قرآن ثقل اکبر

قرآن ثقل اکبر

قرآن ثقل اکبر آنگونه که نویسنده دانشمند جناب آقاى مرحوم کمالى دزفولى در مقدمه چاپ اول (انتشارات کتابخانه صدر) نگاشته: «این کتاب در حقیقت جلد سوم قانون تفسیر به حساب مى‏آید.» به عبارت دیگر، مجموعه سه جلدى تالیفات علوم القرآن استاد با انجام این اثر، تکمیل شده که با استخاره به قرآن، آن را، قرآن ثقل اکبر، نام نهادند، این اثر، مرجعى بسیار سودمند و مفید براى استفاده طالبان و محققان علوم و معارف قرآنى است، چرا که حاوى نکات و معانى ادوات، شرح و بسط علوم بلاغى و مسائل ادبى و معارف تمهیدى مورد نیاز در تحقیقات قرآنى میباشد. ساختار و گزارش محتوا کتاب در اولین چاپ، داراى شش بخش بوده اما در چاپ اخیر (انتشارات اسوه) بخش اول آن با عنوان قرآن (در ٢۴ صفحه) و قسمتهایى از بخش ششم و از همه مهمتر، مقدمه مفصل اثر حذف گردیده و بدین ترتیب کتاب بدون تمهید آغاز میشود. البته در چاپ اسوه داراى ملحقى مفصل به نام نمونه تفاسیر مهم (در ٣٠٣ صفحه) و فهرستى منظم و دقیق است. پس به طور اجمال میتوان گفت چاپ در دسترس (اسوه)، داراى دو قسمت و در قسمت اول داراى چهار بخش میباشد که عبارتند از: بخش اول: معانى ادوات، از همزه تا حرف الیاء. ادواتى که مفسر نیازمند دانستن آنهاست، عبارتند از: حروف، آنچه از اسماء افعال و ظروف همانند حروفند. مولف دانستن معانى ادوات و موارد استعمال آنها را از مقدمات مهم تفسیر میداند زیرا با اختلاف وضع آنها در کلام، فهم و استنباط دگرگون مى شود. و دانستن معانى کامل ادوات را زیر بناى شناخت اعجاز قرآن میداند. وى وجوه معنائى و موارد استعمال هر یک از ادوات را بیان کرده، و در آن از اقوال ادیبانى و مفسرانى مانند ابن هشام، سیوطى، زمخشرى، ابن مالک، شیخ طوسى، فخر رازى، و.... استفاده مینماید. سپس با مثالهاى قرآنى مختلف آن را بررسى میکند. بخش دوم: علوم بلاغت که خود شامل مباحثى مانند: عام و خاص، ایجاز و اطناب، تشبیه و استعاره، کنایه، تعریض، مجاز و... ایشان معتقدند براى پى بردن، به بلاغت و اعجاز قرآن و تفسیر آن، آگاهى از علوم بلاغت واجب است، و یکى از شرائط مفسّر، دانستن علوم بلاغت در حدّ کامل میباشد. سپس نمونه‏اى از موارد توقّف تفسیر قرآن بر علوم بلاغت را یاد مى‏کند تا ثابت شود که بدون آگاهى بر علوم بلاغت فهم کامل قرآن، امکان‏پذیر نخواهد بود. عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، خبر و انشاء، حصر و اختصاص، ایجاز و اطناب، تشبیه، استعاره، کنایه و تعریض، مجاز و حقیقت، تقدیم و تاخیر و امثال از بحثهاى این بخش مى باشند. بخش سوم: مسائل متفرقه مانند: احکام ضمیر، تذکیر و تانیث، تعریف و تنکیر، افراد و جمع، ترادف، وجوه و نظایر، مبهمات، خطابات، ترجمه قرآن به زبان‏هاى غیر عربى و فواتح سور از جمله مباحث آن میباشند. بخش چهارم: وحى و تنزیل؛ که داراى مباحثى مانند: وحى و تنزیل، اقسام وحى، مقایسه میان سه کتاب آسمانى موجود، صفات خداوند در تورات‏ اناجیل اربعه‏ ، الله واحد، معجزات، اسماء حسنى، حروف مقطعه ( فواتح سور)، شماره‏ى حروف و نقطه‏هاى قرآن و اشاره به برخى وجوه اعجاز قرآن از بحثهاى آن میباشد. به عقیده وى بزرگترین وجوه اعجاز قرآن در محتواى قرآن است، به همین جهت وجوه دیگر را به اختصار بیان میدارد. قسمت دوم: شامل نمونه تفاسیر مهم است. در این بخش در مورد دوازده آیه از قرآن مجید، از دوازده تفسیر مهم، نمونه‏بردارى شده است، تا هم تمرینى براى مطالب کتاب و هم شناختى براى تفاسیر مهم باشد با امکان مقایسه بین آنها و پى بردن به تحول روش و برداشتها که تقدّم و تأخّر زمانى در آنها دخیل است، از این دوازده، شش تا از مفسّرین بزرگ عامّه است که عبارتند از: ١- جامع البیان طبرى. ٢- کشّاف زمخشرى. ٣- جامع الاحکام قرطبى. ۴- بحر المحیط ابو حیّان، یا روح المعانى آلوسى. ۵- المنار، یا تفسیر المراغى. ۶- فی ظلال القرآن سید قطب. و شش نفر از مفسّرین امامیه اثنا عشریه که عبارتند از: ١- التبیان شیخ طوسى. ٢- مجمع البیان طبرسى. ٣- منهج الصادقین مولى فتح اللّه. ۴- البرهان بحرانى، و نور الثقلین حویزى. ۵- الکاشف مغنیه. ۶- المیزان طباطبائى.