سوره های جزء ۲ سوره بقره از آیه ۱۴۲ تا ۲۵۲

  سوره های جزء ۳ سوره بقره از آیه ۲۵۳ تا ۲۸۶ * آل عمران از آیه ۱ تا ۹۲

  سوره های جزء ۴ سوره آل عمران از آیه ۹۳ تا ۲۰۰ * سوره نساء از آیه ۱ تا ۲۳

سوره های جزء ۵ سوره نساء از آیه ۲۴ تا ۱۴۷

سوره های جزء ۶ سوره نساء از آیه ۱۴۸ تا ۱۷۶ * سوره مائده از آیه ۱ تا ۸۱

سوره های جزء ۷ سوره مائده از آیه ۸۲ تا ۱۲۰ * سوره انعام از آیه ۱ تا ۱۱۰

سوره های جزء ۸ سوره انعام از آیه ۱۱۱ تا ۱۶۵ * سوره اعراف از آیه ۱ تا ۸۷

  سوره های جزء۹ سوره اعراف از آیه ۸۸ تا ۲۰۶ * سوره انفال از آیه ۱ تا ۴۰

سوره های جزء ۱۰ سوره انفال از آیه ۴۱ تا ۷۵ * سوره توبه از آیه ۱ تا ۹۲

سوره های جزء ۱۱ سوره توبه از آیه ۹۳ تا ۱۲۹ * سوره یونس از آیه ۱ تا ۱۰۹ (کامل) * سوره هود از آیه ۱ تا ۵

سوره های جزء ۱۲ سوره هود از آیه ۶ تا ۱۲۳ * سوره یوسف از آیه ۱ تا ۵۲

سوره فاتحه(حمد )اولین سوره قرآن کریم است . این سوره اسامی متعددی دارد که غالب آنها به نحوی جایگاه بالای آن را گوشزد می کنند. در روایات برای این سوره و قرائت آن، فضیلت های بسیاری نقل شده است. خواندن سوره فاتحه در نماز واجب است. نزول سوره سوره فاتحه الکتاب به قول ابن عباس و قتاده مکی و بقول مجاهد، مدنی است و بعضى معتقدند یک بار در مکه و بار دیگر در مدینه نازل شد. اسامى دیگر سوره فاتحه الکتاب: چون قرآن از آن شروع می شود و نیز آغاز قرائت نماز است، بدین جهت «فاتحه» خوانده شد. امّ الکتاب: چون بر سائر سوره‌ها مقدم است و عرب به هر چیزى که جامع یا مقدم بر چیزهاى دیگرى که تابع آن هستند باشد «امّ» می گوید. مانند «امّ القرى» به مکه چون زمین از آن نقطه گسترده شد و نسبت به همه آنها «امَّ» است؛ یا از نظر شرافت و برترى آن بر شهرها و مکان‌هاى دیگر «امّ القرى» گفته شده است. بعضى می گویند: سوره حمد را بدین جهت «امّ الکتاب» خواندند که اصل آن قرآن است و منظور از اصل بودن حمد این است که همه قرآن و مطالبى که در مجموع سوره‌ها است مانند اثبات خدا و وجوب بندگى که هدف‌هاى عالى قرآنند، در این سوره بیان شده است. سبع مثانی: چون این سوره به اتفاق داراى هفت آیه است. و در این که چرا «مثانی» خوانده شده دو وجه گفته‌اند: یکی اینکه در هر نماز واجب یا مستحب دو بار خوانده مى‌شود. و اینکه دو بار نازل شد. شفاء: چون از رسول اکرم نقل شده است که فرمود: فاتحه الکتاب شفاء از هر دردى است. محتوای سوره این سوره اساسا با سوره هاى دیگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنى دارد به خاطر اینکه سوره هاى دیگر همه به عنوان سخن خدا است، اما این سوره از زبان بندگان است، و به تعبیر دیگر در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است. آغاز این سوره با حمد و ستایش پروردگار شروع مى شود. و با ابراز ایمان به مبدء و معاد (خداشناسى و ایمان به رستاخیز) ادامه مى یابد، و با تقاضاها و نیازهاى بندگان پایان مى گیرد. فضیلت سوره از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: هر کس سوره «فاتحه الکتاب» را بخواند، بدو آن چنان پاداش می دهند که گویى دو ثلث قرآن را خوانده و بر هر مؤمن و مؤمنه صدقه داده است. همین مضمون از آن حضرت به سند دیگرى نقل شده است، با این تفاوت که گویى تمام قرآن را خوانده است. از ابىّ بن کعب نقل شده است که گفت: من سوره فاتحه را بر رسول اکرم خواندم. حضرت فرمود: قسم به کسى که جانم در دست اوست در تورات و انجیل و زبور و حتى در خود قرآن مانند این سوره نیست. این سوره «امّ الکتاب» و «سبع مثانى» است و این سوره بین خدا و بنده‌اش تقسیم شده است و براى بنده است آنچه بخواهد. محمّد بن مسعود عیاشی نقل می کند که رسول اکرم صلی الله علیه و آله به جابر فرمود: اى جابر آیا بهترین سوره‌اى را که خدا در کتابش نازل کرد به تو نیاموزم؟ جابر عرض کرد: آرى. پدر و مادرم فدایت باد یا رسول اللَّه بمن یاد ده. پس رسول اکرم سوره حمد را که امّ الکتاب است به او آموخت. سپس فرمود: اى جابر! دوست دارى از فضیلت آن براى تو بگویم؟ گفت: بلى پدر و مادرم فدایت. حضرت فرمود: این سوره شفاء هر درد و بیمارى است جز مرگ. امیرالمومنین علیه السلام از رسول اکرم نقل می کند که خدا به من گفت: «وَلَقَدْ آتَیناک سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَالْقُرْآنَ الْعَظِیمَ» (سوره حجر، ۸۷) حضرت می گوید: خدا سوره حمد را در برابر همه قرآن قرار داد و بر نازل کردن آن بخصوص بر من منّت نهاد، بعد فرمود: فاتحه الکتاب شریف ترین چیزى است که در گنجینه‌هاى عرش است... سپس فرمود: هر که آن را بخواند در حالى که به دوستى محمد و آل او معتقد و به ظاهر و باطن آن مؤمن و پیرو فرمانش باشد، خداوند در برابر هر حرفى از آن حسنه‌اى به او می دهد که هر یک از آن بالاتر از دنیا با همه اموال و خیراتش مى‌باشد. و اگر کسى بدین سوره که خوانده می شود گوش فرادهد به مقدار یک سوم از ثواب و اجر خواندنش را خواهد داشت. این چیز را غنیمت شمرده و آن را بیشتر کنید تا موقعش نگذرد و حسرت و آه در دلتان نماند. و از حضرت امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: کسى که از حمد شفا نیابد هیچ چیز او را خوب نمی کند. منابع فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‌۱، ص۳۳. سایت الکتاب. تفسیر نمونه.

سوره ناس، صد و چهاردهمین (آخرین) سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء سی‌ام جای گرفته است. سوره ناس جزو چهارقل است. خداوند در این سوره به پیامبر(ص) دستور می‌دهد در مقابل وسوسه‌گرانِ پنهان به خدا پناه ببرد. در برخی از تفاسیر اهل سنت آمده است این سوره هنگامی نازل شد که مردی یهودی، پیامبر(ص) را سِحر کرد و پیامبر به سبب آن بیمار شد. پس از آمدن جبرئیل و نزول سوره فلق و ناس، آیات آن بر پیامبر(ص) خوانده شد و او از بستر بیماری برخاست. برخی از عالمان شیعه به این سخن اشکال کرده‌اند و گفته‌اند سحر و جادو بر پیامبر(ص) اثر نمی‌کند. سوره ناس و فلق را مُعَوَّذتین گویند؛ چراکه برای تعویذ خوانده می‌شوند. در فضیلت تلاوت سوره ناس، از جمله نقل شده است هر کس دو سوره ناس و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های پیامبران الهی را قرائت کرده است. همچنین نقل شده است پیامبر(ص) دو سوره ناس و فلق را محبوب‌ترینِ سوره‌ها نزد خداوند می‌دانست. ترتیل خوانی سوره ناس استاد عبدالباسط محمد عبدالصمد

«سوره ماعون» صد و هفتمین سوره از قرآن کریم است و دارای ۷ آیه می باشد. سوره ماعون، سوره «أرأیت» هم نامیده می شود. نزول سوره سوره «ماعون» از سور مکی است، و ضحاک گوید مدنی است و گفته‌اند که بعضى از آن مکى و بعضى هم مدنى است. این سوره در ترتیب مصحف، صد و هفتمین سوره و در ترتیب نزول، هفدهمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره تکاثر و پس از آن سوره کافرون نازل شده است. تعداد آیات سوره «ماعون» شامل هفت آیه عراقى و شش آیه از نظر دیگران است. اختلاف آن در آیه «یرَاءُونَ» از نظر عراقى است. محتوای سوره این سوره تهدید کسانى است که خود را مسلمان معرفى کرده‌اند ولى متخلق به اخلاق منافقین اند، از قبیل سهو از نماز، و ریا کردن در اعمال، و منع ماعون، که هیچ یک از اینها با ایمان به روز جزا سازگارى ندارد.[۱] فضیلت سوره در حدیث ابى بن کعب از پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله است که هر کس آن را قرائت کند، خدا او را مى‌آمرزد اگر زکاتش را داده باشد. عمرو بن ثابت از امام باقر علیه السلام روایت کرده که هر کس «أَرَأَیتَ الَّذِی یکذِّبُ بِالدِّینِ» را در نمازهاى واجب و نافله‌اش بخواند، خدا نماز و روزه او را قبول فرموده و او را محاسبه نکند به آنچه از او در دار دنیا سرزده است.  ترجمه المیزان، ج‌۲۰، ص: ۶۳۳

سوره های جزء ۳۰ النبا از آیه ۱ تا ۴۰ (کامل) * النازعات از آیه ۱ تا ۴۶ (کامل) * عبس از آیه ۱ تا ۴۲ (کامل) * التکویر از آیه ۱ تا ۲۹ (کامل) * الانفطار از آیه ۱ تا ۱۹ (کامل) * المطففین از آیه ۱ تا ۳۶ (کامل) * الانشقاق از آیه ۱ تا ۲۵ (کامل) * البروج از آیه ۱ تا ۲۲ (کامل) * الطارق از آیه ۱ تا ۱۷ (کامل) * الاعلی از آیه ۱ تا ۱۹ (کامل) * الغاشیه از آیه ۱ تا ۲۶ (کامل) * الفجر از آیه ۱ تا ۳۰ (کامل) * البلد از آیه ۱ تا ۲۰ (کامل) * الشمس از آیه ۱ تا ۱۵ (کامل) * اللیل از آیه ۱ تا ۲۱ (کامل) * الضحی از آیه ۱ تا ۱۱ (کامل) * الشرح از آیه ۱ تا ۸ (کامل) * التین از آیه ۱ تا ۸ (کامل) * العلق از آیه ۱ تا ۱۹ (کامل) * القدر از آیه ۱ تا ۵ (کامل) * البینه از آیه ۱ تا ۸ (کامل) * الزلزله از آیه ۱ تا ۸ (کامل) * العادیات از آیه ۱ تا ۱۱ (کامل) * القارعه از آیه ۱ تا ۱۱ (کامل) * التکاثر از آیه ۱ تا ۸ (کامل) * العصر از آیه ۱ تا ۳ (کامل) * الهمزه از آیه ۱ تا ۹ (کامل) * الفیل از آیه ۱ تا ۵ (کامل) * قریش از آیه ۱ تا ۴ (کامل) * الماعون از آیه ۱ تا ۷ (کامل) * الکوثر از آیه ۱ تا ۳ (کامل) * الکافرون از آیه ۱ تا ۶ (کامل) * النصر از آیه ۱ تا ۳ (کامل) * المسد از آیه ۱ تا ۵ (کامل) * الاخلاص از آیه ۱ تا ۴ (کامل) * الفلق از آیه ۱ تا ۵ (کامل) * الناس از آیه ۱ تا ۶ (کامل)

سوره های جزء ۶ سوره نساء از آیه ۱۴۸ تا ۱۷۶ * سوره مائده از آیه ۱ تا ۸۱

  سوره های جزء ۳ سوره بقره از آیه ۲۵۳ تا ۲۸۶ * آل عمران از آیه ۱ تا ۹۲

سوره های جزء ۲۰ سوره نمل از آیه ۵۶ تا ۹۳ * سوره قصص از آیه ۱ تا ۸۸ (کامل) * سوره عنکبوت از آیه ۱ تا ۴۵  

«سوره نحل» شانزدهمین سوره از قرآن کریم است و دارای ۱۲۸ آیه می باشد. نزول سوره چهل آیه اول سوره نحل، مکی و بقیه - از «وَالَّذِینَ هاجَرُوا فِی اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ...» تا آخر سوره مدنی است. این نظر، از حسن و قتاده است. ابن عباس، عطا و شعبى گویند: تمام سوره مکى است، بجز سه آیه آخر آن: «وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا» تا آخر سوره - که میان مکه و مدینه، هنگام بازگشت پیامبر (صلی الله علیه وآله) از «جنگ احد» نازل شد. بنابر روایتى دیگر از ابن عباس، قسمتى از این سوره مکى و قسمتى مدنى است؛ از آغاز تا «وَلَکمْ عَذابٌ عَظِیمٌ» مکى و از «لاتَشْتَرُوا بِعَهْدِ اللَّهِ ثَمَناً قَلِیلًا» تا «بِأَحْسَنِ ما کانُوا یعْمَلُونَ» مدنى است.[۱] این سوره در ترتیب مصحف، شانزدهمین سوره و در ترتیب نزول، هفتادمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره کهف و پس از آنسوره نوح نازل شده است. محتوا و هدف سوره علامه طباطبائی در تفسیر المیزان در مورد غرض سوره می گوید: غرض سوره، خبر دادن به نزدیک شدن امر خداست که عبارتست از: غلبه دین حق بر کفار، که خداى تعالى این معنا را با بیان اینکه: "تنها خداى تعالى اله معبود است نه دیگرى، چون تدبیر عالم مانند خلقتش قائم به او است و نیز همه نعمتها به او منتهى می‌گردد و هیچ یک از آنها مصنوع غیر او نیست" نتیجه مى‌گیرد. پس واجب است همان خدا به تنهایى عبادت شود. و همچنین با بیان اینکه: "دین حق از خدا است پس واجب است که غیر دین او دینى و قانونى دیگر تشریع نشود" و باز با بیان امورى از دین الهى، توضیح می دهد. این، آن غرضى است که معظم آیات این سوره آن را دنبال نموده و با بیانهاى مختلفى تعقیب مى‌نماید. در ضمن بیان این غرض، آیاتى هم هست که مسأله هجرت و پاره‌اى مطالب مناسب با آن را ایراد می‌نماید.[۲] فضیلت سوره ابى بن کعب، از پیامبر گرامى صلی الله علیه وآله روایت کرده است که: هر کس این سوره را بخواند، خداوند نعمت هایى که در دنیا به او داده با او حساب نخواهد کرد و اجر او به اندازه کسى است که بمیرد و وصیتى نیکو از خود بیادگار گذارد و اگر در همان روز یا شبى که این سوره را خوانده بمیرد، اجر او مانند کسى است که با وصیت نیکو و پسندیده از دنیا رفته است. محمد بن مسلم از امام باقر علیه السلام روایت کند که: هر کس سوره نحل را در هر ماه بخواند، در دنیا زیان نبیند و هفتاد نوع بلا - که آسانترین آنها جنون و جذام و پیسى است - از او دور خواهد شد و جاى او در بهشت عدن است که در وسط بهشت‌هاى دیگر قرار دارد.[۳] پانویس ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‌۱۳، ص۲۲۱ ترجمه المیزان، ج‌۱۲، ص۲۹ ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‌۱۳، ص۲۲۱

«سوره کهف» هجدهمین سوره از قرآن کریم است و دارای ۱۱۰ آیه می باشد. نزول سوره سوره «کهف» از سور مکی است. ابن عباس گوید: تنها آیه: «وَ اصْبِرْ نَفْسَک مَعَ الَّذِینَ یدْعُونَ رَبَّهُمْ» (آیه ۲۸) در داستان عیینه بن حصن فزارى در مدینه نازل شده است.[۱] این سوره در ترتیب مصحف، سومین سوره و در ترتیب نزول، شصت و نهمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره غاشیه و پس از آن سوره نحل نازل شده است.[۲] تعداد آیات سوره کهف به عدد بصریان ۱۱۱ آیه و بعدد کوفیان ۱۱۰ آیه و بعدد شامیان ۱۰۶ آیه و بعدد حجازیان ۱۰۵ آیه است.[۳] محتوا و غرض سوره مرحوم علامه طباطبائی در مورد غرض و محتوای سوره می گویند: این سوره با انذار و تبشیر دعوت مى‌کند به اعتقاد حق و عمل صالح؛ هم چنان که از دو آیه اولش هم بوى این معنا استشمام مى‌شود. و نیز از آیه آخر سوره که می‌فرماید: «فَمَنْ کانَ یرْجُو لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یشْرِک بِعِبادَهِ رَبِّهِ أَحَداً».[۴] و در این سوره مسأله نفى فرزند داشتن خدا مورد عنایت و توجه زیادى واقع شده است، نظیر اینکه مى‌بینیم تهدید و انذار را به کسانى اختصاص مى‌دهد که براى خدا فرزند قائل شده‌اند، یعنى بعد از آنکه مى‌فرماید: «لِینْذِرَ بَأْساً شَدِیداً مِنْ لَدُنْهُ» مجددا مى‌فرماید: «وَ ینْذِرَ الَّذِینَ قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً». پس در این آیه روى سخن با دوگانه پرستان است، که قائل به فرزندى ملائکه و جن و مصلحین بشر براى خدا هستند، و همچنین خطاب به نصاری است که قائل به فرزندى حضرت مسیح براى اویند. و بعید نیست که روى سخن به یهود هم باشد، چون خود قرآن از یهود نقل کرده که گفته‌اند "عزیر پسر خدا است".[۵] از مطالب قابل تأمل این سوره، سه داستان عجیبی است که بیان نموده است. یکى قصه اصحاب کهف و دیگرى داستان حضرت موسى و آن جوانى که در راه به سوى مجمع البحرین دیدار نمود، و سوم حکایت ذى القرنین. علامه طباطبائی در ابتدای تفسیر سوره کهف در مورد نقش مهم این سه داستان می گویند: اگر گفته شود غرض از این سوره بیان این سه داستان عجیب و آنگاه استفاده از آنها در بحثی که سوره با آن به اتمام می رسد، یعنی نفی شریک و تشویق به تقوای الهی است، قابل قبول است و مطلب دور از ذهنی نیست.[۶] علامه حسن زاده نیز در کتاب انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، با تعبیر از سوره کهف به "کهف سرّ ولایت" به تبیین بحث ولایت به کمک داستان موسی و خضر می پردازد.[۷] فضیلت سوره ابى بن کعب از پیامبر گرامى اسلام روایت کرده است که هر کس این سوره را بخواند، تا هشت روز از هر فتنه‌اى آسوده است. اگر در این هشت روز، دجال ظهور کند، خداوند او را از فتنه وى حفظ کند و هر کس آیه آخر آن «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکمْ ...» را هنگام رفتن به بستر خواب بخواند، از بستر او نورى بسوى کعبه می درخشد که در کنار آن فرشتگانى از درگاه خدا برایش طلب رحمت می کنند، تا از خواب برخیزد. اگر در مکه باشد و این آیه را بخواند، نورى از بستر او به بیت المعمور می تابد، که در کنار آن فرشتگان برایش طلب رحمت می کنند، تا از خواب برخیزد. سمره بن جندب از آن بزرگوار روایت کرده است که: هر کس ده آیه از سوره کهف را از حفظ بخواند، فتنه دجال به او زیانى نمی رساند و هر کس همه سوره را بخواند، داخل بهشت می ‌شود. سپس فرمود: آیا سوره‌ اى به شما نشان دهم که وقتى نازل شد، هفتاد هزار فرشته، آن را همراهى کردند و عظمت آنها آسمانها و زمین را فرا گرفته بود؟ گفتند: آرى. فرمود: سوره «اصحاب کهف» است. هر کس در روز جمعه، این سوره را بخواند، خداوند تا سه روز بعد از روز جمعه دیگر او را می ‌آمرزد و به او نورى می ‌بخشد که به آسمان می رسد و در فتنه دجال، از خطر محفوظ است. واقدی به اسناد خود از ابو الدرداء از پیامبر گرامى اسلام روایت کرده است که: هر کس ده آیه اول سوره کهف را حفظ کند، اگر دجال را درک کند، ضررى نمی ‌بیند. هر کس اواخر سوره کهف را از حفظ کند، در روز قیامت، نورى با اوست. عیاشى نیز به اسناد خود از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر کس سوره کهف را در هر شب جمعه‌ بخواند، شهید از دنیا می ‌رود و خداوند او را با شهیدان مبعوث می ‌کند و در روز قیامت، در موقف شهیدان می ‌ایستد.[۸] پانویس فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه گروه مترجمان، ج‌۱۵، ص۳ ترتیب نزول سوره ها، همین دانشنامه فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه گروه مترجمان، ج‌۱۵، ص۳ کهف آیه ۱۱۰ ترجمه تفسیر المیزان،ج‌۱۳، ص: ۳۲۷ المیزان فى تفسیر القرآن، محمد حسین طباطبائی، ج۱۳، ص۲۳۶ انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، حسن حسن زاده آملی، بنیاد نهج البلاغه، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش، ص۷۱ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه گروه مترجمان، ج‌۱۵، ص۳

  «سوره مریم» نوزدهمین سوره از قرآن کریم است و دارای ۹۸ آیه می باشد. نزول سوره سوره «مریم» در مکه نازل شده است. این سوره در ترتیب مصحف، نوزدهمین سوره و در ترتیب نزول، چهل و چهارمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره ق و پس از آن سوره طه نازل شده است. محتوا و هدف سوره علامه طباطبائی در مورد هدف و محتوای این سوره می گوید: غرض این سوره به طوری که در آخرش بدان اشاره نموده می‌فرماید: «فَإِنَّما یسَّرْناهُ بِلِسانِک لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِینَ وَ تُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُدًّا» بشارت و انذار است، چیزی که هست همین غرض را در سیاقی بدیع و بسیار جالب ریخته، نخست به داستان زکریا و یحیی و قصه مریم و عیسی و سرگذشت ابراهیم و اسحاق و یعقوب و ماجرای موسی و هارون و داستان اسماعیل و حکایت ادریس و سهمی که به هر یک از ایشان از نعمت ولایت داده -که یا نبوت بوده و یا صدق و اخلاص- اشاره کرده، آن گاه علت این عنایت را چنین بیان فرموده که این بزرگواران خصلتهای برجسته‌ای داشته‌اند از آن جمله نسبت به پروردگارشان خاضع و خاشع بودند، و لیکن اخلاف ایشان از یاد خدا اعراض نموده به مساله توجه به پروردگار به کلی بی ‌اعتناء شدند، و به جای آن دنبال شهوت را گرفتند به همین جهت به زودی حالت "غَیّ" را که همان از دست دادن رشد است دیدار می‌کنند، مگر آنکه کسی از ایشان توبه کند و به پروردگار خود بازگشت نماید که او سرانجام به اهل نعمت می پیوندد. سپس نمونه‌هایی از لغزشهای اهل غَیّ و زورگوییهای آنان و آرای خارج از منطقشان از قبیل نفی معاد، و به خدا نسبت پسر داری دادن، و بت پرستی و آنچه که از لوازم این لغزشها است از نکبت و عذاب را خاطر نشان می‌سازد. بنا بر این، می‌توان گفت بیان این سوره شبیه به بیان مدعیی است که برای اثبات دعوی خود مثال‌هایی می‌آورد. کانه گفته شده فلانی را و فلانی و فلانی که از اهل رشد و دارای موهبتی الهی بودند در زندگی این روش را داشتند که دل از شهوات نفس کنده و به سوی پروردگار خود متوجه شدند، و طریقه خضوع و خشوع را پیش گرفتند که هر وقت آیات پروردگارشان را متذکر می‌شدند از صمیم دل خاضع می‌گشتند. و طریقه آدمی به سوی رشد و موهبت همین است، لیکن اخلاف همین نامبردگان این طریقه را کنار گذاشتند، یعنی از عمل اعراض و به شهوات مذموم رو آوردند، و این رویه، ایشان را جز به سوی "غَیّ" که خلاف رشد است نکشانیده، جز بر باطل استوارترشان نمی کند، و سرانجامشان این می‌شود که رجوع به خدا را انکار، و شرکایی برای خدا اثبات نموده، سد راه دعوت هم می‌شوند و این جز به سوی نکبت و عذاب رهنمونشان نمی‌کند. پس این سوره -همانطور که ملاحظه می‌فرمایید- با ذکر چند مثال آغاز و با گرفتن نتیجه‌ای کلی از آن مثلها، که مورد نظر بوده، خاتمه یافته است. و این نتیجه ‌گیری از جمله «أُولئِک الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِمْ» شروع شده و تا چند آیه بعد ادامه می‌یابد. پس این سوره مردم را به سه طائفه تقسیم می‌کند: ۱- آنهایی که خدا انعامشان کرد که یا انبیاء بودند و یا اهل اجتباء و هدایت ۲- اهل غَیّ، یعنی آنهایی که مایه و استعداد رشد خود را از دست دادند ۳- آن کسانی که توبه نموده و ایمان آوردند، و عمل صالح کردند که به زودی به اهل نعمت و رشد می‌پیوندند. و آن گاه ثواب توبه تائبین و مسترشدین و عذاب غاویان که همنشینان شیطان و از اولیای اویند را تذکر می‌دهد.[۱] فضیلت سوره ابى بن کعب از پیامبر اکرم نقل کرده است که هر کس سوره مریم را بخواند، به عدد کسانى که زکریا و یحیى و مریم و عیسى و موسى و هارون و ابراهیم و اسحاق و یعقوب را تصدیق یا تکذیب کردند، و بعدد کسانى که از خدا فرزند خواستند، و بعدد کسانى که از خدا فرزند نخواستند، او را ده حسنه مى‌دهد. امام صادق (ع) فرمود: هر کس این سوره را بخواند، از دنیا نمی رود تا اینکه نعمتى به او داده شود که براى او و مال و فرزندش، وسیله بی ‌نیازى باشد. در آخرت نیز از اصحاب عیسى بن مریم است و اجر او در آخرت، به اندازه ملک سلیمان است در این جهان.[۲] پانویس ترجمه تفسیر المیزان، ج‌۱۴، ص۵ ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‌۱۵، ص۱۴۰

«سوره قمر» پنجاه و چهارمین سوره از قرآن مجید است و دارای ۵۵ آیه می باشد. نزول سوره سوره «قمر» از سور مکی است. این سوره در ترتیب مصحف، پنجاه و چهارمین سوره و در ترتیب نزول، سی و هفتمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره طارق و پس از آن سوره ص نازل شده است. محتوای سوره این سوره به جز دو آیه از آخرش که متقین را وعده بهشت و حضور در نزد خداى تعالى می‌دهد بقیه آیاتش یکسره مربوط به انذار و تهدید است، نخست در این سوره به معجزه «شق القمر» اشاره مى‌کند، که رسول خدا (ص) آن را به خاطر مطالبه قومش آورد. و سپس می‌فرماید که: همان قوم او را ساحر خواندند، و نبوتش را تکذیب نموده، هم چنان هواهاى نفسانى را پیروى کردند، با اینکه خبرهاى تکان دهنده‌اى از اخبار روز قیامت و از داستانهاى امم منقرضه در گذشته بگوششان خورد. آن گاه دوباره به نقل پاره‌اى از آن داستانها بر مى‌گردد، اما پیداست که با خشم و عتاب آنها را نقل مى‌کند و بد حالیشان در روز قیامت هنگام بیرون شدن از قبرها و حضورشان را براى حساب خاطرنشان می‌سازد. و سپس به داستانهایى از قوم نوح، عاد، ثمود، قوم لوط، و دودمان فرعون، و عذابهاى دردناکى که به خاطر تکذیبشان پیامبران را بر سر آنان آمد، پرداخته، می‌فرماید: قوم پیامبر اسلام نزد خدا عزیزتر از آنان نیستند، و ایشان هم مانند آنها نمی توانند خدا را عاجز سازند، و در آخر همانطور که گفتیم سوره را با بشارت به متقین ختم می کند.[۱] فضیلت سوره ابی بن کعب از پیامبر صلى اللَّه علیه و آله روایت نموده که آن حضرت فرمودند: کسى که سوره «اقْتَرَبَتِ السَّاعَهُ» را در هر روز قرائت کند روز قیامت برانگیخته شود در حالى که صورتش مانند ماه شب چهارده است و کسى که آن را در هر شب بخواند افضل است و روز قیامت خواهد آمد در حالى که چهره و صورتش بر چهره‌هاى مردم درخشندگى و برافروخته‌گى دارد. یزید بن خلیفه از امام صادق علیه السلام حدیث نموده که فرمود: هر کس سوره مبارکه «اقْتَرَبَتِ السَّاعَهُ» را قرائت نماید خداوند وى را از قبرش بر ناقه و شترى از شتران بهشت بیرون آورد. پانویس ۱٫ ترجمه المیزان، ج‌۱۹، ص: ۸۹