گزیده ای از نهج الفصاحه
در این پژوهش به بررسی مفهوم «عاقبت» در روایتی منقول از پیامبر اسلام(ص) مبنی بر وعده عذاب بر «اعقاب» پرداخته شده است. نویسنده منظور از اعقاب که مفرد آن عاقبت است را در این حدیث نبوی که اغلب صحاح اهل‌سنّت آن را نقل کرده‌اند بر کسی منطبق دانسته که جای سید می‌نشیند و از آن‌جایی که سید همه انسان‌ها پیامبر اسلام است این روایت بر جانشینان ناحق رسول خدا(ص) صدق می‌کند و آن‌ها را هشدار می‌دهد که بدون شایستگی و دستور خدا و پیامبر حق نداشتند مقام و منصب پیامبر اکرم(ص) را غصب کنند.

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

مفاهیم قرآنی در حدیث: گزیده‌ای از نهج‌الفصاحه

&nbsp;

<strong>معرفی کتاب</strong>
اثر حاضر، شرح تفصیلی و دقیق ادبیات جغرافیایی اسلامی، و یکی از آثار "کراچکوفسکی ( ۱۹۵۱ ۱۸۸۳م("، آکادمیسین و خاورشناس سختکوش و عرب‌شناس روسی) است که در آن، شرح احوال و آثار جغرافی نگاران عهد اسلامی، همچنین گونه‌های مختلف نوشته‌های جغرافیایی مسلمانان با اتکا بر روش زبان شناختی نیز سیر تحول و تکامل ادب جغرافیایی اسلامی از نخستین اشارات شعر جاهلی تا زمان معاصر نشان داده شده است.

کتاب در دو "دفتر " سامان یافته است.
دفتر اول از شانزده فصل تشکیل شده که در فصل‌های یکم تا سوم، سه موضوع مقدماتی به بحث گذاشته می‌شود
"جغرافیا در نزد جغرافیدانان مسلمان پیش از پیدایش کتاب‌های جغرافیایی"، "آغاز جغرافیای ریاضی در جهان اسلام " و "جغرافی‌شناسان مکتب یونانی و زیج‌های بزرگ".
فصل‌های چهارم تا شانزدهم شامل بررسی جغرافی شناسان و آثار جغرافیایی و سرگذشت دانش جغرافیا از قرن سوم هجری/ نهم میلادی تا قرن دهم هجری/ شانزدهم میلادی است که به ترتیب و توالی سده‌ها و با این موضوعات نظام یافته است:
"جغرافیدانان لغت‌شناس، جهانگردان قرن نهم/ سوم ه‌"، "مولفات عمومی درباره جغرافیا در قرن نهم/ سوم ه‌"، "مسعودی و جهانگردانی که در قرن دهم/ چهارم ه‌ به نواحی شمال سفر کرده‌اند"، "مکتب کلاسیک جغرافیای قرن دهم/ چهارم ه‌"، "دیگر جغرافی شناسان قرن دهم/ چهارم ه‌"، "بیرونی و جغرافی‌شناسان شرق در قرن یازدهم/ پنجم ه‌"، "جغرافی شناسان قرن‌های یازدهم و دوازدهم/ پنجم و ششم ه‌ در مغرب"، "جغرافی شناسان قرن دوازدهم/ ششم ه‌ در مشرق"، "یاقوت و مولفان نیمه اول قرن سیزدهم/ هفتم ه‌"، "نیمه دوم قرن سیزدهم/ هفتم ه‌"، "قرن چهاردهم/ هشتم ه‌"، "دایره المعارف‌های دوران ممالیک سفرهای ابن بطوطه"، "ابن خلدون و جغرافیا در مغرب در قرن پانزدهم و شانزدهم/ نهم و دهم ه‌ ."در دفتر دوم نیز هشت فصل با این عناوین و مباحث فراهم آمده است" :مقریزی و جغرافی شناسان مصر تا فتح عثمانی"، "جغرافیای اقلیمی در شام و فلسطین در قرن‌های چهاردهم و پانزدهم/ هشتم و نهم ه‌"، "نوشته‌های جغرافیای فارس در قرن پانزدهم/ نهم ه‌ تا دوران حاضر"، "جغرافیای دریانوردی به نزد عربان و ترکان در قرن‌های پانزدهم و شانزدهم/ نهم و دهم ه‌"، "نوشته‌های جغرافیایی ترکی از قرن پانزدهم تا قرن نوزدهم/ نهم تا سیزدهم ه‌"، "مولفات جغرافیایی سوریه و اقطار و مجاور آن در قرن شانزدهم/ دهم ه‌"، "قرن هفدهم/ یازدهم ه‌ "و "قرن هجدهم/ دوازدهم ه‌".

کتاب با فهرست مفصل ماخذ مربوط به هر فصل، نشانه‌های اختصاری و فهرست اعلام به پایان می‌رسد .

تاریخ نوشته های جغرافیایی در جهان اسلامی

<h5><strong>ترجمه قرآن پاینده، ابوالقاسم</strong>
<strong>مشخصات کتاب:</strong>
عنوان قراردادی : قرآن. فارسی - عربی.
عنوان و نام پدیدآور : قرآن مجید/خط عثمان طه ؛ ترجمه ابوالقاسم پاینده.
مشخصات نشر : تهران: گوتنبرگ، ۱۳۸۴٫
مشخصات ظاهری : ۶۱۰ص.
شابک : ۹۶۴-۶۰۰۶-۹۹-X
یادداشت : صفحات روبرو، شماره صفحه مشابه دارند.
یادداشت : فارسی - عربی.
یادداشت : عنوان روی جلد: القرآن الکریم.
عنوان روی جلد : القرآن الکریم.
شناسه افزوده : پاینده، ابوالقاسم، ۱۲۸۷ - ۱۳۶۳٫ مترجم.
شناسه افزوده : طه، عثمان، خطاط.
رده بندی کنگره : BP59/66/پ۲ ۱۳۸۴
رده بندی دیویی : ۲۹۷/۱۴۱
شماره کتابشناسی ملی : ۱۰۴۱۲۳۳
<strong>عناوین اصلی کتاب شامل:</strong>
مقدمه مترجم؛ کتابهایی که در کار اینکه ترجمه از آن استفاده کرده ام ؛ و کتابهایی که برای تحریر مقدمه از آن کمک گرفته ام ؛ انگیزه نگارش؛ سوره فاتحه الکتاب ؛ سوره بقره ؛ سوره آل عمران در مدینه نازل شده ؛ سوره زنان، در مدینه نازل شده ؛ سوره مائده، در مدینه نازل شده ؛ سوره انعام، در مکه نازل شده ؛ سوره اعراف، در مکه نازل شده ؛ سوره انفال، در مدینه نازل شده ؛ سوره توبه، در مدینه نازل شده ؛ سوره یونس، در مکه نازل شده ؛ سوره هود، در مکه نازل شده است ؛ سوره یوسف، در مکه نازل شده ؛ سوره رعد، در مدینه نازل شده ؛ سوره ابراهیم، در مکه نازل شده ؛ سوره حجر، در مکه نازل شده ؛ سوره نحل، در مکه نازل شده ؛ سوره اسراء، در مکه نازل شده ؛ سوره کهف، در مکه نازل شده ؛ سوره مریم، در مکه نازل شده ؛ سوره طه، در مکه نازل شده ؛ سوره انبیا، در مکه نازل شده ؛ سوره حج، در مدینه نازل شده ؛ سوره مؤمنون، در مکه نازل شده ؛ سوره نور، در مدینه نازل شده ؛ سوره فرقان، در مکه نازل شده ؛ سوره شعرا، در مکه نازل شده ؛ سوره نمل، در مکه نازل شده ؛ سوره قصص، در مکه نازل شده ؛ سوره عنکبوت، در مکه نازل شده ؛ سوره روم، در مکه نازل شده ؛ سوره لقمان، در مکه نازل شده ؛ سوره سجده، در مکه نازل شده ؛ سوره احزاب، در مدینه نازل شد؛ سوره سبا، در مکه نازل شده ؛ سوره فاطر، در مدینه نازل شده ؛ سوره یس، در مکه نازل شده ؛ سوره صافات، در مکه نازل شده ؛ سوره صاد، در مکه نازل شده ؛ سوره زمر، در مکه نازل شد؛ سوره مؤمن، در مکه نازل شده ؛ سوره حم سجده، در مکه نازل شده ؛ سوره شوری، در مکه نازل شده ؛ سوره زخرف، در مکه نازل شده ؛ سوره دخان، در مکه نازل شده ؛ سوره جاثیه، در مکه نازل شده ؛ سوره احقاف، در مکه نازل شده ؛ سوره محمّد، در مدینه نازل شده ؛ سوره فتح، در مدینه نازل شده ؛ سوره حجرات، در مدینه نازل شده ؛ سوره قاف، در مکه نازل شده ؛ سوره ذاریات، در مکه نازل شده ؛ سوره طور، در مکه نازل شده ؛ سوره نجم، در مکه نازل شده ؛ سوره قمر، در مکه نازل شده ؛ سوره رحمان، در مدینه نازل شده ؛ سوره واقعه، در مکه نازل شده ؛ سوره حدید، در مدینه نازل شده ؛ سوره مجادله، در مدینه نازل شده ؛ سوره حشر، در میدنه نازل شده ؛ سوره ممتحنه، در مدینه نازل شده ؛ سوره صف، در مدینه نازل شده ؛ سوره جمعه، در مدینه نازل شده ؛ سوره منافقون، در مدینه نازل شده ؛ سوره تغابن، در مدینه نازل شده ؛ سوره طلاق، در مدینه نازل شده ؛ سوره تحریم، در مدینه نازل شده ؛ سوره ملک، در مکه نازل شده ؛ سوره قلم، در مکه نازل شده ؛ سوره حاقه، در مدینه نازل شده ؛ سوره معارج در مکه نازل شده ؛ سوره نوح، در مکه نازل شده ؛ سوره جن، در مکه نازل شده ؛ سوره مزمل، در مکه نازل شده ؛ سوره مدثر، در مکه نازل شده ؛ سوره قیامت، در مکه نازل شده ؛ سوره دهر، در مدینه نازل شده ؛ سوره مرسلات، در مکه نازل شده ؛ سوره نبأ، در مکه نازل شده ؛ سوره نازعات، در مکه نازل شده ؛ سوره عبس، در مکه نازل شده ؛ سوره تکویر، در مکه نازل شده ؛ سوره انفطار، در مکه نازل شده ؛ سوره مطففین، در مکه نازل شده ؛ سوره انشقاق، در مکه نازل شده؛ سوره بروج، در مکه نازل شده ؛ سوره طارق، در مکه نازل شده؛ سوره اعلی، در مکه نازل شده ؛ سوره غاشیه، در مکه نازل شده ؛ سوره فجر، در مکه نازل شده ؛ سوره بلد، در مکه نازل شده ؛ سوره شمس، در مکه نازل شده ؛ سوره لیل، در مکه نازل شده ؛ سوره ضحی، در مکه نازل شده ؛ سوره انشراح، در مکه نازل شده ؛ سوره تین، در مکه نازل شده ؛ سوره علق، در مکه نازل شده ؛ سوره قدر، در مکه نازل شده ؛ سوره بینه، در مکه نازل شده ؛ سوره زلزله، در مکه نازل شده ؛ سوره عادیات، در مکه نازل شده ؛ سوره قارعه، در مکه نازل شده ؛ سوره تکاثر، در مکه نازل شده ؛ سوره عصر، در مکه نازل شده ؛ سوره همزه، در مکه نازل شده ؛ سوره فیل، در مکه نازل شده ؛ سوره قریش، در مکه نازل شده ؛ سوره ماعون، در مکه نازل شده ؛ سوره کوثر، در مکه نازل شده ؛ سوره کافرون، در مکه نازل شده ؛ سوره نصر، در مکه نازل شده ؛ سوره لهب، در مکه نازل شده ؛ سوره اخلاص، در مکه نازل شده ؛ سوره فلق، در مکه نازل شده ؛ سوره ناس، در مکه نازل شده</h5>

ترجمه قرآن مجیدپاینده

<h5><strong>عنوان: نهج الفصاحه</strong></h5>
<h5>کتاب شریف «نهج الفصاحه» مجموعه ای از سخنان پیامبر اعظم ـ صلی اللّه علیه وآله ـ است که در سه بخش کلی تنظیم شده است؛ بخش اول به کلمات آن حضرت؛ بخش دوم خطبه ها و بخش سوم به مثل هایی که در کلام آن حضرت بوده، اختصاص یافته است. در بخش اول آن ۳۲۲۷ حدیث از پیامبر اعظم ـ صلی اللّه علیه وآله ـ، نقل شده است. جناب آقای ابوالقاسم پاینده گردآورنده و مترجم این کتاب، در پایان کتاب، فهرستی موضوعی را در ۴۷ صفحه تنظیم کرده است که استفاده از آن برای یافتن حدیث مورد نظر، سودمند است</h5>
<h5>معرفی اجمالی کتاب:</h5>
<h5>کتاب نهج الفصاحه، مشتمل بر روایات و کلمات حضرت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ می باشد. این کتاب در دو قسمت احادیث و خطبه ها، تنظیم شده است. علّت نام گذاری این مجموعه وزین به نهج الفصاحه به خاطر حدیث پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ است که فرموده اند: «انا افصح العرب» من فصیح ترین فرد عرب هستم. مؤلّف سخنان پیامبر را در موضوع فضیلت و اخلاق آورده و از آوردن احادیث فقهی و ... خودداری کرده است.
بعضی از کلمات این مجموعه در ردیف کلمات قصار علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ نقل شده و در بعضی موارد در مفهوم معنی و حتی لفظ شبیه هم می باشند. این توارد را مؤلّف چنین بیان می کند: «توارد بسیاری از کلمات و اخبار منتسب به علی ـ علیه السلام ـ با احادیث و کلمات پیامبر دیده می شود، که در گمان بعضی ها این نتیجه اشتباه راویان است . ولی حقیقت این است که تقارب و تشابه معنوی که میان محمّد و علی ـ علیهما السلام ـ وجود دارد، این تشابه را به وجود آورده است».
در این مجموعه گران سنگ ۳۲۲۷ حدیث و ۱۶ خطبه از پیامبر با مقدمه مفصل مؤلف در ۱۶۷ صفحه که در موضوع انگیزه نگارش نهج الفصاحه، علت نام گذاری، فصاحت پیامبر، تاریخ پیامبر و موضوعات دیگر به رشته تحریر درآمده است جمع آوری شده است. احادیث و خطبه ها به وسیله خود مؤلف به فارسی ترجمه و روبه روی احادیث در یک صفحه به چاپ رسیده است. به جهت مهارت و تبحّر ویژه مؤلّف ترجمه این مجموعه روان، ساده و زیبا صورت گرفته است. تاریخ نگارش کتاب سال ۱۳۲۴ شمسی بوده است.
وضعیت نشر:
کتاب حاضر، در یک جلد به زبان عربی و فارسی، به همّت سازمان انتشارات جاویدان در سال ۱۳۶۲ برای بار دوّم به چاپ رسیده است.</h5>
<h5>نهج الفصاحه در کنار نهج البلاغه، مجموعه ی نفیسی از توصیه های معلمان آفرینش و انسان های کامل است که مطالعه ی آنها و قرار دادن این دو به عنوان منابع زندگی در کنار کتاب الله و قرآن برای هر فرد مسلمان ضروری می نماید.</h5>
&nbsp;

&nbsp;

&nbsp;

&nbsp;

نهج الفصاحه

مروج الذّهب آخرین اثر مسعودی که حاصل یک عمر جهانگردی و مطالعه عمیق وی در حوزه اندیشه‌ها و رفتار اقوام مختلف می‌باشد، در سال ۳۳۲ هجری قمری توسط مولف تالیف گردیده و در سال ۳۳۶ هجری در آن تجدید نظر نموده. که نزد اروپائیان آوز قوی مسعودی نیز نامیده می‌شود، در ۱۳۲ باب تنظیم گشته و به دو بخش قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌شود. در بخش نخست به خلقت جهان و توصیف زمین و ذکر سرزمینها و دریاها و رودها و کوه‌ها پرداخته و همچنین سخن از تاریخ انبیا و اخبار ملتها اعم از یهودی، مسیحی، هندی، ایرانی، یونانی و رومی و عرب مطالبی عرضه داشته و در بخش دوم مطالبی از ولادت پیامبر اکرم، تاریخ بعثت و هجرت و خلفای راشدین، اموی و عباسی تا سال ۳۳۶ ه قمری مطرح نموده است.
ارزش علمی کتاب
مطالب مطرح شده در این کتاب، کتاب حاضر را در شمار یکی از کتابهای مهم تاریخی در آورده که توسط مورخ و جغرافیافیدان بزرگ شیعی تالیف شده، همچنین مروج الذهب از این جهت که شامل تاریخ ملل قدیم، از جمله ایرانیان است و اطلاعات دقیق و کمیابی از خصایص این اقوام به دست می‌دهد از منابع معتبر مطالعاتی شرقی از جمله ایران باستان و قرون اولیه اسلام می‌باشد و بر این اساس در نزد خاور شناسان از اعتبار ویژه‌ای بر خوردار می‌باشد.
<strong>عناوین اصلی کتاب شامل:</strong>
ذکر دوران معاویه بن ابی سفیان‌؛ ذکر روزگار یزید بن معاویه بن ابی سفیان‌؛ ذکر روزگار معاویه بن یزید بن معاویه و مروان بن حکم و مختار بن ابی عبید و عبد الله بن زبیر و شمه‌ای از اخبار و سیرت آنها و بعضی حوادثی که در روزگارشان بود

ترجمه مروج الذهب/ جلد ۱

ترجمه‌اى است به فارسى روان، به قلم ابوالقاسم پاینده از کتاب «التنبیه و الإشراف» تألیف ابوالحسن على بن حسین مسعودى.

ترتیب و چینش مطالب، بر اساس اصل کتاب بوده و فقط در ابتداى آن، مقدمه‌اى از مترجم افزوده شده است. در این مقدمه، ابتدا زندگى‌نامه مخصترى از مسعودى ارائه گردیده و در ادامه، از آثار او نام برده شده و در پایان، نکاتى پیرامون اصل کتاب، ذکر گردیده است.
<p dir="RTL">کتابی در جغرافیا و تاریخ و نجوم به زبان عربی نوشته علی بن حسین مسعودی. این کتاب، حاوی خلاصه ای از اطلاعات همه کتابهای او و تحلیل آنها و مطالبی که یادآور «تنبیه» و منظری برای تألیفات و آثار قبلی نویسنده کتاب و متضمن مباحث تازه و تکمیلی می باشد. از نظر تاریخ علوم و ادیان نیز، اهمیت دارد و شامل مباحثی در فلسفه، نجوم، ادیان قدیم، عقاید، پزشکی و بعضی از آداب و رسوم رایج نزد اقوام و مذاهب است. التنبیه و الاشراف یکی از کتابهای مهم تاریخی است که در نیمه اول قرن چهارم هجری تالیف شده است مسعودی جهانگردی تیز بین و مورخ چیره دست حاصل مطالعات و نتیجه گیری جهانگردی خودرا همراه با تعمقی که در شیوه تفکر و زندگی اقوام کرده در این کتاب به رشته تحریر در آورده است کتاب التنبیه والاشراف از این جهت که شامل روایات داستان های ملل قدیم است از منابع معتبر تاریخ و اساطیر سلف به شمار می رود و اعتبار و حرمتی به سزادارد و از مهم ترین منابع تاریخ ایران باستان خاصه ایران دوره ساسانی و همچنین تاریخ صدر اسلام و قرون اولیه اسلامی محسوب  می شود.</p>

ترجمه التنبیه و الإشراف

<strong>تاریخ‌ نوشته‌هاى جغرافیایى در جهان اسلامى،</strong> ترجمه فارسی یکى از آثار پژوهشى معتبر ایگناتى یولیانوویچ کراچکوفسکى(متوفاى ۱۹۵۱م) است که اصل آن به زبان روسى چاپ شده است. او در این کتاب شرح احوال و آثار جغرافى‌نگاران عهد اسلامى را ارائه و تحلیل مى‌کند. این اثر، مى‌تواند مورد استفاده نویسندگان تاریخ ادبیات و جغرافیا و تاریخ تمدن قرار گیرد.

ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه مؤلف، پیش‌گفتار و دو بخش و ۲۴ فصل است که ۱۶ فصل آن در بخش اول و ما بقى در فصل دوم کتاب آمده است. هدف این کتاب، ارائه طرحى کلى از تکامل نوشته‌هاى جغرافیایى و شخصیت‌ها و تألیفات آنان در حدودى است که تحقیقات معاصر بدان رسیده است. هم‌چنین در صدد است تا کمک لازم را به‌صورت یک مرجع ابتدایى براى مطالب مختلفى که از آن بحث مى‌شود، فراهم آورد.

گزارش محتوا
نویسنده، در مقدمه اثر با اشاره به روش خود در نگارش کتاب، مى‌نویسد: «با وجود آنکه در ضمن گفت‌وگو از آثار ادبى رابطه آنها را با علم جغرافیا و تاریخ اکتشافات جغرافیایى منظور داشته‌ایم و در عرضه عمومى مطالب نقش تکامل فرهنگ اسلامى را از نظر دور نداشته‌ایم، روش عمومى ما روش زبان‌شناختى است؛ یعنى بیش از هر چیز به گفت‌وگو درباره طبیعت پدیده‌هاى ادبى جغرافیایى و تکامل آن توجه کرده‌ایم».

او لازم مى‌داند که دلیل طرح نوشته‌هاى جغرافیایى غیر عربى را نیز توضیح دهد: «براى آنکه نقش نوشته‌هاى جغرافیایى اسلامى در شرق و غرب روشن شود، لازم آمد، علاوه بر بحث درباره آثار جغرافیایى عربى، دو فصل مستقل به نوشته‌هاى جغرافیایى فارسی و ترکى اختصاص دهم و از انتقال میراث فرهنگى در زمینه جغرافیا به اروپاى غربى سخن بگویم». پس از آن نیز به جایگاه جغرافیا نزد جغرافى‌دانان مسلمان پیش از پیدایش نخستین کتاب‌هاى جغرافیایى اشاره مى‌کند.

نویسنده، در فصول مختلف کتاب، به طرح‌ریزى تکامل نوشته‌هاى تاریخى پرداخته که خلاصه‌اى از آن ارائه مى‌شود:

در ابتداى کتاب، نویسنده، با اشاره به پیشینه علم جغرافیا در میان اعراب جاهلى تأکید مى‌کند که نمى‌توان انتظار داشت که بدویان جاهلیت نیروى دریافت جغرافیایى داشته باشند، ولى دقت ملاحظه آنان درباره پدیده‌هاى طبیعى اطراف از طبیعت زندگیشان مایه مى‌گیرد. بدویان معمولاً مایه فراوانى از تجربیات مستقیم در مورد جغرافیاى نجومى دارند. او شواهدى بر این مطلب ارائه مى‌کند.

مستشرقان غیر مسلمان در مواجهه با قرآن کریم و روایات، همواره با مشکلاتى روبه‌رو بوده‌اند که آنها را به برداشت‌هایى غیر واقعى کشانده است. در صفحه ۳۳ کتاب چنین مى‌خوانیم: «مسائل جغرافیایى در قرآن به‌طور کلى کم است، به‌علاوه، همیشه نمودار مایه خالص عربى نیست و... و چیزى که به‌ویژه تحلیل مایه‌هاى موجود را دشوار مى‌کند این است که معنى قصه‌هاى قرآن حتى براى[حضرت] محمد[ص] همیشه روشن نبوده است، چنان‌که در موارد مکرر از متن قرآن، به وضوح معلوم مى‌شود که[حضرت] محمد[ص] به عبارت‌هاى پیچیده و سبک ‌هاى مبهم سخن گفته است».

مترجم کتاب، در توضیح عبارات فوق مى‌نویسد: «معلوم نیست مؤلف به کدام ابهام و روشن نبودن اشاره مى‌کند. آیات قرآن، در این باره کاملاً روشن است. گویا این‌گونه مؤلفان، چون زبان عربى زبان مادریشان نیست و آن را درست فرانمى‌گیرند، دچار ابهام و اشکال مى‌شوند.»

نویسنده، سپس، به تشریح تکامل علم جغرافیا در قالب عربى پرداخته و در مقام پاسخ به این دو سؤال برمى‌آید:

چرا جغرافیاى علمى اسلامى فقط در دوران عباسى؛ یعنى در نیمه دوم قرن دوم هجرى به وجود آمد؟
با وجود اینکه امویان به گهواره قدیم تمدن یونانى؛ یعنى انطاکیه و اسکندریه که در آن‌جا سریانیان نقش واسطه را داشتند، نزدیک ‌تر بودند، چرا در آغاز کار حاملان جغرافیاى علمى، غالباً ً ایرانى بودند؟
پیش از قرن سوم هجرى، مؤلفات جغرافیایى مستقل وجود نداشت، بلکه گاه و بى‌گاه به اطلاعات پراکنده جغرافیایى از آن دوران برمى‌خوریم که در متون لغوى یا در سفرنامه‌هاى خیالى به جا مانده است. قرن سوم هجرى به‌حق دوران نوآورى بود، زیرا در اثناى آن از یک سو آشنایى با مؤلفات بطلمیوس صورت گرفت و به دنبال آن ترجمه‌هایى پدید آمد که رشته جغرافیاى علمى با آن آغاز مى‌شد و از سوى دیگر، نمونه‌هاى گوناگون جغرافیاى توصیفى به وجود آمد و نزدیک به پایان همین قرن مدخل‌هاى جغرافیایى پدید آمد که بعضى براى نویسندگان دیوان و بعضى دیگر براى اهل ادب فراهم شده بود. نیز سفرنامه‌ها، گوناگون شد که بر برخى واقع‌گرایى چیره بود و بعضى دیگر رنگ افسانه داشت.

در قرن چهارم با پیدایش مکتب جغرافیاى اسلامى که به توصیف «مسالک و ممالک» اهمیت خاص مى‌داد و با اطلس اسلام؛ یعنى بهترین نمونه‌هاى ترسیم نقشه‌هاى جغرافیایى، ارتباط نزدیک داشت، نوشته‌هاى جغرافیایى به اوج رسید. تألیف متون ساده و قابل فهم عامه رواج یافت و در عین حال براى جواب‌گویى به نیازهاى گروه روشن‌فکر، توجه به مسائل فنى بیشتر شد. سفرنامه‌ها نیز رنگ دیگر گرفت و مطالب آن‌ها متنوع‌تر شد. به‌طور کلى مى‌توان گفت که در قرن دهم، نمونه‌ها و رشته‌هاى مذکور در مؤلفات جغرافیایى رسوخ یافت.

از قرن پنجم هجرى به بعد و به‌خصوص در قرن ششم، منابعى دیگر به مؤلفات جغرافیایى افزوده شد؛ یعنى فرهنگ‌هاى جغرافیایى و توصیف فراگیر جهان از آسمان و زمین که گونه‌اى از کیهان‌نگارى و در نوع خود منحصر به فرد است.

در دایرهالمعارف‌ها و فرهنگ‌نامه‌هایى که به دوران ممالیک در مصر تألیف شده، جغرافیا مقامى خاص دارد؛ تا آن‌جا که گاه اثر آن در همه کتاب نمودار است. بدین‌سان دوران نوآفرینى در ادبیات جغرافیایى اسلامى به سر مى‌رسد و پس از آن، دوران رکود است که چیز تازه‌اى به وجود نیامده، بلکه به تقلید نمونه‌هاى سابق بسنده کرده‌اند و گاه، براى هم‌آهنگى با مقتضیات زمان، تغییراتى در آن داده‌اند. با وجود این، حتى به دوران تسلط ترکان بر جهان اسلام، این‌گونه نوشته‌ها از لحاظ مقدار نقصان نیافته است.

ابوالقاسم پاینده در سال ۱۲۹۰ ش در نجف آباد به دنیا آمد

تحصیلات مقدماتی را در نجف آباد، و صرف و نحو عربی و فقه اسلامی و فلسفه را در اصفهان، مدرسه جده بزرگ آموخت. دارای هوش و حافظهٔ فوق‌العاده‌ای بود. زیاد می‌خواند، هرچه را می‌خواند به خاطر می‌سپرد و به‌موقع استفاده می‌کرد. این هم دلیل دیگری بود برای موفقیت در کار روزنامه نویسی.

ابوالقاسم پاینده کار مطبوعاتی را از سال ۱۳۰۸ در روزنامهٔ عرفان اصفهان آغاز کردکه به مدیری احمد عرفان منتشر می‌شد و از بهترین روزنامه‌های شهرستان‌ها در زمان خودش بود. در سال ۱۳۱۱ به تهران رفت و در روزنامه‌های شفق سرخ علی دشتی و ایران زین العابدین رهنما به کار پرداخت. در همان زمان در وزارت پست و تلگراف و تلفن هم استخدام شد، اما چون این کار به مذاقش خوش نمی‌آمد، خود را به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه (آموزش و پرورش امروزی) منتقل کرد.

پاینده چندی هم سردبیر مجلهٔ تعلیم و تربیت بود تا اینکه در سال ۱۳۲۱ مجله صبا را تأسیس کرد و آن را در زمره یکی از موفق‌ترین نشریات در تاریخ مطبوعات ایران ثبت کرد. پاینده در اسفند ۱۳۲۶ رئیس رادیو شد. در سال ۱۳۲۸ عضو دوره دوم مجلس مؤسسان قانون اساسی و دوره‌های بیست و یکم و بیست و دوم مجلس شورای ملی، نماینده نجف‌آباد بود. او در سال ۱۳۴۴، نماینده ایران در کنفرانس اسلامی مکه بود.

ابوالقاسم پاینده در سال ۱۳۳۶ ترجمه روان قرآن کریم به زبان فارسی را منتشر کرد که نقطه عطفی در ترجمه‌های معاصر قرآن است و هم‌چنان موفق و ممتاز به‌شمار می‌آید و می‌توان آن را مهم‌ترین اثر پاینده نامید. علامه امینی نویسنده کتاب الغدیر در نامه‌ای به پاینده در مورد این ترجمه نوشت: «آنچه سرمایه خیر دنیا و آخرت شماست، این صحایف است و بس. زحمتی که باید برای آن ارزشی فوق‌العاده قائل شد و تقدیر و ستایش کرد و افتخار نمود، این قدم برجسته‌ای است که در راه ترجمه قرآن عظیم برداشته‌اید و الحق خوب از عهده برآمده‌اید. آفرین بر آن خامه شیوا و بیان رسا و شیرین».

ایشان در طول زندگی خود کتب بسیاری را تالیف نمودهاند که به  برخی از آنها اشاره میکنیم :

رده کشان جوزان

دکتر ریش

ظلمات عدالت

گردآوری و ترجمهٔ نهج‌الفصاحه

ترجمهٔ قرآن

کتاب املاء یا دستور نوشتن

ترجمهٔ زندگانی محمد

ابوالقاسم پاینده

Born:

Death:

ابوالقاسم پاینده

Author Books