Author

Common title

Persian Title

Qr Code

Source

Is this post suggested?

View

امام سجاد(ع) سرچشمه کمالات انسانی

حقوق و وظایف انسان از منظر امام سجاد(ع)*

تکامل انسان، هدف بعثت انبیاء

خود شناسی و راه شناسی

کرامت انسانی درسیره امام علی (ع)

حقیقت انسان و جایگاه آن در نظام هستی

به شرح استاد محمد مهدی معماریان :
قرآن کتابیست که حاوی تمامی حقایق نظام هستی بوده که بعبارتی قرآن متن نظام هستی و عالم شرح آن است. وانسان که عصاره همه عوالم بوده اگر با نردبان علم و عمل ارتقا یابد و به نقطه آغازین خلقت متصل شود یعنی انسان کامل گردد، می شود انسانی قرآنی که قرآن می شود صورت کتبی چنین انسان.
در این کتاب به شرح و بسط همین مطالب پرداخته شده و با کمک آیات و روایات صادره از بیت عصمت و وحی رموز کنوز این حقیقت بلند تبیین و تفسیر گرددیده است. قرآن چون خداوند سبحان بی پایان، و نور و تبیان کل شی است. هر اثری نمودار دارائی موثر خود است، لذا همانطور که حق سبحانه صمد حقیقی، اعنی وجود مطلقه غیر متناهی است، کتاب او نیز حافل جوامع کلم نوریه خارج از حد و عد و احصا است: «قل لوکان البحر مدادا لکلمات ربی لنفد البحر قبل ان تنفذ کلمات ربی و لو جئنا بمثله مددا» «ولو ان ما فی الارض من شجره اقلام و البحر یمده من بعده سبعه ابحر ما نفدت کلمات الله ان الله عزیز حکیم» وچنانچه الله نور تعالی نور کل شی است و هر چیز بدو شناخته می شود، که «الله نور السموات و الارض» و عرفت الاشیا باالله کتاب او نیز نور و تبیان کل شی است. قرآن را به صورت طبیعی و سیاق عادی عربی مبین، بدون اعمال اصطلاحات صناعی، با اعلام تحدی طوری نازل فرموده است تا خامل و نبیه، و عامی و فقیه، و دوی و مدنی، هریک به مراتب خود از آن بهره برند و هیچ کس در کنار این سفره الهی بی طعمه نماند، چنانکه تعیین اوقات را به امارات طبیعی اعنی امر واقعی حقیقی تکوینی ارجاع فرموده است نه صناعی تا همه کس را بکار آید، و در عین حال به تعبیری تادیه کرده است که معجز هر ذی فن یک فن در صناعت است.این کتاب از جمله آثار حسن طبری آملی مشهور به حسن حسن‌زاده آملی می باشد. ایشان روحانی مجتهد و استاد حوزه است. از القاب او نزد اسلامیون ذوالفنون می‌باشد که علت آن از دید آنها تسلط او به علوم می‌باشد.

در بخشی از کتاب آمده است: قرآن کریم به هیئت طبیعی و فطری و صورت عادی عزلی مبین بدون به کار بردن هیچ گونه اصطلاحات صناعات علوم، طوری نازل شده است تا کسی در کنار این سفره الهی بی طعمه نماند خداوند سبحان فرمود: (و ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه) و خود همین اصطلاحات آکنده حجاب قلب است چه این که (الامر کما هو لا یتجلی الا فی القلب المجلو الفارغ عن النقوش) و یک وجه معنی آنکه گفته اند: (العلم حجاب الله الاکبر) همین است به خصوص اگر خود این اصطلاحات متراکم منظور اصلی دارنده آنها باشد. و به کلام شیخ ابن سینا در فصل پنجم از نمط مقامات العارفین از کتاب اشارات العارف یرید الحق الاول لالشی غیره ولا یوثر شیئاً علی عرفانه). این اثر نوشتاری به قلم علامه حسن زاده آملی پیرامون موضوع انسان و قرآن است که به همراه چند رساله و متن دیگر ارائه شده است از آن جمله: وجیزه‌ای در تفسیر سوره مبارکه عصر به قلم خواجه نصیر الدین طوسی رحمه الله دو رساله از استاد آیت الله سید ابوالحسن رفیعی قزوینی رحمه الله و نوشتارهایی از شیخ الرئیس ابوعلی سینا.

Editor

Interpreter

Number of volumes

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Sect

Scholar

ISBN

Translated

Translated Fields

Rate

Votes

انسان و قرآن

این کتاب به صورت درسی در بیست درس بر اساس آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام تدوین گشته است.
در درس اول تا ششم به بحث از آفرینش انسان و مراحل حیات او پرداخته شده است و به این مناسبت به چگونگی شکل گیری و خلقت اشیاء از حقیقت واحدی که در آیات و روایات به عنوان "آب" مطرح شده پرداخته شده است و روشن گردیده است که همه موجودات و اشیاء از این ماده واحد خلق شده اند و این ماده غیر از آب موجودی است که دردنیا از آن استفاده میکنیم. بعد به خلقت ارواح پیش از ابدان و عیر مجرد بودن ارواح و ترکیب ارواح با بدن های ذری در ورود به دنیا بحث گردیده است و درباره چگونگی حیات انسان در دنیا و خلقت او از خاک بحث های جالبی از نگاه قرآن و روایات وجود دارد.
در درس ششم جایگاه اعتقاد معادی در اصول اعتقادی دینی و معنای لغوی و اصطلاحی معاد و آثار اعتقاد به آن و لزوم و ضرورت معاد و نیز معاد وحوش و حیوانات مورد بحث قرار گرفتهاست.
در درس هفتم امکان معاد با توجه به شواهد قرآنی و حدیثی که در آیات و روایات معتدد از وقوع معد در دنیا و زنده شده مردگان اثبات گردیده است.
در درس هشتم به شبهات منکران  معاد پرداخته شده و پاسخ های قرآن و اهل بیت علیهم السلام در مقابل آنها تحقیق و بررسی شده است.
در درس نهم به بحث از معنای مرگ و حالت احتضادر و شرایط جان دادن و کیفیت قبض روح پرداخته شده است.
در درس دهم برزخ و مدت آن وسوال قبر مورد بحث قرار گرفته است .
در درس یازدهم فشار قبر و عوامل آن و اسباب رفع آن به تفصیل بحث شده است.
در درس دوازدهم وضعیت ارواح در برزخ و اطلاع و آگاهی آنها از دنیا و حوادث آن تحقیق گردیده است.
در درس سیزدهم درباره فضای عالم پیش از قیامت و وقوع قیامت و مواقث آن و محاسبه اعمال سخن گفته شده است.
در درس چهاردهم از کیفیت زنده شدن انسان ها در قیامت و مثل هایی که خدای تعلی در این باده در قرآن کریم زده است بحث شده است.
در درس پانزدهم از واژه هایی که در قرآن کریم درباره معاد استفاده شده ، سخن گفته شده است.
در درس شانزدهم کیفر اعمال و محل آن و اینکه آیا جزای عمل عین عمل و لازم آن است یا امری دیگر در مقابل عمل توسط خداوند جعل می شود ، بحث شده است.
در درس هفدهم تجسم عمل و حبط و تکفیر اعمال و شرایط آن سخن گفته شده است.
در درس هجدهم  درباره شفاعت و معنای آن و اهمیت شفاعت و محل شفاعت و شرایط شفاعت کنندگان و شفاعت شوندگان بحث گردیده است.
در درس نوزدهم و بیستم درباره بهشت و جهنم و خلقت آنها و تفاوت آنها با آنچه در دنیا زا نعمت ها و عذاب ها وجود دارد و نیز از خلود عذاب در جهنم سخن به میان رفته است.

انسان و معاد

تالیف علی اکبر شهابی به زبان فارسی که در سال ۱۳۱۴ ه-. ش به رشته تحریر در آمده است.
کتاب مشتمل بر دو بخش است، در بخش اول زندگانی علمی، احوال و رفتار طبری بحث و در بخش دیگر، آثار و مؤلفات وی مورد تحقیق قرار گرفته است. مولف با بیانی شیوا در تحریر این رساله بیشتر به مسائل اخلاقی، رفتار و روش طبری در تحصیل که مورد استفاده دانشجویان است پرداخته و از ذکر اختلافات و مناقشات درباره تاریخ تولد و وفات طبری خودداری کرده‌اند. آنچه دربار زندگانی طبری نگارش یافته یا مستند بگفته خود طبری و شاگردان وی و یا به نقل از مورخان و نویسندگان معاصر اوست.
شهابی در مقدمه چنین می‌نویسد: تاریخ ادبیات و شرح احوال بزرگان، راهنمای سعادت و آیین عبرت و سرمشق علمی و عملی آیندگان است. در اغلب کتب تاریخ و تذکره چنین ثمره‌ای دیده نمی‌شود. این نارسایی ناشی از خود تاریخ نیست بکله از اندیشه نویسندگان می‌باشد. آنچه موجب رسیدن بزرگان به درجات شامخ بوده، روش خاصی است که آن‌ها در کسب علوم انتخاب کرده‌اند نه بهره از هوش خدادادی، یکی از این بزرگان محمدبن جریر طبری است. پس از معرفی زندگانی طبری و جزئیات نام، نسب، مدفن، روش تحصیل، سفرها و مناظرات، جایگاه و... به بررسی دو کتاب معروف وی «التاریخ الکبیر» و «جامع البیان عن تاویل القرآن» می‌پردازد.

احوال و آثار محمد بن جریر طبری

بررسی تحلیلی و انتقادی مهم‌ترین مکتب‌های فکری – عقیدتی قرن حاضر و مقایسه آن با دیدگاه‌های نجاتبخشِ اسلام است. نویسنده مصری این اثر، که یکی از مشهورترین مُصلحان و متفکرانِ اجتماعی جهان اسلام به شمار می‌آید، ناآگاهی از آموزه‌های الهی دین اسلام را دلیل اصلی حیرانی و واماندگی جوانان مسلمان و گرایش به سوی فرهنگ مادی غرب می‌داند و در این اثرِ جامع، می‌کوشد تا با مقایسه آرمان‌ها و ارزش‌های مکاتب مادی رایج با تعالیم ناب اسلامی، برتری و شایستگیِ بلامنازع اسلام را اثبات نماید و راهی نو فراروی جوانان مسلمان بگذارد. کتاب، با بیان جهان بینی و ایدئولوژی مسیحیت آغاز و آنگاه، دیدگاه فروید و داروین درباره چگونگی خلقت و هدفِ آن، وجدان اخلاقی و اخلاق اجتماعی تشریح می‌شود. نویسنده در طی فصل‌های بعدی، نگرش مکتب پراگماتیسم، کمونیسم و ماتریالیسم را نسبت به هدف خلقت انسان و نقش و وظیفه وی در اجتماع بیان می‌کند و در فصل آتی، به تبیین نظر اسلام درباره آفرینش و هدف آن، تفاوت‌های اسلام با دیگر مکاتب و امتیازاتش بر قوانین بشری و راه‌های مبارزه با نفس می‌پردازد. دیگر موضوعات کتاب عبارت‌اند از: تعادل میان جرم و کیفر در مکتب اسلام، چگونگی پاسخ به تمایل جنسی در اسلام، مساوات در خانواده، ارزش‌های اخلاقی و شیوه‌های تهذیب اخلاق.

در ترجمه این کتاب، علاوه بر رعایت امانت مطالبی نیز در پاورقیها، برای توضیح بیشتر، اضافه شده است. نام کتاب گذاشته شده بود و عناوینی فرعی برای رفع » بشریت بر سر دو راهی « به تناسب موضوع آن در چاپ های قبلی ملال احتمالی خوانندگان، از طرف مترجم افزوده گردیده است. مؤلف این کتاب پرارج استاد محمّد قطب، برادر کوچک فقید بزرگ جهان اسلام سیّد قطب و یکی از دانشمندان ومؤلفین معروف اسلامی است. محمّد قطب مانند برادرش، از راه فرهنگ و تألیف و نشر کتب اسلامی » دارالنشر « خدمات ارزندهای بر جامعه اسلامی نموده است. او عضو عالیرتبه وزارت فرهنگ مصر و مدیر یکدرقاهره بود! ولی مدتی طولانی در گوشه یکی از زندانهای مصر بسر برد!

انسان بین مادیگری و اسلام

بحث در موضوع انسان و منشأ اولیه آن و هدف از خلقت آن از مباحث قابل توجهی بین محققین بوده و از زمانهای دور و شاید از اولین روزهای پیدایش در جوامع بشری این موضوع مورد توجه و بحث بوده است که اساسا انسان چگونه بر روی زمینمستقر گردیده و با داشتن چه خصوصیاتی اعم از ذاتی و اکتسابی توانسته بر سایر موجودات برتری پیدا کند. برای موجودی که فطرتا دارای حبّ ذات است، کاملاً طبیعی است که به خود پردازد و درصدد شناختن کمالات خویش و راه رسیدن به آنها برآید. پس درک ضرورت شناختن خویش، نیازی به دلیلهای پیچیده عقلی یا تعبّد ندارد. از این رو، غفلت از این حقیقت و سرگرم شدن به چیزهایی که به هیچوجه در کمال و سعادت آدمی مؤثر نیست، امری است غیرطبیعی و انحرافآمیز و این امر است که باید علتش را جستجو کرد و راه سلامت و نجات از آن را شناخت.

راز آفرینش انسان

کتاب انسان و ایمان، بخش اول از مجموعه «مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی» را تشکیل می‌دهد. استاد مطهری از وجوه تمایز انسان و حیوان آغاز می‌کند تا جایگاه ایمان را در انسانیت روشن نماید. استاد توضیح می‌دهد انسان در دو بعد بینش‌ها و گرایش‌ها از حیوان متمایز است. این دو بعد همان علم و ایمان است که ملاک انسانیت نیز محسوب می‌گردد.
با توجه به وجوه مشترک انسان با حیوان و وجوه تمایز او از حیوان، استاد مطهری به طرح این پرسش می پردازد که چه رابطه ای میان زندگی مادی و زندگی فرهنگی انسان وجود دارد؟ کدام یک اصل است؟ کدام یک زیربناست؟
استاد هم در مورد فرد و هم در مورد جامعه، هر چند نقطه آغاز سیر تکاملی انسان را حیوانیت می داند اما مسیر تکامل را به سوی انسانیت می داند. بر این اساس به اعتقاد استاد، انسان آینده، حیوان فرهنگی است نه حیوان اقتصادی. انسان آینده، انسان عقیده و ایمان و مسلک است نه انسان شکم و دامن. طبق دیدگاه استاد مطهری واقعیت انسانی، هرچند همراه و در دامن تکامل حیوانی و مادی او رخ می دهد، به هیچ وجه سایه و انعکاس و تابعی از تکامل مادی او نیست و تعیین کننده سرنوشت نهایی انسان، سیر تکاملی اصیل فرهنگی او و واقعیت اصیل انسانی اوست.
استاد مطهری بعد از بررسی رابطه انسانیت انسان و حیوانیت او، به بررسی رابطه علم و ایمان می پردازد. او دیدگاهی که در جهان مسیحیت متأثر از تحریف عهد عتیق در این موضوع وجود دارد را طرح و نقد می کند و سپس نظر اسلام در این خصوص را تبیین می کند.
از نظر استاد، علم و ایمان مکمل یکدیگرند و هیچیک نمی تواند جانشین دیگری گردد. استاد مطهری با یادآوری خسارت های ناشی از نادیده گرفتن هر یک از علم و ایمان به آسیب شناسی دنیای معاصر با این معیار می پردازد.
استاد مطهری در ادامه به موضوع ضرورت پیوستن به یک مکتب و ایده می پردازد. به اعتقاد استاد «تنها ایمان مذهبی قادر است انسان را به صورت یک مؤمن واقعی درآورد؛ هم خودخواهی و خودپرستی را تحت الشعاع ایمان و عقیده و مسلک قرار دهد و هم نوعی تعبد و تسلیم در فرد ایجاد کند. » استاد ویژگی های ایمان مذهبی را برمی شمارد. آثار و فوائد ایمان را در سه بعد ایجاد بهجت و انبساز، بهبود روابط اجتماعی و کاهش ناراحتی ها ذکر می کند.
استاد طرح این پرسش را مطرح می کند که «چه ضرورتی است که انسان به عنوان یک فرد و یا به عنوان عضو یک جامعه پیرو یک مکتب باشد؟ آیا وجود یک ایدئولوژی برای فرد یا جامعه انسان ضروری است؟ » استاد برای پاسخ به این پرسش به معرفی دو گونه فعالیت های انسان- التذاذی و تدبیری- می پردازد. فعالیت های التذاذی انسان، همان فعالیت های ساده ای است که انسان تحت تأثیر مستقیم غریزه و طبیعت و یا عادت برای رسیدن به یک لذت و یا فرار از یک رنج انجام می دهد و در مقابل فعالیت های تدبیری کارهایی است که خودِ آن کارها جاذبه یا دافعه ای ندارند و غریزه و طبیعت انسان را به سوی آن کارها نمی کشاند، بلکه انسان یه حکم عقل و اراده به خاطر مصلحتی که در آنها نهفته استو یا به خاطر مصلحتی که در ترک آنها می بیند،آنها را انجام می دهد یا ترک می کند.
از دیدگاه استاد مطهری انسان هر اندازه از ناحیه عقل و اراده تکامل یافته تر باشد، فعالیت هایسش بیشتر تدبیری است تا التذاذی. انجام فعالیت های تدبیری نیازمند به طرح و برنامه و روش و انتخاب وسیله برای وصول به مقصد است. فعالیت تدبیری برای اینکه انسانی باشد، علاوه بر عقلانی و ارادی بودن، باید در جهت گرایش های عالی انسانیت نیز باشد. استاد مطهری پس ازتوضیح درباره عدم کفایت عقل برای ارائه طرح کلی برای دستیابی بشر به همه مصالح زندگی می نویسد:
«اینجاست که نیاز به یک مکتب و ایدئولوژی ضرورت خود را می نماید؛ یعنی نیاز به یک طرح کلی، یک طرح جامع و هماهنگ و منسجم که هدف اصلی، کمال انسان و تأمین سعادت همگانی است و در آن، خطوط اصلی و روش ها، بایدها و نبایدها، خوبها و بدها، هدف ها و وسیله ها، نیازها و دردها و درمان ها، مسئولیت ها و تکلیف ها مشخص شده باشد و منبع الهام تکلیف ها و مسؤولیت ها برای همه افراد بوده باشد. »
استاد در ادامه برخی مسأله ها در خصوص تمایز ایدئولوژی ها را مطرح می کند: انسانی یا گروهی بودن ایدئولوژی، وحدت یا تعدد فرهنگ، لازمه اتکای ایدئولوژی بر ارزش های انسانی، مطلق یا نسبی بودن ایدئولوژی از نظر زمانی و مکانی، و در نهایت حاکمیت اصل ثبات یا تغییر بر ایدولوژی.
بحث بعدی که استاد ارائه می کند لغزشکاه های اندیشه از نظر قرآن است. این لغزشگاه ها عبارت است از: تکیه بر ظن و گمان به جای علم و یقین، پیروی از میل ها و هواهای نفسانی، شتابزدگی، سنت گرایی و گذشته گرایی و بالاخره شخصیت گرایی.
موضوعی که در پایان این اثر آمده، معرفی منابع تفکر در اسلام است. طبیعت، تاریخ و ضمیر انسان سه موضوعی است که قرآن برای تفکر مفید و سودمند ارائه می دهد.

انسان و ایمان

ویژگی هایی چون بهره مندی از عقل و اختیار نه تنها انسان را از دیگر موجودات که از این نعمات بی بهره اند جدا می سازد، بلکه زمینه های پیشرفت مادی و معنوی را نیز برای وی فراهم می آورد. در واقع انسان قادر است با برخورداری از روح الهی، قدرت علمی و تربیت پذیری بالایی یافته و در خود مراتب تقرب به پروردگار را ایجاد نماید. بر همین اساس هم به او لقب خلیفه الهی داده شده که به خوبی نشان می دهد وی برای وصول به آن خلق شده است. حال اگر انسان از این کمالات دنیوی بهره برده و مراتب رشد و تعالی خود را فراهم سازد که از کمالات پایدار آخرت نیز بهره مند خواهد گردید؛ اما در صورت نادیده انگاری آن عذاب اخروی را نیز پیشاپیش برای خود بازخرید کرده است.

در این کتاب پس از بررسی ابعاد وجودی انسان، برتری او نسبت به سایر موجودات تشریح شده و رابطه کمال دنیوی و اخروی نیز مورد بررسی قرار می گیرد.

انسان شناسی

Books

Articles