پیامبری از نگاهی دیگر

پیامبری از نگاهی دیگر

مجموعه‌گفتارهایی در زمینۀ وحی، نبوت و خاتمیت از شهید آیت‌الله دکتر بهشتی است. آیت‌الله دکتر بهشتی، امکان اثبات عقلی خاتمیت را منتفی می‌داند و به شبهات مطرح‌شده در این زمینه پاسخ می‌دهد. پاسخ‌هایی که در رابطه با فهم چرایی پایان‌یافتن سلسلۀ پیامبری در زمان پیامبر اکرم (ص) مطرح است به لحاظ اثبات نقلی است، هرچند برای فهم علت می‌توان به جامعه‌شناسی تاریخی روی آورد. در طی این مباحث است که دو نقش رسالت و امامت پیامبران مورد بررسی قرار می‌گیرد که در یکی پیام آگاهی‌بخش و در دیگری پیشوای مجسم آن پیام‌بودن، تحقق می‌یابد. معنای راهنمایی و مفهوم پیشوایی، در خلال مباحث مختلف کتاب با دقت تعریف و تحدید می‌گردد و از زائده‌ها و شائبه‌هایی که پیرامون آن‌ها شکل گرفته، مبرا می‌گردد. گفتار نخست با عنوان «خاتمیت و امامت» طی سه جلسه ارائه شده است. عنوان گفتار دوم «وحی و خاتمیت» است که در سال ۱۳۵۴ در سمینار دبیران تعلیمات دینی ایراد شده است. گفتار سوم با عنوان «وحی» نیز طی سه جلسه در سمینار دبیران تعلیمات دینی ایراد شده است. چهارمین گفتار مجموعۀ حاضر با عنوان «رابطۀ علم و عقل و وحی» است با طرح این نکته که وحی برای از میدان به‌درکردن علم و اندیشه نیست، بلکه مکمل آن در آگاهی‌بخشی و راهنمایی بشر است و هر یک، هم میدان‌های اختصاصی خود را دارند و هم میدان‌های مشترک. موضوع بحث گفتار پنجم با عنوان «مسئلۀ اعجاز» که در ادامۀ گفتار چهارم ارائه شده، به مسئلۀ اعجاز و تفاوت میان پیامبران و نوابغ می‌پردازد. این دو گفتار نیز در سمینار دبیران تعلیمات دینی ارائه شده است. گفتار ششم با عنوان «هدایت و عدالت، دو بعد حرکت انبیاء»، متن سخنرانی آیت‌الله دکتر بهشتی به مناسبت ولادت امام زمان (عج) در سال ۱۳۵۹ است و در آن به همزاد بودن امر هدایت و برقراری عدالت اجتماعی در نهضت پیامبران الهی پرداخته شده است. پایان بخش این کتاب، گفتار هفتم با عنوان «مسئولیت پیامبران و علمای دین» است. در گفتارهای پیشین به امتداد رسالت انبیاء در امامت پیشوایان دینی اشاره شده. این گفتار که از سلسله مباحث تفسیر قرآن ایشان انتخاب شده، به مسئولیت عالمان دینی، «یعنی کسی که آئین راستین زندگی را بر طبق خواست و رضای خدا می‌شناسد»، به شرح چگونگی تداوم این رسالت بزرگ می‌پردازد که در طی آن مباحثی ارزنده، از جمله آسیب‌شناسی روحانیت معاصر، مطرح می‌گردد. بخشی از درباره کتاب پیامبری از نگاهی دیگر «ما از کجا فهمیدیم که پیغمبر اسلام آخرین پیامبر خداست؟ بنده و شما که امروز اینجا دور هم نشسته‌ایم و قبل از این جلسه هم باز معتقد بوده‌ایم که پیغمبر اکرم خاتَم پیامبران است، از کجا این عقیده را پیدا کردیم؟ سند ما در این عقیده عبارت است از قرآن و حدیث. مسلمانان اگر معتقد شده‌اند که پیغمبر اسلام آخرین پیغمبر خداست، هرگز این عقیدهٔ آنها جنبۀ خودپسندی، غلو دربارهٔ پیغمبر اکرم یا به‌رخ‌کشیدن پیغمبر اسلام در برابر پیامبران دیگر نداشته است. این یک نکتۀ مهم است. یک وقت گروهی می‌آیند برای پیشوایشان یک سلسله مزایا و خصلت‌های انحصاری قائل می‌شوند تا بگویند پیشوای ما فوق پیشوایان دیگر است. گویی از این راه می‌خواهند بگویند خودمان هم فوق دیگران هستیم. نوعی خودخواهی، خودپسندی و خودستایی در مزایایی که برای پیشوایشان قائل می‌شوند، به چشم می‌خورد. اعتقاد به خاتمیت پیغمبر اکرم، هیچ چنین آهنگی در میان مسلمانان نداشته و نباید داشته باشد. چون یکی از مزایای برجستۀ اسلام و قرآن کریم این است که پیغمبران خدا را در یک صف قرار می‌دهد. می‌گوید مسلمان کسی است که نه فقط به پیغمبر بزرگوار اسلام، بلکه به همۀ پیام‌آوران خدا مؤمن باشد، به همۀ آن‌ها احترام بگذارد، همۀ آن‌ها را آورندهٔ تعالیم خدا بداند و از همۀ آن‌ها با احترام و نیکی یاد کند.»