شرح خطبه متقین در نهج البلاغه

شرح خطبه متقین در نهج البلاغه

شماره ترتیبی این خطبه در نسخه های نهج البلاغه، متفاوت است: خطبه متقین، از خطبه‌های مشهور امیر مؤمنان(ع) که بنا به درخواست یکی از شیعیان به نام همام ایراد شده است. امام (ع) در این خطبه، که در نهج البلاغه نیز آمده است، پرهیزگاران را توصیف می کند. در این خطبه، رفتارهای فردی، اجتماعی و عبادی متقین چنان به تصویر کشیده شده است که گویند همام، پس از شنیدن آن، مدهوش شد و جان داد. وجه ایراد خطبه یکی از دوستان و شیعیان عابد امیرمؤمنان (ع) به نام همام، از وی توصیف پرهیزگاران را خواست. وی به امیرالمؤمنین(ع)، گفت: «اى امیر مؤمنان، پرهیزگاران را براى من بستاى چنانکه گویى به آنان مى ‏نگرم.» امام در پاسخ او درنگى نمود، سپس فرمود: «اى همّام از خدا بترس و نیکوکار باش که «همانا خدا با کسانى است که پرهیزگارند و آنان که نیکو کردارند» (نحل، ۱۲۸). همّام خرسند نگردید و به سوگند، بر امام اصرار ورزید. امام(ع) خدا را ستود و بر او ثنا گفت و بر پیامبر(ص) و آل او درود فرستاد، سپس این خطبه را ایراد کرد. گفته اند که پس از ایراد خطبه، همّام بیهوش گشت و در آن بیهوشى جان داد. امیرالمؤمنین (ع) گفت: به خدا از همین بر او مى ‏ترسیدم. سپس گفت: پندهاى رسا با آنان که شنواى آن هستند چنین کند. مردى گفت: «اى امیر مؤمنان چرا با تو چنین نکند؟» فرمود: واى بر تو هر اجلى را زمانى است که از آن پیش نیفتد، و سببى است که از آن درنگذرد. آرام باش و دیگر بار چنین سخن به زبان میاور که آن دم شیطان بود که بر زبانت دمید. نامگذاری این خطبه را به اعتبار مضمون آن که توصیف متقین یا پرهیزگاران است خطبه متقین نامیده اند و نیز به اعتبار نام درخواست کننده ایراد خطبه، خطبه همام نامیده اند.