
Quran Peyğəmbərə neçə dəfə nazil olub?
Nə üçün Quranın evlərdə oxunması tövsiyə edilib?
Sual: Quran Peyğəmbərə neçə dəfə nazil olub?
Cavab: Quran Peyğəmbərə 2 dəfə nazil olub: bir dəfəyə (“Qədr” surəsinin ilk ayəsinə görə) və tədricən (“Əsra” surəsinin 106-cı ayəsinə görə).

Sual: Quran oxumaq üçün hansı müstəhəb əməllərə riayət etmək lazımdır?
Cavab: Quran oxuyanda aşağıdakı şərtlərə riayət etmək lazımdır:

1- Paklıq və təharət (dəstəmazlı olmaq); Əgər Quran oxuyanda əllərin onun yazılarına dəyməsi ehtimalı verilsə, onda hökmən gərək dəstəmaz alınmalıdır. 
2- Ağzın paklığı (dişləri fırçalamaq);
3- İxlas üzündən və Allaha görə oxumaq; 
4- Qurandan qabaq məxsus duaları oxumaq; 
5- “Nəhl” surəsinin 98-ci ayəsində buyurulan “əuzu billahi minəş-şeytanirrəcim” sözünü deyək. 
6- Quranı üzündən oxumaq; hətta əzbərdən bilsə belə; bu iş günahların bağışlanmasına səbəb olur. 
7- Gözəl səs ilə oxumaq;
8- Ərəb ləhcəsi ilə oxumaq; 
9-Quran hər bir müsəlmanın səadətə çatmağı üçün bir proqramdır. Bu səbəbdən hər gün ən azı on ayə oxuması yaxşıdır. 
10- Mənasına diqqət etmək;
11- Ahəstə və yavaş-yavaş oxumaq; 
12- Quran oxunan zaman qulaq asmaq və sükut etmək;
13- Səcdə ayələrinə çatanda səcdə etmək; 
14- Quranı xətm etmək (qurtarmaq); 
15- Quranı əzbərləmək; 
16- Quranı münasib yerdə saxlamaq; 
17- Quranın qarşısında ədəb qaydalarına riayət etmək; 
18- Quran oxunduğundan sonra “sədəqəllahül-əliyyul-əzim” demək 
19- Quran oxunduqdan sonra dua oxumaq.

Sual: Nə üçün Quranın evlərdə oxunması tövsiyə edilib? 
Cavab: Hədislərdə gəlib ki, Quran oxumaq evləri nurani edər, bərəkətini çoxaldar. Mələklər orada hazır olar, şeytanlar o evdən uzaqlaşarlar. O ev asiman əhli üçün nurani olar. 

Sual: İmam Hüseyn əleyhissalamın kəsik başının Şam məscidində nizədə oxuduğu ayə hansı ayədir?
Cavab: “Kəhf” surəsinin 9-cu ayəsidir.

Sual: Həzrət Zəhranın (s.ə) şəninə nazil olan surə hansıdır?
Cavab: “Kovsər” surəsidir.

Sual: Allahın bütün behişt nemətlərindən danışdığı lakin Həzrəti Zəhranın əleyhissalam ehtiramına görə Hurul-eynin adını çəkmədiyi surə hansıdır?
Cavab: “İnsan”, yaxud da “Həl əta” surəsidir.

Sual: Hansı kitablar Quranın “bacı” və “qardaş” kimi məhşur laşıblar?
Cavab: İmam Əli əleyhissalamın “Nəhcül-bəlağə”si Quranın qardaşı, İmam Səccad əleyhissalamın “Səhifeyi-Səccadiyyə” kitabı isə Quranın bacısı adlanır.

Sual: Hansı asiman kitablar Ramazan ayında nazil olub?
Cavab: “Tövrat”, “İncil”, “Zəbur”, “Suhuf” və “Quran” Ramazan ayında nazil olub.


Author

Common title

View

Quran Peyğəmbərə neçə dəfə nazil olub?


Təəssüf ki, cəmiyyətimizdə ailə institutu əksər Qərb cəmiyyətlərində görünən tənəzzülə doğru getməkdədir
“Kişi ehtiras köləsi, qadın məhəbbət əsiridir!”

Ustad Şəhid Mürtəza Mütəhhəri


Bəri başdan deyək ki, biz bütün İslam hüququnun, xüsusən də fərdi ibadətlərin fəlsəfəsini bilmirik. Nə üçün məhz dəstəmaz, təyəmmüm? Nə üçün məhz bu şəkildə namaz, özü də bəzən iki, bəzən üç, bəzən dörd rəkət? Təbii ki, məqsədimiz bütün hökmlərin ortaq fəlsəfəsi deyil. Çünki bu, məlumdur: Allahı yada salmaq, uca tutmaq, hər an Onun hökmü altında olduğunu unutmamaq, hər bir addımda, hər nəfəsdə ehtiyatlı olmaq.
İslamın ictimai, iqtisadi, siyasi, hərbi və hətta cəza hüququ isə real nəticələrə hesablanıb, onların fəlsəfəsini öyrənmək mümkün və hətta olduqca əhəmiyyətli məsələdir.
İctimai bir hökm olan hicabın – örtünmənin də forma və məzmunu vardır. Hicabın forması, yəni naməhrəm yanında üz və əllərdən başqa bütün bədənin örtülməsi müəyyən məqsəddən ötrüdür ki, bu məqsəd və ya məqsədlər onun məzmununu, fəlsəfəsini təşkil edir. Araşdırdığımız və düşündüyümüz qədərincə, aşağıdakıları hicabın məqsədləri kimi göstərmək olar:

1. Özünü qorumaq
Hicab ilk növbədə qadının özünü kənar müdaxilədən – yersiz hərəkətdən, nalayiq sözdən, çirkin baxışdan və pis niyyətdən qoruması üçündür. Müsəlman qadın hicabın köməyilə özünü hər bir cəmiyyətdə gözlənilən və mümkün olan fiziki və psixoloji təzyiqdən qoruyur (və ya qorumalıdır).
Hicabın bu məzmunu Qurani-kərimdə açıq göstərilmişdir: “Ey Peyğəmbər! Zövcələrinə, qızlarına və möminə qadınlara de! Öz uzun geyimlərini özlərinə yaxın etsinlər, beləcə tanınsılar və əziyyətə məruz qalmasınlar” (Əhzab, 59).

2. Həyat yoldaşının psixoloji rahatlığını təmin etmək
Allah-Taala hər bir kişinin fitrətində həyat yoldaşına dair qeyrət hissi yaratmışdır. Bir çox hədislərdə bu haqda kişiyə xüsusi tövsiyələr verilmiş, həyat yoldaşının geyiminə nəzarət etməsi tapşırılmışdır. İslam örtüyünə riayət edən qadının əri bu baxımdan, arxayındır, heç bir fikir onu narahat etmir. Başqa sözlə desək, qadın hicabın köməyilə həyat yoldaşının psixoloji rahatlığını təmin edir (və ya etməlidir).

3. Cəmiyyətin sağlamlığını təmin etmək
İslam örtüyündən istifadə etmək həm də cəmiyyətə, naməhrəmlərin özlərinə də yaxşılıq sayılır. Cəmiyyətdə psixoloji və cinsi stresslərdən uzaq şəkildə, həmçinin Allahın təyin etdiyi qanunlar çərçivəsində yaşamaq hər bir kişi və qadının haqqıdır. Qadının açıq-saçıq geyim tərzi, bir anlıq diqqət cəlb etməklə olsa belə, kişinin mənəvi azadlığına müdaxilə və cəmiyyətin uyğun sağlamlığına zərbədir. Düzdür, kişini naməhrəmə baxmağa məcbur edən yoxdur. Lakin güclü yağış altında avtomobilin qazına basıb səkidə gedən piyadaları islatmaq, sonra da “zəhmət çəkib özlərini qorusunlar” demək düzgün deyil.
Bəzi hədislərdə cəmiyyətin sağlamlığı və fəsaddan qorunması naməhrəmə baxmağın haram edilməsinin fəlsəfəsi kimi göstərilmişdir. Nümunə üçün, İmam Rzadan (ə) nəql olunan hədisdə deyilir ki, qadınların saçına və bu kimi əzalarına baxmaq yad kişilərin ehtirasını təhrik etdiyinə və cəmiyyətdə fəsada yol açdığına görə haram edilmişdir (“İləl əş-şərai”, 2/565). Bu baxımdan, qadın hicabın köməyilə cəmiyyətin dini-mənəvi və psixoloji sağlamlığını da təmin edir (və ya etməlidir).

4. Ailələrin qorunması
Təəssüf ki, cəmiyyətimizdə ailə institutu əksər Qərb cəmiyyətlərində görünən tənəzzülə doğru getməkdədir. Acınacaqlı olsa da, ara-sıra hansısa gəlinin ailəli bir kişiyə qoşulub qaçması haqda xəbərlər eşidirik. Bəzən qadın beş uşağını atıb gedir, bəzən də kişi həyat yoldaşını üç uşağı ilə birgə tərk edir. Bu növ sevgi və ehtirasın sintezindən isə Qurani-kərimin Yusif surəsi kimi “Ən gözəl hekayə” deyil, Stendalın “Qırmızı və Qara”sı, Tolstoyun “Anna Karenina”sı və ya “İblis”i doğur. İslam hicabı bu baxımdan da böyük əhəmiyyətə malik olub, ailələri qoruyur (və ya qorumalıdır).
Bunlar hicabın fəlsəfəsinə dair əsas dörd amildir. Bunların hər biri İslamda vacib buyurulmuşdur. İslam örtüyü bəlkə də bu amillər nəzərə alınaraq vacib edilmişdir.
Lakin unutmaq lazım deyil ki, hicabın yalnız formasına əməl etməklə məzmun və məqsədlərinə nail olmaq imkansızdır. Forma məzmuna nail olmağı asanlaşdıran, mümkün edən vasitədir. Yeddiqat çadra altında da hicabın fəlsəfəsindən kilometrlərlə uzaq düşmək olar. Qadının üz və əllərdən başqa bütün bədəni örtməsi İslamın istədiyi hicabın yalnız formasıdır. Təbii ki, bu formaya əməl etmək vacibdir, lakin bu hələ hicab demək deyil. Ruhsuz cəsədə insan deyilmədiyi kimi, məzmunsuz örtük də, əslində, hicab sayılmır. Əsl hicab yuxarıda qeyd olunduğu kimi, əvvəla, qadının özünü fiziki və psixoloji təzyiqdən qorumalıdır; ikincisi, həyat yoldaşının psixoloji rahatlığını təmin etməlidir; üçüncüsü, cəmiyyətin sağlamlığını təmin etməli, onu fəsaddan sığortalamalıdır; dördüncüsü, cəmiyyətdə ailələri qorumalı, ailə institutunu möhkəmlətməlidir.
Bəzən formalara, şəriətin zahirinə o qədər qapılırıq ki, məzmun tamamilə yaddan çıxır. Halbuki məzmuna xələl gəldikdə bəzi halal əməllər harama çevrilir. Gəlin qısa bir eksperiment aparaq:
Naməhrəmlə danışmaq haram deyil, bəs danışarkən səsi nazikləşdirmək necə?! Qadın naməhrəmlə (məsələn, ailəvi bir yığıncaqda əmioğlusu ilə) normal zarafat edə bilər, bəs aşırı həddə bayağı zarafatlar necə?! Üz-başını təmizləmək, səliqəyə salmaq hər bir qadının haqqıdır, bəs ifrat şəkildə bəzənib günah dolu baxışları cəlb etmək necə?! Naməhrəm iş yoldaşının qadını tərifləməsi, yeri düşdükdə kompliment deməsi haram deyil, bəs hər bir qadının ərindən gözlədiyi xüsusi əzizləyici ifadələr işlətməsi necə?! Kişinin ehtirasını təhrik etmək haramdır, bəs qadının hissiyyatını təhrik etmək, qəlbinin zərif simlərinə toxunmaq haram deyil?!
İslam qadına üz və əllərdən başqa bütün bədənini örtməsini vacib buyurmuş, bundan ötrü xüsusi geyim növü təyin etməmişdir. Lakin bu o deməkdir ki, dalğıc geyimi kimi bədənə yapışmış dar paltardan istifadə etmək olar?! 
Sadaladığımız bu nümunələr hicabın məzmununu təşkil edən amillərin bir hissəsidir. İslam hicabı budur. Əsl hicab zahirdə qadının bədənini örtməklə yanaşı, onun daxilində İffət adlı qoruyucu qüvvə yaradaraq yuxarıda deyilənlərə zəmanət verir. Müsəlman qadın hicabla cəmiyyətdən təcrid olunmur, naməhrəmlə bir sinifdə oxuyur, bir universitetdə təhsil alır, bir idarədə işləyir, münasib şəraitdə zarafat da edir, amma hər bir halda həddi qoruyur, naməhrəmlə həm fiziki, həm də zehni və duyğusal məsafə saxlayır, hicabın məzmununa əməl edir, təkcə bədəni yox, ruhu, qəlbi və beyni də hicablı olur, danışanda və dinləyəndə də sözlər hicab süzgəcindən keçir. Və bu zaman naməhrəm də həddini bilir, qadının möhkəm qala kimi toxunulmaz olduğunu anlayır.

Zəhra Hüseynzadə


Hicab nə üçündür?



"Allaha inanmayanlar" - bu ifadəni eşidəndə fikrimizə ateistlər gəlir. Biz Allaha necə inanırıq?
Allahın tez buyurduğunun doğrudan da tez olacağına inanmırıq, axirəti uzaq görürük.

"Allaha inanmayanlar" - bu ifadəni eşidəndə fikrimizə ateistlər gəlir. Biz Allaha necə inanırıq?

Allah-Taala hər dəfə sözlərinin sonunda buyurur: "Allah doğru deyir" (sədəqəllah). Biz ki, Allahın doğru danışdığına, yalana ehtiyacı olmadığına şübhə etmirik. Bəs nə üçün hər dəfə Quran oxuduqdan sonra "Allah doğru deyir" (sədəqəllah) deməyimizi istəyir? Yəni biz Allaha inanmırıq? O bizi inandırmaq üçün təkrar-təkrar doğru danışdığını yada salır?

Bir misal çəkim: Oturmusan, qarşındakı tanış sənə "arxandan ilan yaxınlaşır" deyir. Şübhəsiz, özünü ilandan qurtarmaq üçün dərhal yerindən qalxacaqsan. Oturmuşuq, Allah buyurur: Qiyamət sizə yaxınlaşır. ("Ənbiya",1)

Şübhəsiz qiyamət ilandan daha qorxuludur. Buna baxmayaraq biz yerimizdən tərpənmirik. Heç bir reaksiya göstərmirik. Demək, Allaha inanmırıq.

Biz hər şeyin ən gözəlini istəyirik. Allah buyurur ki, tezliklə sənə verəcəyəm. (bax: "Zuha") Biz isə yenə də inanmırıq, Allahın tez buyurduğunun doğrudan da tez olacağına inanmırıq, axirəti uzaq görürük. Odur ki, hökmən dünya qazanmağa çalışırıq. Allah buyurur: Tezliklə razı qalacağın qədər verəcəyəm... Əgər inansaydıq artıq nigaran olmazdıq. Sabah hər şeyin ən gözəlinə sahib olacağına inanan şəxs gecəni ac yatsa da, bu onu qüssələndirməz.

Allaha inanmırıq! Elə buna görə də Allah hər dəfə bizə doğru danışdığını deyir:  "Sədəqəllah!" - bəlkə inanaq!


Allaha inanmayanlar




"İnsanın Allaha məhəbbəti nə qədər çox olarsa, o qədər də günahdan uzaq olar" ifadəsi onun ən məşhur sözlərindən biri idi"... 

 1902-ci (h.q. tarixilə 1320-ci) ildə Təbriz şəhərində yaşayan çox sadə, eyni zamanda elm və təqva dolu bir azərbaycanlı ailəsinin evində doğan bir günəş dövrün fəqihi və müctəhidi olan Ayətullah Mirzə Əhməd Əmini Təbrizinin ailəsinə sevinc bəxş etdi. Həmin gün əziz oxuculara təqdim olunan bu "Əl-Ğədir" kitabının müəllifi Əllamə Ayətullah Əbdül-Hüseyin Əhməd Əmini dünyaya göz açdı. Atası dünyaya gələn övladının qəlbinə elə ilk gündən Əhli-beyt (ə) eşqini aşılamaq və bu yolda addımlaması arzusu ilə ona Əbdül-Hüseyn adını qoymuşdur. Heç təsadüfü deyil ki, Allahın Rəsulunun (s.ə.a) əziz nəvəsi olan İmam Hüseynin (ə) şəhadəti və qanlı Kərbəla hadisəsi bahasına başa gələn imamət və vilayət yolu Əbdul-Hüseynin qələminin mürəkkəbi və "Əl-Ğədir" adlı əsəri ilə bir daha canlandı.

Mən Əllamə Əminin dünyaya göz açdığı ailə, ulu əcdadı və yaşadığı həyat tərzi haqqında araşdırma aparıb yaxından tanış olduqdan sonra onun bu istiqamətdə əldə etdiyi nailiyyətlərə heç də təəccüblənmədim. Çünki onun babası, yəni Ayətullah Mirzə Əhmədin atası Molla Nəcəfqulu da öz yaşadığı dövrün böyük alimlərindən və tanınmış şəxsiyyətlərindən olmuşdur. O, hələ kiçik yaşlarında yaşadığı Sərdəha kəndində (Təbriz) ilk təhsilini almış və ailə qurduqdan sonra ailəsi ilə birlikdə 1304-cü ildə Təbriz şəhərinə köçərək, orada elmi səviyyəsini daha da artırmışdır. Xalq arasında zahid, fazil, təqvalı, ədəbiyyatçı kimi tanınan Molla Nəcəfqulunun "Əminuş-şəri" (şəriətin əmanətçisi) ləqəbi ilə məşhur olması onun övladlarının və özündən sonra gələn bütün ailəsinin "Əmini" soyadını daşımasına səbəb olmuşdur. O, yaşadığı dövrdə Əhli-beytdən (ə) nəql olunan hədis və rəvayətlərə çox önəm verirmiş, bir neçə nüsxə rəvayət kitabları qələmə almış, həmçinin fars və azəri türkcəsində bir neçə şeir də yazmışdır. O, bütün şeirlərində "Vasiq" təxəllüsündən istifadə etmişdir.

Molla Nəcəfqulu haqqında yazılan tarixi bir hadisəni xüsusi olaraq qeyd etmək istəyirəm. Belə ki o, 1921-ci (h.q. tarixilə 1340-cı) ildə 83 yaşında vəfat etmiş və Təbrz şəhərində dəfn edilmişdir. Lakin öz vəsiyyətinə əsasən, 13 ildən sonra onun nəşi Nəcəf şəhərinə aparılmış və "Vadius-səlam" (İslam dünyasının ən böyük qəbiristanlığı kimi tanınan həmin məkanda əslən azərbaycanlı olan minlərlə digər alimlərin də məzarları vardır) qəbiristanında torpağa tapşırılmışdır. Onun nəşini ikinci dəfə Nəcəfdə dəfn edən şəxslərin dediyinə görə, onun ruhsuz bədəni 13 il torpağın altında qalmasına baxmayaraq, tamamilə salamat qalmışdı.

Qeyd olunduğu kimi, Əllamə Əmininin atası Ayətullah Mirzə Əhməd Əmini Təbrizi də öz dövrünün ən böyük müctəhidlərindən biri idi. O, yaşadığı dövrdə "əl-Mufəccə" qəsidəsinin və Şeyx Ənsarinin "Məkasib" adlı kitabına şərhin müəllifi olmuş, 1950-ci (h.q. tarixilə 1370-ci) ildə vəfat edərək, Qum şəhərinin "Noşəhr" adlı qəbiristanında dəfn edilmişdir.

Əbdül-Hüseynin uşaqlıq çağları digər həmyaşıdları kimi ötəri keçməmişdir. Onun fitri istedada və iti zehinə sahibolması özünü elə kiçik yaşlarından büruzə verməyə başlamışdı. Güclü yaddaşı və dini mövzuları sürətli şəkildə qavrama qabiliyyəti hər kəsi heyran etmişdi. Yaxın ətrafında hər kəs onun gələcəkdə görkəmli bir elm xadimi olacağını zatən təxmin edə bilirdi. Ailəsinin dindar və xüsusilə atasının tanınmış bir alim olması gün keçdikcə onu dini mövzulara daha da bağlayır və Quran elmlərinə olan marağını günbəgün artırırdı. Bu sahədə ilk ustadının doğma atası olması da onun təlim-təbiyəsində öz müsbət təsirini qoymuşdu. Kiçik yaşlarından ev şəraitində başlayan təhsili 16 yaşına qədər davam etmişdi. Bu müddət ərzində azərbaycanlı ailədə böyüyən Əbdül-Hüseyn fars və ərəb ədəbiyyatına tam mükəmməl şəkildə vaqif olmuşdu. Sonralar isə məntiq, fiqh və üsul kimi fənlərə də müəyyən həddə yiyələnməyi bacarmışdı. 16 yaşına çatdıqda isə o, elmi səviyyəsini artırmaq, İslamın sonsuz dəryasından daha çox damlalar əxz etmək üçün Nəcəf şəhərinə yola düşür. Tam 16 il, yəni 32 yaşına qədər Nəcəf şəhərində elmi təhsilini davam etdirir. O, bu müddət ərzində Ayətullah Seyid Muhəmməd ibn Muhəmməd Baqir Hüseyni Firuzabadi, Ayətullah Seyid Əbu Turab ibn Əbul-Qasim Xansari, Ayətullah Mirzə Əli ibn Əbdül-Hüseyn İrəvani və Ayətullah Mirzə Əbül-Həsən ibn Əbdül-Hüseyn Meşkini kimi böyük ustadlardan yüksək səviyyədə dərs alaraq bəhrələnir.

Dərslərində və davranış qaydalarında nizam-intizamı ilə seçilən Əllamə Əmini tələbəlik dönəmində də hər kəsin nümunə göstərə biləcəyi və haqqında həmişə tərif deyə biləcəyi bir şəxs olmuşdur. O istər gündəlik həyatında, istərsə də dərslərində qarşılaşdığı bütün çətinlikləri Əhli-beytə (ə), xüsusilə İmam Əlinin (ə) müqəddəs hərəmində o həzrətə təvəssül etməklə həll edərmiş. Nəhayət, 32 yaşına çatdıqda yenidən doğma torpağı olan Təbrizə geri dönür. Orada az bir zaman keçirsə də, yurduna çatdığı gündən etibarən təlim-tədris işlərinə başlayır. Özünün elmi dərəcəsini inkişaf etdirməklə yanaşı, xalqın da maariflənməsində mühüm rol oynayır. Təbrizdə qaldığı o az bir müddətə çox böyük işlər sığışdıra bilir. İlk dəfə qələmə aldığı "Fatihətul-kitab" adlı təfsir kitabını da elə həmin vaxt yazır.

Əllamə Əmininin Peyğəmbər (s) və onun Əhli-beytinə (ə) olan sevgisi dillərdə dastan idi. Lakin onun Əhli-beytdən olan bir şəxsə, Əmirəlmöminin Əli (ə) şəxsiyyətinə olan məhəbbəti xüsusilə fərqlənirdi. Hətta o, öz doğma vətənində belə, o həzrətin mübarək məzarının həsrətinə çox davam gətirə bilmədi və yenidən Nəcəfə yola düşdü. O, burada birdəfəlik məskunlaşmaq qərarına gəldikdən sonra dərhal təlim və təhsil fəaliyyətinə başladı.

Əllamə vaxtaşırı Nəcəfdə keçirilən elmi-təhqiqat məclislərinə qatılır və adlı-sanlı ustadların münazirələrində iştirak edirdi. Din yolunda göstərdiyi fədakarlıq, nəhayət, onu elmi ictihada çatdırır. Onun bu ictihadını Ayətullah Seyid Əbül-Hüseyn Musəvi İsfahani, Ayətullah Şeyx Əli Əsğər Mələki Təbrizi və "Ağa Bozorq Tehrani" ləqəbi ilə tanınan Ayətullah Şeyx Muhəmməd Muhsin Tehrani kimi böyük alimlər təsdiqləmişdilər.
Zöhdü, təqvası və dini hökmlərə kamil riayət etməklə keçirdiyi ömrü ərzində onun haqqında tərifdən başqa heç bir söz eşidilməmişdir. O, bu xoş əxlaqı və səmimiyyəti ilə öz məqsədinə gün keçdikcə daha da yaxınlaşırdı. Yüksək elmi səviyyəsinin müqabilində heç bir zaman təvazökarlığını tərk etməyən Əllamə Əmininin əməllərində heç bir zaman riyakarlıq və təkəbbürlük müşahidə edilməmişdi. Xüsusilə danışığına çox diqqət edər, elmi-əqidəvi bəhslərdə həddən artıq təmkinli davranar, heç vaxt qəzəblənməz və ədəb qaydalarını pozmazdı.

Bir sözlə desək, o, tam sevgi və məhəbbət dolu bir şəxsiyyət idi. Təsəvvür edin ki, söhbətlərində xüsusilə hər şeyi məhəbbətə bağlayar və bu hikmət dolu sualı hər yerdə işlədərdi: "هل الدین الا الحب" (din məhəbbətdən başqa bir şeydirmi?) O, hətta yaradılışın əsasının da Allahın bəndələrinə qarşı olan məhəbbətindən irəli gəldiyini təkrar-təkrar söyləyərdi. "İnsanın Allaha məhəbbəti nə qədər çox olarsa, o qədər də günahdan uzaq olar" ifadəsi onun ən məşhur sözlərindən biri idi. Məhəbbət mövzusunda bir başqa maraqlı cümləsi "Namazına zəif diqqət edən şəxsin Allaha qarşı məhəbbətində nöqsan var" idi.

O, sadəcə, tövsiyə etməklə məşğul deyil, tövsiyə etdiklərindən də artıq bir əmələ sahib bir şəxs idi. Heç vaxt ibadətlərini gecikdirməzdi. Xüsusi adətinə görə, gecələr sübhə qədər gecə namazı qılar və sübh namazından sonra saatlarla Quran oxuyardı. Və o, ömrünün sonuna qədər bu proqramını heç pozmadı. Yeri gəlmişkən, onun Quranla olan ünsiyyəti də bir başqa aləm idi. O, ancaq Ramazan ayında özünü o ayın gəlişinə hazırlayar və bir ay müddətində 15 Quran xətm edərdi. Bu rəqəmin də onun üçün bir başqa anlamı var idi. 14 Quranı 14 Məsum (ə) üçün və birini isə əziz anasının ruhuna hədiyyə edərdi. Bundan başqa o, əlavə olaraq, digər aylarda da bir neçə Quran xətm edərdi. Onun Qurana nə qədər vaqif olması zatən yazdığı əsərlərindən də özünü büruzə vermişdir.

Məhz bütün bu müsbət xüsusiyyətlər və bunlar ilə yanaşı, Əmirəlmöminin Əliyə (ə) olan dərin məhəbbəti onu "əl-Ğədir" adlı bu möhtəşəm əsəri yazmağa sövq etdi. Onun bu kitabı yazmaq üçün sadəcə, mütaliə etdiyi kitab sayı on mindən çoxdur. O, günün 17 saatını, öz sözü ilə desək, hər kitabın "Bismillah"-ının "ba"-sından, "Təmmət"-inin "ta"-sına qədər dəqiqliklə mütaliə etməklə keçirərdi. Hər dəfə bir mətləbi kitaba əlavə etmək və onu dəqiqləşdirmək lazım gəlirdi. Bu minval ilə o, yüzə yaxın kitabı təkrar-təkrar oxumalı olurdu. Bu ensiklopedik əsərin əhəmiyyəti haqqında bunu söyləmək kifayətdir ki, o, tədqiqat müddəti ərzində bir çox xarici ölkələrə səfər etmiş, böyük zəhmətlərə qatlaşaraq minlərlə kitab nəzərdən keçirmiş, minlərlə mənbəni diqqətlə, səhifə-səhifə oxuyaraq qeydlər aparmışdır.

O, İraqdakı kitabxanalarda mövcud olan əlyazma və mətbəə kitablarını araşdırıb oxumaqdan əlavə, 1960-cı (h.q. tarixilə 1380-ci) ildə Hindistana getmiş və dörd ay müddətində orada qalmışdır. Əlyazma kitab nüsxələrini özü üçün köçürtməkdən əlavə, bu müddət ərzində ölkənin mühüm kitabxanalarında olan bir çox qaynaqları da oxuyaraq araşdırmışdır. 1964-cü (h.q. tarixilə 1384-cü) ilin baharında Suriyaya getmiş, orada qaldığı müddət ərzində Dəməşq və Hələbdəki dörd əsas kitabxananın əlyazma kitablarını mütaliə edərək araşdırmışdır. Əllamə "Səmərətul-əsfar İləl-əqtar" kitabının ikinci cildinin müqəddiməsində 250-dən çox əlyazması qaynağı qeyd etmişdir ki, bu da həmin səfərində o kitablardan digər kitablara nisbətlə daha çox istifadə etmişdir. 1967-ci (h.q. tarixilə 1387-ci) ildə Türkiyəyə getmiş və təxminən bir ay boyunca İstanbul və Bursadakı ən əhəmiyyətli kitabxanalarda olan kitabları oxuyaraq araşdırmışdır. O dövrün şərtlərinə əsasən, sayı minlərlə olan bu kitablarda lazım olan mövzuları əl yazısı ilə köçürmək lazım gəlirdi. O da heç yorulmadan və böyük həvəslə bu müqəddəs işini davam etdirirdi. Nəticədə, İslam dünyasında hər kəsə vacib və lazım olan bu əsəri ərəb dilində 20 cilddən ibarət olmaqla yaratmağa müvəffəq oldu.
Nəhayət, Ustad Cəlaluddin Humayinin ifadəsi ilə desək, "Əmininin öz əqidəsi üçün etdiyi xidmət yolunda işinin çoxluğu və saysız zəhmətləri yavaş-yavaş bədənini zəiflətdi və onun ölümünə səbəb oldu". Bəli, bu qoca dünyanın bəşəriyyət tarixi 1970-ci ilin iyul ayının 7-də (h.q. tarixilə 1390-cı il, rəbi-us-sani ayının 28-ində) cümə günü sübh çağı İran İslam Respublikasının paytaxtı Tehran şəhərində bir bərəkətli ömrün bu şəkildə başa çatmasına şahidlik etdi. Özünün vəsiyyətinə görə, mübarək nəşini Nəcəfə, sevdalısı olduğu mövlası Əmirəlmöminin Əlinin (ə) mübarək məzarının yanına, lap daha dəqiq desək, hərəmin içində özünün tiktirdiyi kitabxanasına gətirdilər və oradaca dəfn etdilər. Onun nəşinin İraqa girişi ilə Nəcəf şəhəri başda olmaqla Bağdad, Kərbəla, Kazimeyn, Samirra və digər şəhərlərdən yüz minlərlə insan seli Əmirəlmöminin Əlinin (ə) müqəddəs hərəminə tərəf axmağa başladı. İslam coğrafiyasının bir çox ölkələrində onun adına məclislər quruldu və təziyələr keçirildi.

Mərhum Əllamə Əmininin ölümündən bir neçə dəqiqə öncə xırıltılı nəfəsi ilə etdiyi bir duanı vurğulamadan keçə bilmərəm. Ömrünün son anlarında Kərbəla türbəti ilə qarışdırılmış su ilə dodaqlarını isladan gözü yaşlı oğlu Hacı Şeyx Rza Əmini bir sıra münacatlar oxuyur, mərhum Əllamə də çətinliklə də olsa, təkrar edirdi. Nəhayət, son an gəlib çatdı və başının üstünə toplananlar o mərhumun dilindən bu duaları eşitdilər:
اللهم هذه سکرات الموت قد حلّت فاقبل الیّ بوجهک الکریم، و اعنّی علی نفسی بما تعین به الصالحین علی انفسهم...
"İlahi! Bu mənə doğru gələn ölüm anıdır. Mənə bir nəzər et və mənə salehlərə etdiyin kimi kömək et!"

Bu duadan sonra, həmin dodaqlar bir daha tərpənmədi və onun pak ruhu özünün həqiqi mənzilinə qanad açdı. Lakin onun yaratdığı əsərlər onu ölümsüzləşdirərək əbədiləşdirdi. Əllamə Əmini elə bir həyat yaşadı ki, istər müasir dövrümüzdə, istərsə də gələcəkdə xatırlanmadığı bir zamanı təsəvvür etmək belə mümkün deyildir. O, vilayət və imamət yolunda elə bir xidmət göstərmişdir ki, Qiyamətə qədər İslam dini var olduqca, müsəlmanlar arasında söz Qədir-xumdan düşdükdə ilk ağla gələcək ad onun adı olacaqdır. Çünki o, buna, həqiqətən, layiq idi. Yaratdığı "Əl-Ğədir" əsəri onu hələ daha çox xatırladacaqdır.

Bu əsərə gəlincə, bildirmək istəyirəm ki, onun haqqında müxtəlif məzhəbdən olan çox dəyərli alimlər müsbət fikirlər bildirmiş, heyrətlərini gizlətməmişlər. Hətta bu əsərin şəninə şeirlər belə nəzmə çəkilmişdir. Mən isə burda, sadəcə, bir neçə alimin sözünü xüsusi vurğulamaq istərdim. Onlardan mərhum Ayətullah Seyid Muhsin Həkim və Ayətullah Seyid Hüseyn Həmmami bu kitab haqqında deyiblər: لا یَاتیهِ الباطلُ مِن بَینِ یَدَیه – "Bu kitaba batil qarışmaz." Digər Ayatullahül-üzmalar Seyid Əbdül-Hadi Şirazi, Şeyx Muhəmməd Rza Ali-Yasin və Əllamə Ordubadi bu əsər haqqında aşağıdakı ifadəni səsləndiriblər: لاریبَ فیه هُدیً لِلمُتقین –"Təqvalılar üçün barəsində heç bir şəkk-şübhə olmayan hidayət mənbəyidir"

Heç şübhəsiz ki, bu kitabın ərsəyə gəlməsini, sadəcə, bir şəxsin elmi gücünün məhsulu kimi də qiymətləndirmək olmaz. Burada Allahın lütfü və inayəti də öz sözünü demişdir. Xüsusilə Əmirəlmöminin Əlinin (ə) haqqında həqiqətləri aydınlığa çıxaran bu kitab o Həzrətin də nəzərindən kənarda qalmamışdır. Əlbəttə ki, belə bir uğurlu və müqəddəs bir işin nəfis şəkildə formalaşmasında qeyb aləminin də təzahürü istisna deyildir.

"Əl-Ğədir" kitabının çapına ilk olaraq 1953–cü (h.q. tarixilə 1373-cü) ildə Nəcəf şəhərində başlanmışdır. Doqquz cildini tamamlayan Əllamə Əmini ilk cildin çapından yeddi il keçdikdən sonra Əmirəlmöminin Əlinin (ə) hərəmində bir kitabxana tikdirir və "Əl-Ğədir" ilə yanaşı, həmin kitabxanaya 42 min adda kitab qazandırır. O, Qədir-xum bayramı münasibətilə açılışını etdiyi kitabxananı "İmam Əli (ə) kitabxanası" adlandırır.
Əllamə Əmininin öz dəsti-xətti ilə yazaraq həmin kitabxanaya qazandırdığı kitab ancaq "Əl-Ğədir"dən ibarət deyil. O, bu kitabdan əlavə "Şuhədaul-fəzilə", "Siyrətuna və Sunnətuna", "Kamiluz-ziyarat", "Ədəbuz-zair", "Təfsiru fatihətil-kitab", "Əlamul-ənam" və digərləri də daxil olmaqla toplam 13 adda əlavə kitab tərtib etmişdir.

İslam dünyasında bu əsərin bir başqa rolu isə məzhəblərarası birlik və bərabərliyi möhkəmləndirməsidir. Kitabın yazılmasından 50 ildən yuxarı vaxt keçməsinə baxmayaraq, istər sünni və istərsə də şiə alimlərdən bir fərdinin belə bu kitabın bir sətrinə təkzib yazmaması bu əsərin önəmini bir daha ortaya qoyur. Xüsusilə belə bir dövrlərdə bu kitabın oxunması və mərhum müəllifin öz doğma dili olan azəri türkcəsinə tərcümə edilməsi də bir başqa anlam daşıyır. Odur ki, şəxsim adına bu işdə zərrə qədər də olsa, zəhmətim olduğu üçün özümü çox xoşbəxt hesab edir və bu işdə zəhməti olan hər kəsə – başda "Qələm" nəşriyyatının müdiriyyətinə – tədqiqatçı Hacı Ceyhun Cəfərov və şərqşünas Hacı Yusif Bağırova, hörmətli redaktorumuz, şərqşünas alim və BDU-nin müəllimi Hacı Mais Ağaverdiyevə, qarşıma çıxan çətinliklərdə öz köməyini heç bir zaman əsirgəməyən Xaçmaz şəhər məscidinin imamı, əziz dostum Hacı Nazim Məmmədova, digər cildlərin tərcüməçilərinə və bu əsərin doğma dilimizdə ərsəyə gəlməsində zəhməti olan hər kəsə şəxsən öz adımdan və bir ruhani olaraq Azərbaycanın müsəlman xalqı adından dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Onları əmin etmək istəyirəm ki, Azərbaycanın dini həyatında ən layiqli və ən şərəfli bir işə imza atmış oldunuz. Odur ki, istər Allah dərgahında və istərsə də xalqın yanında bu zəhmətlər heç bir zaman qarşılıqsız qalmayacaqdır. Bu niyyət ilə bu əsərin ölkəmizin gələcək həyatında xeyir işlərə vəsilə olacağını arzulayıram. /Zaur Məmmədov shabesta

Əllamə Əminin həyatı və möhtəşəm "Əl-Qədir" əsəri

&nbsp;

﴿ مَّنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ وَمَن تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا ﴾

&nbsp;

TƏRCÜMƏ:

&nbsp;

«Allahın peyğəmbərinə itaət edən kəs, əslində Allaha itaət edib və kim üz döndərsə, Biz səni onların (əməlləri) üzərində gözətçi göndərməmişik.»

&nbsp;

TƏFSİR:

&nbsp;

PEYĞƏMBƏRİN SÜNNƏSİ İLAHİ VƏHY KİMİDİR.

&nbsp;

Bu AYƏdə Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) insanların özləri, eləcə də onların gözəl, yaxud pis əməlləri qarşısındakı mövqeyi bəyan edilərək əvvəlcə buyurulur: «Hər kəs Peyğəmbərə (s) itaət etsə, Allaha itaət etmişdir.» Buna əsasən Allah qarşısındakı itaəti Peyğəmbərə (s) itaətdən ayırmaq olmaz. Çünki Peyğəmbər (s) Allahın iradə və istəyi ilə müxalif olan heç bir iş görməz.

&nbsp;

Sonra buyurulur: Əgər müəyyən şəxslər bu hökmdən imtina edərək sənin göstərişlərinlə müxalifətçilik etsələr sən onların əməlləri qarşısında heç bir məsuliyyət daşımırsan və icbari şəkildə onların müxalifətlərinin qarşısını almağa vəzifəli deyilsən. Sənin vəzifən yalnız ilahi risaləti təbliğ etmək, insanları yaxşılığa dəvət edib pisliklərdən çəkindirmək, eləcə də yolunu azmış xəbərsiz insanlara düz yol göstərməkdən ibarətdir.

&nbsp;

Diqqət yetirmək lazımdır ki, bu AYƏ Peyğəmbər (s) sünnəsinin və o Həzrətin (s) hədislərinin mötəbər bir sənəd kimi qəbul olunmasının zəruri olduğunu göstərən ən aşkar bir dəlildir. Məlum olduğu kimi, Peyğəmbər (s) də «Səqəleyn» hədisinə əsasən Əhli-Beytin (ə) hədislərini sənəd hesab etmiş və onlara məhəbbət bəsləməyi aşkar şəkildə vacib bilmişdir. Buradan aydın olur ki, Əhli-Beytin (ə) əmr və fərmanlarına itaət etmək Allahın fərmanlarına itaət etməkdən başqa bir şey deyildir.

&nbsp;

Nurul-Quran--    NİSA» SURƏSİ

 

&nbsp;

AYƏ 80:   

Mərhum Əllamə Məclisi Biharul-Ənvar kitabının 5-ci cildində rəvayət nəql edir ki, məzmunu belədir:

Salman Farsi Məhəmməd(s) peyğəmbərdən nəql edir ki, Xanım Zəhra(s.ə) Cənnətə daxil olduğu zaman Allahın ona əta etdiyi nemətləri gördükdə bu ayələri tilavət edər: "Onlar deyəcəklər: Qəm-qüssəni bizdən uzaq edən Allaha həmd olsun! Həqiqətən, Rəbbimiz Bağışlayandır, şükürün əvəzini verəndir. Öz lütfü ilə bizi əbədi iqamətgahda yerləşdirən Odur. Orada bizə nə bir yorğunluq üz verəcək, nə də bir üzgünlük toxunacaqdır!" Fatir surəsi, 34-35-ci ayələr.

<a href="http://ahlibeyt.az/">http://ahlibeyt.az</a>

Xanım Fatimeyi-Zəhranın(s.ə) Cənnətdə dediyi ilk sözlər

18-20-ci əsrlər

Vəhhabilik 18 əsrin ortalarında İslamın hənbəlilik məzhəbi daxilində yaradılmış dini cərəyandır Bu təriqənin əsası Məhəmməd ibni Əbdülvəhhab adlı ərəbistanlı bir şəxs tərəfindən qoyulduğu üçün onun atasının adı ilə vəhhabilik adlandırılmışdır
Yaranma tarixi

Məhəmməd ibni Əbdülvəhhab tə limi təqribən 1704-cü ildə indiki Səudiyyə ərəbistanı ərazisində doğulmuşdur Onun atası Əbdülvəhhab ibni süleyman hənbəli məzhəbindən olub Zeynə şəhərinin qazisi idi. Məhəmməd ilk təhsilini öz doğma şəhərində atasından almağa başladı lakin erkən gənclik illərindən Məhəmmədin söylədiyi fkirlər onun həmşəhərlilərini narahat edirdi O ,özünə qədərki alimlərin fikirlırini qətiyyətlə rədd edərək ,bir çox milli adət -ənənələri və dini ritualları pisləyirdi Məsələn ,peyğəmbərin qəbrini ziyarət etmək, övliyaların ruhunu vasitəçi sayaraq dua etmək və s bu kimi mərasimləri tənqid atəşinə tuturdu Məhəmmədin dedikləri elə bir həddə həlib çatdı ki, islam dinin əsas normalarını və prinsiplərini pozduğuna görə atası onu lənətləyib evdən qovdu Məhəmməd ibni Əbdülvəhhab evi tərk edərək təhsil almaq bəhanəsi ilə Məkkə və Mədinə şəhərinə getdi lakin təhlükəli ideyalar yaydğı üçün alimlər tərəfindən baykot edilərək şəhərdən çıxarıldı Bunun ardınca Məhəmməd İraqın Bəsrə şəhərinə yola düşürb oradakı mədrəsəyə daxil oldu Bəsrədə İngiltərənin west- hind şirkətində ticarət agenti adı altında fəaliyyət göstərən ingilis kəşfiyyatının gizli casusu Hemferlə tanış oldu Müsəlmanlar arasında nifaq və pərakəndəliksalma vəzifəsini daşıyan Hemfer Məhəmməd ibni Əbdülvəhhabın fikirlərinin göydəndüşmə olduğunu görüb, onunla sıx dostluğa və əməkdaşlığa başladı Hemferin tə siri ilə Məhəmmədin beynindəki fikirlər dahada inkişaf edərək radikal forma almağa başladı Bəsrədən qayıtmaq ərəfəsində Hemfer Məhəmmədi həvəsləndirdi ki, bacardıqca qısqa müddət ərzində öz ideyalarını sistemləşdirib tətbiq etsin Bəsrədə bir müddüət təhsil aldıqdan sonra müsəlman alimlərin haqlı narazılığı ilə üzləşmiş Məhəmməd oradan qaçıb Ərəbistana qayıtdı Atası Əbdülvəhhab və qardaşı Süleyman ona nə qədər nəsihət verdilərsə,Məhəmməd bunları qəbul etməyib öz əqidəsində qaldı Qeyd etmək yerinə düşərki,Məhəmməd ibni Əbdülvəhhabın fikirlərinə qarı yazılmış ilk tənqidi kitabın (əs-savaiqul-ilahiyyə fürrəddi ələl-vəhhabiyyə)Müəllifi onun doğma qardaşı hənbəli məzhəbli görkəmli alim Şeyx Süleyman ibni Əbdülvəhhab idi
Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın ideyaları Inhilis casusu üçün bir növ göydən düşmə oldu

Ərəbistana qayıtdıqdan sonra Məhəmməd xeyli müddət öz doğma şəhəri Üyeynəyə gələ bilmədi Lakin tədricən tərəftarlarının sayı çoxaldıqdan sonra Məhəmməd Üyeynəyə dönüb oradaməskunlaşdı Lakin o,burada fəaliyyətsiz durmayıb öz fəaliyyətlərinin həyata keçirməyə başladı Müsəlmanlar tərəfindən ehtiram bəslənilən məzarlara qarşı xüsusi nifrəti olan Məhəmməd ibn  Əbdülvəhhab ikinci xəlifə ömərin qardaşı Zeyd ibni Xətabın qəbrini uçurtdu Bundan xəbər tutan Ərəbistan hakimi onu cəzalandırmaq istərkən, Məhəmməd qaçıb Detriyyə şəhərinə sığındı Detriyyə həzrəti Məhəmməd(s) ın dövründə peyğənbərlik iddiası etmiş yalançı Müsaylamənin vətəni idi beləliklə, təqribən 1747-ci ildən başlayaraq detriyyə şəhəri vəhhabilərin paytaxtıoldu
Vəhabilərin cinayətləri

Həmin dövrdə Detriyyə şəhərində Üzeynə adlı kiçik qəbilənin şeyxi Məhəmməd ibniSəud hakimiyyət sürürdü Onun başçılıq etdiyi quldur dəstəsi səhrada yaşayan kömöksiz və tənha ailələrə,habelə kiçik şəhərlərə və kəndlərə hücum edərək var-dövlətini paylayərdı Məhəmməd ibni Səudə bu işdə ingilis kəşfiyyatı da kömək edir,onu silahla təchiz edirdi əsas məqsəd-İngiltərənin strateji düşməni olan osmanlı imperiyasının tərkib hissəsi sayılan Ərəbistanda vəxiyyəti gərginləşdirmək və ərəb torpağlarının osmanlı nəzarətindən çıxmasına nail olmaq idi beləki,İngiltərənin ərəb torpaqları üçün müstəmkəçilik planları vardı Məhəmməd ibni Əbdülvəhhabın ideyaları da İngilis kəşfiyyatı üçün bir nüv göydən düşmə idi Üzeynə qəbiləsinin quldur fəaliyyətinə ideoloji don geyindirmək üçün məhz Məhəmməd ibni Əbdülvəhhabın ideyalarından istifadə olunurdu İngiltərə kəşfiyyat orqanlarının süəyi nəticəsində Məhəmməd ibni Əbdülvəhhabla Məhəmməd ibni Səudun görüşü baş tutdu və onlar müqavilə bağladılar Müqaviləyə görə bu iki şəxs bütün qüvvələrini sərf edərək ərəbləri özlərinə tabe etməli və geclü dövlət qurmalı idilər Əldə edilmişrazılığa əsasən qurulacaq dövlətin rəsmi hakimiyyəti Məhəmməd ibni Səud və onun nəslinin əlində,ideoloji sahədəki rəhbərlik isə Məhəmməd ibni Əbdülvəhhab və onun xəlifəsində olmalı idi Məhəmməd ibni Səud(o,Səudiyyə Ərəbistanı krallarının əcdadıdır)qısa müddət ərzində ətraf məntəqələrə yürüşlər təşkil edərək camaatı özünə tabe etməyə müvəffəü oldu Vəhhabilərin silahlı dəstələri müsəlmanları silah gücünə məcbur edirdiki, Vəhhabi əqidəsini qəbul etsinlər Kim bu təklifləri qəbul edirlərsə sağ qalır qəbul etmirdisə öldürülürdü köməksiz insanları tabe etmək üçün hər cür çirkin vasitədən istifadə olunurdu Məsələn vəhhabilər Taif şəhərinin əhalisinə hücum edərək,onların bütün əmlakını əllərindən almış,hətta əyinlərindəki paltarları da qarət edərək ac susuz və çılpaq insanları səhraya qovmuşdurlar Sonra Vəhhabilər həmin adamlara elan etmişdirlər ki,əgər sağ qalmaq istəyirlərsə,mütləq yeni məzhəbə keçməlidirlər Aclıqdqn üzülmüş adamların bir hissəsi bu təklifi qəbul edərək,bir ovuc buğda müqabilində vəhhabilərin cərgəsinə qoşuldu,qalanları isə aclıqdan və vəhhabi qılıncının zərbəsindən həlak oldular x1x əsrin ilk illərindən başlayaraq xeyli qüvvətlənmiş vəhhabilər öz hərbi fəaliyyət dairələrini genişləndirdilər Onlar 180-ci ildə müsəlmanların müqəddəs şəhəri kərbəlaya hücum etdilər həmin gün qədirxum bayramı olduğundan kərbəla əhalisinin əksəriyyəti qonşu Nəcəf şəhərinə-İmam Əlinin (ə)qəbrini ziyarət etməyə getmişdi, şəhərdə qadınlar və uşaqlar,köməksiz qocalar qalmışdı vəhhabilər kafirləri öldürün ,Allaha şərik qoşanları qətl edin ,şüarı ilə qəfildən şəhərə daxil olub,müsəlmanları qılıncdan keçirməyə başladılar Onlar evlərində gizlənmiş adamları öldürür,əmlaklarını qarət edirdilər Əlacsız qalan kərbəlalılar İmam Hüseynin (ə)məqbərəsinə pənah gətirib məscidə girdilər Lakin vəhhabilər yenə onlara aman verməyib məscidin içindəcə qətlü- qarəti davam etdirdilər Vəhhabilər imam Hüseynin (ə)məzarı üzərindəki taxta sənduqəni söküb yandırdılar Məsciddəki bahalı xalçaları,çıl-çıraqları,zinət əşyalarını daşıyıb apardılar Bu hadisə zamanı kərbılanın beş min nəfərdən artıq sakini şəhid edildi Həmin il vəhhabilər Nəcəf şəhərinədə həmlə etdilər Lakin Nəcəf dini elmlər mərkəzinin müəllimləri tələbələri silahlandıraraq şəhərin müdafiəsini təşkil etdilər (onlara mərhum Ayətullahul-üzma şeyx Cəfər kaşiful-qita rəhbərlik edirdi)Nəcəfi ala bilməyən vəhhabilər geri çəkilməyə məcbur oldular Sonraki illər ərzində vəhhabilər Nəcəf və Kərbəla şəhərlərinə hücum etsələrdə,müvəffəüiyyət qazana bilmədilər.

1802-ci ildə vəhhabilər Ərəbistanın cənubundaki Taif şəhərini işğal edərək şəhərin müsəlman əhalisini qılıncdan keçirdilər Onlar hətta quran oxuyan şəxslərədə aman vermir,həmin vəziyyətdə qətlə yetirirdlər vəhhabilərin gözündə qeyri -vəhhabi müsəlmanların hamısı kafir və müşrik olduğundan, nə adamların özünə, nədə əmlakına ehtiram bəsləmirdilər Vəhhabilər müşrik malıdır bəhanəsi ilə taiflərin evindəki quran nüsxələrini imam Buxari və imam Müslimin səhih adlı məşhur hədis məcidələrini küçələrə tökərək bu müqəddəs kitablarıayaq altına saldılar

Həmin il vəhhabilər müsəlmanların qibləgahı olan Məkkəyə hücum edərək oranı işğal etdilər bir neçə gün ərzində davam etmiş əməliyyat nəticəsində Məkkədəki bütün müqəddəs ziyarətgahlar (kəəbədən başqa ) uçuruldu Peyğəmbərin babası əbdülmüttəlibin ,atası Abdullahın, həyat yoldaşı Xədiceyi Kübranın məzarı üzərindəki məqbərələr yerlə-yeksan edildi Məkkə alimlərinə əmr olundu ki, mədrəsələrdə Məhəmməd ibni Əbdülvəhhabın kitablarını tədris etsinlər

1803-04-cü illərdəilyarımlıq mühasirədən sonra Peyğəmbər şəhəri Mədinədə vəhhabilərin əlinə keçdi Həzrət Məhəmməd Peyğəmbərin(s) məqbərəsindən başqa mədinənin bütün ziyarətgahları viran edildi (vəhhabilər əvvəlcə Peyğəmbərin məzarınida uçurmaq istəyirdilər,lakin müsəlmanların qəzəbindən qorxaraq bu fikirdən əl çəkdilər)dörd İmamın (İmam Həsən,İmam Zeynulabidin,İmam Baqir və İmam Sadiq (ə) )Bəqi qəbir qəbrstanlığındakı məzarları,habelə xeyli başqamüqəddəs yerlər külüng və bellə tar-mar olundu Vəhhabilər müqəddəs ziyarətgahlarda saxlanılan dörd sandıq dolusu ləl cəvahiratı qarət edib apardılar

Bəhhabilər 1800-1810-cu illər arasında Ciddə,Bəhreyn, Suriya, İordaniya və başqaməntəqələrə mütəmadi yürüşlər təşkil edərək bu ərazilərin bir hissəsini işğal etməyə və bütün regionu qorxu altına salmağa müvəffəq oldular Qeyd edilmişdirki, vəhhabi9lərin fəaliyyəti tarıx boyu eniş-yoxuşlu və pilləvari olmuşdur belə ki, sürətli inkişaf mərhələsindən sonra təqribən 1812-ci ildən başlayaraq, vəhhabilər osmanlı imperiyasının təzyiqi qarşısında geriləyərək müvəqqəti tənəzzül etdilər Onların böyük əksəriyyəti etdikləri cinayətlərin müqabilində cəzalandırıldı 1819-cu ildə Detriyyə şəhəri osmanlı əsgərləri tərəfindən fəth olundu Bundan sonrakı 100 il ərzində vəhhabilər yeni gizli paytaxda Riyad şəhərənə toplaşaraq məxfi şəkildə öz fəaliyyətlərini davam etdirdilər

Birinci dünya müharibəsinin başlanması ilə Ərəbistanda da vəziyyət kəskin surətdə dəyişdi Həmin müharibədə məğlubiyyətə uğramış osmanlı imperiyası bütün Ərəbistan ərazilərini İngiltərədə və Fransa dövlətinin mandatı altına keçdi Bu ərazilərdə ingilis və fransız qoşunları yerləşdirilməyə başladı Həmin dövrdən başlayaraq İngiltərə öz köhnə müttəfiqi vəhhabilərlə əlaqələri dahada gücləndirdi 1919-cu ildəingilislər Nəcd vilayətinə   müstəqillik verərək Səud sülaləsindən olan Əbdüləziz ibni Səudu hakimiyyətə gətirdilər Əbdüləziz 6il ərzində(hər il 40 min lirə almaq etibarı ilə) İngiltərə hökumətindən yardım alaraq fəaliyyət dairəsini genişləndirdi

İngiltərə hökumətinin və ordusunun birbaşa himayəsi altında vəhhabilər 1924-26-cı illərdə əvvəlcə Taif şəhərini, sonra Məkkəni və Mədinəni ələ keçirdilər 100 il ərzində müsəlmanlar tərəfindən bərpa edilmiş və hətta qaytarılmış ziyarətgahlar yenidən yerlə - yeksan olundu həmin dövrdən başlayaraq vəhhabilik bütün ərəbistanın rəsmi ideologiyası, Səudlar sülaləsi isə ölkənin kralı old.

Vəhhabiliyin qısa tarixi

&nbsp;

Ədalətin ictimaiyyətdə oynadığı rol

Tarixə nəzər saldıqda və baş verən cərəyanları araşdırdıqda bunun şahidi oluruq ki, müxtəlif dövrlərdə bütün millətlər arasında müqəddəs "ədalət" kəlməsi baş verən bir çox inqilabi hərəkatların və siyasi cərəyanların əsasını təşkil etmişdir.
Haqq-ədalətdən məhrum olmaq, təcavüz və zorakılıqdan cana gəlmək insanların ruhiyyələrini o qədər həyəcanlandırmışdır ki, mərd-mərdanə mübarizə meydanına qədəm qoyaraq hamılıqla hakim təbəqəyə qarşı çıxmışlar və cəsarətlə öz etirazlarını bildirmişlər. Bu cəsur insanlar zülm və haqsızlığın aradan qaldırılmasında yorulmadan mübarizə aparmış və canlarının bahasına olsa da belə, heç bir fədakarlıqdan boyun qaçırmamışlar.
Lakin təəssüflər olsun ki, bu hərəkat və cərəyanların bir çoxu müvəffəqiyyət qazana bilməmiş, arzu və qarşılarına qoyduğu məqsədə çatmamışdır. Onların uğursuzluqlarının səbəbləri aşağıda qeyd olunanlara diqqət yetirdikdə aşkar olur:
–Cəmiyyət öz təbii axarından çıxaraq pisliklərə adət etdikdə, artıq heç vaxt ədalət və bərabərliyə tabe olmaq istəmir. İstənilən şəraiti əldə etmək üçün haqq-ədaləti bərqərar etmək tamamilə mümkündür. Həmin şərait yaranmadıqda isə ədalətin həqiqi siması həyat üfüqündə heç vaxt doğmayacaqdır.
–Hər şeydən əvvəl cəmiyyət "ədalət" üzərinə qoyulmuş qanuna ehtiyac duyur. Belə ki, orada bütün ictimai təbəqələrin hüquqları nəzərə alınmalı və ümumi mənafe ilə həmahəng olmalıdır. Yalnız bundan sonra təlim-tərbiyə və əxlaqi dəyərlər onun inkişaf və geniş vüsət tapmasına təsir göstərə bilər.
–Ədalət, yaradılmış aləmdə müşahidə olunan bir qanundur. Dünyanın keçməli olduğu mərhələ onun əsasında müəyyənləşdirilmiş və onda hər hansı bir dəyişikliyin aparılması qeyri-mümkündür.
–Öz vücudumuzda şahid olduğumuz əsraramiz həmahənglik yaradılış aləmində hökm sürən ədalət və bərabərlikdən xəbər verir və biz öz vücudumuza nəzər salmaqla bu böyük nəzm-intizamdan agah ola bilərik. Yaradılış aləmində hökm sürən bərabərlik icbari bir müvazinətdir. Lakin bəşər azad düşüncə və iradəyə yiyələndiyi üçün ədalət də onun yaşadığı cəmiyyətdə öz istək və iradəsi ilə bərqərar olunmalıdır. İnsanın şüur və düşüncə qüvvəsi bəzi məsələlərdə şəriət qanunlarına ehtiyac duymadan özü müstəqil olaraq həqiqəti dərk edib onun əsasında hökm çıxarmağa qadirdir. Ağıl yaxşı və xeyirxah işləri yüksək qiymətləndirir, xoşagəlməz və nalayiq rəftar və davranışlara qarşı isə barışmaz mövqe tutur.
Ədalət bəşəriyyətin həyatında böyük əhəmiyyət kəsb etməklə yanaşı, bütün gözəl əxlaqi xüsusiyyətlərin mənşəyini təşkil edir. Bir sözlə, ədalət insanı xeyirxah işlərə sövq edən bir xüsusiyyətdir. İnsanları bir-birlərinə yaxınlaşdıraraq onların arasında birlik və səmimiyyətin yaranmasına səbəb olan da məhz ədalətdir.
Məşhur Yunan filosofu Əflatun deyir: "İnsanın vücudunda ədalət nuru şölələndikdə onun nuru insanın bütün xüsusiyyətlərinə də işıq saçır. Çünki insanın bütün gözəl xüsusiyyətləri məhz ədalətdən ilham alır və onu xeyirxah işlər görməyə qadir edir. Bu isə səadət və xoşbəxtliyin son nöqtəsi və insanın Allaha yaxınlaşması deməkdir."
Əgər həyatın əsasını ədalət təşkil etdiyini və onun ən zəruri məsələlərdən biri olduğunu desək, səhvə yol vermərik. Haqq-ədalətin bərqərar olunması ilə insanın həyatında yeni bir fəsil başlanır və ictimaiyyətin hərəkətsiz vücuduna yeni ruh üfürülmüş olur. Ədalət, həyata can və özünəməxsus bir gözəllik bəxş edir. Həyata davam etməyə və çətinliklərinin aradan qaldırılmasına qadir olan cəmiyyət də, məhz haqq-ədalət üzərində qurulmuş və ona arxalanan bir cəmiyyətdir.
Zülmkarlığın yandırıcı şölələri
Zülm və sitəmkarlığın ictimaiyyətin parçalanmasına, ictimai və əxlaqi əmin-amanlığın məhv olub aradan getməsinə səbəb olması elə bir inkaredilməz həqiqətdir ki, hətta dinə heç bir etiqadı olmayan şəxslər belə ona etiraf edə bilər. Zülmkarlıq baş alıb getməklə əlaqələr kəsilir və hərc-mərclik ictimaiyyətə hakim olmağa başlayır. Haqq-ədaləti ayaqları altına atan sitəmkar dövlətlər tezliklə zəifləyib parçalanmışlar. Tarixə nəzər saldıqda bir daha bu həqiqətin şahidi oluruq ki, zülmkar qüvvələr nə qədər böyük qüdrətə malik olsalar da nəhayət, törətdikləri cinayətlərin acı aqibəti ilə qarşılaşaraq özlərini ağır fəlakətə düçar edirlər. Bu barədə kifayət qədər misal və tarixi dəlillərə işarə etmək olar. Lakin biz onlardan biri ilə kifayətlənib tarixin canlı şahidlərindən biri olmuş Məhəmməd ibn Əbdülməlik barədə söhbət açmaq istəyirik:
–Abbasilər sülaləsinin vəzirlərindən biri olan bu şəxs vəzir olduğu illər ərzində yüksək mövqeyə malik olmuşdur. Son dərəcə zülmkar və daşürəkli olan Əbdülməlik dustaqları cəzalandırmaq üçün divarlarına şiş mıxlar vurulmuş dəmir təndir düzəltdirmiş və həbs olunanları onun içinə ataraq təndirin hərarətini artırmış və beləliklə, bədbəxt dustaqlar acınacaqlı bir vəziyyətdə can vermişlər.
Mütəvəkkil hakimiyyətə gəldikdən sonra isə Əbdülməlik vəzirlikdən kənarlaşdırılır və özünün düzəltdirdiyi təndirə atılır. O, ömrünün son anlarında kağız-qələm istəyir və orada iki beyt şeir yazır:
Şerin məzmunu: “Dünya bir yoldur və hər gün ondan ötüb keçmək gərəkdir. O, yuxu tək gözlər önündə canlanar. Sakit ol və narazılıq etmə. Bu dünya var-dövlət tək hər gün bir millətin və ya qövmün əlinə düşər.”
Mütəvvəkil məktubu oxuduqdan sonra vəzirin azad olunmasını əmr edir. Lakin artıq gec idi, çünki vəzir acınacaqlı bir vəziyyətdə dünyasını dəyişmiş idi!
Bəli, dünyanı ölüm-dirim meydanına çevirən şəxslər öz qüdrət və mövqeylərini qorumaq üçün hər şeydən məhrum olan zəif təbəqəyə ağlasığılmaz əzab və işkəncələr vermiş və ağır cinayətlərə əl atmışdır. Lakin çox keçmədən sinələr qəzəblə dolmuş və ani bir sıçrayışla qanlı inqilablar həyat səhnəsini tamamilə dəyişmişdir.
Zülm və sitəmkarlıq hər hansı bir müəyyən təbəqəyə aid deyildir. Hər bir şəxs istənilən şəraitdə əgər həyatın naz-nemətlərindən bəhrələnmək üçün heç nəyi nəzərə almadan qanundan kənara çıxarsa, başqalarının hüququnu tapdalayaraq onlara qarşı zülm etmiş olur. Lakin təəssüflər olsun ki, bu günlər yaşadığımız dünyada zülm və sitəmkarlıq günbəgün artır, bəşəriyyətin sivilizasiyasını ciddi təhlükə ilə üzləşdirir.
Sitəmkarlara qulluq edən muzdurlar bacardıqları qədər başqalarının hüquqlarını tapdalayır və dayağı olmayan millətlərin var-dövlətlərini qarət edirlər.
Dinin zülmkarlıqla mübarizəsi
“Kəhf” surəsinin 59-cu ayəsində zülmkarların acınacaqlı aqibətləri haqda buyurulur: “O məmləkətlərin əhalisini zülm etdikləri zaman məhv etdik.”
Dini rəhbərlər daim ictimaiyyətin davam gətirib parçalanmamasına diqqət yetirmişlər. Cəmiyyətdə haqq-ədalətin bərqərar olunmasını qarşılarına yeganə məqsəd qoyaraq cəmiyyəti zülm və haqsızlıqlara qarşı mübarizəyə istiqamətləndirmişlər. Möhkəm iradəyə yiyələnən bu şəxslər zülmkarlığı böyük günah hesab edərək, belə bir qeyri-insani xüsusiyyətə malik olan şəxsləri haqq-ədalət qarşısında diz çökməyə vadar etmişlər. Zülm və zülmkarlıq onların nəzərində o qədər böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir ki, hətta Allaha şərik qoşmağı belə bir növ zülm hesab etmişlər.
Ümumiyyətlə, ədalətpərvər din rəhbərlərinin üsulu zülm və haqsızlıqlara qarşı mübarizə etməkdən ibarət olmuşdur.
“Hədid” surəsinin 25-ci ayəsində buyurulur: “And olsun ki, Biz peyğəmbərlərimizi açıq-aşkar dəlillərlə [möcüzələrlə] göndərdik. Biz onlarla birlikdə [Allahın hökmlərini bildirən səmavi] kitab və ədalət tərəzisi [şəriət] nazil etdik ki, insanlar [bir-biri] ilə ədalətlə rəftar etsinlər.”
Müqəddəs İslam dininin ən başlıca məqsədi həyatın bütün sahələrində haqq-ədaləti bərqərar etmək olduğu üçün, öz davamçılarını heç nəyi və qarşı tərəfin kim olduğunu nəzərə almadan ədalət uğrunda mübarizə aparmağa vəzifələndirilmiş və kimlərə qarşı olursa-olsun, zülm və haqsızlığı kəskin surətdə qadağan etmişdir.
“Maidə” surəsinin 8-ci ayəsində buyurulur: “Ey iman gətirənlər! Allah qarşısında [borcunuzu yerinə yetirməkdə] sabitqədəm və ədalətli şahidlər olun. Hər hansı bir camaata qarşı olan kininiz sizi ədalətsizliyə sövq etməsin. Ədalətli olun. Bu, təqvaya daha yaxındır!”
“Nisa” surəsinin 58-ci ayəsində isə Allah-taala ədalətli hökm çıxarmaq barədə buyurur: “İnsanlar arasında höküm etdiyiniz zaman ədalətlə höküm edin!”
İslam nöqteyi-nəzərində ədalət o qədər böyük əhəmiyyət kəsb edir ki, əgər hər hansı bir şəxs bütün müsbət xüsusiyyətlərə yiyələnər və bu xüsusiyyətə malik olmazsa, hakimlik vəzifəsini daşıya bilməz.
Valideynin üzərinə düşən ən başlıca vəzifələrdən biri də övladları arasında fərq qoymayıb onlarla eyni səviyyədə davranmalarıdır. Ailədə uşaqların ədalətsevər olub zülm və haqsızlığa adət etməmələri üçün onlarla ədalətlə rəftar olunmalı və birini digərindən nə üstün, nə də aşağı tutmaq lazımdır. Belə ki, ailə mühitində valideynləri tərəfindən ədalətsiz rəftarlar müşahidə edən uşaqlar heç vaxt ədalət kimi gözəl xüsusiyyətə yiyələnmirlər. Onlar ədalətdən uzaq olmaqla yanaşı, bir çox hallarda zülm və haqsızlığa üz tutur və başqalarının hüquqlarını tapdalayaraq cəmiyyətdə hərc-mərcliyin baş alıb getməsinə səbəb olurlar. Yaranmış belə bir şəraitdə nəinki cəmiyyət, hətta valideynlər belə öz övladlarından ədalətsiz rəftar və davranışlar görürlər. Bunun üçün də Peyğəmbər (s) bu mətləbə xüsusi diqqət yetirmiş və öz davamçılarına haqq-ədalətə riayət etməyi buyurmuşdur. "Övladlarınızın sizinlə hörmət və məhəbbətlə rəftar etmələrini istəyirsinizsə, onlara bir şey verdikdə ədalətə riayət edin!"
Bertrand Rassel deyir:
–İnsanın nəfsi buxar kimi daim çalxalanmaqda və genişlənməkdədir. Bu baxımdan da uşaqları tərbiyə etməkdə ən başlıca məqsəd xarici təzyiqləri onların şüur və təfəkküründə döymək və işkəncə etməklə deyil, adət, fikir və səmimi əlaqələr kimi canlandırmaqdadır.
Bu işdə lazım olan şey isə ədalətdir. Ədalət, elə bir məfhumdur ki, biz onu tədriclə uşağın adət və təfəkkürünə daxil etməliyik. Düzgün tərbiyəyə yalnız o zaman nail olmaq olar ki, həmin uşaqla birlikdə digər uşaqlar da tərbiyə olunsunlar. Baxıb görürük ki, uşaqlar hər hansı bir şeydən eyni vaxtda bir neçə nəfərin istifadə edə bilmədiyi şeylərdə bir-birləri ilə çəkişir və mübahisə edirlər. Məsələn velosiped sürmək. Əgər bir neçə uşağın ixtiyarında cəmi bir velosiped olarsa, onların hər biri ədalətə riayət edib ondan növbə ilə istifadə etməyi başa düşürlər. Lakin eyni zamanda onlardan hər biri velosipeddən yalnız özü istifadə etməsini istəyir. Amma qəribə burasındadır ki, böyüklər onların arasında növbə yaratdıqda tez bir zamanda onların narazılığına son qoyulur. Mən belə bir əqidədə deyildim ki, ədalət zati bir hissdir. Lakin bu hissi belə bir qısa müddət ərzində uşaqda yaratmağın mümkün olduğunu gördükdə təəccüb etdim. Əlbəttə ədalət, həqiqi ədalət olmalı və uşaqlardan biri digərindən üstün tutulmamalıdır. Əgər uşaqlardan birini digərindən çox sevərsinizsə, bunu büruzə verməyib gözləməlisiniz ki, onlara qarşı münasibətiniz eyni səviyyədə olsun. Onlar üçün oyuncaq aldıqda belə biri digərindən üstün tutulmamalı və bərabərliyə riayət etmək lazımdır. Bütün bunlara riayət etmədikdə isə sonrakı tərbiyə və əxlaqi tövsiyə heç bir müsbət nəticə verməyəcəkdir.
Peyğəmbər (s) buyurur: "Allahdan qorxun və başqalarının sizinlə gözəl davranmalarını istədiyiniz kimi, siz də övladlarınızla ədalətlə davranın!"
Əli (ə), Məhəmməd ibn Əbu Bəkri Misirə hakim təyin etdiyi zaman belə tövsiyə edir: "Misir camaatını qanadının altına al və hamı ilə gülərüz və mehribanlıqla davran. Üzlərinə nəzər saldıqda elə ədalət və bərabərliyə riayət et ki, şəhərin böyükləri bir gün onlara qarşı zülm və haqsızlıq edəcəyini güman etməsinlər, yoxsul və çarəsizlər də sənin ədalətindən ümüdlərini üzməsinlər!"
Allahın elçiləri haqq-ədalətin təməlini qoymuş və insani təkamülü meydana gətirmişlər. Əlinin (ə) xilafət dövründə bir gün böyük qardaşı Əqil onun yanına gəlir. Maddi vəziyyətindən gileylənib beytül-maldan payına düşən buğdadan bir batman artığını istəyir. Əli (ə), ona müsbət cavab verməyib qızdırılmış dəmiri ibrət üçün Əqilin bədəninə yaxınlaşdırır. Əqil uca səslə fəryad etdikdə Əli (ə) buyurur: "Anan yasına otursun! İnsanın qızdırdığı bu dəmir parçasından bu qədər qorxub fəryad edirsən. Bəs mən Allahın qəzəbindən şölələnən oda necə dözüm? Ola bilərmi ki, sən bədəninin əzabından fəryad çəkəsən, amma mən ruh və vicdanımın əzabına səbir edim?"
Sonra sözlərinə davam edərək buyurur: "And olsun Allaha! Əgər dünyanı bütün naz-nemətləri ilə birlikdə mənə verib əvəzində qarışqanın ağzından arpa qabığını almağımı istəsələr, heç vaxt buna razı olmaram. Sizin nəzərinizdə gözəl görünən dünya mənim nəzərimdə hər şeydən aşağıdır və mən dünya malına görə hətta qarışqaya qarşı belə haqsızlıq etmərəm."
Hüseyn ibn Əli (ə) zülm və haqsızlığa qarşı böyük bir inqilaba rəhbərlik etmiş və bu günkü günədək bəşəriyyət tarixinə nur saçan ədalət, insaniyyət və azadlıq sevərlik məktəbinin təməlini qoymuşdur.
Kitabın adı: Əxlaqi və psixoloji çatışmazlıqların araşdırılması
Müəllif: Ustad Seyyid Müctəba Lari
TƏRCÜMƏ EDƏN: İ.ƏHMƏDOV

ZÜLMKARLIQ

&nbsp;

&nbsp;

&nbsp;

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَلاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ (267)

&nbsp;

TƏRCÜMƏ:

&nbsp;

“Ey iman gətirənlər, (ticarət yolu ilə) əldə etdiyiniz pak (halal) mal-dövlətin bir qismini və sizin üçün yerdən çıxart-dığımız şeylərdən (yeraltı sərvət, mədənlər, bitkilər) infaq edin, napak şeylərin ardınca gedib onlardan infaq etməyin. Hal-buki, sizin özünüz (mal-dövləti qəbul edərkən) onları (napak şey-ləri) qəbul etməyə razı deyilsiniz və (belə şeyləri) yalnız ikrah hissi ilə qəbul edərsiniz. Bilin ki, Allah (hər şeydən) ehtiyacsız və sitayişə layiqdir.”

&nbsp;

AYƏNİN NAZİL OLMA SƏBƏBİ

&nbsp;

İmam Sadiq (ə)-dan nəql edilmişdir ki, bu ayə cahiliy-yət dövründə sələmçiliklə mal-dövlət toplayan və onu Allah yolunda xərcləyən bir neçə şəxsin barəsində nazil olmuş-dur. Allah-taala onları bu işdən çəkindirərək buyurdu ki, Allah yolunda pak-pakizə şeylərdən infaq etsinlər.

&nbsp;

“Məcməül-bəyan” təfsirində bu hədis qeyd edildikdən sonra Əli (ə)-ın belə buyurduğu nəql olunur: “Bu ayə quru, ətsiz və xoşagəlməyən xurmaları yaxşı xurmalarla qarışdırıb infaq edən kəslərin barəsində nazil olmuşdur. Allah onlara əmr etdi ki, bu işdən çəkinsinlər.”

&nbsp;

Ayənin nazil olması barədə qeyd olunan bu iki səbəb arasında heç bir təzad yoxdur və onun hər iki dəstə barə-sində nazil olması mümkündür. Onlardan biri mənəvi və batini paklığa, digəri isə zahiri və maddi keyfiyyətə işarə ola bilər.

&nbsp;

TƏFSİR:

&nbsp;

HANSI MAL-DÖVLƏTİ İNFAQ ETMƏK LAZIMDIR?

&nbsp;

Keçən ayələrdə infaqın səmərələri, infaq edənlərin xüsusiyyətləri və bu insani və Allahın bəyəndiyi işi aludə edə bilən, onun mükafatını aradan aparan əməllər geniş şəkildə bəyan edildi. Bu ayədə isə infaq edilməli olan ma-lın hansı növdən və keyfiyyətdə olması şərh olunur. Ayənin birinci cümləsində Allah taala imanlı şəxslərə göstə-riş verir ki, öz mallarının içində “təyyibat”dan, yəni pak-pakizə şeylərdən infaq etsinlər.

&nbsp;

Ərəb dilində “təyyib” kəlməsi pakizə mənasını ifadə edir. “Təyyibat” isə onun cəm formasıdır. Maddi və zahiri pakizəliyə deyildiyi kimi, mənəvi və batini paklığa da deyi-lir. Yəni o şeylərdən infaq edilməlidir ki, həm yaxşı və istifadəyə yararlı, faydalı olsun, həm də hər növ şübhədən və aludəlikdən pak olsun. Yuxarıda ayənin nazil olma səbə-bində qeyd olunduğu kimi, bu, ayənin mənasındakı ümumiliyi də çatdırır.

&nbsp;

“Ləstum bi axiziyhi illa ən tuğmizu fiyhi” (yəni sizin özünüz də pak olmayan şeyləri qəbul etməyə razı olmazsınız, yal-nız iğmaz və ikrah hissi ilə qəbul edərsiniz) cümləsi məqsədin təkcə zahiri paklıq olmadığını göstərir. Çünki imanlı şəxslər həm zahiri nəzərdən aludə olan və ya dəyərsiz olan malı, həm də məkruh, napak və şübhəli malları qəbul etməyə hazır deyillər. Bunları yalnız ikrah üzündən qəbul edə bi-lərlər: َ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ

&nbsp;

“Ma kəsəbtum” cümləsi (yəni kəsb etdiyiniz şeylərdən) ticarət yolu ilə əldə edilən mal-dövlətə işarə edilir.

&nbsp;

وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الأَرْضِ

&nbsp;

“Mimma əxrəcna...” (yerdən sizin üçün çıxartdığımız şey-lərdən) cümləsi isə əkin sahələrindən, mədən və yeraltı tə-bii sərvətlərdən əldə edilən qazanclara işarədir. Deməli bu ayə bütün qazanc növlərinə şamil olur. Çünki insanın malik olduğu bütün nemət və sərvətlərin mənşəyi yer və onun müxtəlif ehtiyatlarıdır. Hətta sənaye, ticarət, maldarlıq və sair kimi qazanc növlərinin hamısının mənşəyi yerdir. Bu cümlə həm də bunu çatdırır ki, Allah bütün bu ehtiyatları sizin ixtiyarınıza qoymuşdur. Ona görə də bu sərvətlərin ən yaxşısını və ən keyfiyyətlisini Allah yo-lunda xərcləmək lazımdır.

&nbsp;

وَلاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ

&nbsp;

Camaatdan bəzisinin adəti belədir ki, öz mal-dövlət-lərinin ən dəyərsizini, bəzi hallarda isə özləri üçün heç bir işə yaramayan, istifadə olunmayan şeyləri infaq edir-lər. Bu kimi infaqlar nə infaq edən şəxsin mənəvi yüksə-lişinə, insaniyyət ruhiyyəsinin inkişaf etməsinə səbəb olar, nə də ehtiyaclıların çətinliklərini həll edə bilər. Üstəlik, onlar üçün bir növ təhqir və hörmətsizlik də sa-yılır. Bu cümlə insanları açıq-aşkar şəkildə bu kimi iş-lərdən çəkindirib buyurur: Siz bu kimi mallardan necə infaq edirsiniz, halbuki, ikrah olmadan özünüz onları qəbul etməyə razı deyilsiniz?! Nə üçün sizin müsəlman qarda-şınız və yolunda infaq etdiyiniz Allah, sizin nəzərinizdə sizin özünüzdən aşağı tutulmalıdır?!

&nbsp;

Həqiqətdə bu ayə bu dəqiq məsələni xatırlatmaq istəyir ki, Allah yolunda edilən infaqların bir tərəfində yoxsul və ehtiyaclılar, digər tərəfində isə Allahdır və siz də məhz Allahın razılığını qazanmaq üçün infaq edirsiniz. Belə olan təqdirdə infaq üçün dəyərsiz şeyləri seçsəniz, həm təyyib mallarınıza layiq görməmiş olduğunuz üçün Pər-vərdigari-aləmin müqəddəs hüzuruna hörmətsizlik edil-miş olur, həm də ehtiyaclılara qarşı hörmətsizlik və təh-qir sayılır. Çünki, ola bilsin ki, onlar yoxsul olmalarına baxmayaraq, iman və insaniyyət baxımından yüksək məqama ma-lik olsunlar və onların ruhu belə yaramaz infaqlar səbəbi-lə incimiş olsun.

&nbsp;

Diqqət yetirmək lazımdır ki, “la təmənnəv” (yəni nəzər-də tutmayın) cümləsi bəlkə də bunu çatdırır ki, əgər insa-nın infaq etdiyi şeylər arasında bəzən diqqətsizlik ucba-tından xoşagəlməyən şeylər olsa, bu işi qəsdən və bilərək-dən edənlər barəsində deyilən sözlər onlara aid deyildir:

&nbsp;

وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ

&nbsp;

Bu cümlədə buyurulur: “Bilin ki, Allah (hər şeydən) ehti-yacsız və tərifə layiqdir.”

&nbsp;

Yəni diqqət yetirmək lazımdır ki, siz elə bir Allah yo-lunda infaq edirsiniz ki, O, hər bir şeydən ehtiyacsızdır və tərif yalnız Ona məxsusdur və O, bütün bu nemətləri si-zin ixtiyarınızda qoymuşdur.

&nbsp;

Mümkündür ki, “Həmid” kəlməsi “həmd edən” mənasında da olsun. Belə olduqda cümlənin mənası belə olur ki, O eh-tiyacsız olmaqla yanaşı, sizi etdiyiniz infaqlar qarşısın-da dəyərləndirir. Buna əsasən, çalışın, pakizə mallarınız-dan infaq edin.

 

Nurul-Quran - «BƏQƏRƏ» SURƏSININ təfsiri

267-Cİ AYƏ

&nbsp;

&nbsp;

أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَن تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاء فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ (266)

&nbsp;

TƏRCÜMƏ:

&nbsp;

“Məgər sizdən biriniz istərmi ki, xurma ağacları, üzüm-lükləri, ağacları altından arxlar axan və içində cürbəcür meyvə-ləri olan bir bağı olsun, sonra zəif (və kiçik) uşaqları olduğu halda, ona qocalıq üz versin, (bu zaman) odlu (və güclü bir) qasırğa əssin və o (bağ) yanıb tələf olsun? (Öz infaq və ehsanlarında min-nət qoyub əzab-əziyyət verənlərin əməlinin nəticəsi də belədir.) Allah Öz ayələrini sizin üçün bu cür aşkar edir ki, bəlkə dərin-dən düşünəsiniz (və bununla da haqq yolunu tapasınız).”

&nbsp;

TƏFSİR:

&nbsp;

DİGƏR BİR MİSAL

&nbsp;

Bu ayədə insanın qiyamət günündə saleh əməllərə nə qədər möhtac olması, həmçinin riyakarlıq, minnət qoymaq və əzab-əziyyət verməyin saleh əməlləri və infaqı necə aradan aparması daha da aydın olsun deyə, digər bir maraqlı misal göstərilir. Bu misal o kəslərin vəziyyətini təcəssüm etdi-rir ki, onların müxtəlif ağacları (xurma, üzüm və s.) yaşıl və təravətli bir bağı vardır. Bu bağın ağaclarının altın-dan həmişə su axır, onların suvarılmağa heç bir ehtiyacı yoxdur. Bu misalda bağ sahibi qocalıb əldən düşmüş, zəif və körpə uşaqları ətrafını tutan şəxs kimi təqdim olunur. Bu uşaqların dolanışıq xərcləri də yalnız bu bağın vasi-təsi ilə təmin olunur. Bu bağ məhv olub aradan gedərsə, nə onun özü, nə də körpə övladları onu yenidən bağ halına sal-mağa qadir deyillər. Təsadüfən güclü və yandırıcı bir qa-sırğa külək əsir, o bağı yandırıb külə döndərir. Bu zaman artıq qocalıb əldən düşmüş, özünün və övladlarının dola-nışığını başqa bir yerdən təmin etməyə qadir olmayan bu şəxsin vəziyyəti necə olar? O necə də həsrət çəkib qəm-qüssəyə düçar olar!

&nbsp;

Yaxşı əməllər etdikdən sonra riyakarlıq etməklə, min-nət qoyub əzab-əziyyət verməklə onu puç edən şəxslərin vəziy-yəti də belədir. Onlar bir çox əzab-əziyyətlərə sinə gərib öz əməyinin səmərəsinə hər şeydən artıq möhtac olduğu bir za-manda (qiyamət günündə) əməyinin nəticəsi puç olub tamami-lə aradan gedir, əlində həsrət və qəm-qüssədən başqa heç bir şey qalmır. كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ

&nbsp;

Bütün bu bədbəxtliklərin, xüsusilə faydası çox az, vur-duğu ziyanlar isə çox böyük və ağır olan minnət qoymaq kimi əbəs bir işin mənşəyi əql qüvvəsindən lazımınca istifadə etməməkdir. Buna görə də ayənin sonunda Allah-taala insan-ları təfəkkür və düşüncəyə dəvət edib buyurur: “Allah Öz ayələrini sizin üçün belə bəyan edir ki, bəlkə düşünəsiniz.”

 

Nurul-Quran - «BƏQƏRƏ» SURƏSININ təfsiri

Articles

Articles