عناوین کتاب:

مقدمه؛ پیشگفتار؛ ادب و سنت؛ بیت، نسب، شمایل چهره و اندام پیغمبر، وصف او؛ مجامع آداب و منش پیغمبر؛ تواضع و فروتنی؛ رفق، مدارا، تحمل، خدمت بی مزد، عفو، قبول عذر؛ محنت و شکیبایی؛ خانواده، خانه و ظروف؛ پوشاک، فرش، بستر؛ خوراک، نوشیدن، خوابیدن؛ مجلس و دیدار؛ انفاق، عطایا؛ عبادت، دعا، توکل؛ مسجد، کعبه، مؤذن، منبر؛ سمحه سهله بودن اسلام؛ علم، حکمت، تبلیغ؛ داوری و صلابت در رای و اجراء؛ سیاست، حکومت؛ هجرت، جهاد، جنگ، صلح؛ تبرک، تفأل، تغییر نام؛ رعایت مستضعفان: زن، یتیم، بردگان و...؛ بهداشت، درمان، زیبایی؛ کار، کوشش، کشاورزی؛ حمایت حیوانات؛ شعر و شاعری؛ ملاحم و شگفتی ها؛ یاران پیغمبر؛ متفرقات

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

خاتم النبیین (ص)

معرفى اجمالى‏
"قانون تفسیر"، اولین و جدیترین اثر قرآن پژوهى استاد پیشکسوت کمالى دزفولى (ره) است و در واقع جلد اول از دوره سه جلدى کتب علوم القرآن آن فرزانه میباشد. در این اثر، محقق ارجمند با نگاهى نو و بدیع در مباحث بکر علوم قرآن، به خلق اثرى شگفت انگیز دست زده، چنانکه با مهارت و استادى به طرح مباحث بنیادین این علم پرداخته و ابواب و عناوین آن را به نظم و نسقى نوین عرضه کرده و آراء و اندیشه هاى خویش را با اتقان و استحکام بیان داشته است. آن گونه که از این اثر پیداست، اعتقاد و اعتماد خالصانه استاد به سنت معصومین (ع)، دروازه ورود ایشان به ساحت مقدس قرآن شد و فى الواقع این نگاه عمیق میراث گرانبهایى بود که او از اسلاف ارجمند خود در حوزه علمیه دزفول به ارث میبرد.
ساختار و گزارش محتوا
این کتاب داراى یک پیشگفتار، دوازده بخش، دو ملحق و پنج مستدرک است. پیشگفتار مفصل مولف، حسن مطلع این اثر قیم است. گفتارى است که در عین صلابت، سلیس و روان و البته پر مغز و جان دار بودن، بیانگر روح اجتماعى و اصلاح گرایانه استاد میباشد. ضمن بیان جایگاه قرآن و دعوت به فهم وعمل به آن، مختصرى در تاریخ پیدایش علوم قرآن به عنوان مقدمه تفسیر ذکر کرده‏اند. بخش یکم: تعاریف که شامل تعاریف علم، قرآن، علوم القرآن، تفسیر، تاویل و موارد استعمال این دو در قرآن، روایات و اقوال علما، نامها و صفتهاى قرآن در قرآن و... است. تعریف جامع ایشان از علوم القرآن شنیدنى است:
مقصود از آن، گروهى از معارف متصله قرآن است، خواه تصورى باشند، خواه تصدیقى که به نحوى از انحاء و به طور خاص خادم قرآن باشند، مانند علم الرسم و... و قید «به طور خاص» براى آن است که بعض از علوم را هر چند به طور مقدمه در فهم قرآن دخیلند مانند صرف و نحو خارج کند، نه علم اعراب القرآن را که به طور خاص در فهم قرآن دخیل است...
بخش دوم: قابل فهم بودن قرآن؛ که شامل مباحثى مانند: چگونه قرآن را میفهمیدند، ادله مفهوم بودن قرآن و مخالفین آن است. بخش سوم: مصونیت قرآن از تحریف؛ که شامل مباحث: چگونه تغییر میدهند، دلائل عدم تحریف و ادله قائلین به تحریف میباشد. بخش چهارم: جمع و فراهم ساختن قرآن؛ که شامل مباحثى است چون: معانى جمع، کتابت و ضبط، خوانایى و نویسایى پیغمبر (ص)، کاتبان وحى، وسائل نوشتن، ترکیب قرآن و الفاظ آن، ترتیب آیات، عدد آنها و فواصل، ابعاض قرآن، جمع قرآن در زمان پیغمبر (ص)، جمع خاص حضرت على(ع) و جمع در زمان ابوبکر و عثمان. بخش پنجم: قرائات؛ که یکى از مهم ترین بخش هاى این کتاب و بلکه مباحث علوم قرآنى است. محقق به اقتضاى شبهات و ایرادات مطرح، نظرات خاص و بکر خود را ارائه نموده است. این بخش، شامل مباحثى است مانند: معناى قرائت، اختلاف قرائت و علل پیدایش قرائت. اختلاف عمدى، حدود مرزهاى اختلافات جائز، سبعه احرف از طریق امامیه، سبعه احرف از طرق عامه، توحید نص و... ایشان در این بخش تاکید دارند که:
«جواز اختلاف قرائت براى رفع عسر و حرج بوده و با رفع عسر و حرج در زمان حاضر وجهى بر قرائت به اختلاف وجود ندارد و بلکه مذموم و مردود است.»
بخش ششم: اسباب نزول؛ که داراى مباحثى است، از جمله: دانستن سبب نزول، اقسام نزول، عموم لفظ و خصوص سبب، سماع یا اجتهاد در اسباب نزول و اشتباه در اسباب نزول. بخش هفتم: تفسیر به رأى؛ که شامل مباحثى مانند: مراد از رأى، دلائل مانعین و مجیزین، منشا خطا در تفسیر است. بخش هشتم: محکم و متشابه؛ که شامل مباحثى چون: اقسام تعریفات اصطلاحى، اسباب تشابه، ارائه جدولى از اقسام محکم و متشابه و اشاره به موضوعات آیات آنها، رسوخ در علم و راسخون در آن بوده که این بخش نیز خالى از نکات مغز و پر مغز نیست. بخش نهم: ظهر و بطن قرآن؛ درباره منشا، معنا و مصادیق آن، که داراى دو مبحث: دلایل منقول و دلیل عقلى، است. بخش دهم: نسخ، بداء؛ که شامل موضوعاتى چون: نسخ در لغت و اصطلاح، شناخت ناسخ و منسوخ، شرایط نسخ، وجوه نسخ، فایده نسخ، آراء موافقین و مخالفین، مسئله بداء ودیدگاه شیعه و اهل سنت در آن، میباشد. ملحق بخش دهم: تاریخ نزول، ضوابط مکى و مدنى بودن، وجوه مختلف نزول قرآن و شمارش سوره‏هاى مکى و مدنى، مورد بحث واقع شده است. بخش یازدهم: مصادر تفسیر؛ دربردارنده موضوعاتى همچون: مصادر الزامى و استحسانى، مصدر اول: قرآن، مصدر دوم: سنت، طرق امامیه، طرق عامه، رتبه کتاب و سنت، تعارض کتاب و سنت صحابى و قول او، صحابه و فهم قرآن، صحابه و تفسیر، قول تابعى. بخش داوزدهم: شرایط تفسیر؛ که شامل: مقدمه، علومى که باید مفسر آنها را فرا گیرد و شرایط اتخاذ روش احسن است. دانستن علومى مانند لغت، صرف، اشتقاق، نحو و اعراب، اسلوب (معانى،بیان، بدیع)، قراءات، کلام، اصول فقه، اسباب نزول، علم به ناسخ و منسوخ، درایه، علم به روایات مرفوعه، علم به احوال بشر و خلوص نیت را شرط اول امورى میداند که مفسر باید واجد آن باشد. شرط دوم دانستن روشى است که پس از دارا بودن علوم، باید پى بگیرد، و براى آن نیز یازده شرط قائل میشود. ملحق بخش دوازدهم: قصص و اسرائیلیات؛ که دربرگیرنده: چگونگى قصه‏هاى قرآن، اسرائیلیات پیرامون قصص قرآن و خاتمه است. تقسیم تفسیر از یک نظر به اجمالى وتفصیلى و نقد
"التفسیر و المفسرون"
محمد حسین ذهبى بابت اظهار نظر وى در مورد منابع تفسیر شیعه در خاتمه آمده است. مستدرکات: حاوى پنج مستدرک براى بخش هاى یکم، سوم، چهارم، پنجم و دهم است. این اثر براى نخستین بار در سال ١٣۵۴ ش از سوى انتشارات کتابخانه صدر در ۴٨٣ صفحه قطع وزیرى چاپ و منتشر گردید.

قانون تفسیر

نام کتاب:شناخت قرآن‏ تالیف:على کمالى‏ این کتاب که به زبان فارسى نوشته شده دربارهء مسائل مهم‏ علوم قرآن همچون:شناخت اجمالى قرآن،قابل فهم بودن آن،مصونیت قرآن، اعجاز قرآن،نسخ و بداء،مصادر تفسیر و...بحث مى‏نماید. مؤلف محترم(همانگونه که خود در مقدمه کتاب مى‏گوید)سعى نموده است مطالب‏ گفته شده دربارهء موضوعات مختلف علوم قرآنى را جمع‏آورى و به صورت دسته‏بندى شده ارائه نماید و در این کار نیز موفق بوده‏اند چونکه‏ مطالب کتاب(در مواردى که معرکهء آراء و اختلافى است)به صورت دسته‏بندى‏ شده و با ارائه نظریات مختلف،توضیح داده شده است‏ در این کتاب بیش از آنکه به روشهاى تفسیرى پرداخته شود به مکاتب‏ تفسیرى پرداخته شده-و روش پیامبر(ص)و ائمهء معصومین(ع)به عنوان‏ یک مکتب تفسیرى معرفى شده است.
ساختار کتاب‏
کتاب داراى یک مقدمه و بیست و هشت بخش و یک خاتمه مى‏باشد-فهرست‏ مطالب به قرار زیر است‏ تعاریف(تعریف علم و قرآن و تفسیر و...)،شناخت اجمالى قرآن، قابل فهم بودن قرآن،مصونیت قرآن از تحریف، جمع و فراهم کردن قرآن،قرائات، اسباب نزول،تفسیر به راى، محکم و متشابه،ظهور و بطن قرآن، نسخ-بداء-تاریخ نزول قرآن، مصادر تفسیر،شرایط تفسیر، مکتب نبوى و عترت،مکتب صحابیان، مکتب تابعین،عوامل گسترش اختلاف در تفسیر، تدوین تفسیر،نفوذ راى در تفسیر، مکتب معتزله،مکتب باطنیه و اخوان الصفا، مکتب صوفیه،مکتب فلاسفه، مکتب علمى و اجتماعى در پرتو تمدن جدید، مکتب جستجوگران و نوآوران، تفاسیر مهم و مفسران بزرگ، تفسیر متکامل، اعجاز قرآن.
ویژگى‏ها.
برخى از ویژگى‏هاى کتاب به قرار ذیل است: ١-بخش سوم:در این بخش از قابل فهم بودن قرآن بحث مى‏نماید و ادلهء عقلى و نقلى(از قرآن و سنت)نقل مى‏کند که قرآن براى عموم بشر قابل درک‏ و فهم است‏ ٢-بخش دهم:در این بخش پیرامون ظهر و بطن قرآن بحث مى‏کنند و در آن‏ با ادله‏اى ثابت مى‏کنند که فهم بطن قرآن امرى ممکن مى‏باشد. پیش گفتار:در این قسمت-نقش قرآن در زندگى بشرى به خوبى‏ تبیین شده-و توضیح مى‏دهند که قرآن چگونه مى‏تواند راه‏گشاى‏ انسانها در مسیر تکامل باشد ۴-بخش یازدهم:گرچه در این بخش ابتدا از نسخ بحث مى‏نمایند ولى در ادامه‏ پیرامون بداء بحث کرده پس از ذکر معانى مختلف«بداء»تهمت‏هایى را که‏ به شیعه زده شده(پیرامون مسالهء بدا پاسخ مى‏گویند ۵-بخش هفدهم:در این بخش عوامل گسترش اختلاف در تفسیر بررسى شده که مجموعا ٨ عامل را به عنوان منشأ اختلاف در تفسیر نام مى‏برند

شناخت قرآن

قرآن ثقل اکبر
آنگونه که نویسنده دانشمند جناب آقاى مرحوم کمالى دزفولى در مقدمه چاپ اول (انتشارات کتابخانه صدر) نگاشته:
«این کتاب در حقیقت جلد سوم قانون تفسیر به حساب مى‏آید.»
به عبارت دیگر، مجموعه سه جلدى تالیفات علوم القرآن استاد با انجام این اثر، تکمیل شده که با استخاره به قرآن، آن را، قرآن ثقل اکبر، نام نهادند، این اثر، مرجعى بسیار سودمند و مفید براى استفاده طالبان و محققان علوم و معارف قرآنى است، چرا که حاوى نکات و معانى ادوات، شرح و بسط علوم بلاغى و مسائل ادبى و معارف تمهیدى مورد نیاز در تحقیقات قرآنى میباشد.
ساختار و گزارش محتوا
کتاب در اولین چاپ، داراى شش بخش بوده اما در چاپ اخیر (انتشارات اسوه) بخش اول آن با عنوان قرآن (در ٢۴ صفحه) و قسمتهایى از بخش ششم و از همه مهمتر، مقدمه مفصل اثر حذف گردیده و بدین ترتیب کتاب بدون تمهید آغاز میشود. البته در چاپ اسوه داراى ملحقى مفصل به نام نمونه تفاسیر مهم (در ٣٠٣ صفحه) و فهرستى منظم و دقیق است. پس به طور اجمال میتوان گفت چاپ در دسترس (اسوه)، داراى دو قسمت و در قسمت اول داراى چهار بخش میباشد که عبارتند از: بخش اول: معانى ادوات، از همزه تا حرف الیاء. ادواتى که مفسر نیازمند دانستن آنهاست، عبارتند از: حروف، آنچه از اسماء افعال و ظروف همانند حروفند. مولف دانستن معانى ادوات و موارد استعمال آنها را از مقدمات مهم تفسیر میداند زیرا با اختلاف وضع آنها در کلام، فهم و استنباط دگرگون مى شود. و دانستن معانى کامل ادوات را زیر بناى شناخت اعجاز قرآن میداند. وى وجوه معنائى و موارد استعمال هر یک از ادوات را بیان کرده، و در آن از اقوال ادیبانى و مفسرانى مانند ابن هشام، سیوطى، زمخشرى، ابن مالک، شیخ طوسى، فخر رازى، و.... استفاده مینماید. سپس با مثالهاى قرآنى مختلف آن را بررسى میکند. بخش دوم: علوم بلاغت که خود شامل مباحثى مانند: عام و خاص، ایجاز و اطناب، تشبیه و استعاره، کنایه، تعریض، مجاز و... ایشان معتقدند براى پى بردن، به بلاغت و اعجاز قرآن و تفسیر آن، آگاهى از علوم بلاغت واجب است، و یکى از شرائط مفسّر، دانستن علوم بلاغت در حدّ کامل میباشد. سپس نمونه‏اى از موارد توقّف تفسیر قرآن بر علوم بلاغت را یاد مى‏کند تا ثابت شود که بدون آگاهى بر علوم بلاغت فهم کامل قرآن، امکان‏پذیر نخواهد بود. عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، خبر و انشاء، حصر و اختصاص، ایجاز و اطناب، تشبیه، استعاره، کنایه و تعریض، مجاز و حقیقت، تقدیم و تاخیر و امثال از بحثهاى این بخش مى باشند. بخش سوم: مسائل متفرقه مانند: احکام ضمیر، تذکیر و تانیث، تعریف و تنکیر، افراد و جمع، ترادف، وجوه و نظایر، مبهمات، خطابات، ترجمه قرآن به زبان‏هاى غیر عربى و فواتح سور از جمله مباحث آن میباشند. بخش چهارم: وحى و تنزیل؛ که داراى مباحثى مانند: وحى و تنزیل، اقسام وحى، مقایسه میان سه کتاب آسمانى موجود، صفات خداوند در
تورات‏
اناجیل اربعه‏
، الله واحد، معجزات، اسماء حسنى، حروف مقطعه ( فواتح سور)، شماره‏ى حروف و نقطه‏هاى قرآن و اشاره به برخى وجوه اعجاز قرآن از بحثهاى آن میباشد. به عقیده وى بزرگترین وجوه اعجاز قرآن در محتواى قرآن است، به همین جهت وجوه دیگر را به اختصار بیان میدارد. قسمت دوم: شامل نمونه تفاسیر مهم است. در این بخش در مورد دوازده آیه از قرآن مجید، از دوازده تفسیر مهم، نمونه‏بردارى شده است، تا هم تمرینى براى مطالب کتاب و هم شناختى براى تفاسیر مهم باشد با امکان مقایسه بین آنها و پى بردن به تحول روش و برداشتها که تقدّم و تأخّر زمانى در آنها دخیل است، از این دوازده، شش تا از مفسّرین بزرگ عامّه است که عبارتند از: ١- جامع البیان طبرى. ٢- کشّاف زمخشرى. ٣- جامع الاحکام قرطبى. ۴- بحر المحیط ابو حیّان، یا روح المعانى آلوسى. ۵- المنار، یا تفسیر المراغى. ۶- فی ظلال القرآن سید قطب. و شش نفر از مفسّرین امامیه اثنا عشریه که عبارتند از: ١- التبیان شیخ طوسى. ٢- مجمع البیان طبرسى. ٣- منهج الصادقین مولى فتح اللّه. ۴- البرهان بحرانى، و نور الثقلین حویزى. ۵- الکاشف مغنیه. ۶- المیزان طباطبائى.

قرآن ثقل اکبر

سید علی کمالی فرزند محمدرضا و او فرزند حسین و او فرزند محمودرضا و او فرزند سید اسماعیل موسوی است سید علی کمالی دزفولی (۱۲۹۰ ش/ ۱۳۳۰ ق) در دزفول به دنیا آمد. نیای پدرش سید اسماعیل بن شاه میر (۱۱۹۳ ق) است که تا جوانی سواد چندانی نداشت، اما بر اثر حرف آسیابانی که او را نکوهید به خود آمد و به قصد تحصیل به نجف رفت. پس از سال‌ها به دزفول بازگشت. به گفته سید صدر الدین ظهیر الاسلام زاده (۱۳۲۲ ش) وی سه مدرسه بنا کرد و به نقل از استاد کمالی دزفولی به تدریس و تعلیم طلاب علوم اسلامی مشغول شد در همان مدرسه‌ای که جد استاد کمالی دزفولی، سید حسین ظهیر الاسلام در آن مدفون است. مرحوم کمالی در آن جا به پژوهش سرگرم بود. نیای کمالی دزفولی سید حسین ظهیر الاسلام، مولف نفحه الانوار و صحیفه الاصفیا بود که نسب او با ۲۷ واسطه به امام موسی کاظم علیه‌السّلام میرسید. پدرش سید رضی الدین از آیت‌الله سید محمد فیروز آبادی اجازه اجتهاد داشت.وی در سن ۲۶ سالگی درگذشت و کمالی در هفت سالگی یتیم شد. پس از درگذشت نیایش، عمویش سید صدر الدین ظهیر الاسلام تربیت او را به عهده گرفت.

سید ظهیر الاسلام زاده او را در نخستین دبستان ملی شهر دزفول «محمودیه» ثبت نام کرد. پس از اخذ تصدیق ابتدایی به اهواز رفت و در دوره متوسطه مشغول تحصیل شد. وقتی به سن بلوغ رسید، به خواست عمویش به دزفول بازگشت و معمم و امام مسجد خانوادگی شد و در این دوره از علمای ان روزگار بسیار آموخت. در هفده سالگی به سفارش عمویش به منبر رفت. منبر او در خوزستان اول به شمار می‌آمد و در مدت دوازده سال ۱۴ هزار منبر رفت، روزهای جمعه به اهواز میرفت و بر ضد سید احمد کسروی (د ۱۳۲۴ ش) سخنرانی میکرد که حاصل آن کتاب هر که می خواهد بخواند شد. پس از درگذشت سید صدر الدین وی کمتر به محراب و منبر میرفت، زیرا سرپرستی خانواده بر عهده او افتاد. وی در آن سال‌ها به دریافت لیسانس علوم معقول و منقول توفیق یافت. و چندین سال ریاست انجمن معتمدین اهواز را بر عهده داشت. بین سال‌های ۱۳۲۰ ۱۳۱۸ ش دو بار به قم سفر کرد و در این دو سال از محضر امام خمینی بهره برد و با آیت‌الله سید علی اکبر برقعی آشنا شد و با او به عتبات عالیه و بغداد رفت.

برخی از آثار ایشان به شرح زیر است :

جنایات دکتر مظفر بقایی در خوزستان.
۲. هزار سخن.
۳. عزیز و نگار.
۴. قانون تفسیر.
۵. تاریخ تفسیر.
۶. قرآن و جامعه سازی.
۷. جاء الحق.

سید علی کمالی دزفولی در واپسین روز سال ۱۳۸۳ درگذشت.

Born

Death

علی کمالی دزفولی

علی کمالی دزفولی

Born:

علی کمالی دزفولی

Author Books