&nbsp;

معرفی کتاب
اثر حاضر، شرح تفصیلی و دقیق ادبیات جغرافیایی اسلامی، و یکی از آثار "کراچکوفسکی ( ۱۹۵۱ ۱۸۸۳م("، آکادمیسین و خاورشناس سختکوش و عرب‌شناس روسی) است که در آن، شرح احوال و آثار جغرافی نگاران عهد اسلامی، همچنین گونه‌های مختلف نوشته‌های جغرافیایی مسلمانان با اتکا بر روش زبان شناختی نیز سیر تحول و تکامل ادب جغرافیایی اسلامی از نخستین اشارات شعر جاهلی تا زمان معاصر نشان داده شده است.

کتاب در دو "دفتر " سامان یافته است.
دفتر اول از شانزده فصل تشکیل شده که در فصل‌های یکم تا سوم، سه موضوع مقدماتی به بحث گذاشته می‌شود
"جغرافیا در نزد جغرافیدانان مسلمان پیش از پیدایش کتاب‌های جغرافیایی"، "آغاز جغرافیای ریاضی در جهان اسلام " و "جغرافی‌شناسان مکتب یونانی و زیج‌های بزرگ".
فصل‌های چهارم تا شانزدهم شامل بررسی جغرافی شناسان و آثار جغرافیایی و سرگذشت دانش جغرافیا از قرن سوم هجری/ نهم میلادی تا قرن دهم هجری/ شانزدهم میلادی است که به ترتیب و توالی سده‌ها و با این موضوعات نظام یافته است:
"جغرافیدانان لغت‌شناس، جهانگردان قرن نهم/ سوم ه‌"، "مولفات عمومی درباره جغرافیا در قرن نهم/ سوم ه‌"، "مسعودی و جهانگردانی که در قرن دهم/ چهارم ه‌ به نواحی شمال سفر کرده‌اند"، "مکتب کلاسیک جغرافیای قرن دهم/ چهارم ه‌"، "دیگر جغرافی شناسان قرن دهم/ چهارم ه‌"، "بیرونی و جغرافی‌شناسان شرق در قرن یازدهم/ پنجم ه‌"، "جغرافی شناسان قرن‌های یازدهم و دوازدهم/ پنجم و ششم ه‌ در مغرب"، "جغرافی شناسان قرن دوازدهم/ ششم ه‌ در مشرق"، "یاقوت و مولفان نیمه اول قرن سیزدهم/ هفتم ه‌"، "نیمه دوم قرن سیزدهم/ هفتم ه‌"، "قرن چهاردهم/ هشتم ه‌"، "دایره المعارف‌های دوران ممالیک سفرهای ابن بطوطه"، "ابن خلدون و جغرافیا در مغرب در قرن پانزدهم و شانزدهم/ نهم و دهم ه‌ ."در دفتر دوم نیز هشت فصل با این عناوین و مباحث فراهم آمده است" :مقریزی و جغرافی شناسان مصر تا فتح عثمانی"، "جغرافیای اقلیمی در شام و فلسطین در قرن‌های چهاردهم و پانزدهم/ هشتم و نهم ه‌"، "نوشته‌های جغرافیای فارس در قرن پانزدهم/ نهم ه‌ تا دوران حاضر"، "جغرافیای دریانوردی به نزد عربان و ترکان در قرن‌های پانزدهم و شانزدهم/ نهم و دهم ه‌"، "نوشته‌های جغرافیایی ترکی از قرن پانزدهم تا قرن نوزدهم/ نهم تا سیزدهم ه‌"، "مولفات جغرافیایی سوریه و اقطار و مجاور آن در قرن شانزدهم/ دهم ه‌"، "قرن هفدهم/ یازدهم ه‌ "و "قرن هجدهم/ دوازدهم ه‌".

کتاب با فهرست مفصل ماخذ مربوط به هر فصل، نشانه‌های اختصاری و فهرست اعلام به پایان می‌رسد .

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

تاریخ نوشته های جغرافیایی در جهان اسلامی

تاریخ‌ نوشته‌هاى جغرافیایى در جهان اسلامى، ترجمه فارسی یکى از آثار پژوهشى معتبر ایگناتى یولیانوویچ کراچکوفسکى(متوفاى ۱۹۵۱م) است که اصل آن به زبان روسى چاپ شده است. او در این کتاب شرح احوال و آثار جغرافى‌نگاران عهد اسلامى را ارائه و تحلیل مى‌کند. این اثر، مى‌تواند مورد استفاده نویسندگان تاریخ ادبیات و جغرافیا و تاریخ تمدن قرار گیرد.

ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه مؤلف، پیش‌گفتار و دو بخش و ۲۴ فصل است که ۱۶ فصل آن در بخش اول و ما بقى در فصل دوم کتاب آمده است. هدف این کتاب، ارائه طرحى کلى از تکامل نوشته‌هاى جغرافیایى و شخصیت‌ها و تألیفات آنان در حدودى است که تحقیقات معاصر بدان رسیده است. هم‌چنین در صدد است تا کمک لازم را به‌صورت یک مرجع ابتدایى براى مطالب مختلفى که از آن بحث مى‌شود، فراهم آورد.

گزارش محتوا
نویسنده، در مقدمه اثر با اشاره به روش خود در نگارش کتاب، مى‌نویسد: «با وجود آنکه در ضمن گفت‌وگو از آثار ادبى رابطه آنها را با علم جغرافیا و تاریخ اکتشافات جغرافیایى منظور داشته‌ایم و در عرضه عمومى مطالب نقش تکامل فرهنگ اسلامى را از نظر دور نداشته‌ایم، روش عمومى ما روش زبان‌شناختى است؛ یعنى بیش از هر چیز به گفت‌وگو درباره طبیعت پدیده‌هاى ادبى جغرافیایى و تکامل آن توجه کرده‌ایم».

او لازم مى‌داند که دلیل طرح نوشته‌هاى جغرافیایى غیر عربى را نیز توضیح دهد: «براى آنکه نقش نوشته‌هاى جغرافیایى اسلامى در شرق و غرب روشن شود، لازم آمد، علاوه بر بحث درباره آثار جغرافیایى عربى، دو فصل مستقل به نوشته‌هاى جغرافیایى فارسی و ترکى اختصاص دهم و از انتقال میراث فرهنگى در زمینه جغرافیا به اروپاى غربى سخن بگویم». پس از آن نیز به جایگاه جغرافیا نزد جغرافى‌دانان مسلمان پیش از پیدایش نخستین کتاب‌هاى جغرافیایى اشاره مى‌کند.

نویسنده، در فصول مختلف کتاب، به طرح‌ریزى تکامل نوشته‌هاى تاریخى پرداخته که خلاصه‌اى از آن ارائه مى‌شود:

در ابتداى کتاب، نویسنده، با اشاره به پیشینه علم جغرافیا در میان اعراب جاهلى تأکید مى‌کند که نمى‌توان انتظار داشت که بدویان جاهلیت نیروى دریافت جغرافیایى داشته باشند، ولى دقت ملاحظه آنان درباره پدیده‌هاى طبیعى اطراف از طبیعت زندگیشان مایه مى‌گیرد. بدویان معمولاً مایه فراوانى از تجربیات مستقیم در مورد جغرافیاى نجومى دارند. او شواهدى بر این مطلب ارائه مى‌کند.

مستشرقان غیر مسلمان در مواجهه با قرآن کریم و روایات، همواره با مشکلاتى روبه‌رو بوده‌اند که آنها را به برداشت‌هایى غیر واقعى کشانده است. در صفحه ۳۳ کتاب چنین مى‌خوانیم: «مسائل جغرافیایى در قرآن به‌طور کلى کم است، به‌علاوه، همیشه نمودار مایه خالص عربى نیست و... و چیزى که به‌ویژه تحلیل مایه‌هاى موجود را دشوار مى‌کند این است که معنى قصه‌هاى قرآن حتى براى[حضرت] محمد[ص] همیشه روشن نبوده است، چنان‌که در موارد مکرر از متن قرآن، به وضوح معلوم مى‌شود که[حضرت] محمد[ص] به عبارت‌هاى پیچیده و سبک ‌هاى مبهم سخن گفته است».

مترجم کتاب، در توضیح عبارات فوق مى‌نویسد: «معلوم نیست مؤلف به کدام ابهام و روشن نبودن اشاره مى‌کند. آیات قرآن، در این باره کاملاً روشن است. گویا این‌گونه مؤلفان، چون زبان عربى زبان مادریشان نیست و آن را درست فرانمى‌گیرند، دچار ابهام و اشکال مى‌شوند.»

نویسنده، سپس، به تشریح تکامل علم جغرافیا در قالب عربى پرداخته و در مقام پاسخ به این دو سؤال برمى‌آید:

چرا جغرافیاى علمى اسلامى فقط در دوران عباسى؛ یعنى در نیمه دوم قرن دوم هجرى به وجود آمد؟
با وجود اینکه امویان به گهواره قدیم تمدن یونانى؛ یعنى انطاکیه و اسکندریه که در آن‌جا سریانیان نقش واسطه را داشتند، نزدیک ‌تر بودند، چرا در آغاز کار حاملان جغرافیاى علمى، غالباً ً ایرانى بودند؟
پیش از قرن سوم هجرى، مؤلفات جغرافیایى مستقل وجود نداشت، بلکه گاه و بى‌گاه به اطلاعات پراکنده جغرافیایى از آن دوران برمى‌خوریم که در متون لغوى یا در سفرنامه‌هاى خیالى به جا مانده است. قرن سوم هجرى به‌حق دوران نوآورى بود، زیرا در اثناى آن از یک سو آشنایى با مؤلفات بطلمیوس صورت گرفت و به دنبال آن ترجمه‌هایى پدید آمد که رشته جغرافیاى علمى با آن آغاز مى‌شد و از سوى دیگر، نمونه‌هاى گوناگون جغرافیاى توصیفى به وجود آمد و نزدیک به پایان همین قرن مدخل‌هاى جغرافیایى پدید آمد که بعضى براى نویسندگان دیوان و بعضى دیگر براى اهل ادب فراهم شده بود. نیز سفرنامه‌ها، گوناگون شد که بر برخى واقع‌گرایى چیره بود و بعضى دیگر رنگ افسانه داشت.

در قرن چهارم با پیدایش مکتب جغرافیاى اسلامى که به توصیف «مسالک و ممالک» اهمیت خاص مى‌داد و با اطلس اسلام؛ یعنى بهترین نمونه‌هاى ترسیم نقشه‌هاى جغرافیایى، ارتباط نزدیک داشت، نوشته‌هاى جغرافیایى به اوج رسید. تألیف متون ساده و قابل فهم عامه رواج یافت و در عین حال براى جواب‌گویى به نیازهاى گروه روشن‌فکر، توجه به مسائل فنى بیشتر شد. سفرنامه‌ها نیز رنگ دیگر گرفت و مطالب آن‌ها متنوع‌تر شد. به‌طور کلى مى‌توان گفت که در قرن دهم، نمونه‌ها و رشته‌هاى مذکور در مؤلفات جغرافیایى رسوخ یافت.

از قرن پنجم هجرى به بعد و به‌خصوص در قرن ششم، منابعى دیگر به مؤلفات جغرافیایى افزوده شد؛ یعنى فرهنگ‌هاى جغرافیایى و توصیف فراگیر جهان از آسمان و زمین که گونه‌اى از کیهان‌نگارى و در نوع خود منحصر به فرد است.

در دایرهالمعارف‌ها و فرهنگ‌نامه‌هایى که به دوران ممالیک در مصر تألیف شده، جغرافیا مقامى خاص دارد؛ تا آن‌جا که گاه اثر آن در همه کتاب نمودار است. بدین‌سان دوران نوآفرینى در ادبیات جغرافیایى اسلامى به سر مى‌رسد و پس از آن، دوران رکود است که چیز تازه‌اى به وجود نیامده، بلکه به تقلید نمونه‌هاى سابق بسنده کرده‌اند و گاه، براى هم‌آهنگى با مقتضیات زمان، تغییراتى در آن داده‌اند. با وجود این، حتى به دوران تسلط ترکان بر جهان اسلام، این‌گونه نوشته‌ها از لحاظ مقدار نقصان نیافته است.

ایگناتى یولیانوویچ کِراچْکوفْسْکی (۱۸۸۳ – ۱۹۵۱م)، اسلام‌شناس، عرب‌شناس، خاورشناس، مترجم، از بنیادگذاران مکتب اسلام‌شناسى و عرب‌شناسى‌ در اتحاد جماهیر شوروى سابق

ولادت
در ۱۶ مارس ۱۸۸۳م در شهر ویلنوس پایتخت لیتوانى متولد شد.

تحصیلات
کرچکوفسکى سال ۱۹۰۵ از فاکولته زبانهاى شرقى‌دانشگاه سن‌پترزبورگ فارغ التحصیل شد.

او شاگرد ویکتور رومانویچ روزن (۱۸۴۹-۱۹۰۸)، مستشرق نامدار روس، بوده‌است.

از سال ۱۹۰۸ براى مدت دو سال به منظورتحقیق در لهجه‌شناسى عربى و تاریخ و فرهنگ اعراب در مصر و سوریه اقامت گزید.

ازسال ۱۹۱۰ با سمت مدرس در دانشگاه سن‌پترزبورگ به تدریس پرداخت و در سال ۱۹۱۸میلادى به مقام استادى دست یافت.

وى در ضمن، سمت عضویت شوراهاى علمى-پژوهشى اتحاد شوروى را بر عهده داشت و به سبب دستاوردهاى علمى و تحقیقاتى خویش‌به عضویت چند فرهنگستان و انجمن خاورشناسان جهان در آمد که از آن جمله‌اند: فرهنگستان‌دمشق در سوریه، انجمن آسیایى خاورشناسان بریتانیا و ایرلند و...وى عضویت فرهنگستان‌ایران و چند کشور دیگر جهان را نیز بر عهده داشت.

وفات
او در ۲۴ ژانویه ۱۹۵۱م در سن ۶۷ سالگی در لنینگراد (سن پترزبورگ) درگذشت.

آثار او
کراچکوفسکى مؤلف آثار متعددى در زمینۀ ادبیات، زبان، تاریخ و فرهنگ عرب و اسلام به ویژه در سده‌هاى میانه و جدید بوده است.آثار وى همه رشته‌هاى اسلام‌شناسى و عرب‌شناسى‌را در بر گرفته است.از او بیش از ۴۵۰ اثر علمى به چاپ رسیده است.کراچکوفسکى، در واقع، به دانش‌خاورشناسى و اسلام‌شناسى و عرب‌شناسى اتحاد شوروى اعتبارى خاص بخشیده است.

کراچکوفسکى به ترجمه و انتشار متون بسیارى از آثار ادبى، فرهنگى و تاریخى اسلامى-عربى سده‌هاى‌میانه و دوران معاصر همت گمارد.هیچ یک از بخشهاى تاریخ ادبیات عرب را نمى‌توان بدون‌استفاده از تحقیقات وى مورد بررسى و تحقیق قرار داد.برخى آثار وى عبارتند از:

بررسى نسخه‌هاى خطى عربى
ترجمه روسى قرآن
دیوان ابوالفرج با ترجمۀ روسی
زبان‌شناسى عرب
ترجمۀ الملائکۀابوالعلای معرّی
ترجمۀ قرآن
ترجمۀ الایّام طه حسین
ترجمۀ کلیله و دمنه
تلخیص و شرح لیلی و مجنون که به فارسی ترجمه شده است
متنبّى و ابوالعلاء
فهرست نسخه‌های خطی بارون روزن در موزۀ آسیایی
خطبه‌هاى قدامه
تاریخ نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلامی
تاریخچه اسلام‌شناسى
تاریخ مطالعات عربی در روسیه
عرب شناسى در روسیه و...

Born

Death

ایگناتی یولیانوویچ کراچکوفسکی

ایگناتی یولیانوویچ کراچکوفسکی

Born:

Death:

ایگناتی یولیانوویچ کراچکوفسکی

Author Books