"کتاب حاضر مشتمل بر گفتارها، گفت‌وگوها و دست‌نوشته‌های آیت‌الله شهید دکتر سیدمحمدحسین بهشتی (۱۳۰۷ـ۱۳۶۰هـ.ش) درباره مواضع و عملکرد حزب جمهوری اسلامی است. در این رهگذر از نگاه سیاسی، اجتماعی و مذهبی شهید بهشتی روابط داخلی حزب ترسیم و نقش آن تشکیلات در پیروزی و پیشبرد انقلاب اسلامی تبیین شده است. همچنین در این مسیر پاسخ‌های قاطعانه ایشان به اتهامات وارده بر عملکرد حزب جمهوری مندرج است و نیز در این روند، دیدگاه انسان‌گرایانه وی در ترسیم اهداف و تعیین ضوابط و تنظیم ارتباطات درونی و بیرونی حزب مورد مطالعه قرار گرفته است. در بخش پایانی کتاب نمونه‌هایی از آیین‌نامه‌ها و شرح وظایف واحدهای حزب که شهید بهشتی در تنظیم آن‌ها مشارکت داشته و مطالعه آن‌ها به درک کارنامه حزب کمک می‌کند، آورده شده است."

Author

Editor

Interpreter

Common title

Number of volumes

Persian Title

Publish location

Publication year

Publish number

Publisher

Qr Code

Sect

Scholar

ISBN

Source

Translated

Translated Fields

Is this post suggested?

Rate

View

Votes

حزب جمهوری اسلامی مواضع تفصیلی

نقش خدا به عنوان مبدأ هستی و آفریدگار فعال لمایُرید؛ نقش پیامبران به عنوان رهبران و راهنمایان امت؛ نقش امام به عنوان زمامدار و مسئول امت و مدیر جامعه؛ نقشی است که باید به آزادی انسان لطمه وارد نیاورد. اگر این نقش‌ها بخواهد به آزادی انسان لطمه وارد بیاورد برخلاف مشیت خدا عمل شده است.

دین به عنوان آیین بهتر زیستن، پاسخگوی نیازهای واقعی بشر بوده و به روشنی به تبیین فلسفه هستی می‌پردازد.

شناخت جهان بیرون (هستی) و جهان درون (انسان) موضوع فلسفه دین است و تکاپو در این جهت به چیستی فلسفه زندگی و هدف حیات پاسخ می‌دهد.

شهید آیت‌الله دکتر بهشتی به عنوان آموزگار سترگ دین همواره در راستای تعلیم حقیقت دین گام برداشته و در این راه خدمات شایانی را سامان داده است.

سلسله درس‌گفتارهای فلسفه دین تلاش ستوده‌ای است از شهید بهشتی برای تشریح فلسفه دین و مصون داشتن آن از کج‌فهمی‌ها برای معلمان دروس تعلیمات دینی تا آموزه‌های دین را با درک کامل تعلیم نمایند و فرصت آموزش تعلیمات دینی را به آموختن درس زندگی و تربیت نسل آینده تبدیل کنند.

درس‌گفتارهای فلسفه دین

مجموعه‌گفتارهایی در زمینۀ وحی، نبوت و خاتمیت از شهید آیت‌الله دکتر بهشتی است. آیت‌الله دکتر بهشتی، امکان اثبات عقلی خاتمیت را منتفی می‌داند و به شبهات مطرح‌شده در این زمینه پاسخ می‌دهد. پاسخ‌هایی که در رابطه با فهم چرایی پایان‌یافتن سلسلۀ پیامبری در زمان پیامبر اکرم (ص) مطرح است به لحاظ اثبات نقلی است، هرچند برای فهم علت می‌توان به جامعه‌شناسی تاریخی روی آورد. در طی این مباحث است که دو نقش رسالت و امامت پیامبران مورد بررسی قرار می‌گیرد که در یکی پیام آگاهی‌بخش و در دیگری پیشوای مجسم آن پیام‌بودن، تحقق می‌یابد. معنای راهنمایی و مفهوم پیشوایی، در خلال مباحث مختلف کتاب با دقت تعریف و تحدید می‌گردد و از زائده‌ها و شائبه‌هایی که پیرامون آن‌ها شکل گرفته، مبرا می‌گردد.
گفتار نخست با عنوان «خاتمیت و امامت» طی سه جلسه ارائه شده است. عنوان گفتار دوم «وحی و خاتمیت» است که در سال ۱۳۵۴ در سمینار دبیران تعلیمات دینی ایراد شده است. گفتار سوم با عنوان «وحی» نیز طی سه جلسه در سمینار دبیران تعلیمات دینی ایراد شده است. چهارمین گفتار مجموعۀ حاضر با عنوان «رابطۀ علم و عقل و وحی» است با طرح این نکته که وحی برای از میدان به‌درکردن علم و اندیشه نیست، بلکه مکمل آن در آگاهی‌بخشی و راهنمایی بشر است و هر یک، هم میدان‌های اختصاصی خود را دارند و هم میدان‌های مشترک.
موضوع بحث گفتار پنجم با عنوان «مسئلۀ اعجاز» که در ادامۀ گفتار چهارم ارائه شده، به مسئلۀ اعجاز و تفاوت میان پیامبران و نوابغ می‌پردازد. این دو گفتار نیز در سمینار دبیران تعلیمات دینی ارائه شده است.
گفتار ششم با عنوان «هدایت و عدالت، دو بعد حرکت انبیاء»، متن سخنرانی آیت‌الله دکتر بهشتی به مناسبت ولادت امام زمان (عج) در سال ۱۳۵۹ است و در آن به همزاد بودن امر هدایت و برقراری عدالت اجتماعی در نهضت پیامبران الهی پرداخته شده است.
پایان بخش این کتاب، گفتار هفتم با عنوان «مسئولیت پیامبران و علمای دین» است. در گفتارهای پیشین به امتداد رسالت انبیاء در امامت پیشوایان دینی اشاره شده. این گفتار که از سلسله مباحث تفسیر قرآن ایشان انتخاب شده، به مسئولیت عالمان دینی، «یعنی کسی که آئین راستین زندگی را بر طبق خواست و رضای خدا می‌شناسد»، به شرح چگونگی تداوم این رسالت بزرگ می‌پردازد که در طی آن مباحثی ارزنده، از جمله آسیب‌شناسی روحانیت معاصر، مطرح می‌گردد.

بخشی از درباره کتاب پیامبری از نگاهی دیگر
«ما از کجا فهمیدیم که پیغمبر اسلام آخرین پیامبر خداست؟ بنده و شما که امروز اینجا دور هم نشسته‌ایم و قبل از این جلسه هم باز معتقد بوده‌ایم که پیغمبر اکرم خاتَم پیامبران است، از کجا این عقیده را پیدا کردیم؟ سند ما در این عقیده عبارت است از قرآن و حدیث. مسلمانان اگر معتقد شده‌اند که پیغمبر اسلام آخرین پیغمبر خداست، هرگز این عقیدهٔ آنها جنبۀ خودپسندی، غلو دربارهٔ پیغمبر اکرم یا به‌رخ‌کشیدن پیغمبر اسلام در برابر پیامبران دیگر نداشته است. این یک نکتۀ مهم است. یک وقت گروهی می‌آیند برای پیشوایشان یک سلسله مزایا و خصلت‌های انحصاری قائل می‌شوند تا بگویند پیشوای ما فوق پیشوایان دیگر است. گویی از این راه می‌خواهند بگویند خودمان هم فوق دیگران هستیم. نوعی خودخواهی، خودپسندی و خودستایی در مزایایی که برای پیشوایشان قائل می‌شوند، به چشم می‌خورد. اعتقاد به خاتمیت پیغمبر اکرم، هیچ چنین آهنگی در میان مسلمانان نداشته و نباید داشته باشد.
چون یکی از مزایای برجستۀ اسلام و قرآن کریم این است که پیغمبران خدا را در یک صف قرار می‌دهد. می‌گوید مسلمان کسی است که نه فقط به پیغمبر بزرگوار اسلام، بلکه به همۀ پیام‌آوران خدا مؤمن باشد، به همۀ آن‌ها احترام بگذارد، همۀ آن‌ها را آورندهٔ تعالیم خدا بداند و از همۀ آن‌ها با احترام و نیکی یاد کند.»

پیامبری از نگاهی دیگر

«محیط پیدایش اسلام»، سلسله گفتاری از شهید آیت‌الله دکتر بهشتی است که در آخرین شنبه هر ماه میلادی در سال‌های ۱۳۴۵ ـ ۱۳۴۶(۱۹۶۶ـ۱۹۶۷) در مرکز اسلامی هامبورگ در جمع عده‌ای از دانشجویان و علاقه‌مندان به مطالعات اسلامی ایراد گردیده و آخرین جلسه آن در تاریخ ۶ آبان ۱۳۴۶ (۲۸ اکتبر ۱۹۶۷) بوده است. نخستین بخش این گفتارها به روش تحقیق درباره ادیان اختصاص یافته و در بخش‌های بعدی با نگرشی پژوهشگرانه و همه‌جانبه، محیط پیدایش اسلام در شبه‌جزیره عربستان و همسایگان آن یعنی ایران، روم، مصر و حبشه مورد بررسی قرار گرفته است که متأسفانه نوار گفتار مربوط به روم علیرغم تلاشی که جهت یافتن آن صورت گرفت، بدست نیامد. با وجود این، از آن‌جا که مجموعه بحث و همچنین سبک و روش آن جالب و بدیع بود، دریغمان آمد که به خاطر این نقیصه، از انتشار اصل این سلسله گفتار خودداری کنیم، به‌ویژه آن‌که شهید بهشتی در آغاز هر بحث، تلخیصی از آن‌چه در جلسات قبل گفته شده را تکرار نموده‌ و از این جهت رشته کلام در طول بحث محفوظ مانده است.

محیط پیدایش اسلام

این‌ کتاب‌ مجموعه‌ درس‌های‌ شهید آیت‌الله‌ دکتر بهشتی‌ است‌ که‌ در تابستان‌ سال‌۱۳۵۹ با عنوان‌ «شناخت» در کلاس‌های‌ واحد دانشجویی‌ حزب‌ جمهوری‌ اسلامی‌ تدریس‌ گردیده‌ است. درباره‌ این‌ درس‌ها لازم‌ است‌ به‌ چند نکته‌ توجه‌ شود. نخست‌ آن‌که‌ چالشی‌ که‌ در آن‌ سال‌ها توسط‌ اندیشه‌های‌ مارکسیستی‌ در اذهان‌ مبارزان‌ و فعالان‌ پدید آمده‌ بود و این‌ شاخه‌ تفکر غربی‌ را به‌ عنوان‌ تنها ایدئولوژی‌ علمی‌ معرفی‌ می‌کرد، دکتر بهشتی‌ را بر آن‌ داشت‌ که‌ اولاً‌ موضع‌ تفکر اسلامی‌ را در قبال‌ آن‌ روشن‌ و منقح‌ سازند و ثانیاً، اعضای‌ حزب‌ جمهوری‌ را به‌ سلاح‌ منطق‌ و معرفت‌ در برابر گروه‌های‌ سیاسی‌ که‌ خطمشی‌ آنها بر ایدئولوژی‌ مارکسیستی‌ یا شبه‌ مارکسیستی‌ تکیه‌ زده‌ بودند مجهز کنند تا توانایی‌ برخوردی‌ منطقی‌ و مستدل‌ داشته‌ باشند. با توجه‌ به‌ کثرت‌ نوشتارها و گفتارهای‌ موجود در آن‌ زمان‌ درباره‌ مسأله‌ شناخت‌ و شبهات‌ فراوانی‌ که‌ پیامد نشر آن‌ها بود، چنانچه‌ در فصل‌های‌ کتاب‌ حاضر نیز مشهود است، دکتر بهشتی‌ تلاش‌ بر این‌ دارد که‌ به‌ زبانی‌ ساده‌ و قابل‌ فهم‌ برای‌ افرادی‌ که‌ احیاناً‌ دارای‌ سابقه‌ مطالعات‌ فلسفی‌ نیستند به‌ طور فشرده‌ و منظم‌ به‌ مبحث‌ مذکور بپردازند. اما انگیزه‌ ارائه‌ این‌ مباحث‌ صرفاً‌ به‌ برخوردی‌ انفعالی‌ در قبال‌ وضعیتی‌ که‌ پدید آورنده‌ عمده‌ آن‌ رواج‌ اندیشه‌های‌ مادی‌گرایانه‌ و به‌ ویژه‌ مارکسیستی‌ در دهه‌ چهل‌ و پنجاه‌ بود محدود نمی‌شود. دکتر بهشتی‌ با عنوان‌ این‌ مباحث‌ درصدد تشریح‌ ایدئولوژی‌ انقلاب‌ و حرکت‌ اسلامی‌ در ایران‌ نیز هست. رهیافت‌ برگزیده‌ در این‌ کتاب، شیوه‌ بحث‌ فلسفی‌ به‌ دور از پیچیدگی‌هایی‌ است‌ که‌ تنها اهل‌ فن‌ به‌ آن‌ آگاهی‌ دارند. موضوع‌ بحث‌های‌ مطرح‌ شده‌ معطوف‌ به‌ یکی‌ از گونه‌های‌ ارتباط‌ انسان‌ با محیط‌ زندگی‌اش، یعنی‌ رابطه‌ آگاهی‌ و شناخت‌ است. این‌ رابطه‌ آگاهانه، میان‌ انسان‌ و خویشتن‌ او نیز برقرار است‌ که‌ آن‌ را “خودآگاهی” می‌نامیم. اهمیت‌ طرح‌ مبحث‌ شناخت، حتی‌ در زمانه‌ ما که‌ دیگر نام‌ و نشانی‌ از اندیشه‌های‌ مادی‌ و مارکسیستی‌ در جامعه‌ ما نمانده، با توجه‌ به‌ انسان‌شناسی‌ دکتر بهشتی‌ روشن‌تر می‌شود. از دیدگاه‌ ایشان، وجه‌ تمایز انسان‌ از دیگر موجودات، آزادی‌ اوست‌ و این‌ آزادی‌ در انتخابگری‌ وی‌ تبلور می‌یابد. از همین‌ رو، شناخت‌ و آگاهی‌ انسان‌ مقدمه‌ای‌ لازم‌ برای‌ انتخاب‌ آگاهانه‌اش‌ می‌باشد و بحث‌ درباره‌ شناخت‌ که‌ اساساً‌ موضوعی‌ است‌ مربوط‌ به‌ حوزه‌ معرفت‌شناسی، ضرورتی‌ انکارناپذیر می‌یابد.

شناخت از دیدگاه فطرت

کتابى که پیش روى شماست از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول شامل گفتارى از شهید آیت‏اللّه دکتر بهشتى با عنوان «سه گونه اسلام» است که در سال ۱۳۵۷ ه.ش در اتریش و در جمع دانشجویان عضو اتحادیه انجمن‏هاى اسلامى دانشجویان در اروپا ایراد شده است. این دیدار در خلال سفرى چندماهه در بهار و تابستان آن سال به اروپا و آمریکا و در پى ضرورت سامان‏بخشى به حرکت‏هاى سیاسى مبارزان مسلمان خارج از کشور و با توجه به ورود نهضت اسلامى مردم ایران به مرحله‏اى جدید صورت گرفت. دکتر بهشتى در این گفتار به تحلیل جامعه‌‏شناختى نهضت اسلام، موضع آیات قرآن نسبت به گروه‏هاى گرونده به آن، و پیامدها و دستاوردهاى این بحث تاریخى براى کاربست در شرایط آن روز نهضت اسلامى ایران مى‏‌پردازد.
بخش دوم کتاب نیز شامل گفتارى از ایشان است که در همین زمینه و در سال ۱۳۴۷، در زمان اقامت ایشان در آلمان به عنوان مسئول مرکز اسلامى هامبورگ، در شهر هانوفر با عنوان «مراحل اساسى یک نهضت» ایراد شده است. در حالى که در گفتار نخست به طور عمده بر گونه‏شناسى هویتى مسلمانان تاکید شده است، گفتار دوم، این گونه‏شناسى را به مراحل تاریخى نهضت‏هاى مسلکى متصل مى‌‏سازد و به تشریح مراحل پنجگانه آن مى‌‏پردازد.
هرچند تحلیل تاریخى و محتوایى این دو گفتار با توجه به زمینه زمانى ـ مکانى و نیز اندیشه و شخصیت دکتر بهشتى به مثابه یکى از رهبران انقلاب اسلامى و معماران جمهورى اسلامى بحث مبسوطى است که در این مختصر نمى‌‏گنجد، اما توجه به دو نکته حایز اهمیت است. نخست، شیوه نگاه وى به قرآن، سنت و برخى مسائل تاریخى صدر اسلام به عنوان منابع جهت‏دهنده به زیست مسلمانى در دنیاى امروز که دین را از متنى تاریخمند به متنى تاریخ‏ساز تبدیل مى‏کند. نکته دیگر، نگرش منظومه‏اى به دین و معارف برخاسته از آن که در تلاشى موفقیت‏آمیز، دست به تألیف مؤلفه‏هاى گوناگون زده، عرفان و عبادات را به صحنه عمل اجتماعى مى‏کشاند و میان ایمان و زیسمت مصلحانه پیوندى استوار برقرار مى‏سازد. امیدواریم کتاب حاضر بتواند نسل جوان ما را با ریشه‏‌هاى انقلاب اسلامى آشنا کرده و ابزار مناسب براى تحلیل زمانه در اختیار آنها قرار دهد.

سه گونه اسلام

این‌ کتاب‌ مجموعه‌ سیزده‌ بحث‌ است‌ که‌ با عنوان‌ «شناخت‌ از دیدگاه‌ قرآن» توسط‌ آیت‌الله‌ شهید دکتر بهشتی‌ در سالهای۱۳۵۶ – ۵۷ ارایه‌ شده‌ است. مکان‌ این‌ بحثها منزل‌ شخصی‌ ایشان‌ است. از هنگام‌ بازگشت‌ ایشان‌ از آلمان، یعنی‌ تابستان‌ سال‌۱۳۴۹ ، به‌ علت‌ مراجعات‌ فراوانی‌ که‌ جهت‌ دیدار و بحث‌ و گفتگو با ایشان‌ صورت‌ می‌گرفت‌ و با توجه‌ به‌ نظمی‌ که‌ ایشان‌ در تنظیم‌ وقت‌ خود داشتند، تصمیم‌ بر این‌ گرفتند که‌ بعد از ظهر روزهای‌ چهارشنبه‌ را به‌ این‌ امر اختصاص‌ دهند. از نتایج‌ این‌ تصمیم‌ یکی‌ این‌ بود که‌ برخی‌ از افراد که‌ در این‌ دیدارها شرکت‌ داشتند درخواست‌ طرح‌ مباحث‌ نظری‌ دینی‌ را مطرح‌ می‌کنند که‌ با استقبال‌ ایشان‌ مواجه‌ می‌شود. یکی‌ از موضوعاتی‌ که‌ قرار می‌شود درباره‌ آن‌ مباحثه‌ شود بحث‌ «شناخت» است. برای‌ خوانندگانی‌ که‌ آن‌ سالها را درک‌ نکرده‌اند لازم‌ به‌ تذکر است‌ که‌ اگر چه‌ مباحث‌ مربوط‌ به‌ حوزه‌ معرفت‌شناسی‌ طی‌ عمر چند هزارساله‌ تفکر فلسفی‌ و کاوش‌ علمی‌ بشری‌ همواره‌ مطرح‌ بوده‌ و بخش‌ مهمی‌ از اشتغالات‌ فکری‌ او را تشکیل‌ می‌داده‌ و بدین‌ لحاظ‌ مبحثی‌ است‌ همیشه‌ زنده‌ و حضور آن‌ در عرصه‌ مبادلات‌ فکری‌ همیشه‌ لازم، اما طرح‌ بحث‌ شناخت‌ توسط‌ دکتر بهشتی‌ در آن‌ زمان‌ حاکی‌ از مطرح‌ بودن‌ آن‌ در گستره‌ قابل‌ توجهی‌ از مبارزان‌ و فعالان‌ نهضت‌ در آن‌ روزهاست. در آن‌ سالها مبحث‌ شناخت‌ در جزوات‌ و کتابهایی‌ با همین‌ عنوان‌ از سوی‌ اندیشمندان‌ و فعالان‌ سیاسی‌ و اجتماعی‌ پای‌بند به‌ مرام‌ مارکسی، و طیفی‌ از اندیشه‌ورزان‌ و مجاهدان‌ مسلمانی‌ که‌ در کنار شرکت‌ فعال‌ در مبارزات‌ سیاسی‌ پنهان‌ و آشکار و بویژه‌ حرکتهای‌ مسلحانه‌ زیرزمینی‌ علیه‌ رژیم‌ ستمشاهی‌ به‌ تبیین‌ ایدئولوژی‌ تلاشهای‌ معمولاً‌ سازماندهی‌ شده‌ خود می‌پرداختند مطرح‌ شده‌ و پرسشهای‌ فراوان‌ پدید آورده‌ بود. طبیعی‌ است‌ که‌ بسیاری‌ از جوانان‌ تحصیلکرده‌ در دانشگاه‌ و یا خارج‌ از آن‌ به‌ دنبال‌ پاسخهایی‌ روشن‌ و قانع‌ کننده‌ برای‌ این‌ پرسشها از سوی‌ کسانی‌ که‌ از نظر آنها به‌ لحاظ‌ شناخت‌ عمیق‌ و عالمانه‌ از دین‌ شایستگی‌ پاسخگویی‌ داشتند بودند. از جمله‌ این‌ دین‌شناسان‌ دکتر بهشتی‌ بود که‌ بویژه‌ در میان‌ روشنفکران‌ دینی‌ و عالمان‌ دینی‌ روشن‌بین‌ به‌ عنوان‌ شخصیتی‌ مطرح‌ بود که‌ با توجه‌ به‌ آشنایی‌ مستقیم‌ با افکار غرب‌ از طریق‌ منابع‌ اصلی، شناختی‌ عمیق‌ و نقدی‌ عالمانه‌ از آن‌ دارد. ایشان‌ نیز جهت‌ پاسخ‌ به‌ این‌ درخواست، چنانچه‌ در بیشتر آثار به‌ جای‌ مانده‌ از ایشان‌ مشهود و معلوم‌ است، رهیافتی‌ قرآنی‌ برگزیده‌ و بدین‌ وسیله‌ هم‌ به‌ طرح‌ و تبیین‌ پرسشهای‌ مسئله‌های‌ موجود در این‌ زمینه‌ و هم‌ به‌ احیای‌ قرآن‌ به‌ عنوان‌ کتابی‌ که‌ به‌ باور مسلمانان‌ راهنمای‌ بشر است، می‌پردازند. با وجود امکان‌ ارایه‌ مبحث‌ شناخت‌ به‌ زبان‌ فنی‌ و فلسفی، دکتر بهشتی‌ ترجیح‌ می‌دهد با توجه‌ به‌ سطح‌ مخاطبین‌ خود، که‌ اگر چه‌ از تحصیل‌کردگان‌ و دانشجویان‌ پرمطالعه‌ آن‌ دورانند اما همگی‌ به‌ میزان‌ کافی‌ با مقدمات‌ فلسفه‌ و اصطلاحات‌ آن‌ آشنا نبودند، با زبانی‌ قابل‌ فهم‌ برای‌ همه‌ مخاطبین‌ سخن‌ بگوید. همچنین‌ موضع‌ ایشان‌ در قبال‌ مبحث‌ شناخت‌ قابل‌ توجه‌ است. ایشان‌ در عین‌ حال‌ که‌ از طرح‌ این‌ مبحث‌ استقبال‌ می‌کنند، به‌ محدودیت‌ کاربرد آن‌ اشاره‌ می‌کنند و از شرکت‌ کنندگان‌ در آن‌ جلسات‌ می‌خواهند که‌ منزلتی‌ واقع‌بینانه‌ برای‌ مبحث‌ شناخت‌ قائل‌ باشند و بدین‌ ترتیب‌ از افراط‌ در طرح‌ اهمیت‌ و شأن‌ بحث‌ پرهیز کرده‌ و آن‌ را در جایگاهی‌ که‌ شایسته‌ آن‌ است‌ بنشانند. نکته‌ دیگری‌ که‌ در لابلای‌ صفحات‌ این‌ کتاب‌ مشاهده‌ می‌شود شیوه‌ برخورد ایشان‌ با مخاطبین‌ است. در حالی‌ که‌ در بسیاری‌ از موارد اختلاف‌ میزان‌ معلومات‌ دکتر بهشتی‌ با سؤ‌ال‌ کنندان‌ بخوبی‌ آشکار است، سعه‌ صدر ایشان‌ در پاسخگویی‌ به‌ اشکالات‌ و ایرادات‌ مطرح‌ شده‌ جذاب‌ و دلنشین، و برای‌ زمانه‌ ما آموزنده‌ است. این‌ خود نشان‌ از رابطه‌ دو سویه‌ای‌ دارد که‌ در آن‌ زمان‌ میان‌ عالمان‌ دینی‌ روشن‌بین‌ و روشنفکران‌ دینی‌ متعهد برقرار بوده‌ است. با کمال‌ تأسف، بحث‌ شناخت‌ به‌ دلیل‌ تقارن‌ با اوج‌گیری‌ نهضت‌ اسلامی‌ و مسافرت‌ ایشان‌ به‌ اروپا و آمریکا جهت‌ ایجاد هماهنگی‌های‌ لازم‌ میان‌ ایرانیان‌ مسلمان‌ مبارز مقیم‌ آن‌ دیار و حرکت‌ رو به‌ رشد مردم‌ در ایران‌ علیه‌ نظام‌ ظلم‌ و ستم‌ و بهره‌کشی، ناتمام‌ ماند و هیچ‌ گاه‌ امکان‌ تکمیل‌ آن‌ فراهم‌ نشد، هرچند در سال‌۱۳۵۹ بحثهایی‌ در این‌ موضوع، و این‌ بار عنوان‌ «شناخت‌ از دیدگاه‌ فطرت»، در طی‌ جلساتی‌ محدود توسط‌ ایشان‌ در شاخه‌ دانشجویی‌ حزب‌ جمهوری‌ اسلامی‌ مطرح‌ شد که‌ مجموعه‌ آن‌ با همین‌ عنوان‌ از سوی‌ بنیاد نشر آثار واندیشه‌های‌ شهید آیت‌الله‌ دکتر بهشتی‌ منتشر گردیده‌ است.

شناخت‌ از دیدگاه‌ قرآن

سید محمد حسینی بهشتی (زادهٔ ۲ آبان ۱۳۰۷ در محلهٔ لُنبان اصفهان — درگذشتهٔ ۷ تیر۱۳۶۰ در تهران)

پدرش، سید فضل‌الله، مردی روحانی و از مدرسین حوزه علمیه اصفهان بود و گاهی برای برپایی نماز جماعت به روستاهای پیرامون می‌رفت. محمد بهشتی در هفتم تیر ۱۳۶۰ و در پی انفجاری توسط گروه منافقین(سازمان مجاهدین خلق) کشته شد.

آموزش در کودکی و نوجوانی
در چهار سالگی به مکتب رفت. سپس به دبستان دولتی ثروت که بعدها ۱۵ بهمن نامیده شد وارد شد. در امتحان ورودی دبستان در کلاس ششم پذیرفته شد ولی به این علت که سن کمی داشت در کلاس چهارم نشست. در آزمون‌های پایان دورهٔ دبستان در شهر دوم شد و به دبیرستان سعدی رفت. پس از شهریور ۱۳۲۰، در سال دوم دبیرستان، همکاری‌اش با شاگردان مدرسه‌های دینی بیشتر شد و به طلبه شدن علاقه پیدا کرد. سرانجام در سال ۱۳۲۱ و در سن چهارده سالگی دبیرستان را رها کرد و به مدرسه صدر بازار رفت.

&nbsp;

تحصیلات حوزوی و دانشگاهی
در سال ۱۳۲۱ وارد مدرسهٔ صدر شد و پس از آموختن زبان و ادبیات عربی، منطق، کلام و سطوح فقه و اصول، در سال ۱۳۲۵ راهی قم شد و به مدرسهٔ حجتیه رفت. در قم خارج فقه و اصول را نزد سید محمد محقق داماد و روح‌الله خمینی فراگرفت و در درس سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمد تقی خوانساری و حجت کوه کمری نیز حاضر می‌شد.بخشی از کفایه را نزد مرتضی حایری یزدی و بخش دیگر آن را به همراه مکاسب نزد محقق داماد خواند. درس منظومه منطق و کلام که در اصفهان نیمه‌کاره مانده بود به دلیل کم بودن استاد فلسفه در قم ادامه نیافت و بیشتر به فقه و اصول می‌پرداخت. در کنار تحصیلش در قم، همانند اصفهان، تدریس نیز می‌کرد و درآمد زندگی‌اش را از این راه برآورده می‌کرد.

در سال ۱۳۲۷ دیپلم ادبی را با شرکت در آزمون متفرقه گرفت و به دانشکدهٔ علوم معقول و منقول (دانشکدهٔ الهیات و علوم اسلامی کنونی) دانشگاه تهران وارد شد. گواهی کارشناسی رشتهٔ معقول (فلسفه و حکمت اسلامی) را در سال ۱۳۳۰ از دانشگاه تهران دریافت کرد. عنوان پایان‌نامهٔ او «بساطت یا ترکب جسم» بود که آن را با هدایت محمود شهابی خراسانی با درجهٔ عالی به پایان رساند.

بهشتی پس از گرفتن کارشناسی تصمیم داشت برای یادگیری فلسفهٔ غرب با بورس تحصیلی‌ای که در آن پذیرفته شده بود به اروپا سفر کند. در آن زمان او در کلاس‌های فلسفه در گفتگوهایی که می‌شد اشکال می‌گرفت، با استاد جدل می‌کرد و استاد نیز به همان شیوه پاسخش را می‌داد و گاه حتی پرسش و پاسخ‌ها به داد و فریاد کشیده می‌شد. به همین دلیل از فلسفهٔ اسلامی ناامید شده بود. در همان دوره محمدحسین طباطبایی از تبریز به قم می‌آید. بهشتی به این استاد جدید هم امیدی نداشت و فقط به دلیل پافشاری دوستش مرتضی مطهری، در یک جلسه از کلاس‌های وی حاضر شد. پس از کلاس اشکالی که به درس وی داشت به او گفت. طباطبایی با دقت به حرف او گوش کرد و با او با آرامش و بدون تعصب و تندی بحث کرد. این برخورد طباطبایی روی بهشتی اثر ژرفی گذاشت، به گونه‌ای که او از آموختن در خارج از کشور پشیمان شد و به قم بازگشت. در درس‌های اسفار ملاصدرا و کتاب شفای ابن سینا و نیز کلاس‌های گفت و شنید کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم نزد طباطبایی حضور می‌یافت. در این دوره بخشی از وقتش را به آموزش درس زبان انگلیسی در دبیرستان‌های قم اختصاص می‌داد، از جملهٔ آن‌ها دبیرستان حکیم‌نظامی بود. در ۱۳۳۳ نیز دبیرستان دین و دانش را در قم بنیان نهاد.

در سال ۱۳۳۵ دورهٔ دکترای خود را در رشتهٔ فلسفه آغاز کرد. اما با توجه به سفر به آلمان نتوانست به موقع دوره را به پایان برساند و سرانجام در سال ۱۳۵۳ از پایان‌نامه دکترای خود با نام «مسائل ما بعد الطبیعه در قرآن» دفاع کرد.

در سال ۱۳۳۹ به‌همراه علی مشکینی، عبدالرحیم ربانی شیرازی و سید محمدرضا گلپایگانی و آموزگاران دیگر برآمدند تا به حوزهٔ علمیهٔ قم سازماندهی بیشتری بدهند. این تلاش به تهیهٔ طرح و برنامه‌ای هفده ساله برای فراگیری علوم اسلامی انجامید. این طرح پایهٔ برپایی مدرسه‌هایی چون مدرسه حقانی شد.

&nbsp;

آثار
آموزش مواضع
از حزب چه می‌دانیم
اقتصاد اسلامی
اهمیت شیوهٔ تعاون
بانکداری و قوانین مالی اسلام
باید و نبایدها
بررسی و تحلیلی از جهاد، عدالت، لیبرالیسم، امامت
بهداشت و تنظیم خانواده
پنج گفتار
التوحید فی القرآن
توکل از دیدگاه قرآن
حج در قرآن
حق و باطل
خدا از دیدگاه قرآن
دکتر شریعتی، جستجوگری در مسیر شدن
ربا در اسلام
رسالت دانشگاه و دانشجو
روش برداشت از قرآن
سرود یکتاپرستی
سلسله درسهای اسلامی - مسئله مالکیت
سلسله درسهای اسلامی - شناخت
شناخت از دیدگاه فطرت
شناخت از دیدگاه قرآن
طرح لایحهٔ قصاص
مبارزهٔ پیروز
مبانی نظری قانونی اساسی
محیط پیدایش اسلام
مکتب و تخصص
نقش آزادی در تربیت کودکان
نقش تشکیلات در پیشبرد انقلاب اسلامی ایران
نماز چیست؟
وظائف انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا در برابر جوانان مسلمان
ویژگی‌های انقلاب اسلامی ایران

&nbsp;

شهادت

وی در شامگاه ۷ تیر سال ۱۳۶۰ در یک حادثه ی بمب‌گذاری توسط سازمان مجاهدین خلق به شهادت رسید و این سازمان تا به امروز مسئولیت این انفجار را بر عهده نگرفته ولی انکار هم نکرده‌است.

در پیام امام خمینی به مناسبت شهادت بهشتی و یاران او آمده است: «بهشتی ... مظلوم زیست و مظلوم مرد و خار چشم دشمنان اسلام بود».

محمد حسینی بهشتی

Born:

Death:

محمد حسینی بهشتی

Author Books