درآمدی بر تاریخ قرآن

درآمدی بر تاریخ قرآن

«درآمدی بر تاریخ قرآن» تالیف ریچارد بل و ترجمه بهاء الدین خرمشاهی کتابی است که پیرامون تاریخ قرآن نوشته شده است. مؤلف که از مستشرقان می‌باشد در این کتاب دیدگاههای خود را درباره تاریخ قرآن بیان کرده است. وی مطالب را در یازده فصل آورده که خلاصه آنها به قرار زیر می‌باشد. ← فصل اول در زمینه تاریخی نزول قرآن بحث شده است وی در این رابطه اوضاع و احوال جهان را از یک طرف و اوضاع عربستان را از طرف دیگر مورد بررسی قرار داده، زندگی بیابان نشینی عربهای عربستان و فعالیت‌های تجاری و اقتصادی آنها را توضیح می‌دهد. در ادامه شرح مختصری از زندگی پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -بیان می‌نماید. ← فصل دوم عنوان این فصل «تجربه پیامبری حضرت محمد -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -» نام دارد در ابتدای فصل اشاره به کسانی دارد که نبوت آن حضرت را انکار و قرآن را اساطیر الاولین می‌دانستند. در ادامه وحی و نبوت را از دیدگاه قرآن بررسی و واژه وحی را معنا نموده است. آنگاه مفاهیمی که در رسالت پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم- نقش دارند همچون: رسول ، نبی ، مذکر ، بشیر ، نذیر ، را توضیح داده است. در پایان این فصل، ثبت و کتابت قرآن مجید در زمان پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -بررسی شده است. وی در این زمینه با بررسی نوشت افزارهای زمان پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -و گفت وگوی ایشان با جبرئیل در غار حرا که پس از نزول آیه اول سوره علق صورت گرفته، و با توجه به معنای واژه « امی » نتیجه می‌گیرد که حضرت محمد -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -هرگز کتاب مقدس را نخوانده است. از طرف دیگر در زمان آن حضرت قرآن در اذهان مسلمانان حفظ و نگهداری می‌شد و کتابت آن مربوط به بعد از وفات ایشان است. ← فصل سوم اختصاص دارد به جمع و تدوین قرآن کریم. وی در ابتدا جمع قرآن در زمان ابو بکر را توضیح داده، آنگاه وضعیت مصحف‌های پیش از مصحف عثمانی را بررسی کرده، نتیجه می‌گیرد این مصاحف اختلاف زیادی با یکدیگر نداشته، ترتیب سوره‌ها نیز مشخص نشده است. در ادامه مساله کتابت قرآن را با توجه به اصلاح خط و برطرف شدن نواقص آن توضیح داده است. ← فصل چهارم در این فصل هیئت ظاهری قرآن بحث شده است در این رابطه تقسیمات قرآن (جزء. حزب) را توضیح داده آنگاه حروف مقطعه را بحث کرده سوره‌هایی که دارای حروف مقطعه هستند را از نظر طول آیات و تعداد آیات بررسی کرده، آنگاه دیدگاه برخی از مستشرقان همچون «نولدکه» را درباره معنای حروف مقطعه ذکر کرده است. ← فصل پنجم مربوط است به ویژگی‌های سبک قرآنی. که در این رابطه، یکی از وجوه اعجاز قرآن که مربوط است به چینش الفاظ در کنار یکدیگر و فاصله آیات با یکدیگر، به صورت مشروح توضیح داده شده است. وی با ارائه نمونه‌هایی از کلمات موزون در قرآن (مخصوصا آیات سوره‌های آخر قرآن) شگفتیهای قرآن در این زمینه را توضیح می‌دهد در ادامه مثال‌ها و تشبیهات و استعارات به کار رفته در قرآن را بیان کرده است در پایان این فصل به نقد و بررسی دیدگاه خاورشناسان درباره زبان قرآن پرداخته، نظرات آنان درباره وجود کلمات غیر عربی در قرآن را ذکر می‌کند ← فصل ششم در این فصل تدوین قرآن بحث شده است که در این رابطه مباحثی همچون نظریه امکان نسخ و تجدید نظر در شکل قرآن را مطرح و دیدگاههای صاحب نظران را در این باره بررسی نموده است. ← فصل هفتم مربوط است به تعیین زمان سوره‌های قرآن وی در ابتدا دیدگاه مسلمانان درباره زمان نزول سوره‌ها (که کدام مکی و کدام مدنی است) را ذکر، آنگاه آراء برخی از دانشمندان همچون نولدکه را در این زمینه آورده آن را مورد نقد و بررسی قرار داده است. ← فصل هشتم در این فصل اسامی و اوصاف قرآن بررسی شده است که در این زمینه کلماتی همچون: آیات، القرآن، الکتاب، تنزیل، ذکر و الفرقان مورد بررسی قرار گرفته است. ← فصل نهم آموزه‌های قرآن نام دارد که در آن برخی از معارف قرآن همچون وحدانیت خدا ، نبوت ، قیامت ، دعا و نیایش، حج ، زکات و... بصورت اجمالی با استفاده از برخی آیات توضیح داده شده است. ← فصل دهم در این فصل پژوهشهای مسلمانان پیرامون قرآن مورد بررسی قرار گرفته است که در این زمینه به تلاش مسلمانان جهت تفسیر قرآن و تفاسیری که نوشته شده اشاره شده است. ← فصل یازدهم مربوط است به پژوهش‌های شرق شناسان درباره قرآن که در آن تلاش‌هایی که مستشرقان درباره قرآن انجام داده‌اند مانند ترجمه قرآن به زبان‌های خارجی و مقالاتی که برای معرفی قرآن نوشته شده، اشاره نموده است. ویژگی‌ها ۱- در مباحثی که مطرح نموده دیدگاههای مختلف را نقل و مورد نقد و بررسی قرار داده است ۲- در فصل اول برای توضیح و جایگاه وحی و نقش آن در زندگی مسلمانان، اوضاع و احوال مردم عربستان و نحوه زندگی آنها مورد بررسی قرار گرفته است. ۳- در فصل پنجم برخی از ویژگیهای مربوط به سبک قرآن در بیان مطالب همچون استعاره، تشبیه و تمثیلات، به خوبی مورد بررسی و توضیح داده شده است ۴- مطالب کتاب ساده و روان است بطوری که برای عموم قرآن پژوهان قابل استفاده می‌باشد و این به علت ترجمه متن کتاب است که از طرف مترجم صورت گرفته است ۵- اشکال عمده این کتاب فصل نهم (آموزه‌های قرآن) است که مباحث آن هیچ ربطی به تاریخ قرآن ندارد و بیشتر جنبه درون قرآن دارد تا مباحث مربوط به علوم قرآن که مباحث بیرون قرآنی است