معرفى کتاب‏
مؤلف:محمد کاظم شاکر کتاب پیرامون مبانى و روشهاى تفسیرى نوشته شده است و مطالب‏ آن در دو بخش:«مبانى تفسیرى»و«روش‏هاى تفسیرى»ارائه گردید. در قسمت اول تعریف تفسیر و تاویل و بیان اقسام آن،و در بخش دوم‏ تفسیر قرآن در عصر پیامبر(ص)،صحابه،تابعین و روش تفسیرى اهل بیت(ع)توضیح داده شده‏ آنچه که در این کتاب داراى اهمیت مى‏باشد بخش اول مى‏باشد که پیرامون مبانى تفسیرى است‏ مؤلف محترم براى توضیح این مطلب،در ابتداء اصطلاحات مربوط به مبانى‏ و روش‏هاى تفسیرى و معیارهاى تفسیر معتبر را شرح و آنگاه مبانى‏ نهم قرآن را در سه قسمت:زبان قرآن،ظاهر و باطن قرآن(رابطهء آنها)و رابطهء لفظ و معنا را بیان مى‏نمایند. این کتاب از آن جهت که بین روشهاى تفسیر و مبانى تفسیر قرآن تفکیک نموده‏ در نوع خود کم نظیر،و از طرف دیگر مطالب آن از نظر علمى داراى قوت مى‏باشد.
ساختار کتاب:
کتاب به صورت درسى و در پانزده درس تهیه شده است و مطالب‏ آن به طور کلى شامل سه بخش مى‏باشد که فهرست آن به قرار زیر است‏ بخش اول:کلیات(از درس اول تا پنجم)شامل: درس اول:معنا شناسى«تفسیر»و«تاویل»شامل: مقدمه/تفسیر در لغت/کار برد واژهء«تفسیر»در قرآن/تفسیر در اصطلاح/تاویل در لغت‏ /کاربرد واژهء تاویل در قرآن/تاویل از دیدگاه برخى صاحب‏نظران/تاویل در اصطلاح/ رابطهء منطقى بین تفسیر و تاویل‏ درس دوم:اصطلاح شناسى مبانى و روش‏هاى تفسیرى شامل‏ مقدمه/مبانى تفسیر قرآن/اصول تفسیر/قواعد تفسیر/روشها و گرایشهاى تفسیرى‏ درس سوم:نیاز به تفسیر شامل: مقدمه/نیاز به تفسیر ذاتى یا عرضى/دفع اشکال/خلاصه و نتیجه‏گیرى‏ درس چهارم:جواز تفسیر شامل: مقدمه/ادلهء موافقان و مخالفان تفسیر اجتهادى/خلاصه و نتیجه‏گیرى‏ درس پنجم:معیارهاى تفسیر معتبر شامل: مقدمه/ضوابط سنجش تفاسیر/ارتباط منطقى و زبان شناختى با الفاظ بخش دوم:مبانى نهم قرآن(از درس ششم تا دهم). درس ششم:زبان قرآن شامل: مقدمه/بیان اصطلاحات/ویژگى‏هاى زبان قرآن/خلاصه و نتیجه‏گیرى‏درس هفتم:ظاهر و باطن قرآن و مبانى فهم آن شامل: روایات ظاهر و باطن و معنا شناسى اصطلاحات‏ درس هشتم:تفسیر باطن و مبانى فهم آن شامل: رویکردهاى مختلف در مورد تفسیر باطن قرآن‏ درس نهم:فرآیند ظهور معانى از الفاظ قرآن شامل: مقدمه/اقسام لفظ از نظر ظهور و خفا/خلاصه و نتیجه‏گیرى‏ درس دهم:عوامل مؤثر در فهم قرآن شامل: مقدمه/فهم قرآن در گرو«دانش»و«اندیشه»/دانش‏هاى لازم در فهم قرآن/تدبر در قرآن‏ بخش سوم:تفسیر قرآن در عصر پیامبر(ص)،صحابه،تابعین و اهل بیت(ع)(از درس‏ دوازدهم تا پانزدهم) درس یازدهم:تفسیر پیامبر اکرم(ص)شامل‏ مقدمه/نیاز مسلمانان عصر نزول به تفسیر قرآن/میزان تفسیر نبوى و اقسام آن‏ نمونه‏هایى از تفسیر نبوى/محدودیت‏هاى تفسیر نبوى و علل آن/خلاصه و نتیجه‏گیرى‏ درس دوازدهم:تفسیر صحابه شامل: مقدمه/صحابیان مفسر/ویژگى‏ها و مشخصات تفسیر صحابه‏ ارزش و اعتبار تفسیر صحابه/اسرائیلیات در تفسیر صحابه/خلاصه و نتیجه‏گیرى‏ درس سیزدهم:تفسیر تابعین شامل: مقدمه/مفسران معروف در عصر تابعین/ویژگى‏هاى تفسیر تابعین/خلاصه و نتیجه‏گیرى‏ درس چهاردهم:تفسیر اهل بیت(ع)(قسمت اول:مبانى،روش،و ارزش)شامل: مقدمه/اصول و مبانى تفسیر اهل بیت(ع)/روش شناسى تفسیر اهل بیت(ع)/ارزش و اعتبار تفسیر اهل بیت‏ درس پانزدهم:تفسیر اهل بیت(ع)(قسمت دوم:مرورى بر روایات تفسیرى)شامل: مقدمه/اقسام روایات مأثور در تفسیر/روایات جرى و تطبیق‏
ویژگى‏ها
١-کتاب به صورت درس نامه تهیه شده و لذا مطالب را در محدودهء دو واحد درسى بیان نموده‏اند. ٢-در پایان هر درس عنوان«خلاصه و نتیجه»وجود دارد که مطالب را بصورت‏ خلاصه بیان مى‏نماید. ٣-در ابتداى هر درس عنوان«مقدمه»وجود دارد که پیرامون موضوع مطرح شده، توضیحات مختصرى ارائه مى‏نمایند. ۴-در پایان هر درس عنوان«پرسش‏هاى درس»وجود دارد که سئوالاتى از درس ارائه شده مطرح مى‏نمایند و در ادامهء آن چند سئوال تحقیقى خواسته شده‏ ۵-در پایان هر درس منابعى را که مربوط به درس مى‏باشد جهت مطالعه معرفى مى‏نمایند ٧-مهمترین بحث کتاب،درس اول بین معنا شناسى«تفسیر»و«تاویل» مى‏باشد که در آن پس از تعریف تاویل و تفسیر،اقسام تاویل را(در شش قسم) با استفاده از آیات قرآن توضیح مى‏دهند ٨-بخش دوم«مبانى فهم قرآن»در این بخش از مبانى فهم قرآن بحث نموده و آنرا در سه قسم:زبان قرآن،ظاهر و باطن قرآن،و تفسیر باطن قرآن تقسیم‏ نموده است‏ ٩-درس ششم:در این درس پیرامون زبان قرآن به خوبى بحث و زوایاى مساله را مطرح نموده و نتیجه مى‏گیرد که زبان قرآن دو لایه(ظاهر و باطن)دارد.١٠-درس سوم:در این درس پس از بحث از:بیان بودن قرآن و نیاز قرآن به تفسیر بیان مى‏کنند که«بیان بودن»قرآن غیر از عامیانه بودن است‏ ١١-درس پنجم در این درس پیرامون تفسیر معتبر سخن گفته و دو معیار که یکى: ارتباط منطقى و زبان شناختى الفاظ قرآن است و دیگرى:معتبر بودن منابع است‏ را ذکر و براى هر کدام شاخه‏هاى متعددى بیان نموده است‏ ١٢-درس دهم-در این درس عوامل مؤثر در فهم قرآن را بیان کرده مى‏گوید فهم‏ قرآن در گرو دو چیز یعنى«دانش»و دیگرى«اندیشه»مى‏باشد ١٣-درس چهاردهم:در این درس پیرامون تفسیر اهل بیت(ع)سخن گفته در ابتدا،مبانى‏ و روش‏هاى تفسیرى اهل بیت(ع)را توضیح داده و در پایان ارزش و اعتبار تفسیر آن بزرگواران را ذکر مى‏نمایند ١۴-درس چهارم:در این درس پیرامون تفسیر اجتهادى سخن مى‏گوید که پس از ذکر ادلهء موافقین و مخالفین نتیجه مى‏گیرند که:ادلهء مخالفین در نفى تفسیر اجتهادى‏ صراحت ندارند همانطوریکه ادلهء موافقان بر این صراحت ندارد که‏ غیر معصوم مى‏تواند در همهء آیات به مراد واقعى(خدا)برسد و لذا آنچه مى‏توان نتیجه گرفت این است که تفسیر باید متکى به علم باشد

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

مبانی و روشهای تفسیری

«وقف« و «ابتدا« از فنون مهم قرائت قرآن است، همان‏طور که امیربیان على (ع) آن را یکى از دو رکن ترتیل قرآن دانسته‏اند. قارى قرآن با شناخت این فن، جاى وقف و ابتدا را در آیات قرآن مى‏شناسد و با توقف و ابتداى بجا، باعث تقطیع و تغییر معانى قرآن نمى‏شود. این فن تاکنون مورد توجه قرار نگرفته و کتاب‏هاى مستقلى در این‏باره نوشته نشده است. کتاب حاضر که به منظور جبران این خلأ نگاشته شده است در پانزده درس، به موضوعاتى چون: «اقسام وقف«، «موارد وقف حسن و قبیح«، «اقسام وقف سجاوندى و ابتدا« مى‏پردازد.

قواعد وقف و ابتدا در قرائت قرآن کریم

اثر دکتر محمد کاظم شاکر، پیرامون معناشناسی و روش تأویل آیات در سه حوزه روایی، باطنی و اصولی نوشته شده است.

مؤلف که یکى از قرآن پژوهان معاصر مى‌باشد و در زمینۀ علوم قرآن تألیفات فراوانى دارد، در این کتاب مسالۀ تاویل را از زوایاى مختلف مورد بررسى قرار داده است.وى در فصل اول کتاب پس از تعریف تاویل به سیر تحول آن در آیات و روایات پرداخته و رابطۀ بین تاویل و تفسیر را شرح مى‌دهد.در فصل دوم به توضیح معناى تاویل، تنزیل و تفسیر در اخبار پرداخته رابطۀ بین این واژه‌ها را بررسى مى‌کند.در فصل سوم عوامل مؤثر در فهم تاویل قرآن را بیان و آگاهان به تاویل که پیامبر(ص) و ائمه(ع)مى‌باشند، را ذکر مى‌نماید.

در فصل چهارم مسالۀ جرى و تطبیق قرآن بر اهل‌بیت(ع) را مورد بررسى قرار داده اخبارى که در روایات تفسیرى وجود دارد دسته بندى نموده مى‌گوید تطبیق دو قسم است تطبیق صحیح و مقبول و تطبیق باطل و غیر مقبول و دربارۀ هر کدام روایاتى را ذکر مى‌نماید.

در فصل پنجم تاویل قرآن در مذهب باطنیه را شرح داده نمونه‌هاى از تاویلات آنان را ذکر و در پایان دیدگاه آنان را نقد و بررسى مى‌کند.

در حقیقت مطالب کتاب را مى‌توان به دو قسمت بحث مفهومى و مصداقى تقسیم نمود یعنى در ابتدا مفهوم تاویل شرح داده شده و در ادامه مصادیق تاویل را بررسى نموده‌اند و با استفاده از آیات و روایات روش تاویل را نیز شرح داده‌اند.

وى براى فهم تاویل قرآن شرائطى را قائل است و مى‌گوید تا دانش‌هاى لازم براى تاویل قرآن وجود نداشته باشد نمى‌توان قرآن را تاویل نمود و از آنجا که‌پیامبر(ص) و امامان علیهم‌السلام داراى دانش لازم براى تاویل قرآن مى‌باشند، لذا تاویل تمام قرآن اختصاص به آنها دارد، گر چه انسه‌گانهاى دیگر نسبت به علومى که دارند مى‌توانند از دانش تاویل قرآن بهره‌مند باشند، ولى تاویل آنها ناقص مى‌باشد.

وى مصحف حضرت على(ع) را یکى از منابع مهم تاویل قرآن مى‌داند که توسط ائمۀ(ع) تاویلاتى از آن پیرامون قرآن نقل شده است.

روش های تاویل قرآن

زبان دین از مهم ترین مسائل جدید کلامى و زبان شناختى است که مورد توجه فیلسوفان و مفسران گذشته نیز بوده است. مسئله ى زبان دین، از ساحت هاى گوناگون قابل بررسى است; یک ساحت آن به باطن و تأویل قرآن ارتباط دارد. پرسش اصلى در این ساحت این است که آیا آیات قرآن علاوه بر معانى ظاهرى، از معانى باطنى و تأویلى نیز برخوردارند؟ و اصولاً مراد از معانى باطنى و تأویلى چیست؟ و آیا دلایل قرآنى بر معانى باطنى و تأویلى وجود دارد یا خیر؟ آیا معانى باطنى و تأویلى از مختصات قرآن است، یا هر متنِ نوشتارى از این ویژگى برخوردار است؟ معیار تشخیص این گونه معانى چیست؟ آیا غیر از پیشوایان دین و کارشناسان دینى، دیگران نیز مى توانند به معانى باطنى و تأویلى دست یابند؟ مرادِ امامان معصوم از ظاهر و باطن و حد و مطلع و هفت بطن یا هفتاد بطن در روایات چیست؟ چه تفاوتى میان تفسیر و تأویل، وجود دارد؟ آیا معناى باطنى یا تأویلى، الزاماً غیر معناى سازگار با قواعد ادبى است؟ این ها نمونه اى است از پرسش هایى که در این نوشتار به آنها پاسخ داده شده است. از برخى آیات قرآن و روایات صحیحه کاملاً به دست مى آید که قرآن کریم علاوه بر معانى ظاهرى، داراى معانى باطنى و تأویلى است معانیى که تنها با تسلّط به معانى لغوى الفاظ و قواعد و ادبیات عربى به دست نمى آید، بلکه در کسب آنها باید به مخاطبان اصلى قرآن، یعنى ائمه اطهار(علیهم السلام)مراجعه کرد و معانى فراتر از مدلول هاى عرفى آیات را از آنها دریافت نمود. شایان ذکر است که منطق فهم قرآن و دریافت مقصود خداوند متعال، به مباحث زبان شناختى و به ویژه، مباحث مربوط به تأویل قرآن بستگى تام دارد; و این نوشتار، تا حدودى، هدف مذکور را تأمین مى کند.

باطن و تاویل قرآن

محمدکاظم شاکر (متولد ۱۳۴۲-میبد یزد)، دارای دکتری از دانشگاه تربیت مدرس در رشته علوم قرآن و حدیث، استاد تمام گروه قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی، سردبیر مجله علمی- پژوهشی کتاب قیم دانشگاه یزد

ولادت
در سال ۱۳۴۲ش، در خانواده‌اى مذهبى و دوستدار اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) در میبد یزد به دنیا آمد.

تحصیلات
ایشان تحصیلات ابتدایى تا پایان متوسطه را در زادگاه خویش با موفقیت سپرى کرد. پس از آن تحصیلات خود را در مقطع کارشناسى در رشته الهیات و معارف اسلامى در مدرسه عالى شهید مطهرى ادامه داد. پس از آن در حوزه علمیه قم به تحصیل دروس حوزوى پرداخت. هم‌زمان در کنار تحصیلات حوزوى در سال‌هاى ۱۳۶۷ و ۱۳۶۸ در دوره کارشناسى ارشد الهیات با گرایش علوم قرآن و حدیث در دانشگاه تهران پذیرفته شد و در سال ۱۳۶۹ به‌عنوان فارغ‌التحصیل ممتاز دانشگاه تهران انتخاب شد. در همان سال در مقطع دکترى علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس پذیرفته شد و در سال ۱۳۷۴ از رساله دکترى خود با عنوان «رابطه الفاظ قرآن با تأویلات» دفاع کرد.

فعالیتها
از سال ۱۳۷۵ تاکنون به‌عنوان عضو هیئت علمى دانشگاه قم در گروه آموزشى علوم قرآن و حدیث مشغول خدمت مى‌باشد. در این سال‌ها در مسئولیت‌هاى مدیریت تحصیلات تکمیلى، مدیریت گروه علوم قرآن و حدیث و مدیر مسئولى و سردبیرى مجله پژوهش‌هاى علوم انسانى دانشگاه قم خدمت کرده‌است. در فاصله سال‌هاى ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰، معاون آموزشى و دانشجویى دانشکده غیر انتفاعى اصول‌الدین با ریاست علامه سید مرتضى عسکرى بوده است.

در سال ۱۳۸۱ به‌عنوان فرصت مطالعاتى به دانشگاه ولز در کشور بریتانیا سفر کرد که به مدت نزدیک به یک سال در آنجا درباره «روش‌شناسى تفسیر قرآن و کتاب مقدس» به پژوهش پرداخت. در تابستان ۱۳۸۴ نیز به دعوت دانشگاه تورنتو به ادامه تحقیق در همین موضوع پرداخت. از ایشان تاکنون ده‌ها جلد کتاب و مقاله علمى منتشر شده است. تاکنون در کنفرانس‌هاى بین‌المللى متعددى در کشورهاى انگلستان، کانادا و مالزى شرکت داشته و به ارائه مقاله پرداخته است. وى هم‌اکنون مدیر گروه تفسیر اثرى و گروه مدرسى معارف اسلامى با گرایش قرآن و متون اسلامى در دانشکده علوم حدیث مى‌باشد. از وى ده‌ها مقاله در نشریات علمى - پژوهشى منتشر شده است.

آثار
مبانى و روش‌هاى تفسیرى؛
روش‌هاى تأویل قرآن؛
قواعد وقف و ابتدا در قرائت قرآن؛
فقر و غنا در قرآن و حدیث؛
باطن و تأویل قرآن؛
قرآن در آینه پژوهش؛
کتاب مقدس چیست؟ (ترجمه، تحقیق و نقد).

https://fa.wikinoor.ir/

Born

Death

محمدکاظم شاکر

محمدکاظم شاکر

Born:

محمدکاظم شاکر

Author Books