چهل و هفت نکته تبلیغی از قرآن کریم

نویسنده: عباس رحیمی اشاره: آنچه پیش رو دارید ۴۷ نکته تبلیغی است که ضمن نامه ای از سوی امام جمعه محترم مبارکه به مجله مبلغان ارسال شده است . ضمن تشکر از نویسنده محترم، خوانندگان عزیز را به مطالعه این نکات دعوت می کنیم . . . . در رساندن پیام الهی به مردم، رعایت نکته هایی موجب تاثیر گذاری بیشتر است . البته این بدین معنا نیست که اگر این نکته ها رعایت شود، حتما و بدون استثناء تبلیغ اثر خواهد داشت، زیرا بسیاری از انبیاء الهی با تمام وجود و با رعایت تمام شرایط، از دین خداوند تبلیغ کردند، ولی عده ای که زمینه هدایت در وجودشان نبود - مانند زمین شوره زار - این مجاهدت ها در آنان اثر نداشت و بلکه گاهی اثر منفی در آنان مشاهده شد . بر سیه دل چه سود خواندن وعظ نرود میخ آهنین در سنگ در هر حال اگر مبلغ این شرایط را رعایت کند، موجب تاثیر گذاری بیشتر در اکثر مردم است . با مروری بر معارف قرآن و شیوه های تبلیغی این کتاب آسمانی به نکات ارزشمندی بر خورد می کنیم که در تبلیغ می تواند راهنمای مبلغان باشد . در این نوشتار به برخی از نکات به صورت مختصر و بدون شرح، اشاره می شود . حتما عزیزان مبلغ، با دقت در این نکته ها به مطالب بیشتری دست خواهند یافت . ۱- پیام باید روشن، ساده، روان و قابل فهم و درک برای همه باشد . از این رو باید از بکار بردن عبارات و کلمات سخت و نا مانوس و غیر قابل فهم پرهیز کرد . زیرا قرآن کریم می فرماید: «وما علی الرسول الا البلاغ المبین (۱) » و بلاغ مبین یعنی رساندن پیام به صورت روشن و بدون هر گونه ابهام . ۲- فقط از خداوند باید گفت نه از هیچ کس دیگر . قرآن کریم می فرماید: «الذین یبلغون رسالات الله (۲) » و البته پیام خداوند همان چیزی است که در قرآن و سنت بیان شده است . پس فقط از قرآن و حدیث بگوئیم . ۳- باید با ملایمت و نرمی با طرف مقابل سخن گفت و از بکارگیری تندی و خشونت پرهیز کرد; زیرا نرمی و ملایمت اثر و نتیجه مطلوب تری دارد . قرآن کریم می فرماید: «وقولا له قولا لینا لعله یتذکر او یخشی (۳) » . ۴- از اثر بخشی تبلیغ نباید نا امید بود هر چند طرف خطاب فرعون باشد . «لعله یتذکر او یخشی (۴) » . ۵- تکیه گاه مبلغ در مقام تبلیغ فقط باید خداوند باشد . پس امید به کسی جز او نباید داشت . «علیه توکلت (۵) » . ۶- امید و حرکت مبلغ همیشه باید به سوی خداوند باشد . «والیه انیب (۶) » . ۷- توفیق و مساعدت را فقط از خداوند باید خواست . «وما توفیقی الا بالله (۷) » . ۸- دلسوز و جدی بودن و خود را برای نجات و هدایت مردم به آب و آتش زدن از ویژگی های مبلغان موفق است . «حریص علیکم (۸) » . ۹- در تبلیغ باید از روی عشق و علاقه و با محبت و مهربانی با مردم رفتار کرد . «رؤوف رحیم (۹) » . ۱۰- در برابر دشمنان قسم خورده و بی رحم، باید قاطع و سازش ناپذیر و نسبت به مؤمنان باید مهربان و دلسوز بود . «اشداء علی الکفار رحماء بینهم (۱۰) » . ۱۱- مبلغ باید با تمام وجود خود را از مردم بی نیاز بداند و به آنان اعلام کند که پاداش و مزد نمی خواهد . «قل لا اسئلکم علیه اجرا (۱۱) » . ۱۲- حلم و بردباری مبلغ باید بی نظیر بوده، مناسب، درست و صحیح برخورد کند . «انک لعلی خلق عظیم (۱۲) » . ۱۳- همه مبلغان باید به فکر انجام وظیفه باشند، نه به فکر اثر گذاری حتمی، فقط باید به وظیفه و تکلیف فکر کرد . «وما علی الرسول الا البلاغ (۱۳) » . ۱۴- شایسته است که مبلغ دینی با فصاحت صحبت کند، کلمات زیبا را به کار برد و از کلمات و عبارات غیر متعارف استفاده نکند . «واخی هارون هو افصح منی لسانا (۱۴) » . ۱۵- در برخورد با مشکلات جسمی، روحی، زیستی، اجتماعی و غیره باید محکم، ثابت و بدون سستی بود و در مقابل سنگ اندازی ها استقامت ورزید . «فاستقم کما امرت (۱۵) » . ۱۶- مبلغ نباید همیشه اثرپذیر بوده و همزنگ محیط و مردم شود، بلکه در برخی از موارد باید مرز خود را از آنان جدا کند . «فقل لی عملی ولکم عملکم (۱۶) » ، «لا اعبد ما تعبدون (۱۷) » . ۱۷- خیر خواهی در تبلیغ از ویژگی های پیامبران است . «ابلغکم رسالات ربی وانصح لکم (۱۸) » . ۱۸- در مقام تبلیغ باید امانت را رعایت کرد . «ناصح امین » . ۱۹- هدف مبلغ از تبلیغ باید اصلاح امور و مبارزه با فساد باشد و در مقام اصلاح طلبی تمام توان و امکانات خود را بکار گیرد . «ان ارید الا الاصلاح ما استطعت (۱۹) » . ۲۰- مبلغ باید به آنچه می گوید پایبند باشد و مردم از او عمل ببینند . «ما ارید ان اخالفکم الی ما انهکم عنه (۲۰) » . ۲۱- برای موفقیت در تبلیغ باید فقط خوف خدا را در دل داشت و نترسید . «والذین یبلغون رسالات الله ویخشونه ولا یخشون احدا الا الله (۲۱) » . ۲۲- مبلغ موفق کسی است که در مقام تبلیغ بر مصائب و ناملایمات صبور بوده، و از کوره در نرود و دلسرد و ناامید نگردد . «فاصبر کما صبر اولوالعزم من الرسل (۲۲) » ، «ولنصبرن علی ما اذیتمونا (۲۳) » ، «واصبر وما صبرک الا بالله(۲۴) » ، «واصبر علی ما یقولون (۲۵) » . ۲۳- در مقام تبلیغ باید هم بشیر بود و هم نذیر «بشیرا ونذیرا» ، نه باید مردم را ناامید کرد و نه به کلی امیدوار، بلکه باید آن ها را میان بیم و امید و خوف و رجاء نگه داشت . ۲۴- از بدان، به خصوص بدان فامیل باید فاصله گرفت و راه را از آن ها جدا کرد . «انی بری ء منک (۲۶) » . ۲۵- مبلغ موظف است در برابر اهل فسوق و فجور موضع بگیرد و از اعمال آنان اعلام برائت کند . «انی بری ء مما تعملون (۲۷) » ، «انی بری ء مما تشرکون (۲۸) » . ۲۶- تواضع و فروتنی نسبت به پیروان و هدایت یافتگان، از مهم ترین نکات در برخوردهای اجتماعی است . «واخفض جناحک لمن اتبعک من المومنین (۲۹) » . ۲۷- روحانی وظیفه شناس در مقام تبلیغ دین موظف است به اهل ایمان بها دهد و آن ها را به سرمایه داران و متکبران نفروشد . «ولا تطرد الذین یدعون ربهم بالغداه والعشی (۳۰) » . ۲۸- چه زیباست که تبلیغ کننده از معارف دین، در مقام بندگی و عبادت بهتر از دیگران و سر مشق دیگران باشد . «فانا اول العابدین (۳۱) » . ۲۹- مبلغ باید در آنجا که خداوند اجازه می دهد، به افکار عمومی احترام بگذارد و با مردم در مسائلی که مربوط به خودشان و زندگی شان است مشورت نماید و خود سرانه عمل نکند . «وشاورهم فی الامر (۳۲) » . ۳۰- در تبلیغ باید از خانواده خود و اصلاح و تربیت و هدایت آنان غافل نبود، بلکه باید از آنان شروع کرد . «وامر اهلک بالصلاه (۳۳) » ، «وانذر عشیرتک الاقربین (۳۴) » . ۳۱- در هیچ لحظه ای نباید از شر و مکر اهل مکر غافل شد . برای رهایی از دست آنان، خداوند بهترین پناهگاه است . «قل اعوذ برب الناس (۳۵) » ، «قل اعوذ برب الفلق (۳۶) » . ۳۲- تقویت کردن قدرت تعقل طرف مقابل و به کار انداختن آن در مقام استدلال یکی از راه های انتقال مفاهیم اعتقادی و اثبات اعتقادات است . «فاسئلوهم ان کانوا ینطقون (۳۷) » ، «فلما جن علیه الیل رءا کوکبا قال هذا ربی فلما افل قال لا احب الافلین (۳۸) » . ۳۳- در مقام استدلال می توان با سؤال کردن فطرت خفته مخاطب را بیدار ساخت . «اتعبدون ما تنحتون (۳۹) » ، «اتعبدون من دون الله ما لا ینفعکم ولا یضرکم (۴۰) » ، «او لو کان ابائکم لا یعقلون شیئا ولا یهتدون (۴۱) » . ۳۴- استقامت و ماندن تا آخرین وضعیت، و تنها نگذاشتن مردم، مورد تاکید است . «وذالنون اذ ذهب مغاضبا فظن ان لن نقدر علیه فنادی فی الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین (۴۲) » . ۳۵- عدم اظهار نیاز به مردم - حتی در شدت و نیاز - و بردن حاجات به پیشگاه قاضی الحاجات از ویژگی های معنوی مبلغان راستین است . «رب انی لما انزلت الی من خیر فقیر (۴۳) » . ۳۶- صراحت لهجه، شفاف سخن گفتن و پرهیز از سخنان دو پهلو، تاثیر بیشتری در انتقال پیام دارد . «انی بری ء مما تعملون (۴۴) » ، «انی لعملکم من القالین (۴۵) » ، «اف لکم ولما تعبدون من دون الله (۴۶) » . ۳۷- برای استدلال و بیان حجت باید زمینه سازی کرد . «فنظر نظره فی النجوم فقال انی سقیم (۴۷) » ، «فراغ الی الهتهم فقال الا تاکلون (۴۸) » . ۳۸- بیان نقاط مثبت جنبه حق، می تواند مخاطب را در استدلال برای حق، بهتر قانع کند . «الذی خلقنی فهو یهدین والذی هو یطعمنی ویسقین واذا مرضت فهو یشفین (۴۹) » . ۳۹- مبلغ نباید فضائلی را برای خود ادعا کند که در او وجود ندارد . «ولا اعلم الغیب ولا اقول انی ملک (۵۰) » . ۴۰- همتا دانستن خود با خصوصیات مادی و انسانی مردم و اعلام این همتا انگاری برای آنان، شبهات را از دل آنان زدوده و بر اعتمادشان خواهد افزود . «سبحان ربی هل کنت الا بشرا رسولا (۵۱) » . ۴۱- دعوت یک روحانی فقط باید برای خدا و به سوی خدا باشد نه به سوی خود یا گروه و باند خود . «ومن احسن قولا ممن دعا الی الله وعمل صالحا وقال اننی من المسلمین (۵۲) » . ۴۲- با بیان جملات امید بخش می توان روح مقاومت را در مردم زنده کرد . «وقال موسی لقومه استعینوا بالله واصبروا ان الارض لله یورثها من یشاء من عباده والعاقبه للمتقین (۵۳) » . ۴۳- بیان نعمت های الهی و تذکر دادن نسبت به آن ها، روحیه تعبد و خداگرایی مردم را تقویت می کند . پس باید همچون انبیاء الهی نعمت های الهی را برشمرد و نسبت به آن ها آگاهی داد . «قال اغیر الله ابغیکم وهو فضلکم علی العالمین (۵۴) » ، «اذکروا نعمه الله علیکم اذ انجیکم (۵۵) » . ۴۴- می توان حوادث و تحولات گذشته را بیان کرد و خوبی ها و بدی ها را با یکدیگر مقایسه نمود، تا مردم با توجه به تجربه های گذشته متذکر شوند . «وذکرهم بایام الله (۵۶) » . ۴۵- اگر مبلغ دینی می خواهد موقتا جایی برود و مدتی در میان مردم نباشد، بهتر است کسی را که مورد اعتماد باشد به جای خود مشخص کند و او را توجیه کرده، راهنمائی های لازم را نسبت به او انجام دهد . «وقال موسی لاخیه هارون اخلفنی فی قومی واصلح ولا تتبع سبیل المفسدین (۵۷) » . ۴۶- حال که خداوند متعال توفیق تبلیغ دین را داده است، باید نسبت به این توفیق الهی شاکر بود . «یا موسی انی اصطفیتک علی الناس برسالاتی وبکلامی فخذ ما اتیتک وکن من الشاکرین (۵۸) » . ۴۷- مبلغ باید نسبت به دستورات الهی جدی و محکم باشد و با شدت، قوت، صلابت، جدیت، حساسیت و غیرت دینی آن ها را تبلیغ کرده و در عمل به عرصه ظهور برساند . «فخذها بقوه (۵۹) » ، «یا یحیی خذ الکتاب بقوه (۶۰) » . کلید واژگان (برچسب ها): نکتهتبلیغیقرآن کریم پاورقی ها: ۱) عنکبوت/۱۸ . ۲) احزاب/۳۹ . ۳) طه/۴۴ . ۴) همان . ۵) هود/۸۸ . ۶) همان . ۷) همان . ۸) توبه/۱۲۸ . ۹) همان . ۱۰) فتح/۲۹ . ۱۱) انعام/۹۰ . ۱۲) قلم/۴ . ۱۳) مائده/۹۹ . ۱۴) قصص/۳۴ . ۱۵) کافرون/۲ . ۱۶) یونس/۳۴ . ۱۷) کافرون/۲ . ۱۸) اعراف/۶۲ . ۱۹) هود/۸۸ . ۲۰) همان . ۲۱) احزاب/۳۹ . ۲۲) احقاف/۳۵ . ۲۳) ابراهیم/۱۲ . ۲۴) نحل/۱۲۷ . ۲۵) مزمل/۱۰ . ۲۶) حشر/۱۶ . ۲۷) شعراء/۲۱۶ . ۲۸) انعام/۷۸ . ۲۹) حجر/۸۸ . ۳۰) انعام/۵۳ . ۳۱) زخرف/۸۱ . ۳۲) آل عمران/۱۵۹ . ۳۳) طه/۱۳۲ . ۳۴) شعراء۲۱۴ . ۳۵) ناس/۱ . ۳۶) فلق/۱ . ۳۷) انبیاء/۶۶ . ۳۸) انعام/۷۶ . ۳۹) صافات/۹۵ . ۴۰) انبیاء/۶۶ . ۴۱) بقره/۱۷۰ . ۴۲) انبیاء/۸۷ . ۴۳) قصص/۲۴ . ۴۴) شعراء/۲۱۶ . ۴۵) شعراء/۱۶۸ . ۴۶) انبیاء/۶۷ . ۴۷) صافات/۸۹- ۸۸ . ۴۸) صافات/۹۱ . ۴۹) شعراء/۸۹ . ۵۰) هود/۳۱ . ۵۱) اسراء/۹۳ . ۵۲) فصلت/۳۲ . ۵۳) اعراف/۱۲۸ . ۵۴) اعراف/۱۴۰ . ۵۵) ابراهیم/۶ . ۵۶) ابراهیم/۵ . ۵۷) اعراف/۱۴۲ . ۵۸) اعراف/۱۴۴ . ۵۹) اعراف/۱۴۵ . ۶۰) مریم/۱۲ . منبع: مبلغان > مهر ۱۳۸۱، شماره ۳۳ ، صفحه ۹۱