کتاب حاضر شرحی است بر کتاب «تجرید الإعتقاد» خواجه نصیرالدین طوسی. البته لازم به ذکر است این کتاب، شرح علاّمه حلّی بر «تجرید الإعتقاد» که موسوم است به «کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد» را اساس کار خود قرار داده و تا حدودی به شرح آن نیز پرداخته است. به عبارت دقیق‌تر می‌توان گفت این اثر در واقع شرحی است بر «کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد».
مؤّلف در زمینه جایگاه تاریخی تجرید الإعتقاد می‌نویسد: خواجه طوسی به عنوان مؤسس کلام فلسفی شیعه از مؤثرترین متکلمان در تاریخ اندیشه کلام اسلامی است. وی در علوم متداول زمان خود متصلّب است. در این میان آثار کلامی او اهمّیت بیشتری دارد. وی هم در نگارش متون درسی کلام شیعه و هم در نقد آثار مهم کلامی سایر فرقه‌های کلامی کتاب‌های گرانقدری تألیف و تصنیف کرده است. در میان متون درسی از آثار وی دو رساله اهمیت بیشتری دارد:
۱- قواعد العقائد؛ ۲- تجرید الاعتقاد. تجرید الاعتقاد که در واقع بخش دوّم رساله «التجرید فی المنطق و الکلام» است، به دلیل اهمیت تاریخی‌اش مورد اقبال متکلمان (اعم از شیعه و اهل‌سنت) پس از خواجه قرار گرفته است. هیچ سده‌ای، از زمان نگارش تجرید ـ قرن هفتم ـ تاکنون وجود ندارد که تجرید به منزله کتاب درسی مورد تحقیق، تدریس، شرح، حاشیه و نقد قرار نگیرد. در میان شروح تجرید، پنچ شرح اهمیت علمی و تاریخی خاصّی یافته‌اند. نخستین شرح بر تجرید، «کشف المراد» علاّمه حلّی، شاگرد خود خواجه نصیر است که یکی پنج شرح اصلی تجرید به شمار می‌رود.
توجه به توضیحات مؤلف درباره جایگاه و اهمیّت دو کتاب «تجرید» و «کشف المراد»، آشنایی و بهره‌برداری از کتاب حاضر را سهولت می‌بخشد. تجرید خواجه نصیر، دارای شش مقصد است که مقصد چهارم آن مربوط به «نبّوت» است. این نوشتار به شرح جامع مقصد چهارم تجرید الاعتقاد یعنی مبحث نبوّت می‌پردازد.
مؤلف در گزارش و تحلیل آراء نویسنده تجرید، نصیرالدین طوسی، توضیحات مهمترین و قدیمی‌ترین شارح آن را نیز به میان می‌آورد. این اثر در چهارده فصل سامان یافته است. دو فصل نخست جنبه مقدماتی دارد. فصل آغاز به گزارش اجمالی رهیافت‌های رایج نزد دانشمندان مسلمان در باب نبوّت و تمایز رهیافت کلامی از سایر روی‌‌‌‌آوردها می‌پردازد و آنگاه تجرید الاعتقاد را بعنوان یکی از مؤثرترین منابع رهیافت کلامی شیعه مورد تحلیل قرار می‌دهد. در طرح مباحث در این دفتر از خواجه نصیر پیروی شده است امّا برای تکمیل مباحث، فصل دوّم این اثر به تعریف «نبی» اختصاص می‌یابد چرا که بنابر عقیده مؤلف، به حکم «المجهول المطلق لایطلب» تا تصوّری از چیستی امری وجود نداشته باشد، بحث از نفی و اثبات آن روا نیست.
نویسنده بر آن است که: تصّور ما از نبوّت نقش راهبردی در دیگر مسائل آن و نیز ارتباط ما با نبی دارد. ادّله اثبات نبوت باید با تصّور دقیق از آن سازگار باشد. بنابراین ساختار اثر حاضر، مسأله‌محور تدوین شده است.
نگارنده اهداف زیر را در تدوین این نوشتار پی‌گرفته است:
۱- ترجمه روان و قابل فهم از عبارت‌های خواجه طوسی و علامه حلّی.
۲- توضیح مراد نویسنده و تقریر بیان شارح در چهارچوب مبانی، مسائل و ادلّه آنان.
۳- طرح مباحث لازم از مسائل کلام سنتّی که خواجه به دلیل اختصار از بیان آنها صرف نظر کرده است.
۴- طرح برخی از اهمّ مسائل نوین کلامی مربوط به موضوع در حّد اشاره و به اختصار.
۵- نقد برخی از مواضع نویسنده و شارح و سعی در ارائه نگرش تازه در تحلیل مسائل کلامی.
۶- استقصاء، طبقه‌بندی و بررسی تاریخی ـ تطبیقی اهمّ آراء دانشمندان در مباحث نبّوت بویژه در مواردی که اختلاف مبنایی بوده و آراء کلامی فراوانی به میان می‌آورد.
۷- ارائه منابع مهم جهت مراجعه دانش‌پژوهان.
۸- بیان برخی از نکات روش‌شناختی جهت ارتباط بهتر دانشجویان با مقاصد مؤلّف و شارح.
فهرست اجمالی این اثر به شرح ذیل است: مقدمه مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع) واحد خواهران، پیشگفتار و فصول کتاب.
فصل اوّل: جایگاه تاریخی تجرید الاعتقاد در علم کلام.
بخش اوّل(نبوت عامّه)
فصل دوم: تعریف نبوت
فصل سوم: نیکویی بعثت
فصل چهارم: وجوب بعثت
فصل پنجم: عصمت
فصل ششم: سایر اوصاف نبی
فصل هفتم: روش شناخت صدق نبی.
فصل هشتم:کرامات
فصل نهم: وجوب بعثت در هر زمانی.
بخش دوّم(نبوت خاصّه)
فصل دهم: اثبات نبوت پیامبر گرامی اسلام
فصل یازدهم: سرّ اعجاز قرآن
فصل دوازدهم: نسخ شرایع
فصل سیزدهم: عمومیت نبوت پیامبر گرامی اسلامی(ص)
فصل چهاردهم:افضلیّت پیامبر اسلام از ملائکه و سایر انبیاء
در پایان باید اشاره کرد نویسنده جهت سهولت آموزش و افزایش سرعت انتقال مطالب به مخاطب، از جدول‌ها و نمودارهای فراوان به گونه‌ای دقیق و شکیل استفاده نموده است. همچنین استفاده و کاربرد ابزار و فنون منطقی که موجب افزایش دقت و اثربخشی مباحث می‌شود، در سراسر کتاب مشهود می‌باشد.
روش مؤلف در پردازش هر فصل بدینصورت است که در ابتدا تحت عنوان «بیان طوسی»، آراء خواجه نصیر را به روانی ترجمه می‌کند. سپس در «طرح مسأله»، زمینه را برای فهم بهتر و عمیق‌تر بیانات خواجه آماده ساخته و به علّتِ طرح بحث نیز اشاره می‌نماید. در عنوان سوم یعنی «توضیح علامه حلّی»، شرح علامه بر متن خواجه ترجمه می‌شود. و در عنوان آخر بنام «ملاحظلات تاریخی وتکمیلی» به تبیین برخی نکات تاریخی مربوط به بحث و نکات علمی‌ای که توضیحات خواجه و علامّه را تکمیل می‌کند، می‌پردازد.

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد

هدایه الأصول، شرح فارسی باب حادی‎‌عشر ابومنصور حسن بن یوسف بن مطهر حلی، معروف به حلی (وفات ۷۲۶ق) دربردارندۀ موضوعات عمدۀ کلامى است. نگارنده این اثر، مؤلفی ناشناس به نام «هدایت‌الله» است که از شرح زندگانی و میزان دانش او اطلاع دقیقی در دست نیست. تاریخ تألیف این شرح آن‌گونه که از آخر کتاب برمی‌آید، دوم ذ‌ی‌قعده ۹۸۱ق، است.

کتاب با کوشش دکتر اسماعیل تاج‎بخش، تصحیح و چاپ شده است.

کتاب باب حادی‌‎عشر از منابع و متون کلاسیک علم کلام بشمار می‌آید. این کتاب دو شرح بسیار مشهور دیگر نیز دارد: «النافع یوم الحشر» نگاشته فاضل مقداد و «مفتاح الباب» اثر مخدوم حسینی که این دو شرح به کوشش دکتر مهدی محقق تحقیق و منتشر شده است .

اثر حاضر، یعنی «هدایه الأصول»، از نسخه‌های منحصربه‎فردی است که مجموعاً دارای پنجاه صفحه و هر صفحه حدود بیست‌ودو سطر است .

شارح در گزارش باب حادی‎عشر به زبان فارسی، بیش از هر چیز از دو شرح فاضل مقداد و مخدوم حسینی و سخنان خواجه طوسی در «تجرید الاعتقاد» سود جسته است؛ اما سخن او در پاره‌ای موارد، دشوار و پیچیده و نامفهوم است که مصحح در حد توان خویش پاره‌ای از آنها را باز نموده است .

گفتنی است که کاتب نسخه، کم‎سواد و بی‌دقت بوده است و خواننده گرامی در جای‌جای کتاب، این ضعف و کاستی را ملاحظه خواهد نمود و اگر شرح فاضل مقداد و مخدوم حسینی نبود، تصحیح این کتاب ناممکن به نظر می‌رسید .

«هدایه الأصول»، برخلاف شرح مخدوم حسینی، شرح مزجی نیست، بلکه شرحی است بر مبنای «قال» و «أقول» که گاهی نقد آرای فلاسفه و متکلمان اشعری و معتزلی نیز در آن دیده می‌شود. هدف هدایت‌الله آن است که از عقاید کلامی شیعه، عالمانه دفاع کند. او خود شیعه است و شیعیان را «فرقه ناجیه» می‌نامد

هدایه الاصول: شرح فارسی باب حادی عشر

توضیح و تکمیل شرح باب حادی عشر در علم کلام و فلسفه
نمایش در اندازه اصلی
نویسنده: علامه حلی
مترجم: علامه سید حسن مصطفوی
شرح: فاضل مقداد

تعداد صفحات : ۲۷۵

کتاب فوق از کتب کلاسیک کلامی-فلسفی شیعه می باشد که هنوز هم به عنوان کتاب درسی برای طالبان کلام و فلسفه استفاده می شود.
متن این کتاب توسط علامه حلی،بزرگمرد شیعه نوشته شده است،و شرح کهن آن توسط عالم عالیقدر،فاضل مقداد اضافه شده بر آن.
و ترجمه و شرح امروزین آن نیز به قلم مرحوم علامه سید حسن مصطفوی است.
و اما کتاب مشتمل است بر خلاصه ای از ابواب توحید،عدل،نبوت،امامت و معاد و با مطالب وحقایقی که ارتباط به این اصول خمسه اسلامی دارد.
که ابتدا متن عربی آمده پس از آن ترجمه فارسی،و پس از آن شرح فاضل مقداد و علامه مصطفوی.
و به نقل از آن مرحوم:
«تصور میکنم،کتابی به این اختصار و اتقان و تحقیق سابقه نداشته باشد.و انتظار داریم طالبان علم و حقیقت،با دقت و توجه کامل،از این کتاب استفاده کرده،و گاهی هم از این بنده ی محجوب بدعایی یاد فرمایند.»

&nbsp;

شرح باب حادی عشر

<h5 style="text-align: justify;">مقدمه دفتر
بى شک انسان براى رسیدن به کمال مطلق ((اللّه ))، باید راهى پر فراز و نشیب را بپیماید و با دقّت از گردنه هاى صعب العبور بگذرد. پر واضح است که پیمودن چنین راهى ، بدون رهبرى معصوم ، امکان پذیر نخواهد بود.
از این رو، خداوند با لطف خود براى هدایت بشر پیامبران را برانگیخت تا آنان به وسیله وحى ، واسطه فیض الهى براى انسان شده و تبشیر و انذار وى را به عهده بگیرند. پس از پایان عصر نبوت که با بعثت خاتم انبیا حضرت محمّد (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم )انجام پذیرفت ، عصر امامت براى دفاع از مکتب و استمرار راه انبیا آغاز شد، همان امامتى که چونان نبوت ، مقامى الهى است و خداست که امامان معصوم را با نام و نشان ، به وسیله پیامبر( صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) براى جانشینى وى ، معین کرد. بى تردید، راه صلح و تکامل به پیروى از ایشان ختم مى گردد و آنانکه خود را از این چشمه زلال وجوشان محروم سازند، جز سقوط و هلاکت ، بهره اى نخواهند داشت .
ما بسیار خرسندیم که آنان را به عنوان رهبر برگزیده و راه و رسمشان را الگوى خود ساخته ایم و سند جاوید ما سخنان دُرربار امام خمینى (؛ ) است که فرمود:
((ما مفتخریم که ائمه معصومین (علیهم السلام ) از على بن ابى طالب گرفته تا منجى بشر؛ حضرت مهدى صاحب زمان (علیهم آلاف التحیات والسلام ) که به قدرت خداوند قادر زنده و ناظر امور است ، ائمّه ما هستند)). (۱)
کتاب حاضر، برگردان به فارسى کتاب ((المستجاد من کتاب الا رشاد)) است که منتسب به عالم بزرگوار و وارسته ؛ ((مرحوم علامه حلى )) مى باشد و سیرى است بر زندگى دوازده امام معصوم (علیهم السلام ) و بیان کننده پرتوى از فضایل و مناقب ایشان که در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است ، امید آنکه چراغى فروزان ، فرا راه مردم کمال اندیش باشد و سبب گردد که راه درست را یافته و به آن گام نهند.
این دفتر، پس از بررسى ، ویرایش و اصلاحاتى چند، آن را مجددا حروفچینى نموده و به زیور چاپ آراسته و در اختیار حقیقت جویان و دوستداران اهل بیت (علیهم السلام ) قرار مى دهد، امید که مورد پذیرش حقتعالى قرار گیرد.
در خاتمه از خوانندگان محترم تقاضا داریم هرگونه انتقاد یا پیشنهادى که دارند به آدرس قم / دفتر انتشارات اسلامى / صندوق پستى ۷۴۹ / بخش فارسى ارسال کنند.
با تشکر</h5>

نگاهى بر زندگى دوازده امام (ع)

جمال‌الدین،ابومنصور،حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى (۶۴۷-۷۲۶ ق)، ملقب به علامه حلى، فقیه و متکلم شیعه در قرن هشتم هجری بود. علامه (به‌صورت مطلق)، فقیه، اصولی، متکلم، او در گسترش فقه شیعه نقش مهمی داشت و نیز مبانی کلامی و اعتقادی شیعه را با مبانی عقلی تبیین کرد.

ولادت

در ۲۹ رمضان سال ۶۴۸ قمری در حله به دنیا آمد. پدرش یوسف بن مطهر از متکلمان و عالمان علم اصول در حله بود. او چند سال بیشتر نداشت که با راهنمایی پدرش برای یادگیری قرآن به مکتب رفت و خواندن و نوشتن را در مکتب آموخت. سپس مقدمات و ادبیات عرب و علوم فقه، اصول فقه، حدیث و کلام را نزد پدرش و دایی‌اش محقق حلی آموخت. او در ادامه، علوم منطق، فلسفه و هیئت را نزد اساتید دیگر، به‌ویژه خواجه نصیر الدین طوسی فراگرفت و قبل از رسیدن به سن بلوغ به درجه اجتهاد رسید. علامه حلی به ‌سبب کسب فضیلت‌های بسیار در سن کم در نزد خانواده و دانشمندان به جمال الدین مشهور شد.او بیش از ۱۲۰ کتاب در رشته‌های مختلف علمی مثل فقه، کلام، تفسیر، منطق، اصول، و رجال نگاشته است که برخی از آن‌ها در حوزه‌های علمیه شیعه جزو منابع تدریس و تحقیق به شمار می‌آیند. او در گسترش فقه شیعه نقشی مهم داشت و نیز مبانی کلامی و اعتقادی شیعه را با تکیه با مبانی عقلی تبیین کرد. کتاب‌های باب حادی عشر و کشف المراد او که شرح تجرید الاعتقاد خواجه طوسی است جزء منابع اصلی مطالعه اعتقادات شیعیان به شمار می رود. ایشان پس از مرگ محقق حلی در سال ۶۷۶ قمری که مرجعیت شیعیان را بر عهده داشت  او در ۲۸‌سالگی مرجعیت شیعه را بر عهده گرفت.

علامه حلی نخستین کسی بود که با لقب آیت الله خوانده شد. قطب الدین رازی، فخرالمحققین، ابن معیه و محمد بن علی جرجانی از معروف‌ترین شاگردان وی بودند. حضور او در ایران و در دربار سلطان محمد خدا بنده نقش موثری در رواج مذهب شیعه در ایران داشته است.

اساتید

مهمترین اساتید ایشان :

شیخ یوسف سدید الدین (پدرش)

محقق حلی

سید بن طاووس

سید احمد بن طاووس

خواجه نصیر الدین طوسی

محمد بن علی اسدی

یحیی بن سعید حلی

مفیدالدین محمد بن جهم حلی

ابن میثم بحرانی

شاگردان
بنا بر نقلى، نزدیک به ۵۰۰ مجتهد، از درس علامه فارغ التحصیل شده‌اند، ولى نام اکثر آنها در تاریخ ذکر نشده است. اسامى تعدادى از کسانى که شاگرد وى خوانده شده‌اند، بدین شرح است:

فخر المحققین (فرزند علامه)؛
قطب‌الدین رازى، شارح شمسیه؛
عمیدالدین، عبدالمطلب حسینى اعرجى حلى؛
ضیاءالدین، عبدالله؛
تاج‌الدین، محمد بن قاسم بن معیه حسنى حلى؛
احمد بن ابراهیم بن محمد بن حسن بن زهره صادقى حلبى؛
شیخ زین‌الدین، ابوالحسن، على بن احمد بن طراد مطاربادى؛
محمد بن على جرجانى؛
رضى‌الدین، ابوالحسن، على بن احمد مزیدى حلى؛
تقى‌الدین، ابراهیم بن حسین بن على عاملى؛
تاج‌الدین، حسن سرابشنوى؛
مهنا بن سنان حسینى اعرجى مدنى؛
زین‌الدین، على سرورى طبرى؛
جمال‌الدین حسینى مرعشى طبرسى آملى؛
ابوالحسن، محمد استرآبادى؛
زین‌الدین نیشابورى؛
شمس‌الدین، محمد حلى؛
تاج‌الدین، محمود بن زین‌الدین.

تالیفات
درباره تعداد کتاب‌هاى علامه، گفته‌ها مختلف است؛ بعضى، ۶۰، برخى، ۹۵ و گروهى، افزون بر ۱۲۰ کتاب را به او نسبت داده‌اند.

این کتاب‌ها، در موضوعاتى متنوع نوشته شده‌اند؛ به‌گونه‌اى که مى‌توان گفت علامه در تمام علوم رسمى آن زمان حوزه، کتاب نوشته است.

محققان، از میان تمام کتبى که به وى نسبت داده شده است، ۱۰۱ کتاب را به‌طور مسلم از او مى‌دانند، ۲۳تا را مشکوک و ۱۰تا را مردود مى‌خوانند.

در اینجا به شمارش و توضیح مختصر کتاب‌هاى او در موضوعات مختلف مى‌پردازیم:

الف) در علم فقه:

«تبصره المتعلمین»: این کتاب یک جلدى، تمام فقه را از طهارت تا دیات، به‌صورت مختصر و روان و غیر مستدل در بر گرفته و شروح و حواشى فراوانى (نزدیک به ۳۵ شرح و حاشیه)، بر آن نوشته شده است.
«منتهی المطلب فی تحقیق المذهب»: کتابى است مفصل و مستدل که در آن، آراء علماى تمام مذاهب اسلامى ذکر شده است.
«إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان»: کتابى است مختصر و غیر مستدل که در یازدهم شوال سال ۶۹۶ق، به اتمام رسیده است.
«تحریر الأحکام الشرعیه»: کتابى است چهار جلدى، شامل تمام فروع و جزئیات فقه، غیر مستدل و حاوى حدود چهل هزار مسئله است.
«قواعد الأحکام فی مسائل الحلال و الحرام»: کتابى است حاوى خلاصه فتاواى علامه در همه ابواب فقه و مشتمل بر قواعد کلى احکام .
«مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه»: کتابى است کامل، شامل تمام ابواب فقه و حاوى اختلافات علماى شیعه با یک‌دیگر همراه با استدلال هرکدام و نظر خود علامه.
«تذکره الفقهاء»: کتابى است نیمه‌تمام و استدلالى که در آن اختلاف شیعه و اهل سنت بیان شده است.
«نهایه الأحکام»: کتابى است نیمه‌تمام و استدلالى که مصنف فتاواى علماى شیعه را در آن خلاصه کرده و بدون تفصیل، به دلائل آنها اشاره نموده است.
«تسلیک الأفهام فی معرفه الأحکام»
«تلخیص المرام فی معرفه الأحکام»: کتابى است مختصر که شرح‌هاى بسیارى بر آن نوشته شده است و اولین شرح آن، «غایه الأحکام» است که خود مصنف آن را نوشته است.
«تهذیب النفس فی معرفه المذاهب الخمس».
«غایه الأحکام فی تصحیح تلخیص المرام»: این کتاب، شرح کتاب «تلخیص المرام» مصنف است.
«مدارک الأحکام»: مصنف، در جایى گفته است کتاب طهارت و صلات آن در یک جلد نوشته شده است و در جاى دیگر آن را هشت جلد مى‌داند.
«المعتمد فی الفقه».
«المنهاج فی مناسک الحاج»: در این کتاب، مسائل حج به همراه مستحبات و ادعیه، تفصیلا مورد بحث قرار گرفته است.
«واجبات الحج»: رساله‌اى است درباره واجبات حج و ارکان آن، بدون ذکر ادعیه و مستحبات و از ارجاعى که در دیباچه آن، به کتاب «المنهاج فی مناسک الحاج» داده شده، معلوم مى‌شود بعد از آن نوشته شده است.
«واجبات الوضوء و الصلاه»: رساله‌اى است مختصر در واجبات وضو و نماز که علامه آن را براى وزیر، ترمتاز نوشته است.
ب) در علم اصول فقه:

«تهذیب طریق الوصول إلى علم الأصول»: خلاصه کتاب «الجامع فی أصول الفقه» مصنف است که قبل از کتاب «المعالم» در عراق و جبل عامل، محور تدریس بوده است و مصنف، آن را به نام پسرش فخر المحققین نوشته است.
«نهج الوصول إلى علم الأصول»: کتابى است یک جلدى، داراى ده باب و به «منهج الوصول إلى علم الأصول» نیز نام‌گذارى شده است.
«نهایه الوصول إلى علم الأصول»: کتابى است جامع در چهار جلد که در آن، آراء متقدمان و متأخران ذکر شده است. مصنف، این کتاب را به خواهش پسرش فخر المحققین نوشته و سپس آن را تلخیص کرده است.
«مبادئ الوصول إلى علم الأصول»: کتابى است کوچک و داراى شروح و حواشى بسیار (در الذریعه، ۱۰ شرح و حاشیه براى آن ذکر شده است).
«شرح غایه الوصول إلى علم الأصول»: شرحى است غیر مزجى بر کتاب «غایه الوصول» غزالى.
«منتهى الوصول إلى علمی الکلام و الأصول»: در این کتاب، علاوه بر علم اصول، درباره علم کلام نیز بحث شده است.
«النکت البدیعه فی تحریر الذریعه»: این کتاب، تحریر کتاب «الذریعه إلى أصول الشیعه» سید مرتضى است.
«غایه الوصول و إیضاح السبل فی شرح مختصر منتهى السؤول و الأمل فی علمى الأصول و الجدل»: این کتاب، شرح مختصر ابن حاجب است و عسقلانى آن را در نهایت خوبى از جهت تحلیل الفاظ و تقریب معانى دانسته است.
ج) در علم کلام:

«کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد»: این کتاب که در حدود سال‌هاى ۶۹۰ تا ۶۹۶ق، تألیف شده، شرحى است غیر مزجى بر کتاب «تجرید الاعتقاد» خواجه نصیرالدین طوسى.
«کشف الفوائد فی شرح قواعد العقائد»: این کتاب، شرحى است غیر مزجى بر کتاب «قواعد العقائد» خواجه نصیرالدین طوسى.
«منهاج الکرامه أو تاج الکرامه فی إثبات الإمامه»: کتابى است در اثبات امامت حضرت على(ع) و رد امامت دیگران.
«نهج الحق و کشف الصدق»: در این کتاب، درباره تمام اصول دین (توحید، نبوت، امامت، عدل و معاد) بحث شده است، لیکن اکثر مطالب آن به بحث امامت اختصاص یافته و امامت حضرت على(ع)، اثبات و امامت دیگران، رد شده است. دو فصل پایانى کتاب، به رد مذهب اهل سنت از طریق طرح مباحث فقهى و اصولى اختصاص دارد.
«الباب الحادی عشر فی أصول‌الدین»: هنگامى که علامه، کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسى را تلخیص نمود، بر ده باب آن، یک باب دیگر افزود و آن را به اصول دین اختصاص داد. این باب، چون جامع مسائل اصول عقائد بود و مردم، بسیار به آن احتیاج داشتند، خود مستقلا طبع گردید و محققان، به شرح و تعلیقه و ترجمه آن اهتمام ورزیدند و بعضى از ادیبان آن را به نظم کشیدند. (علامه تهرانى، نزدیک به ۳۵ شرح و حاشیه براى آن ذکر مى‌کند).
«السعدیه»: رساله‌اى است مختصر، مشتمل بر اصول و فروع دین که به درخواست سعدالدین، محمد ساوجى، وزیر غازان‌خان و سلطان محمد خدابنده، نوشته شده است. علامه خود مى‌گوید: در رساله سعدیه، آنچه را باید مرجع هر عاقلى در اصول و فروع دین باشد، بیان کردم و ترک این مطالب و مخالفت با آنها در هیچ حالى جایز نیست).
«کشف الیقین فی فضائل أمیرالمؤمنین»: این کتاب که نام دیگر آن، «منهاج الیقین» است، به درخواست سلطان محمد خدابنده، در سلطانیه نوشته شده است.
«استقصاء النظر فی القضاء و القدر»: این کتاب که نام دیگر آن، «رساله بطلان الجبر» است، در پاسخ به درخواست سلطان محمد خدابنده، مبنى بر بیان ادله‌اى در مورد اختیار انسان نوشته شده است. علماى اهل سنت، به رد این کتاب پرداخته و شهید قاضى نورالله شوشترى، کتاب «النور الأنور» و «النور الأزهر» را در دفاع از آن نوشته است.
«أنوار الملوک فی شرح الیاقوت»: این کتاب، شرحى است غیر مزجى بر کتاب «الیاقوت» تألیف ابراهیم بن نوبخت، از متکلمان خاندان نوبختى. عمیدالدین، پسر خواهر علامه، بر این شرح، شرحى نوشته است.
«إیضاح مخالفه السنه لنص الکتاب و السنه»

وفات

علامه حلی پس از مرگ سلطان محمد خدابنده در سال ۷۱۶ قمری به شهر حله بازگشت و تا آخر عمر در آنجا اقامت گزید. وی سرانجام ۲۱ محرم ۷۲۶ق در سن ۷۸ سالگی، در شهر حله وفات یافت و در حرم امیرالمومنین به خاک سپرده شد.

Born

Death

حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى(علامه حلی)

حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى(علامه حلی)

Born:

Death:

حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى(علامه حلی)

Author Books