عید در فرهنگ اسلامی

نویسنده: سید عباس رفیعی پور علوی به بهانه عید نوروز و یکصدومین سال تولد حضرت امام خمینی(ره)مطالبی پیرامون موضوع فوق، تقدیم خوانندگان گرامی می شود: واژه «عید» در اصل از فعل عاد(عود)یعود است و برای آن معانی مختلفی گفته اند: از جمله «خوی گرفته » ، «روزفراهم آمدن قوم » و «هر روز که در آن، انجمن یا تذکار فضیلتمند یاحادثه بزرگی باشد.» گویند از آن رو به این نام خوانده شده است که هر سال شادی نوینی باز آرد. و برخی برآن هستند که اصل واژه «عید» از «عادت » است. زیرا آنان(قوم)و فامیل و خانواده ها برگرد آمدن دورهم در آن روزعادت کرده اند. در لغتنامه تاج العروس درباره عید آورده است: عید در نزدعرب، زمانی است که در آن شادی ها و یا اندوه ها، باز می گردد وتکرار می شود. و در فرهنگ معین در این باره آمده است: عید، روز مبارکی است که در آن مردم جشن می گیرند و شادی می کنند و در این روز به همدیگر عیدی می دهند از قبیل هدیه، پول، خلعت. واژه عید در قرآن واژه عید در قرآن فقط یک بار آمده است. (اللهم انزل علینا مائده من السماء تکون لنا عیدا لاولنا وآخرنا و آیه منک) خدایا! نازل کن برای ما مائده ای از آسمان که برای اولین وآخرین از ما عید باشد و نشانه ای از تو. در تفسیر این آیه آمده است: عید در لغت از ماده عود به معنی بازگشت است. به روزهایی که مشکلات از قوم و جمعیتی برطرف می شودو بازگشت به پیروزی ها و راحتی های نخستین می کنند، عید گفته می شود. و در اعیاد اسلامی به مناسبت این که در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان باز می گردد و آلودگی ها که برخلاف فطرت است از میان می رود «عید» گفته شده است و از آنجا که روز نزول مائده، روز بازگشت به پیروزی و پاکی و ایمان به خدا بوده است;حضرت مسیح(ع)آن را «عید» نامیده است. عید از منظر حضرت علی(ع) عید از نظر علی(ع)این است که: هر روزی که در آن روز، معصیت خدا نشود و گناهی انجام نگیرد، آن روز را عید خوانده است. «کل یوم لا یعصی الله تعالی فیه فهو یوم عید» واین فرمایش امیرمومنان(ع)اشاره به این موضوع دارد که روزترک گناه، روز پیروزی و پاکی و بازگشت به فطرت نخستین است. از سوید بن عفله نقل شده است که گفت: در روز عید برامیرالمومنین(ع)وارد شدم و دیدم که نزد حضرت نان گندم و خطیفه(نان شیرمال)و ملبنه(حلوا شکری)است. پس به آن حضرت عرض کردم: روز عید و خطیفه؟! حضرت فرمود: «انما هذا لمن عید من غفرله » ; این عید کسی است که آمرزیده شده است. در خبر است: چیزی به رسم هدیه نوروزی خدمت امیرالمومنین(ع)تقدیم شد، حضرت پرسید: این چیست؟ عرض کردند: یاامیرالمومنین! امروز نوروز است. فرمود: هر روز را برای مانوروز سازید. عید نوروز از منظر امام صادق(ع) امام صادق(ع)به یکی از اصحابش به نام معلی بن خنیس در باره عید نوروز فرمود: «ان یوم النیروز هوالیوم الذی اخذ فیه النبی(ص)لامیرالمومنین(ع)العهد بغدیرخم... و هوالیوم الذی ظفرفیه باهل النهروان... و هوالیوم الذی یظفرفیه قائمنا اهل البیت » نوروز، روزی است که پیامبراکرم(ص)در غدیرخم برای ولایت امیرالمومنین(ع)از مردم پیمان گرفت; روزی است که آن حضرت برخوراج نهروان پیروز شد و روزی است که قائم ما اهل بیت(علیهم السلام)ظهور خواهد کرد. امام کاظم(ع)وجلوس عید نوروز از آنجایی که عید نوروز ریشه در سنتهای ما ایرانی ها دارد واین موضوع به زمانهای بسیار دور برمی گردد، پس از اسلام، بنا به نوشته مورخین، با اندک تغییراتی که در آن به عمل آمده است،تاکنون در بین ایرانیان جاودانه است، بنابراین در صدر اسلام ایرانی هایی که در مرکز خلافت به سر می بردند، طبق سنت ملی شان به این عید پای بند بودند و هدایای نوروزی را برای سلاطین خودمی بردند. پس ازامویان، عباسیان مورد توجه بعضی از مردم بودند وایرانی ها با مراجعه به دربار آنها، هدایایی را به آنها تقدیم می کردند. در بحارالانوار روایت ذیل آمده است: «ان المنصور تقدم الی موسی بن جعفر(ع)بالجلوس للتهنیه فی یوم النیروز و قبض ما یحمل الیه...» منصور دومین خلیفه عباسی به امام کاظم(ع)پیشنهاد کرد عیدنوروز جلوس نماید تا مردم نوروز را به او تبریک گویند و هدایای آنها را دریافت نماید... و امام(ع)با اکراه پذیرفت. بنابراین عید نوروز مانند بسیاری از سنتهای ملی که با شئون اسلامی مخالفتی نداشته است، پس از اسلام درمیان ایرانیان باقی مانده است. نوروز از نظر دانشوران اسلامی سیدبن طاووس(یکی از دانشمندان بزرگ شیعه است.)که در باره نوروز می نویسد: هنگامی که آغاز آفرینش جهان هستی در مثل چنین روزی است،شایسته است این روز به عنوان روز عید و شادی تلقی گردد. ابن فهد حلی در این زمینه می نویسد: «یوم النیروز، یوم جلیل القدر» ، نوروز، روزی گرانمایه وبا منزلت است. حضرت امام(ره)به مناسبت عید نوروز هرسال پیامی داشت و دردیوان شعرش، ابیاتی ویژه درباره عید نوروز سروده است که در پی خواهد آمد. و مقام معظم رهبری در پیام نوروزی سال ۱۳۶۹ شمسی فرمودند: «تحویل سال جدید شمسی که مصادف با نوعی تحول در عالم طبیعت می باشد، فرصتی است برای این که انسان به تحول درونی و به اصلاح امور روحی، معنوی و مادی خود بپردازد، ایجاد تحول کار خداست... اما ما موظفیم که برای این تحول در درون خود، در زندگی خود ودر جهان اقدام کرده وهمت و تلاش به عمل آوریم.» سنت های نوروزی یکی از سنت های حسنه و با ارزش عید نوروز که تا روز سیزده رایج است، دید و بازدیدها است که میان فامیل، دوستان انجام می گیرد و در کتب روایی ما به عنوان «صله رحم »نام برده شده است. البته لازم است، در این باره به اولویت هایی توجه داشت: ۱- دیدار از خانواده شهدا و جانبازان. ۲- دیدار از بستگان نزدیک. ۳- دیدار از دوستان. ۴- عیدی دادن مخصوصا به نونهالان. ۵- آشتی دادن برادران وخواهران دینی و رفع کدورت از بین آنها. عید نوروز و بهار در شعر حضرت امام خمینی(ره) و در رباعی ذیل «عید» را چنین توصیف کرده است: این عید سعید عید اسعد باشد ملت به پناه لطف احمد باشد برپرچم جمهوری اسلامی ما تمثال مبارک محمد(ص)باشد. و در قصیده طولانی «بهاریه » که چند بیت آن آورده می شودسروده است: آمد بهار و بوستان شد اشک فردوس برین گلها شکفته در چمن، چون روی یار نازنین گسترده بادجان فزا، فرش زمرد بی شمر افشانده ابرپرعطا بیرون حد، در ثمین از ارغوان و یاسمن طرف چمن شد پرنیان وز اقحوان و نسترن سطح دمن دیبای چین از لاد ن و میمون رسد، هر لحظه بوی جان فزا وز سوری و نعمان وزد، هردم شمیم عنبرین از سنبل ونرگس جهان، باشد به مانند جنان وزسو سن ونسرین زمین،چون روضه خلدبرین از فر لاله بوستان گشته به ازباغ ارم وز فیض ژاله گلستان، رشک نگارستان چین از قمری و کبک و هزار آید نوای ارغنون و ز سیره و کوکو وسار، آواز چنگ راستین تا باد نوروزی وزد، هرساله اندر بوستان تا ز ابر آذاری دمد ریحان و گل اندر زمین بر دشمنان دولتت هر فصل باشد چون خزان برد وستانت هر مهی بادا چو ماه فرودین حضرت امام(ره)ضمن مبارک شمردن عید نوروز بر فقیر و غنی وپوشیدن جامه نو در این ایام، و رفتن به کوه وصحرا و باغ وبستان را ستوده باد نوروز وزیده است به کوه و صحرا جامه عید بپوشند، چه شاه و چه گدا بلبل باغ جنان را نبود راه به دوست نازم آن مطرب مجلس که بود قبله نما صوفی و عارف از این بادیه دور افتادند جام می گیر ز مطرب، که روی سوی صفا همه در عید به صحرا و گلستان بروند من سرمست زمیخانه کنم رو به خدا عید نوروز مبارک به غنی و درویش یار دلدار! زبتخانه دری رابگشا گرمرا ره به در پیر خرابات دهی به سروجان به سویش راه نوردم نه به پا سالها در صف ارباب عمائم بودم تا به دلدار رسیدم، نکنم باز خطا و در وصف بهار قصیده ذیل را سروده است: بهار شد در میخانه باز باید کرد به سوی قبله عاشق نماز باید کرد نسیم قدس به عشاق باغ مژده دهد که دل ز هردو جهان بی نیاز باید کرد کنون که دست به دامان سرو می نرسد به بید عاشق مجنون، نیاز باید کرد غمی که در دلم از عشق گلعذاران است دوا به جام می چاره ساز باید کرد کنون که دست به دامان بوستان نرسد نظر به سرو قدی سرفراز باید کرد باز حضرت امام(ره)درباره این عید سعید گفته است: این عید سعید عید حزب الله است دشمن زشکست خویشتن آگاه است چون پرچم جمهوری اسلامی ما جاوید به اسم اعظم الله است. کلید واژگان (برچسب ها): عیدنوروزاسلام منبع: فرهنگ کوثر > فروردین ۱۳۷۹، شماره ۳۷a