تعلیم وتربیت در آینه چهل حدیث
تعلیم وتربیت در آینه چهل حدیث
0 Vote
76 View
این تعلیم و تعلم است که فرهنگ جامعه را رشد می‌دهد و انسانها را به سوی کمال رهنمون می‌سازد.
این تعلیم و تعلم است که آدمیان را از اخلاق ناپسند دور می‌کند و به سوی اخلاق پسندیده فرا می‌خواند.
این تعلیم و تعلم است که عمل مردم را پاک و خالص می‌گرداند و از شرک و ریا دور می‌سازد.
آنچه در پی می‌آید چهل حدیث درباره «تعلیم و تعلم» است که امیدوارم با فراگیری و به کارگیری آنها به «علم حقیقی» و «حقیقت علم» نزدیکتر شویم.
۱٫ آموزش هدف بعثت
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«بالتعلیم ارسلت؛ (۱)
من برای آموزش دادن فرستاده شده‌ام.»
۲٫ گرامیداشت دانشمند، گرامیداشت خداست
امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌فرمایند:
«من وقر عالما فقد وقر ربه؛ (۲)
هر کس دانشمندی را گرامی بدارد، بی گمان پروردگارش را گرامی داشته است.»
۳٫ ارزشمندترین مردم کیست؟
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرماید: «اکثر الناس قیمه اکثرهم علما؛ (۳)
بیشترین مردم از نظر ارزش، بیشترین آنهاست از نظر دانش»
۴٫ تا جوان هستی دانش بجوی
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«من تعلم فی شبابه کان بمنزله الرسم فی الحجر؛ (۴)
هر کس در جوانی دانش بیاموزد، [از نظر پایداری] چون نقش روی سنگ است.»
۵٫ برای دانش اندوزی قدم رنجه فرما!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«اطلبوا العلم ولو بالصین؛ (۵)
دانش بجویید؛ اگر چه در [راهی دور] چون چین باشد.»
۶٫ آداب تعلیم و تعلم این است
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«لینوا لمن تعلمون ولمن تتعلمون منه؛ (۶)
با کسی که به او دانش می‌آموزید (شاگرد) و کسی که از او دانش می‌آموزید (معلم) نرمخو باشید.»
۷٫ فروتن باش، فروتن باش!
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«تواضعوا لمن تعلمونه العلم وتواضعوالمن طلبتم منه العلم؛ (۷)
در برابر کسی که به او دانش می‌آموزید (شاگرد) و کسی که از او دانش می‌جویید (معلم) فروتن باشید.»
۸٫ اینها را نگو!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«لا تقل ما لا تعلم بل لا تقل کل ما تعلم؛ (۸)
آنچه را نمی‌دانی نگو، بلکه همه آنچه را هم می‌دانی نگو»
۹٫ نشانه‌های دانشمند اینهاست، اینهاست!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«یا طالب العلم! ان للعالم ثلاث علامات: العلم والحلم والصمت؛ (۹)
ای جوینده دانش! برای دانشمند سه نشانه است: دانش و بردباری و سکوت»
۱۰٫ عالم کیست؟
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«من لم یصدق فعله قوله فلیس بعالم؛ (۱۰)
هر آن کس که رفتارش گفتارش را تصدیق نکند، عالم نیست.»
۱۱٫ چشم به اینان بدوز!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«النظر الی وجه العالم عباده؛ (۱۱)
نگاه به سیمای دانشمند عبادت است.»
۱۲٫ همنشین که باشیم؟
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«مجالسه العلمآء عباده؛ (۱۲)
همنشینی با دانشوران عبادت است.»
۱۳٫ دانشهای گوناگون اینها هستند
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«العلوم اربعه: الفقه للادیان والطب للابدان والنحو للسان والنجوم لمعرفه الازمان؛ (۱۳)
دانشها چهارگونه اند: فقه برای [شناخت] دینها؛ پزشکی برای [بهبود] بدنها؛ نحو (دستور زبان) برای سخن گفتن و نجوم برای شناخت زمانها»
۱۴٫ برای دانش اندوزی چاپلوسی نیز رواست
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«لیس من اخلاق المؤمن الملق الا فی طلب العلم؛ (۱۴)
چاپلوسی جز در جستجوی دانش از خوی مؤمن نیست.»
۱۵٫ کلید دانش این است
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«ان هذا العلم علیه قفل ومفتاحه المساله؛ (۱۵)
بر این دانش قفلی است که کلید آن، پرسش است.»
۱۶٫ فیش برداری را فراموش نکن!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«قیدوا العلم بالکتاب؛ (۱۶)
دانش را با نگارش در بند کشید.»
۱۷٫ کتابخانه داشتن چیز خوبی است
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«احتفظوا بکتبکم فانکم سوف تحتاجون الیها؛ (۱۷)
کتابهای خود را نگهداری کنید، زیرا شما در آینده به آنها نیازمند می‌شوید.»
۱۸٫ از دانش گلچین کنید!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«العلم اکثر من ان یحصی فخذ من کل شی ء احسنه؛ (۱۸)
دانش بیشتر از آن است که به شمارش در آید، پس از هر چیزی نیکوترین آن را برگیر.»
۱۹٫ اگر توانی زبان عربی فراگیر!
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«تعلموا العربیه فانها کلام الله الذی یکلم به خلقه؛ (۱۹)
زبان عربی را فراگیرید، زیرا سخن خداست که به آن با آفریدگان خود سخن می‌گوید.»
۲۰٫ تدریس را طول نده!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند: حضرت خضرعلیه السلام به حضرت موسی علیه السلام گفتند:
«یا طالب العلم! ان القآئل اقل ملاله من المستمع فلا تمل جلساءک اذا حدثتهم؛ (۲۰)
ای جوینده دانش! آزردگی گوینده کمتر از شنونده است. پس آن هنگام که با همنشینان خود سخن می‌گویی، آنان را آزرده نکن.»
۲۱٫ به کودکان این مطلب را بیاموزید!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«علموا صبیانکم ما ینفعهم الله به لا یغلب علیهم المرجئه برایها؛ (۲۱)
به کودکانتان چیزهایی بیاموزید که خداوند با آن چیزها سودشان می‌رساند تا مرجئه (منحرفان عقیدتی) با دیدگاهشان بر آنان چیره نشوند.»
۲۲٫ می‌دانید دانش خود را از که می‌گیرید؟
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«فانظروا علمکم هذا عمن تاخذونه؛ (۲۲)
بنگرید این دانش خود را از که می‌گیرید.»
۲۳٫ مقام ایرانیان در دانش اندوزی
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«لو کان العلم منوطا بالثریا لتناوله رجال من فارس؛ (۲۳)
اگر دانش منوط به [رفتن به] ستاره ثریا باشد، مردمانی از ایران به آن دست می‌یابند.»
۲۴٫ دانش را با اندیشیدن همراه کن
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«الا لا خیر فی علم لیس فیه تفهم؛ (۲۴)
آگاه باشید! در دانشی که در آن اندیشیدن نباشد، خوبی نیست.»
۲۵٫ به احترام معلم برپا!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«قم عن مجلسک لابیک ومعلمک ولو کنت امیرا؛ (۲۵)
از جای خود برای پدر و آموزگارت برخیز، اگر چه فرمانروا باشی.»
۲۶٫ دانشمند را خدمتگزار باش!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«اذا رایت عالما فکن له خادما؛ (۲۶)
هرگاه دانشمندی را دیدی، خدمتگزار او باش.»
۲۷٫ گفت و گوی علمی بهتر از شب زنده داری است
امام باقرعلیه السلام می‌فرمایند:
«تذکر العلم ساعه خیر من قیام لیله؛ (۲۷)
یک ساعت گفت و گوی علمی بهتر از یک شب زنده داری است.»
۲۸٫ از شاگردی کردن خجالت نکش!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«لا یستحین احد اذا لم یعلم الشی ء ان یتعلمه؛ (۲۸)
هیچ کس شرم نکند هنگامی که چیزی را نمی‌داند، آن را بیاموزد.»
۲۹٫ قله دانش کجا و تن آسودگی کجا!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«لا یدرک العلم براحه الجسم؛ (۲۹)
دانش با تن آسودگی فراچنگ نمی‌آید.»
۳۰٫ آری، افسردگی هرگز!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«العالم الذی لا یمل من تعلم العلم؛ (۳۰)
دانشمند کسی است که از فراگیری دانش به ستوه نمی‌آید.»
۳۱٫ به شاگرد زور نگو اگر چه معلمی!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«ابغض العباد الی الله سبحانه العالم المتجبر؛ (۳۱)
مبغوض‌ترین بندگان نزد خداوند پاک، دانشور زورگو است.»
۳۲٫ گر نمی‌دانی نمی‌دانم بگو!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«قول «لا اعلم» نصف العلم؛ (۳۲)
««نمی‌دانم» گفتن نیمی از دانش است.»
۳۳٫ به دانش خود مناز!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«حسبک من الجهل ان تعجب بعلمک؛ (۳۳)
برای نادانی تو همین بس که به دانش خود بنازی.»
۳۴٫ امان از حسادت و تحقیر!
امام باقرعلیه السلام می‌فرمایند:
«لا یکون العبد عالما حتی لا یکون حاسدا لمن فوقه ولا محقرا لمن دونه؛ (۳۴)
هیچ بنده‌ای به دانشوری نمی‌رسد، مگر آنکه به فراتر از خود رشک نورزد و فروتر از خویش را خرد نشمرد.»
۳۵٫ من آنم که...
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«من قال: انا عالم فهو جاهل؛ (۳۵)
هر آن کس گفت: من دانایم، همو نادان است.»
۳۶٫ از دیگران نیز تجربه علمی بیاموز!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«اعلم الناس من جمع علم الناس الی علمه؛ (۳۶)
داناترین مردم کسی است که دانش مردم را به دانش خویش افزون کند.»
۳۷٫ بهترین و بدترین دانش اینهاست
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«خیر العلم ما اصلحت به رشادک وشره ما افسدت به معادک؛ (۳۷)
بهترین دانش آن است که به وسیله آن، هدایت خویش را بسامان کنی و بدترین دانش آن است که به وسیله آن، معاد خود را نابسامان کنی.»
۳۸٫ یاری ستم پیشگان هرگز!
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«ملعون ملعون عالم یؤم سلطانا جآئرا معینا له علی جوره؛ (۳۸)
نفرین و نفرین باد بر آن دانشمندی که از شاه ستم پیشه‌ای پیروی می‌کند و بر ستمکاریش او را یاری می‌دهد.»
۳۹٫ چرا نویسندگی را فراموش کرده ایم؟
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«المؤمن اذا مات وترک ورقه واحده علیها علم تکون تلک الورقه یوم القیامه سترا فیما بینه وبین النار؛ (۳۹)
مؤمن چون بمیرد و از خود برگه‌ای به جا بگذارد که روی آن دانشی باشد، این برگه روز رستاخیز میان او و آتش دوزخ پوششی می‌شود.»
۴۰٫ فرجام نیک تعلیم و تعلم شهادت است
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«اذا جآء الموت طالب العلم وهو علی هذه الحال مات شهیدا؛ (۴۰)
هنگامی که مرگ جوینده دانش فراز آید و او بر همین حال جویندگی دانش باشد، شهید درگذشته است.»
- پاورقــــــــــــــــــــی
۱) بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۰۶٫
۲) معجم الفاظ غررالحکم، ص ۱۲۰۷٫
۳) بحار الانوار، ج ۱، ص ۱۶۴٫
۴) همان، ج ۱، ص ۲۲۲٫
۵) همان، ج ۱، ص ۱۸۰٫
۶) همان، ج ۲، ص ۶۲٫
۷) کافی، ج ۱، ص ۳۶٫
۸) نهج البلاغه، کلمه قصار ۳۷۴٫
۹) کافی، ج ۱، ص ۳۷٫
۱۰) همان، ج ۱، ص ۳۶٫
۱۱) بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۹۵٫
۱۲) همان، ج ۱، ص ۲۰۴٫
۱۳) همان، ج ۱، ص ۲۱۸٫
۱۴) همان، ج ۲، ص ۴۵٫
۱۵) کافی، ج ۱، ص ۴۰٫
۱۶) بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۱۴۱٫
۱۷) کافی، ج ۱، ص ۵۲٫
۱۸) بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۱۹٫
۱۹) همان، ج ۱، ص ۲۱۲٫
۲۰) همان، ج ۱، ص ۲۲۶٫
۲۱) همان، ج ۲، ص ۱۷٫
۲۲) کافی، ج ۱، ص ۳۲٫
۲۳) بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۹۵٫
۲۴) کافی، ج ۱، ص ۳۶٫
۲۵) مستدرک الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۰۳٫
۲۶) معجم الفاظ غررالحکم، ص ۲۸۶٫
۲۷) بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۰۴٫
۲۸) نهج البلاغه، کلمه قصار ۷۹٫
۲۹) معجم الفاظ غررالحکم، ص ۱۵۰٫
۳۰) همان، ص ۱۰۶۳٫
۳۱) همان، ص ۱۴۱٫
۳۲) همان، ص ۱۱۰۵٫
۳۳) بحارالانوار، ج ۲، ص ۴۸٫
۳۴) همان، ج ۷۸، ص ۱۷۳٫
۳۵) همان، ج ۲، ص ۱۱۰٫
۳۶) همان، ج ۱، ص ۱۶۴٫
۳۷) معجم الفاظ غررالحکم، ص ۴۲۱٫
۳۸) بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۸۱٫
۳۹) همان، ج ۱، ص ۱۹۸٫
۴۰) همان، ج ۱، ص ۱۸۶٫ http://www.yasinmedia.comعناوین مرتبط
پیام امام امیر المؤمنین علیه السلام: شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه/ جلد۱الی۱۵
چگونگی نماز ابوبکر به جای رسول خدا صلی اللہ علیه و آله
رمز پیروزی مردان بزرگ
ترجمہ و متن عیون اخبار الرضا علیہ السلام/ جلد ۱ و ۲
اخبار و احادیث و حکایات در فضائل اهل بیت رسول(ص) و مناقب اولاد بتول(س)
دانشنامہ امام جعفر صادق علیہ السلام
طوبای عترت
