مهدی در قرآن

بدون شک تمامی انبیای عظام و رسولان گرامی، امت‌های خویش را به عاقبت خوش و سرانجام پاکیزه و خرم خبر داده اند.

آنان از سوی خداوند وعده فرموده اند که روزگار آدمیان به سعادت و رفاه و خوشی و راحتی ختم خواهد شد و دوران ظلم و ستم به آخر خواهد رسید. در آن هنگام انسان‌های محروم حقوق خویش را باز خواهند ستاند، از چنگال فقر و محرومیت و رنج رهایی خواهند یافت، و پس از آن که محکوم و رهرو بوده اند به رهبری و زمامداری رسند، و به فضل و عنایت الهی در زمین سروری یابند. کتاب‌های آسمانی آکنده از این بشارت است. و البته در تعیین مصداق آن مصلح، عبارت‌ها مختلف و الفاظ متفاوت است.

قرآن مجید نیز نسبت به این موضوع اهتمام ویژه‌ای داشته و اراده و خواست خداوند متعال را بر این می‌داند که دوران کومت شیطان به پایان رسد و بساط پیروان او برچیده شود و حتما تمام بندگان صالح خداوند در همه جای زمین به حکومت رسند و سراسر گیتی به آنان سپرده شود تا قوانین اسلام به طور کامل و همه جانبه تطبیق و اجرا و سعادت افراد بشر تضمین و تامین گردد و هدف نهایی از زندگی تحقق پذیرد.

البته تطبیق این آیات نورانی بر وجود مقدس مهدی علیه السلام و حکومت جهانی آن حضرت تنها از راه روایات رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام امکان پذیر است وهمچون بسیاری از موضوعات دیگر بدون استفاده از این بیانات نورانی، آیات قرآن خاموش و ساکتند.

بیش از یکصد و بیست آیه از آیات قرآن به مساله مهدویت تفسیر شده است که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱ - « الم* ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین* الذین یؤمنون بالغیب و... » (۱)

امام صادق علیه السلام در ذیل این آیه فرمودند: «متقیان شیعیان علی علیه السلام هستند و غیب همان حجت غائب است » (۲)

۲ - «و ذکرهم بایام الله » (۳) از امام باقر علیه السلام روایت است که فرمود: «ایام الله عز و جل ثلاثه: یوم یقوم القائم علیه السلام و یوم الکره و یوم القیامه؛ (۴)

روزهای خدا سه تا ست: روزی که قائم علیه السلام قیام خواهد کرد، و روز رجعت و روز قیامت »

۳ - «قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون قال فانک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم » (۵)

از امام صادق علیه السلام درباره این آیه و وقت معلوم سؤال شد. آن حضرت در جواب فرمودند:

«وقت معلوم روز قیام قائم آل محمد است. هرگاه خداوند او را برانگیزد در مسجد کوفه ابلیس می‌آید در حالی که بر زانوهایش راه می‌رود و می‌گوید:‌ای وای از این روزگار، آن گاه با پیشانیش گرفته شده، گردنش زده می‌شود، آن هنگام روز وقت معلوم است که مدت او به پایان می‌رسد » (۶)

۴ - «و من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا فلا یسرف فی القتل انه کان منصورا »؛ (۷)

«و هر آنکه مظلوم کشته شود پس البته که ما برای ولی او حکومت و تسلط دادیم، پس مبادا در کشتن اسراف کند که او منصور است. »

وقتی از امام صادق علیه السلام درباره این آیه سؤال شد، آن حضرت در جواب فرمودند:

«آن قائم آل محمد صلی الله علیه و آله است که خروج می‌کند و به انتقام خون حسین علیه السلام دشمنان را می‌کشد. پس چنانچه اهل زمین را به قتل رساند مسرف نخواهد بود. » (۸)

۵ - «و قل جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا»؛ (۹)

«و بگو که حق آمد و باطل نابود شد که همانا باطل محو شدنی و سزاوار نابودی است. »

امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه شریفه فرمودند: «اذا قام القائم علیه السلام ذهب دوله الباطل؛ (۱۰) هرگاه قائم علیه السلام بپا خیزد، دولت باطل از بین می‌رود [و زایل می‌گردد] . »

۶ - «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون » ؛ (۱۱)

«و به راستی که ما پس از نوشتن در ذکر [تمام کتب آسمانی یا تورات] در زبور نیز نگاشتیم که البته بندگان صالح من زمین را به ارث خواهند برد. »

علی بن ابراهیم در تفسیرش که منسوب به امام صادق علیه السلام است در معنی این آیه گوید: «فرموده، تمام کتاب‌ها [ی آسمانی] ذکر [خداوند] است، البته بندگان صالح من زمین را به ارث خواهند برد * فرمود: حضرت قائم علیه السلام و اصحاب اویند. » (۱۲)

۷ - «و عدالله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض... » ؛ (۱۳)

«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند وعده فرموده که آن‌ها را [در ظهور امام قائم علیه السلام] در زمین خلافت دهد.... »

امام صادق علیه السلام درمعنای این آیه شریفه می‌فرماید: «درباره حضرت قائم علیه السلام و اصحاب او نازل گشت. » (۱۴)

۸ - «امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الارض » ؛ (۱۵)

«آیا آن کیست که دعای مضطر را هنگامی که او را می‌خواند به اجابت می‌رساند و رنج و غم را برطرف می‌سازد و شما را جانشینان زمین قرار می‌دهد؟»

از امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام درباره این آیه نقل شده است که فرمودند: «این آیه درباره قائم از آل محمد صلی الله علیه و آله نازل شده، هرگاه که خروج کند معمم می‌شود و در کنار مقام نماز گذارد و به درگاه پروردگارش تضرع نماید، پس هیچ پرچمی از او رد نشود. » (۱۶)

۹ - «و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین » ؛ (۱۷)

«و ما اراده کردیم بر آنان که در زمین مستضعف شدند منت گذاریم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم. »

روایات در مورد اینکه این آیه درباره امامان از آل محمد صلی الله علیه و آله نازل شده بسیار است که در کتاب «البرهان » یاد گردیده است. (۱۸)

۱۰ - «اعلموا ان الله یحی الارض بعد موتها»؛ (۱۹)

«بدانید که البته خداوند زمین را پس از مردن آن زنده خواهد کرد. »

از امام باقر علیه السلام درباره این آیه نقل شده است که فرمود: « خداوند عز و جل زمین را به وسیله حضرت قائم علیه السلام زنده می‌کند، پس از مردن آن. » (۲۰)

برای رعایت اختصار بقیه آیات را تنها با ذکر شماره و منبع استناد به پایان می‌بریم.

۱۱ - بقره/ ۱۴۸: «فاستبقوا الخیرات... » (۲۱)

۱۲ - بقره/ ۱۵۵: «ولنبلونکم بشی ء من... » (۲۲)

۱۳ - آل عمران/ ۸۳: «و له اسلم من فی السموات... » (۲۳)

۱۴ - آل عمران/ ۲۰۰: «یا ایها الذین آمنوا اصبروا و... » (۲۴)

۱۵ - نساء/ ۴۷: «یا ایها الذین اوتوا الکتاب... » (۲۵)

۱۶ - نساء/ ۵۹: «یا ایها الذین آمنوا اطیعوالله و... » (۲۶)

۱۷ - نساء/ ۶۹: «و من یطع الله و الرسول فاولئک... » (۲۷)

۱۸ - نساء/ ۷۷: «الم‌تر الی الذین... » (۲۸)

۱۹ - نساء/ ۱۵۹: «و ان من اهل الکتاب... » (۲۹)

۲۰ - مائده/ ۱۴: «و من الذین قالوا انا نصاری... » (۳۰)

۲۱ - انعام/ ۴۴: «فلما نسوا ما ذکروا به فتحنا... » (۳۱)

۲۲ - انعام/ ۱۵۸: «هل ینظرون الا ان تاتیهم... » (۳۲)

۲۳ - اعراف/ ۵۳: «هل ینظرون الا تاویله یوم... » (۳۳)

۲۴ - اعراف/ ۱۵۷: «الذین یتبعون الرسو ل... » (۳۴)

۲۵ - اعراف/ ۱۵۹: «و من قوم موسی... » (۳۵)

۲۶ - انفال/ ۳۳: «و قاتلوهم حتی لا تکون فتنه و... » (۳۶)

۲۷ - توبه/ ۳۳: «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و... » (۳۷)

۲۸ - یونس/ ۲۰: «و یقولون لولا انزل علیه آیه... » (۳۸)

۲۹ - طه/ ۱۳۵: «فستعلمون من اصحاب الصراط... » (۳۹)

۳۰ - انبیاء/ ۱۱ تا ۱۵: «و کم قصمنا من قریه... » (۴۰)

البته آیات مربوط به امام زمان علیه السلام چندین برابر این مقدار است که خواننده محترم را برای مطالعه بیشتر به مطالعه کتاب‌های ذیل توصیه می‌کنیم:

۱ - سیمای حضرت مهدی علیه السلام در قرآن، سید هاشم حسینی بحرانی، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی (۴۱)

۲ - امام مهدی از دیدگاه قرآن و عترت، علی دوانی

۳ - مهدی در قرآن، رضا فیروز

۴ - المهدی فی القرآن، سید صادق الحسینی الشیرازی

• پاورقــــــــــــــــــــی

۱) بقره/ ۱ تا ۳٫

۲) کمال الدین و تمام النعمه، جلد ۲، ص ۳۴۰٫

۳) ابراهیم / ۵٫

۴) صدوق، خصال، ص ۱۰۸ و معانی الاخبار، ص ۳۶۵٫

۵) حجر / ۳۶ تا ۳۸٫

۶) دلائل الامامه، ص ۲۴۰ و تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۴۲٫

۷) اسراء/ ۳۳٫

۸) کامل الزیارات، ص ۶۳؛ عیون اخبار الرضا، ص ۱۵۱٫

۹) اسراء/ ۸۱٫

۱۰) کلینی، روضه کافی، ص ۲۸۷٫

۱۱) انبیاء/ ۱۰۵٫

۱۲) تفسیر قمی، ج ۲، ص ۷۷؛ مجمع البیان، ج ۷، ص ۶۶٫

۱۳) نور/ ۵۵٫

۱۴) نعمانی، کتاب الغیبه، ص ۱۲۶؛ کافی، ج ۱، ص ۱۹۳٫

۱۵) نمل/ ۶۲٫

۱۶) تاویل الایات الظاهره، ص ۴۰۳؛ کتاب الغیبه، چاپ مکتبه الصدوق، صص ۱۸۱ و ۱۸۲؛ تفسیر قمی، ج ۲، ص ۲۰۵٫

۱۷) قصص/ ۵٫

۱۸) همچنین ر. ک: شیخ طوسی، الغیبه، ص ۱۱۳٫

۱۹) حدید/ ۱۷٫

۲۰) کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۶۶۸؛ کتاب الغیبه، ص ۱۱۰٫

۲۱) ر. ک: کلینی، روضه کافی، ص ۳۱۳٫

۲۲) ر. ک: کتاب الغیبه، نعمانی، ص ۱۳۲؛ تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۶۸٫

۲۳) ر. ک: تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۸۳٫

۲۴) ر. ک: نعمانی، الغیبه، ص ۱۰۵٫

۲۵) ر. ک: نعمانی، الغیبه، ص ۱۴۹٫

۲۶) ر. ک: کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۲۵۳٫

۲۷) ر. ک: تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۴۲٫

۲۸) ر. ک: روضه کافی، ص ۳۳۰٫

۲۹) ر. ک: تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۵۸٫

۲۰) ر. ک: کافی، ج ۵، ص ۳۵۲٫

۳۱) ر. ک: تفسیر قمی، ج ۱، ص ۲۰۰٫

۳۲) ر. ک: کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۳۶٫

۳۳) ر. ک: تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۲۳۵٫

۳۴) ر. ک: کافی، ج ۱، ص ۴۲۹٫

۳۵) ر. ک: تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۳۲٫

۳۶) ر. ک: مجمع البیان، ج ۴، ص ۵۴۳٫

۳۷) ر. ک: کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۶۷۰؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۸۷٫

۳۸) ر. ک: کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۴۰٫

۳۹) تاویل الآیات الظاهره، ص ۳۲۳٫

۴۰) ر. ک: روضه کافی، ص ۵۱٫

۴۱) نوشتار پیش رو اقتباس از همین کتاب است. http://www.yasinmedia.com