر تعلیقات به‌جامانده از آقاعلى بر این کتاب ملا صدرا، میرزا حسن آشتیانى استاد منقول آقاعلى نزد وى شرح هدایه مى‌خوانده است.
۴٫ الشواهد الربوبیه.
۵٫ الهیات شفا.
۶٫ شرح حکمه الاشراق.
تدریس سه مورد اخیر با توجه به تعلیقات به‌جامانده از آقاعلى، امرى طبیعى است.
به‌هرحال، جمع کثیرى از فضلا از حوزه فلسفى و کلامى آقاعلى مدرس طهرانى در طول چهل سال استفاده کرده‌اند. لازم به ذکر است که برخى از ایشان در استفاده از محضر آقاعلى و آقا محمدرضا و میرزا ابوالحسن جلوه مشترک بوده‌اند.

اساتید
۱٫ پدر بزرگوارش ملا عبدالله مدرس زنوزى، در معقول و منقول؛
۲٫ میرزا حسن نورى؛
۳٫ ملا آقاى قزوینى (متوفى ۱۲۸۲)؛
۴٫ سید رضى لاریجانى (متوفى ۱۲۷۰)؛
۵٫ ملا محمدجعفر لاهیجى لنگرودى؛
۶٫ حاج محمدابراهیم نقشه‌فروش؛
۷٫ میرزا حسن آشتیانى (متوفى ۱۳۱۹)، در منقول.

شاگردان
۱٫ میرزا محمدباقر اصطهباناتى (وى در سال ۱۳۲۶ در جریان نهضت مشروطیت در شیراز به قتل رسید)؛
۲٫ حیدرقلى خان قاجار نهاوندى؛
۳٫ میرزا حسن کرمانشاهى (متوفى ۱۳۳۶)؛
۴٫ میرزا هاشم بن حسن اشکورى رشتى (متوفى ۱۳۳۵)، از بزرگ‌ترین اساتید عرفان در حوزه تهران؛
۵٫ میرزا على‌اکبر حکمى یزدى (متوفى ۱۳۴۵)؛
۶٫ شیخ غلامعلى شیرازى؛
۷٫ شیخ على نورى، مشهور به شیخ الشوارق، متوفاى حدود ۱۳۳۵؛
۸٫ میرزا طاهر تنکابنى (متوفى ۱۳۶۰)؛
۹٫ میرزا لطف‌على صدرالافاضل (دانش تبریزى)، متوفى ۱۳۵۰؛
۱۰٫ ملا نظرعلى طالقانى، صاحب کتاب کاشف الأسرار، متوفى ۱۳۰۶؛
۱۱٫ نواب سلطان محمد میرزا قاجار؛
۱۲٫ شیخ عبدالنبى مجتهد مازندرانى (متوفى ۱۳۴۴) از فقهاى بزرگ تهران؛
۱۳٫ میرزا حسن آشتیانى؛
و...

تألیفات‌
۱٫ حواشى و تعلیقات بر اسفار؛
۲٫ رساله فی التوحید؛
۳٫ سبیل الرشاد فی إثبات معاد؛
۴٫ رساله فی الوجود الرابطی (ج ۲۵، ص ۳۸)؛
۵٫ الرساله الحملیه (ج ۷، ص ۹۲)؛
۶٫ تعلیقات الشواهد الربوبیه؛
۷٫ الحاشیه على شرح الهدایه الأثیریه (ج ۶، ص ۱۳۸)؛
۸٫ تعلیقات على حواشی صدرالمتألهین على إلهیّات الشفاء؛
۹٫ تعلیقات على شرح حکمه الإشراق؛
۱۰٫ تعلیقات شوارق الإلهام (۱۳۱۱)؛
۱۱٫ تعلیقات على حواشی الفیاض اللاهیجی على شرح الإشارات؛
۱۲٫ تعلیقات على حواشی والده على حواشی الفیاض اللاهیجی على شرح القوشچی على التجرید؛
۱۳٫ تعلیقات لمعات الهیه؛
۱۴٫ تعلیقه واحده على الحواشی الجمالیه على الحواشی الخفریه على شرح القوشچی على التجرید؛
۱۵٫ تعلیقه على حاشیه رساله سرّ القدر؛
۱۶٫ رساله فی أحکام الوجود و الماهیه؛
۱۷٫ رساله حقیقه محمدیه؛
۱۸٫ تاریخ حکما از ملا صدرا به بعد؛
۱۹٫ رساله سرگذشت (در طرائق الحقائق)؛
۲۰٫ مقدّمه کشف الأسرار فی شرح أسرار الآیات ملا صدرا؛
۲۱٫ تقریظ على مفاتیح الغیب ملا صدرا؛
۲۲٫ تقریظ رساله إیضاح الأدب؛
۲۳٫ بقایای أصول الحکم فی شرح أثولوجیا؛
۲۴٫ بقایای اشعار و غزلیات؛
۲۵٫ التعلیقات الأصولیه بر رساله میرزا حسن آشتیانى در منقول؛
۲۶٫ تقریرات المبدأ و المعاد؛
۲۷٫ رساله وحدت وجود صوفیه؛
۲۸٫ رساله فوائد؛
۲۹٫ مناظره آقاعلى و حاج محمدکریم‌خان کرمانى.

رحلت‌
آقاعلى مدرس پس از عمرى حیات پربرکت، در شب شنبه ۱۷ ذى‌القعده سال ۱۳۰۷ ق (مطابق با ۱۲۶۸ ش و ۱۸۸۹ م)، در تهران به رحمت ایزدى پیوست و در شهر رى بین مرقد حضرت عبدالعظیم حسنى و حمزه (ع) مدفون شد.

Born

Death

آقا علی مدرس زنوزی

آقا علی مدرس زنوزی

Born:

Death:

آقا علی مدرس زنوزی

Author Books