رساله لقاء الله

رساله لقاء الله

رساله لقاء الله، از آثار ارزنده عارف بزرگ معاصر، آیت‌الله میرزا جوادآقا ملکى تبریزى (درگذشته ۱۳۰۴ش) است که در آن یکى از مهم‌ترین و شورانگیزترین مباحث عرفانى؛ یعنى لقاء الله و دیدار با حضرت حقّ را مورد بحث و بررسى قرار داده است. انتخاب اسم «لقاء اللّه» براى این کتاب از آیت‌الله میرزا خلیل کمره‌اى است که از شاگردان برجسته مؤلف بوده است وگرنه خود مؤلف نامى بر آن ننهاده بود و در بعضى منابع و شرح حال‌ها از این کتاب با عنوان «سیر و سلوک» نام برده‌اند. هرچند این کتاب به زبان فارسى نوشته شده، ولى عبارات و جملات عربى در آن بسیار است؛ به‌طورى‌که باید زبان آن را فارسى - عربى شمرد. آقاى صادق حسن‌زاده به امر تحقیق این کتاب همت گمارده است. ساختار کتاب لقاء الله میرزا جوادآقا ملکى تبریزى که در برنامه حاضر مورد استفاده قرار گرفته، نسخه‌اى جدید است که در آن رساله مذکور همراه با چهار ضمیمه (رساله لقاء الله امام خمینى، رساله لقاء الله علامه فیض کاشانى، نامه عرفانى میرزا جوادآقا ملکى تبریزى به علامه کمپانى و قصیده لقائیه استاد حسن‌زاده) در یک مجلد منتشر شده است. بخش اصلى؛ یعنى رساله ارزنده لقاء الله آیت‌الله ملکى تبریزى، ساختار و تقسیم‌بندى روشن و منسجمى ندارد و بلکه حتى نویسنده محترم مطالب را عنوان‌گذارى نیز نکرده و مصحح براى هر مطلب عنوانى از جانب خود برگزیده و در درون کروشه قرار داده است. گزارش محتوا در این اثر دلکش، در مقدمه درباره معناى لقاء الله و نظرات علماى شیعه درباره آن بحث شده است. نویسنده با بیان این نکته که در قرآن مجید و همچنین در تعبیرات انبیاء و ائمّه(ع) بیشتر از بیست مورد عبارت لقاء اللّه و نظر بر خداوند وارد شده و از سوى دیگر هم در اخبار، در تنزیه حقّ - جلّ و علا - کلماتى وارد شده که ظاهرش تنزیه صرف است از همه مراتب معرفت، تصریح کرده که مذاق علماى شیعه - رضوان‌اللّه‌علیهم - در این باب مختلف است و عمده آن دو مذاق است: تنزیه صرف حتّى اینکه منتهاى معرفت همان فهمیدن این است که باید خداوند را تنزیه صرف نمود و آیات و اخبارى که در معرفت و لقاء اللّه وارد شده است، آنها را تأویل نمود؛ مثلاًتمام آیات و اخبار لقاء اللّه را معنى مى‌کنند بر مرگ و لقاء ثواب و عقاب. جمع بین تنزیه و تشبیه است به این صورت که اخبارى که در تنزیه صرف وارد شده است باید جمع میان آنها و اخبار تشبیه و اخبارى که ظاهر در امکان معرفت و وصول است، به این‌طور نمود که: اخبار تنزیه صرف را حمل کرد به معرفت به طریق رؤیت به این چشم ظاهر و به معرفت کنه ذات اقدس الهى و اخبار تشبیه و لقاء و وصول و معرفت را حمل کرد به معرفت اجمالى و معرفت اسماء و صفات الهى و تجلّى مراتب ذات و اسماء و صفات حقّ تعالى، به آن میزان که براى ممکنات، امکان دارد[