پیش گفتار

« خانواده » ، واحدى اجتماعى با ابعاد گوناگون است که به دلیل اهمیت و جایگاه ویژه اش از دیرباز مورد توجه اندیشمندان اجتماعى بوده است . از یک سو، ارتباط و کنش متقابل خانواده با اجزا و نهادهاى دیگر جامعه که به پویایى و پیشرفت آن انجامیده ، و از سوى دیگر، پایدارى و پایندگى آن در طول اعصار و قرون متمادى ، بسیارى از اندیشمندان را بر آن داشته که در حوزه هاى گوناگون علمى و با رویکردهاى مختلف به مطالعه این واحد اجتماعى سرنوشت ساز همت گمارند. گذشته از رویکردهاى دینى ، اخلاقى ، فلسفى و حقوقى که رویکردهاى غالب در دوران هاى پیشین بوده اند، از قرن نوزدهم میلادى پیدایش و گسترش مجموعه اى از رویکردهاى جدید به خانواده را شاهد مى باشیم که به بررسى هاى تاریخى ، مردم شناختى ، روان شناختى و جامعه شناختى در این زمینه پرداخته اند.
در یک تقسیم بندى کلى ، مى توان همه رویکردهاى متداول به خانواده را در دو دسته جاى داد: ۱٫ رویکردهاى توصیفى ؛ ۲٫ رویکردهاى دستورى ، دسته اول در حالى که به توصیف و تبیین واقعیات موجود خانواده مى پردازند، دسته دوم اغلب به سمت معرفى الگوى آرمانى یا مطلوب خانواده و نیز ارائه راهکارهایى براى حل مشکلات و رفع موانع ثبات خانواده ، جهت گیرى کرده اند؛ البته در دهه هاى اخیر، رویکرد توصیفى - دستورى بخشى از دیدگاه هاى فمینیستى خواسته یا ناخواسته در جهت سست کردن شالوده نهاد خانواده گام برداشته است .
با توجه به اینکه هدف اصلى در تدوین این کتاب ، مقایسه دیدگاه هاى جامعه شناختى با دیدگاه هاى اسلام است ، در یک طرف این مقایسه ، یعنى دیدگاه هاى جامعه شناختى ، ابهام خاصى احساس نمى شود؛ چرا که مکاتب و نظریات گوناگون در حوزه جامعه شناسى خانواده ، اغلب با رویکرد نخست به مسائل پرداخته اند؛ اما نسبت به طرف دیگر مقایسه ، یعنى دیدگاه هاى اسلام ، مسئله از وضوح کمترى برخوردار است . مجموعه بینش ها، ارزش ها و تکلیف ها که عناصر اصلى تشکیل دهنده دین اسلام هستند، در بیشتر موارد، در بردارنده رویکردى دستورى به جنبه هاى گوناگون حیات انسان است که در جهت هدایت همه جانبه وى ، از سرچشمه وحى الهى صادر گردیده است و با توجه به جایگاه ویژه نهاد خانواده در کلیت نظام اجتماعى ، بدیهى است که اسلام نمى توانسته از ارائه دیدگاه هاى خود در باب این جنبه اساسى از حیات انسان ، صرفنظر کند؛ در نتیجه ، با مجموعه گسترده اى از آیات و روایات اسلامى روبه رو هستیم که جهت گیرى کلى دین به مسائل گوناگون خانواده را گاه در شکل گزاره هاى توصیفى ، ولى اغلب در قالب گزاره هاى دستورى ، اخلاقى یا حقوقى ، به نمایش مى گذارند و همین امر ممکن است چگونگى مقایسه مزبور و اعتبار آن را در معرض ابهام و تردید قرار دهد.
توجیه منطقى مقایسه مزبور، بحث گسترده ترى مى طلبد، ولى در اینجا به یادآورى این نکته بسنده مى کنیم که گزاره هاى دستورى دین و گزاره هاى توصیفى علم به حسب ظاهر، قرینه و عدل یکدیگر نیستند؛ اما با توجه به اینکه احکام دین بر مصالح و مفاسد واقعى مبتنى و به اهداف واقعى معطوفند، دست کم به جهت فرضیه هایى که آموزه هاى دینى در اختیار ما مى گذارند، و به جهت راهبردهایى که دین معرفى مى کند، امکان مقایسه دیدگاه هاى اسلام و جامعه شناسى در دو محور فرضیه ها و راهبردها، فراهم مى آید. خوانندگان گرامى با در نظر گرفتن نکته یاد شده ، در مورد آمیختگى ظاهرى مباحث علمى با جهت گیریهاى ارزشى که بیشتر در هنگام ارائه دیدگاه هاى اسلامى و فمینیستى به چشم مى خورد، دچار اشتباه نخواهند شد.
با عنایت به آنچه گذشت ، جایگاه این کتاب نسبت به کتابهایى دیگر که در حوزه جامعه شناسى خانواده تدوین شده اند، تا حدودى مشخص مى شود . از آنجا که مقایسه بین دیدگاه هاى جامعه شناختى و دیدگاه هاى اسلام بر طرحى نسبتا جدید و فاقد پیشینه تحقیقى مبتنى است ، مى توان آن را ویژگى و امتیاز اصلى این کتاب به شمار آورد. در یک نگاه گسترده تر، تلاش انجام شده را مى توان گامى هرچند محدود، در جهت تحقق یکى از اهداف مهم علوم اجتماعى در ایران دانست ؛ یعنى بومى و به تعبیر دیگر، اسلامى کردن این علوم ؛ از این گذشته ، کتاب حاضر از ویژگیهاى فرعى دیگرى نیز برخوردار است ؛ مانند جامعیت نسبى موضوع هاى مطرح شده در مقایسه با متون دیگر، به ویژه متون فارسى این حوزه و نیز پرداختن به پاره اى از مسائل جدید که در سالهاى اخیر از سوى جامعه شناسان خانواده مطرح شده است . بدیهى است هر تلاشى در این گستره و با ویژگیهاى یاد شده ، کژى ها و کاستى هایى نیز خواهد داشت که همین جا از تمامى صاحبنظران دلسوز حوزه و دانشگاه ، در جهت رفع آنها استمداد مى طلبیم و از بزرگوارانى که با ارشادها و انتقادهاى سازنده خود چراغ راه آینده ما مى شوند، پیشاپیش تشکر مى کنیم .
مباحث کتاب در پنج فصل است ؛ فصل اول ، که متن اولیه آن را جناب آقاى عزیزالله بختیارى تهیه کرد، به بحث درباره ازدواج و الگوهاى خانواده مى پردازد. فصل دوم کارکردهاى خانواده از منظر جامع شناختى و علل تغییر آنها در دوران معاصر را بررسى مى کند. در فصل سوم ، جنبه هایى از موضوع نابرابرى جنسى در خانواده مورد بحث قرار گرفته است که در سالهاى اخیر و در نتیجه گسترش اندیشه هاى فمینیستى به مباحث جامعه شناسى خانواده راه یافته است ؛ از این رو، متون فارسى این رشته به ندرت بحث مستقلى در این باره مطرح کرده اند. فصل چهارم که با همکارى جناب آقاى سید حسین شرف الدین به رشته تحریر در آمد، به عوامل موثر بر استحکام و ثبات خانواده مى پردازد و در فصل پنجم نیز که جناب آقاى مسعود محفوظى در مراحل اولیه تدوین آن مشارکت داشت ، مسئله طلاق و پیامدهاى آن مطرح شده است .
شیوه طرح مباحث بدین گونه است که ذیل هر موضوع ، ابتدا چشم انداز کلى بحث را از منظر جامعه شناختى و با اشاره به دیدگاه هاى نظرى و نیز یافته هاى تجربى موجود، ترسیم و سپس فرضیه ها و نکته هاى قابل استفاده از متون اصلى اسلام یعنى قرآن کریم و روایات منقول از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و امامان معصوم (علیه السلام) را در ارتباط با آن بحث ارائه مى کنیم . از آنجا که هدف اصلى این نوشتار مقایسه دیدگاه هاى جامعه شناختى با دیدگاه اسلام بوده ، نه ارائه نتایج یک سرى تحقیقات میدانى ناظر به جامعه ایران یا هر جامعه خاص دیگر؛ از این رو به منظور انجام مقایسه اى ثمربخش تر معمولا در طرح دیدگاه هاى جامعه شناختى از تحقیقات و آمارهاى مربوط به کشورهاى غربى استفاده شده و در برخى موارد نیز به واقعیات موجود در جامعه ایران اشاره گردیده است و این صرفا به دلیل گستردگى و غناى بیشتر مطالعات جامعه شناختى در جوامع غربى بوده است .
با توجه به روانى و سادگى بیان مطالب از یک سو و اهتمام به حفظ شاءن علمى و تخصصى مباحث از سوى دیگر، امید مى رود کتاب حاضر افزون بر دانشجویان و دانش پژوهان رشته هاى تخصصى مربوط، براى دیگر علاقه مندان نیز سودمند افتد.
در پایان لازم مى دانم ضمن تشکر از همکاران محترم ، مراتب قدردانى و سپاسگزارى خود را از ناظر محترم این تحقیق ، جناب حجه الاسلام والمسلمین محمود رجبى و مشاور محترم ، جناب حجه الاسلام والمسلمین سید محمد غروى که این نوشتار را به دقت مطالعه کرده و با تذکرات و راهنمایى هاى ارزشمند خود بر غناى مباحث افزودند، ابراز کنم . همچنین از جناب آقاى دکتر مسعود گلچین که ضمن ارزیابى متن ، توصیه هاى سودمندى براى اتقان هرچه بیشتر کار، ارائه دادند و نیز از تمامى عزیزانى که در پیشرفت مراحل مختلف سهیم بودند، به ویژه ریاست محترم موسسه پژوهشى حوزه و دانشگاه ، جناب حجه الاسلام والمسلمین علیرضا اعرافى و معاونت محترم پژوهشى حجه الاسلام والمسلمین محمود نوذرى ، کمال تشکر را دارم .

حسین بستان (نجفى)
زمستان ۱۳۸۲

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

اسلام و جامعه شناسى خانواده

در این پژوهش، تلاش چشمگیر بر این بوده است که دیدگاه اسلام درباره درآمد مالیاتی که یکی از چالش های اقتصاد ایران است، مورد توجّه قرار گیرد؛ هر چند نیم نگاهی به درآمدهای غیر مالیاتی نیز داشته است. نکته شایان توجّه این است که درباره مالیات های ثابت اسلامی، به دو زبان عربی و فارسی تحقیقاتی انجام شده؛ البتّه به زبان عربی بیش تر و به زبان فارسی کم تر؛ ولی در ادبیات هیچ یک از این تحقیقات، دو ویژگی توازن درآمد و رشد تولیدات جامعه، به طور همزمان مورد توجّه قرار نگرفته است.
برخی از محقّقان این عرصه، توازن ثروت و درآمد و برخی دیگر، رشد تولیدات درآمد را وجهه همّت خود قرارداده اند؛ ولی در این پژوهش، دغدغه بر این بوده است که نشان دهیم چگونه مالیات های ثابت اسلامی به لحاظ ویژگی های خود، نه تنها مانعی در برابر انگیزه های سرمایه گذاری و رشد اقتصادی نیستند، بلکه می توانند در توزیع درآمد، به ویژه بالا بردن سطح زندگی مردم، نقش مهمّی را ایفا کنند. شایان ذکر است که نظام هزینه های دولت اسلامی، براساس مصالح عمومی ترسیم شده است و از بررسی آن می توان نتیجه گرفت که در جهت حمایت اهداف پیشین، سازگاری بین رشد و توزیع را تحقّق می بخشد؛ البتّه باید به نقش برجسته بخش خصوصی، هم به صورت کارگزاران اصلی، و هم به صورت هدف توسعه در عرصه اقتصاد اذعان داشت و از این رو، عمده سیاست های دولت اسلامی، می باید در جهت حمایت از این بخش شکل گیرد.

نگرشی علمی به هزینه و درآمد دولت اسلامی

جلد سوم
در دوره صفوی، به ویژه در دوره شاه سلیمان و شاه سلطان حسین ادبیات ضد مسیحی رواج یافت. در این دوره ردیه‌های بر مسیحیت نوشته شد که نویسنده در ابتدای این جلد به مطالعه آن‌ها پرداخته است. در فصول بعدی کتاب مسائل مختلف دینی- فرهنگی مورد مطالعه قرار گرفته است. از خواندن زیارت جامعه و ریاضات و مکاشفات گرفته تا تشیع در دمشق ، جبل عامل و استانبول و حتی مطلبی درباره غول.
از جمله اتفافاتی که نقش مهمی در ترویج مکتب تشیع داشت، جنبش ترجمه متون دینی به پارسی بود. جعفریان با این توجه به نقد ترجمه کتاب‌هایی؛ مانند: کشف الغمه ، فی معرفه الائمه ، المناقب ، مصباح الفلاح پرداخته است.
در فصل‌های دیگر، این مجلد آثار دیگری از شیخ حر عاملی، شیخ لطف الله اصفهانی ، علی نقی کمره‌ای بررسی شده است. در انتهای این مجموعه نیز به علل زوال صفویان اشاره شده است. نویسنده با استفاده از اسناد این دوران، دگرگونی ارزش‌ها، فساد شایع در درباریان و امیران، دخل و خرج نامتناسب و نابودی سپاهیان را، از جمله عوامل سقوط حکومت صفوی دانسته است.
این کتاب در سه جلد و با عنوان صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست که نام دقیق‌تر آن مطالعاتی در‌باره صفویه است، تهیه شده است. این مجموعه چهل نوشتار دارد، که برخی پژوهشی و شماری مرور بر آثار مکتوب این دوره است. طبعاً در هر یک از این عناوین، تلاش بر آن بوده است تا نکته و مسئله‌‌ای از این دوره تاریخی، روشن شود. در ذیل برای معرفی بهتر این اثر ارزشمند تنها به عنوانهای چهل‌گانه نوشتار بسنده می‌کنیم.
۱٫ دولت صفوی و رسمیت مذهب تشیع در ایران ۲٫ احکام الدینیه فی تکفیر قزلباش ۳٫ ساختار حکومت در ایران عصر صفوی و نقش علما در آن ۴٫ گزیده منابع فکر و فقه سیاسی شیعه در دوره صفوی ۵٫ مشاغل اداری علما در دوره صفوی ۶٫ نماز‌جمعه در دوره صفوی ۷٫ رساله عبدالحی رضوی در نفی وجوب عینی نماز‌جمعه ۸٫ امر به معروف و نهی از منکر در دوره صفویه ۹٫ تاریخ مذهب، فرهنگ و کتاب در دوره صفوی (گزارش کتاب تحفه فیروزیه افندی) ۱۰٫ صائب تبریزی و مشروعیت سلطنت صفوی ۱۱٫ دیدگاه‌‌های سیاسی عبدی بیک شیرازی در‌باره شاه تهماسب صفوی ۱۲٫ رویارویی فقیهان و صوفیان در دوره صفوی ۱۳٫ رساله اصول فصول التوضیح ۱۴٫ رساله در رد جماعت صوفیان ۱۵٫ تاریخ مسئله غنا در دوره صفوی ۱۶٫ حیات فکری و فرهنگی ایران در قرن دوازدهم هجری ۱۷٫ اشاراتی درباره کتاب و کتابخانه در دوره صفوی ۱۸٫ تذکره نصر‌آبادی و اصفهان عصر صفوی ۱۹٫ آگاهی‌های اجتماعی و تاریخی در آثار سید نعمت‌الله جزائری ۲۰٫ اصفهان و ایران دوره اخیر صفوی در نوادر ملا‌صالح قزوینی ۲۱٫ نسخه‌‌های مهاجر از بلاد عربی به ایران صفوی ۲۲٫ پاره‌‌ای از مسائل حجاج شیعه و شیعیان مقیم حرمین شریفین در دوره صفوی ۲۳٫ قصه‌خوانی در ایران عصر صفوی ۲۴٫ وقف‌‌نامه نظرآقا ۲۵٫ موقوفه شاه سلطان حسین برای سوگواری ۲۶٫ وقف‌نامه مدرسه سلطانیه حسینیه یا مدرسه آقا‌کمال ۲۷ . وصف عمارت دولت‌خانه شاه سلطان حسین صفوی ۲۸٫ ادبیات ضد مسیحی در دوره صفوی ۲۹٫ علی‌قلی جدید الاسلام کشیش پرتغالی تازه مسلمان شده ۳۰٫ پاره‌ای از مسائل دینی‌ـ فرهنگی روزگار صفوی در آثار علامه مجلسی ۳۱٫ عبدالحی رضوی کاشانی منتقد جامعه دین‌مدار دوره صفوی ۳۲٫ جنبش ترجمه متون دینی به پارسی و نقش آن در ترویج تشیع در دوره صفوی ۳۳٫ تتون و تنباکو در دوره صفوی ۳۴٫ شیخ لطف‌الله اصفهانی و رساله اعتکافیه ۳۵٫ گزارش اندیشه‌های سیاسی یک عالم شیعی صاحب منصب در دوره صفوی ۳۶٫ مکافات‌نامه در شرح چگونگی برافتادن صفویان ۳۷٫ فتنه افغان و آشفتگی‌های ایران ۳۸٫ رساله طب الممالک در علل و اسباب سقوط صفویان ۳۹٫ اندیشه‌های سیاسی قطب الدین نیریزی رازی در فصل الخطاب ۴۰٫ علمای اصفهان در فتنه افغان.

صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست جلد ۳

جلد دوم
این مجلد از کتاب، با عنوان رویارویی فقهاء با صوفیان آغاز شده است. موضع گیری‌های علامه مجلسی ، فیض کاشانی و شیخ حر عاملی در برابر صوفیان دوره صفوی، از جمله مباحث خواندنی فصل اول کتاب است. نویسنده در فصول دیگر کتاب به نقل رساله اصول فصول التوضیح مناظره علمی- نوشتاری محمدتقی مجلسی و محمد طاهر قمی در باب تصوف، بررسی آثاری، همچون رساله در رد جماعت صوفیان علیقلی جدیدالاسلام ، تذکره نصر آبادی و آثار سید نعمت الله جزائری و نیز وقف نامه مدرسه مدرسه سلطان حسینیه یا مدرسه آقا کمال و موقوفه شاه سلطان حسین اقدام کرده است.این کتاب در سه جلد و با عنوان صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست که نام دقیق‌تر آن مطالعاتی در‌باره صفویه است، تهیه شده است. این مجموعه چهل نوشتار دارد، که برخی پژوهشی و شماری مرور بر آثار مکتوب این دوره است. طبعاً در هر یک از این عناوین، تلاش بر آن بوده است تا نکته و مسئله‌‌ای از این دوره تاریخی، روشن شود. در ذیل برای معرفی بهتر این اثر ارزشمند تنها به عنوانهای چهل‌گانه نوشتار بسنده می‌کنیم.
۱٫ دولت صفوی و رسمیت مذهب تشیع در ایران ۲٫ احکام الدینیه فی تکفیر قزلباش ۳٫ ساختار حکومت در ایران عصر صفوی و نقش علما در آن ۴٫ گزیده منابع فکر و فقه سیاسی شیعه در دوره صفوی ۵٫ مشاغل اداری علما در دوره صفوی ۶٫ نماز‌جمعه در دوره صفوی ۷٫ رساله عبدالحی رضوی در نفی وجوب عینی نماز‌جمعه ۸٫ امر به معروف و نهی از منکر در دوره صفویه ۹٫ تاریخ مذهب، فرهنگ و کتاب در دوره صفوی (گزارش کتاب تحفه فیروزیه افندی) ۱۰٫ صائب تبریزی و مشروعیت سلطنت صفوی ۱۱٫ دیدگاه‌‌های سیاسی عبدی بیک شیرازی در‌باره شاه تهماسب صفوی ۱۲٫ رویارویی فقیهان و صوفیان در دوره صفوی ۱۳٫ رساله اصول فصول التوضیح ۱۴٫ رساله در رد جماعت صوفیان ۱۵٫ تاریخ مسئله غنا در دوره صفوی ۱۶٫ حیات فکری و فرهنگی ایران در قرن دوازدهم هجری ۱۷٫ اشاراتی درباره کتاب و کتابخانه در دوره صفوی ۱۸٫ تذکره نصر‌آبادی و اصفهان عصر صفوی ۱۹٫ آگاهی‌های اجتماعی و تاریخی در آثار سید نعمت‌الله جزائری ۲۰٫ اصفهان و ایران دوره اخیر صفوی در نوادر ملا‌صالح قزوینی ۲۱٫ نسخه‌‌های مهاجر از بلاد عربی به ایران صفوی ۲۲٫ پاره‌‌ای از مسائل حجاج شیعه و شیعیان مقیم حرمین شریفین در دوره صفوی ۲۳٫ قصه‌خوانی در ایران عصر صفوی ۲۴٫ وقف‌‌نامه نظرآقا ۲۵٫ موقوفه شاه سلطان حسین برای سوگواری ۲۶٫ وقف‌نامه مدرسه سلطانیه حسینیه یا مدرسه آقا‌کمال ۲۷ . وصف عمارت دولت‌خانه شاه سلطان حسین صفوی ۲۸٫ ادبیات ضد مسیحی در دوره صفوی ۲۹٫ علی‌قلی جدید الاسلام کشیش پرتغالی تازه مسلمان شده ۳۰٫ پاره‌ای از مسائل دینی‌ـ فرهنگی روزگار صفوی در آثار علامه مجلسی ۳۱٫ عبدالحی رضوی کاشانی منتقد جامعه دین‌مدار دوره صفوی ۳۲٫ جنبش ترجمه متون دینی به پارسی و نقش آن در ترویج تشیع در دوره صفوی ۳۳٫ تتون و تنباکو در دوره صفوی ۳۴٫ شیخ لطف‌الله اصفهانی و رساله اعتکافیه ۳۵٫ گزارش اندیشه‌های سیاسی یک عالم شیعی صاحب منصب در دوره صفوی ۳۶٫ مکافات‌نامه در شرح چگونگی برافتادن صفویان ۳۷٫ فتنه افغان و آشفتگی‌های ایران ۳۸٫ رساله طب الممالک در علل و اسباب سقوط صفویان ۳۹٫ اندیشه‌های سیاسی قطب الدین نیریزی رازی در فصل الخطاب ۴۰٫ علمای اصفهان در فتنه افغان.

صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست جلد ۲

کشور اسلامی ایران طی نه قرن نخست هجری، به صورت کشوری مستقل، وجود خارجی نداشت. در واقع، از زمان تسلط امویان و سپس عباسیان و دیگر امرا و دولتهای محلی و منطقه‌ای، گاه تحت سلطه مناطق غربی خود در عراق، و گاه تحت سلطه دولتها و نژادهای برخاسته از شرق بوده است. در طول این نه قرن، کلمه ایران ـ به جز دوره ایلخانان ـ بسیار محدود به کار رفته و ایران، پاره‌‌های از هم گسسته بوده است، آنچنان که در هر دوره، سلسله‌ای مستقل بر بخشی از آن حکمرانی می‌کرده و به جای نام ایران، نام بخشها و ایالات آن مانند خراسان، سیستان و آذربایجان، شهرت داشته است.
ایران به عنوان یک واحد سیاسی مستقل، در دوره صفوی، صورت پیش از اسلام خود را باز یافت. تفاوت عمده ایران صفوی با دوره پیش از آن، در نقشی بود که این بار، مذهب شیعه در هویت جدید بر‌عهده داشت. این بار، زمانی که در دوره صفوی تشیع رسمیت یافت، رواج مذهب جدید، تنها به مثابه نشر یک مذهب ساده همانند مذهب شافعی و حنفی نبود، بلکه به همراه آن، فلسفه سیاسی خاصی مطرح شد. برای مثال، اندیشه‌‌ای فلسفی و کلامی در ایران که تحت سلطه اشعری‌گری، به حیات ضعیف خود ادامه داده بود، در این دوره، رواجی تمام یافت، ومهم‌تر آنکه، مذهب تشیع در طرز تلقی مردم از هر جهت، تأثیر ویژه‌ای از خود بر جای گذاشت.
در یک جمله می‌توان، دور صفوی را نقطه قوت تاریخ کشور ایران به حساب آورد، چرا که وقتی دولت صفوی قوام گرفت و تثبیت شد، تحول عمیقی در ایران آغاز شد. گر چه این تحول با ابزارهای سنتی صورت می‌‌گرفت، اما سبب شکوفایی همه جانبه در ایران شد. آبادی ایران از نظر اقتصادی در دوره صفوی بسیار قابل توجه است، همچنان که به لحاظ فرهنگی و ساخت و بازساخت آثار تاریخی، از هر حیث یادآور دوره پرشکوه و پرثروت سلجوقی در ایران است. حفظ میراث مکتوب شیعه، کتابت صدها هزار نسخه خطی در حوزه قدرت صفویان، که بسیاری از آنها تا به امروز برجای مانده، ایجاد مساجد بزرگ و بسیاری از امور دیگر، نشان می‌دهد که ایران دوره صفوی، دوره‌ای درخشان در تاریخ ایران اسلامی بوده است. سفرنامه‌های بیگانگان،در ایران آن روز، شاهدی بر پیشرفتهای علمی و اجتماعی در ایران است.
این کتاب در سه جلد و با عنوان صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست که نام دقیق‌تر آن مطالعاتی در‌باره صفویه است، تهیه شده است. این مجموعه چهل نوشتار دارد، که برخی پژوهشی و شماری مرور بر آثار مکتوب این دوره است. طبعاً در هر یک از این عناوین، تلاش بر آن بوده است تا نکته و مسئله‌‌ای از این دوره تاریخی، روشن شود. در ذیل برای معرفی بهتر این اثر ارزشمند تنها به عنوانهای چهل‌گانه نوشتار بسنده می‌کنیم.
۱٫ دولت صفوی و رسمیت مذهب تشیع در ایران ۲٫ احکام الدینیه فی تکفیر قزلباش ۳٫ ساختار حکومت در ایران عصر صفوی و نقش علما در آن ۴٫ گزیده منابع فکر و فقه سیاسی شیعه در دوره صفوی ۵٫ مشاغل اداری علما در دوره صفوی ۶٫ نماز‌جمعه در دوره صفوی ۷٫ رساله عبدالحی رضوی در نفی وجوب عینی نماز‌جمعه ۸٫ امر به معروف و نهی از منکر در دوره صفویه ۹٫ تاریخ مذهب، فرهنگ و کتاب در دوره صفوی (گزارش کتاب تحفه فیروزیه افندی) ۱۰٫ صائب تبریزی و مشروعیت سلطنت صفوی ۱۱٫ دیدگاه‌‌های سیاسی عبدی بیک شیرازی در‌باره شاه تهماسب صفوی ۱۲٫ رویارویی فقیهان و صوفیان در دوره صفوی ۱۳٫ رساله اصول فصول التوضیح ۱۴٫ رساله در رد جماعت صوفیان ۱۵٫ تاریخ مسئله غنا در دوره صفوی ۱۶٫ حیات فکری و فرهنگی ایران در قرن دوازدهم هجری ۱۷٫ اشاراتی درباره کتاب و کتابخانه در دوره صفوی ۱۸٫ تذکره نصر‌آبادی و اصفهان عصر صفوی ۱۹٫ آگاهی‌های اجتماعی و تاریخی در آثار سید نعمت‌الله جزائری ۲۰٫ اصفهان و ایران دوره اخیر صفوی در نوادر ملا‌صالح قزوینی ۲۱٫ نسخه‌‌های مهاجر از بلاد عربی به ایران صفوی ۲۲٫ پاره‌‌ای از مسائل حجاج شیعه و شیعیان مقیم حرمین شریفین در دوره صفوی ۲۳٫ قصه‌خوانی در ایران عصر صفوی ۲۴٫ وقف‌‌نامه نظرآقا ۲۵٫ موقوفه شاه سلطان حسین برای سوگواری ۲۶٫ وقف‌نامه مدرسه سلطانیه حسینیه یا مدرسه آقا‌کمال ۲۷ . وصف عمارت دولت‌خانه شاه سلطان حسین صفوی ۲۸٫ ادبیات ضد مسیحی در دوره صفوی ۲۹٫ علی‌قلی جدید الاسلام کشیش پرتغالی تازه مسلمان شده ۳۰٫ پاره‌ای از مسائل دینی‌ـ فرهنگی روزگار صفوی در آثار علامه مجلسی ۳۱٫ عبدالحی رضوی کاشانی منتقد جامعه دین‌مدار دوره صفوی ۳۲٫ جنبش ترجمه متون دینی به پارسی و نقش آن در ترویج تشیع در دوره صفوی ۳۳٫ تتون و تنباکو در دوره صفوی ۳۴٫ شیخ لطف‌الله اصفهانی و رساله اعتکافیه ۳۵٫ گزارش اندیشه‌های سیاسی یک عالم شیعی صاحب منصب در دوره صفوی ۳۶٫ مکافات‌نامه در شرح چگونگی برافتادن صفویان ۳۷٫ فتنه افغان و آشفتگی‌های ایران ۳۸٫ رساله طب الممالک در علل و اسباب سقوط صفویان ۳۹٫ اندیشه‌های سیاسی قطب الدین نیریزی رازی در فصل الخطاب ۴۰٫ علمای اصفهان در فتنه افغان.

صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست جلد ۱

کتاب «روان‌شناسی و تبلیغات» با تأکید بر تبلیغ دینی قوانین مختلف روان‌شناختی را که در تبلیغات کاربرد فراوانی دارد از شاخه‌های مختلف روان‌شناسی استخراج کرده و با تأکید بر تبلیغ دینی به ارائه آن‌ها پرداخته‌است.
این اثر بر اساس ارکان تبلیغات (ابزار، پیام دهنده، پیام‌گیرنده و پیام) شکل گرفته و در هر فصل یکی از ارکان به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته‌است.
در بخشی از معرفی این اثر آمده‌است: «دانش تبلیغات در ذیل «ارتباطات» و نیز «روان‌شناسی اجتماعی» جایگاه مستقلی یافته‌است. اهمیت شگرف تبلیغات را می‌شود با زبان سیاست، تجارت، آمار و دهکده جهانی نگاشت. این دانش برای موفقیت بیشتر از رشته‌های مختلف علوم انسانی از جمله روان‌شناسی سود می‌جوید.
کتاب «روان‌شناسی و تبلیغات» در ده فصل با عناوینی چون ابزارهای تبلیغات، ویژگی‌های روان‌شناختی مبلّغ، زمینه‌های ارسال و دریافت پیام، جنگ روانی، مدل اسلامی تبلیغات و قانون‌مندی‌های روان‌شناختی مربوط به پیام، طراحی و تدوین شده‌است. مهارت‌های اجتماعی، هوش عاطفی، انعکاس محتوا، درمان‌های بیزاری‌آور، انگیزه، مواجهه، اهمیت رسانه‌ها، کانال‌های ارتباطی، رسانه‌های دیداری، پیوستگی‌های مطلوب و تعمیم‌های درخشنده از موضوعات این اثر هستند.
کتاب‌های مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات بین فردی، برای درک رسانه‌ها، آموزش مفاهیم دینی همگام با روان‌شناسی رشد، مراحل تربیت، میزان‌الحکمه، بحارالانوار، روان‌شناسی تعامل اجتماعی از فورگاس و نگاهی نو به روان‌شناسی آموختن از منابع مورد استفاده در تألیف این اثر به شمار می‌روند.

روان‌شناسی و تبلیغات

در این کتاب مطالعه رفتار سازمانی در سطح گروهی با توجه به رویکرد اسلامی در چهار بخش کلی انجام شده است: در بخش رفتار گروه، بررسی¬های انجام شده شامل دیدگاه‌های علمی و اسلامی راجع به شکل¬گیری گروه و کارکردهای آن، انواع گروه‌ها، پویایی گروهی و تحلیل مؤلفه¬های آن، تصمیم¬گیری گروهی و چگونگی آن در عصر رسول خدا (ص) و متغیرهای ساختاری است. در بخش ارتباطات سازمانی، الگوهای ارتباطات انسانی در اسلام و شیوه‌های ارتباطی آن مطرح و انواع ارتباطات در گزاره¬های اسلامی و ارتباطات سازمانی بررسی شده است، همچنین مدل اسلامی مربوط به آن تدوین شده است. در بحث قدرت، کلیاتی درباره مفهوم قدرت و دو نوع عمده آن؛ یعنی قدرت سازمانی و شخصی طرح گردیده و قدرت اخلاقی به عنوان قدرت برتر و مورد تأکید معصومین (ع) معرفی شده است. مؤلفه¬های مهم این قدرت تقوا و پرهیزگاری، رفق و مدارا، محبت و الفت، دفع بدی با خوبی و سعه صدر است. در بخش تعارض، تحلیل‌هایی درباره اختلاف نظر، تعارض رفتاری، تضاد و رقابت انجام پذیرفته و رهیافت‌های اسلامی ناظر به هر کدام بررسی شده است.

رفتار سازمانی با رویکرد اسلامی

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (تأسیس:۱۳۶۱ش) از مراکز علمی با ماهیت آموزشی و پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران. تمرکز بر بازنگری و اسلامی‌سازی علوم انسانی در قالب ۱۱ گروه پژوهشی از وظایف سازماندهی‌شده پژوهشگاه است. اعضای هیأت‌علمی و پژوهشگران این پژوهشگاه با تحصیلات همزمان حوزوی و دانشگاهی در سطوح عالی به انجام طرح‌های تحقیقاتی و تولید آثار علمی ‌پژوهشی مشغول هستند.

تأسیس

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سال ۱۳۶۱ش با نام «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» و به منظور اجرای طرح مقدماتی «بازسازی علوم ‌انسانی» تأسیس شد. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، این طرح را در پی درخواست ستاد انقلاب فرهنگی تهیه کرد و پس از تصویب ستاد، طرح به تأیید امام خمینی رسید.

اهداف

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه از اهداف آموزشی و پژوهشی تشکیل شده است:

نظریه‌پردازی در حوزه مناسبات دین و علوم انسانی

استخراج دیدگاه‌های اسلامی در موضوعات و مسائل علوم انسانی

بومی‌سازی علوم انسانی با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی

تربیت نیروی انسانی مناسب برای ترویج و گسترش رسالت پژوهشگاه

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

کتب ناشر

اطلاعات تماس

موقعیت