ویژگی های سوره حمد

مقدمه: محل نزول: مکه سال نزول :قبل از هجرت تعداد آیات :۷ معانی سوره: شکر و سپاس نام های دیگر سوره : شکر ، فاتحه ، سبع المثانی ، ام الکتاب ، ام القرآن ، کنز اساس ، شفاء ، دعا ، نور ، وافیه ،صلوه ، رقیه. ویژگی سوره : سر آغاز و افتتاحیه قرآن ، خواندن این سوره در نمازهای یومیه واجب است ( نمی توان به جای آن سوره ای دیگر را خواند.) ،بیشتر این القاب را در قرآن دارد و این سوره دو بار نازل شده است.(۱) موضوعات کلی سوره : این سوره از سه بخش تشکیل شده : خداشناسی – تبیین مسئله هدایت و صراط مستقیم - اوصاف و نشانه های بندگان صالح خدا برخی ازمعانی اسامی سوره حمد: فاتحه الکتاب : در اول قرآن است و هرکه تبرک و تیمن خواهد باید فاتحه رابخواند. ام الکتاب : برای آنکه اساس تمام کتب است پنانکه ملکه را ام القری خواند و مادر را ام نامند که اصل فرزندان است و از مرجع و قصد آید و ام در لغت به معنای زمین ، مادر و پرچم نیز آمده است. سبع المثانی : زیرا هفت جفت است مانند الله و رحمن و رحیم و ایاک نعبد وایاک نستعین و صراط و علیهم. وافیه :زیرا در نماز خواندن آن وافی است وتبعیض نمی شود و به جای آن در نماز سوره ای دیگر را نمی توان خواند شفا: رسول خدا فرمودند فاتحه الکتاب شفای هر دردی است ( هر کس حمد را در ظرف پاکی بنویسد و با آب باران بشوید ، هر بیمار و دردمندی که روی خود را با آن بشوید یا از آن بیاشامد شفا یابد ، ان شاء الله. صلوه : زیرا نماز جز با قرائت آن درست نباشد و رسول خدا آن را صلوه خواند ( لا صلوه الا بفاتحه الکتاب حمد : زیرا سپاس خداوند در آن است (شفا و درمان با قرآن /رضایی ، مجتبی /ص۲۷) فضیلت قرائت سوره حمد: پیامبر اکرم (ص) فرمود: هر مسلمانی سوره فاتحه را بخواند ، ثواب خواندن دو سوم قرآن و ثواب کسی که بر تمامی مومنان تصدق بدهد به او عطا می کنند.(۲) در کلامی از پیامبر گرامی نیز نقل شده که فضیلت سوره حمد مانند فضیلت حاملان عرش است و هر کس آن را قرائت کند ثوابی مانند حاملان عرش به او داده می شود.(۳) در روایتی دیگر از ایشان آمده است اگر سوره حمد رادر یک کفه ترازو وباقی سوره های قرآن را در کفه دیگر قرار دهند ، سوره حمد هفت برابر سنگین تر است.(۴)به فرموده امام صادق (ع) حمد سوره ای است که ابتدایش حمد خدا و وسطش اخلاص و آخرش دعاست .(۵) رسول اکرم درباره ثواب قرائت حمد فرموده اند:هر کس سوره حمد را بخواند ، خداوند به عدد تمام آیاتی که از آسمان نازل شده به او ثواب و پاداش عنایت می فرماید.(۶) طبق فرمایش امام صادق(ع) نیز ، اسم اعظم خداوند در سوره حمد است.(۷) آیته الله خویی (ره) در بیان فضیلت سوره حمد گفته است: برای فضیلت این سوره همین بس که خداوند در آیه ۸۷سوره حجر آنرا معادل قرآن عظیم دانسته است و همچنین این سوره باید در تمامی نمازهای واجب خوانده شود.(۸) سوره حمد وبرکات آن: روایات زیادی درباره شفاجویی از سوره حمد وارد شده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم : رسول اکرم (ص): سوره حمد برترین سوره ها در کتاب خداست و شفای هر دردی به جز مرگ است. (۹) در حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم: اگر سوره حمد را بر مرده ای هفتاد بار بخوانی و زنده شود ، پس تعجب مکن (۱۰) امام باقر (ع) :کسی که سوره حمد اورا عافیت نبخشد ، هیچ چیز وی را فایده نمی بخشد. (۱۱) امام صادق (ع) : کسی که به او دردی برسد ، هفت مرتبه سوره حمد را در گریبان خویش بخواند ؛ اگر درد بر طرف شد که هیچ و گرنه هفتاد بار بخواند و من ضامن سلامتی او هستم .(۱۲) در روایتی از امیر المومنین علی (ع) آمده است : از رسول خدا شنیدم که فرمود خدای تعالی فرموده است که سوره حمد را بین خودم و بنده ام تقسیم کردم ، نیمی از آن برای من و نیمی از آن برای بنده ام و او هر چه بخواهد به وی می دهم ، چون او می گوید: بسم الله الرحمن الرحیم ؛ خدای عزوجل می گوید : بنده ام کار خود را با من آغاز کرد و واجب است بر من که امورش را به انجام رسانم و احوالش را مبارک گردانم.و وقتی می گوید:الحمد لله رب العالمین پروردگار متعالش می فر ماید: بنده ام مرا حمد گفت و اقرار کرد که نعمتهایی که در اختیار دارد از طرف من است و بلاهایی که به او نرسیده نیز باز به لطف و تفضل من است و من فرشتگان را گواه می گیرم که نعمت های دنیایی و آخرتی اورا زیاد نموده ، بلاهای آخرت را از وی دور گردانم ، همان طور که بلاهای دنیا را از او دور کردم. وقتی می گوید : الرحمن الرحیم خداوند جل جلاله گوید: بنده ام شهادت داد که من رحمان و رحیم هستم ؛ من نیز شما را شاهد می گیرم که بهره او را از نعمت و رحمت خویش فراوان ساخته و بهره ی وی را از عطا و بخششم زیاد خواهم کرد. هنگامی که می گوید: مالک یوم الدین خداوند نیز می فرماید: شما شاهد باشید همان طور که بنده ام اعتراف کرد به اینکه من مالک روز جزا هستم ؛ در آن روز که روز حساب است ، حسابش را آسان ، حسنات اورا قبول و از گناهانش صرف نظر می کنم. زمانی که بنده می گوید: ایّاک نعبد خداوند عالم می گوید: بنده ام راست گفت و به درستی و راستی مرا عبادت کرد و به همین دلیل شما را گواه می گیرم که در برابر عبادتش پاداشی دهم که هر کس در عبادت راه مخالف او را رفته ، به حال وی غبطه خورد. و وقتی بگوید: و ایّاک نستعین پروردگار فرماید: بنده ام از من استعانت جست و به سوی من پناهنده گشت ؛ من نیز شما را شاهد می کیرم که او را در امورش یاری کنم و در سختی ها به فریادش برسم و در روز سختی دستش را خواهم گرفت . و چون بگوید: اهدنا الصراط المستقیم تا پایان سوره ... خداوند یکتا گوید: همه ی اینه و غیر اینها را که در خواست کند بر آورده است ، من همه ی خواسته هایش را اجابت کردم و آنچه آرزو دارد بر آوردم و از آنچه می ترسد ایمنی بخشیدم.(۱۳) همچنین رسول خدا فرمودند:کسی که وارد منزلش شود و سوره حمد را بخواند ، فقر را از آن خانه بر می داردو خیر آن خانه زیاد می شود ، حتی بر همسایگانش نیز اضافه می شود.(۱۴) آثار ،فواید وچند ختم مجرب سوره حمد: از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود : هر کسی که سوره فاتحه را چهل بار بر کاسه آبی بخواند و ازآن آّب بر روی بیمار تب دار بپاشد ،تب او از بین می رود (۱۵) از امام هشتم (ع) نقل است که قرائت سوره حمد ، باعث شفای چشم زخم است .(۱۶) پیامبر (ص ) نیزخود هرگاه دچار کسالت یا سر دردی می شد و یا چشم زخمی به وجود مبارکشان می رسید کف دستان خویش را می گشود و سوره های حمد-فلق و ناس را قرائت می فرمود و دستانش را به صورت می کشید و این مشکلات از وی دفع می شد.(۱۷) گاهی اوقات انسان ممکن است انسان دچار مسمومیت شود ؛ یکی از خواص سوره حمد ، رفع مسمومیت است ، ازپیامبر(ص) در این باره نقل شده است : سوره حمد مایه ی شفای مسمومیت است ( ۱۸) همچنین در روایتی از امامان معصوم (ع) آمده است که : هر کس هنگام رویت هلال ماه در شب اول ، هفت مرتبه سوره حمد را قرائت کند از بیماریها و درد چشم در امان است .(۱۹) و اما یکی از ختم های مجرب این سوره اینکه در شب جمعه جهت حصول مطلب ۱۰۱۱مرتبه بدون فاصله ودر یک مجلس بخواند ؛ ان شا الله حاجت روا می شود ( ۲۰) در پایان، اگر کسی به نیت حاجتش دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت ۱۹مرتبه بسم الله الرحمن الرحیم بگوید و بعد از آن سوره حمد را تلاوت کند و در پایان نماز نیز ۷۸۶بار بسم الله الرحمن الرحیم بگوید ، هر حاجتی که بخواهد روا می شود .(۲۱) نتیجه گیری : به عنوان حسن ختام مبحث باید متذکر شد که آشنایی با قرآن کریم و تدبر در علم سوره شناسی و آگاهی از خواص ، فواید و آثار بابرکت آیات قرآن به ویژه برخی سور مانند سوره حمد که به ام الکتاب و فاتحه الکتاب مشهور است می تواند نقطه عطفی در به کارگیری هر چه بیشتر کتاب آسمانی مسلمین در زندگی روزمره ما باشد و مارا از برکات فراوان آن بهره مند سازد. به امید کاربرد روزافزون قرآن در عرصه های زندگی مسلمین ومن الله التوفیق –راحله شاه مرادی زاده باسپاس فراوان از مشاوره استاد معزز جناب آقای زحمتکش. فهرست منابع : ۱٫(شناسنامه سور قرآن کریم /وفائی، مهدی/ص۱) ۲٫ .(مجمع البیان /ج ۱ /ص ۱۴) ۳٫( مستدرک الوسایل /ج۱/ص۳۳۰) ۴٫(جامع احادیث شیعه /ج۱۵/ص۸۹) ۵٫(تفسیر العیاشی /ج۱/ص۱۹) ۶ . (بحار الانوار /ج۹۲/ص۲۲۸) ۷ .( ثواب الاعمال /ص۲۲۰) ۸ .( البیان /ص۴۱۹) ۹٫ (تفسیر العیاشی /ج۱/ ص۲۰/ ح۹) ۱۰٫ ( الکافی / ج۲/ص۲۳/ح۱۶) ۱۱٫ (همان /همان /ص۶۲۴/ح۲۲) ۱۲٫ ( امالی شیخ طوسی /ج۱/ص۲۹۰) ۱۳٫ ( تفسیر الصافی / ج ۱/ ص ۱۲۹) ۱۴٫ (د ارالشفای قرآن/ رضوانی ، جابر/ص۲۵) ۱۵٫(خواص الایات /محمد تقی بن محمد باقر نجفی اصفهانی/ص۶) ۱۶٫(کنز العمال /ح ۲۵۱۲) ۱۷٫(وسایل الشیعه /ج۳/ص۲۳۱) ۱۸( کنز العمال / ح۲۴۹۹) ۱۹٫(الدروع الواقیه/سید بن طاووس/ص۲۵) ۲۰٫(دار الشفای قرآن /رضوانی ، جابر / ص۲۴) ۲۱٫(قرآن درمانی روحی و جسمی /آشتیانی ،محسن /ص۶۷)