دعا مجالی برای سخن گفتن با خداوند بوده و مهمترین آموزه ادیان است و زبان مشترک همه ابنای بشر به شمار می‌رود. نیایش یعنی اینکه انسان بتواند با منبع فرا دنیایی و فرا زمینی ارتباط برقرار کند ، در حقیقت دعا گوهر همه ادیان است و دین منهای دعا قابل تصور نیست ؛ زیرا خداوند پایه همه ادیان را دعا و نیایش قرار داده و آن مجالی برای سخن گفتن با خداوند است. انسان جسمی در زمین ، روحی در آسمان در دین رابطه میان خدا و انسان یک طرفه نیست، بلکه به انسان نیز مجال داده شده تا با خداوند سخن گوید . دعا یادآور این مطلب است که گرچه انسان پایش در زمین است ولی دلش در آسمان است و روح انسان زمینی نیست ، در حقیقت امانتی است از جانب خداوند . دعا مهمترین آموزه ادیان ابراهیمی در دعا همیشه انسان وضع موجود راضی نیست و به دنبال وضع مطلوب در آینده است، دعا در ادیان ابراهیمی از مهمترین آموزه های دینی است و کتاب زبور آل داوود در عهد عتیق فقط نیایش است. امام خمینی (ره) به صحیفه سجادیه ، " زبور آل محمد " نام نهاده است. دعا زبان مشترک همه ابنای بشر دعا بخشی از معارف دینی و برای عامه مرم است ، به عبارتی می توان گفت که دعا زبان مشترک همه ابنای بشر می باشد . یکی از بزرگترین اندیشمندان غربی بحران بشر را بحران پوچی می داند؛ اینکه انسان صنعتی در عصر معاصر به پیچ و مهره تبدیل شده است، انسان جدید زمانی به پوچی و بی معنایی خواهد رسید که معنویت از آن گرفته شود . اگر هدف غایی انسان از بین برود ، به پوچی می رسد، به همین خاطر نیایش و دعا نقش ارزشمندی دارد و همه ادیان به آن توجه کرده اند. زیرا انسان در جستجوی آرامش و نشاط معنوی است و ادیان ابراهیمی به ویژه اسلام در تلاش هستند تا پایه ها و معنای مشترکی به زندگی بدهند و دعا مسیر مشترک پیروان ادیان می باشد . عامل نجات انسان از آلودگی ها ، دعا است زمانیکه انسان به خدا نزدیک شد، می فهمد که در عالم هیچ کاره است. انسانی که بداند کاره ای نیست منیّت را کنار گذاشته و خود را اصلاح می کند. دعاهای مختلف در اجتماع اثر می گذارند ، اینکه انسان بداند بنده است و از بندگی فراتر نرود، در رفتارهای خود با دیگران تأثیر بسیاری خواهد داشت. دعا در ادیان الهی رسالت ادیان الهی سعادت انسان در دنیا و آخرت است واین سعادت فقط در پناه ارتباط با مالک حقیقی میسر است و از آنجا که دعا به وسیله ارتباط بنده با خالق و پروردگار خویش است ، بنابراین در همه ادیان الهی دعا وجود داشته و پیامبران هم خود به درگاه خدا دعا می‌کردند و هم به مردم می‌آموختند. مبحث دعا در تمام ادیان الهی وجود دارد ، آنچه که بحث پیرامون آن را می طلبد ،چگونگی وکیفیت آن در ادیان مختلف می باشد . در ادامه به بیان دعا در دین یهود و مسیح ، گذرا و به شکل خلاصه می پردازیم : دعا در دین یهود «ای خداوند خدای ما، میل و رضای تو بر این تعلق گیرد که به ما عمری دراز عطا فرمایی، عمری مشحون از صلح و سلامت پر از نیکی و رحمت و ... عمری که در آن خجالت و شرمندگی یافت نشود، عمری توأم با ثروت و عزت و سعادت که در آن ترس از تو دل و جان ما را پرکند، ای خداوند خدای ما، میل و رضای تو بر این تعلق گیرد، که در دل هیچ انسانی کینه و دشمنی علیه ما وارد نشود و کینه و عداوتی علیه هیچ انسانی بر دل ما نگذارد.» ^۱ وقتی که دعا در باور شخصی جای گرفت و با عمق جان خود تنها او را همه کاره یافت و چشم امید از غیر او بست ، به ناچار حوائج خود را نیز فقط از او می ‌طلبد، ایمان به عالی‌ترین وجه هنگام دعا کردن و نماز خواندن جلوه‌گر می‌شود ؛ زیرا تنها آن کس که به خدا و به علاقه او نسبت به آفریدگارش صمیمانه ایمان دارد، به حضور پروردگار دعا می‌کند و حاجات خود را از او می‌خواهد. *دعا ، تنها وسیله ای برای رسیدن به خواسته ها نمی باشد ! دعا کردن و نماز خواندن تنها به معنی الحاح برای رفع حاجات شخصی نیست ، دعا در حقیقت عبارتست از رابطه‌ای صمیمانه بین آفریدگار و آفریده ، که انسان بوسیله آن از اعماق قلب با خالق خویش سخن می گوید .^۲ از این رو، دعا و نماز هم به درگاه خداوند مقبول و خوش‌آیند است، و هم به انسان کمک می‌کند تا غم را از دل بزداید و بار روح را سبکتر سازد ، حتی گفته شده است: «ذات قدوس متبارک مشتاق شنیدن دعا و نماز عادلان و نیکوکاران است».   *دعا همانند پارو ، بدی ها را به رحمت انتقال می دهد ! دعا و نماز نیکوکاران به پارو ^۳ تشبیه شده است !چرا که همانطور که پارو محصول را زیر و رو کرده و آن را از جایی به جای دیگر منتقل می سازد، به همان ترتیب دعا و نماز عادلان و نیکوکاران خشم و غضب ذات قدوس متبارک را به رحمت مبدل می‌کند. ^۴ *شرط اساسی استجابت دعادر دین یهود برای آنکه دعای انسان اجابت شود، نه تنها باید دعا صمیمانه باشد و از اعماق قلب برخیزد، بلکه کسی که دعا می‌کند و نماز می خواند ، باید شایستگی آن را داشته باشد که دعایش مستجاب ‌شود. «هر آن کس که رضایت خدا را بجا می‌آورد، و قلب خود را در وقت نماز خواندن و دعا کردن با نیت کامل متوجه او می‌سازد ، دعایش مستجاب می‌شود.» ^۵ دعا در دین مسیحیت هر مسیحی دارای یک خط مستقیم برای ارتباط با خدا می‌باشد و در هر زمان که اراده نماید در اختیار اوست،‌ ولی اغلب مسیحیان هرگز گوشی تلفن را بر نمی‌دارند و اغلب فراموش می کنند که چنین خطی وجود دارد، مگر اینکه یک وضعیت اضطراری پیش آید. کسانیکه روح بخشش دارند می‌توانند دعا کنند، یکی از دلایلی که اغلب مانع دعاکردن می‌گردد ، نداشتن روح بخشش است. مسیح وعده فرموده: وقتی به دعا بایستید هرگاه کسی به شما خطا کرده باشد او را ببخشید تا آنکه پدر شما نیز که در آسمان است خطایای شما را ببخشاید. ^۶ در دین مسیحیت آمده شما دعا می‌کنید تا با خداوند مشارکت داشته باشید، خداوند بی‌صبرانه منتظر است در دعا حضور یابید، در حضور خدای پدر به نام عیسی ، خداوند توسط روح القدس دعا می‌کند . اما باید بدانیم که معنای دعا چیزی فراتر از بیان کلمات است ، دعا اظهارات قلبی شما به خداوند است ، دعا تنها یک فعالیت نیست بلکه یک تجربه و رابطه است. بطور کلی آنها (مسیحیان) گفتگو با خدا و ستایش و پرستش او را بطور عادی و روزانه در وقت و بی‌وقت انجام می‌دهند و دعا قسمتی از زندگی آنهاست . این دستور پولس رسول که «پیوسته دعا کنید» ^۷عمیقاً بر شرق مسیحی تأثیر گذاشته است. ^۸ مسیحیان بخصوص ارتدوکس‌ها نیایش خاصی در منزل دارند، رسم انجام نیایش‌های خانوادگی، گرچه نسبت به گذشته کمتر عمومیت دارد، اما در دنیای ارتدوکس معاصر هم باقی است. در خانه هر ارتدوکس به طور سنتی کنج یا تاقچه‌ای برای شمایل وجود دارد که در جلوی آن چراغی روشن است. عود به کار می‌رود و دعاهای خانوادگی خوانده می‌شود . در خانه، همانند کلیسا، نیایشگر ارتدوکس مفهوم «ملکوت روی زمین» را احساس می‌کندو پیوند خود را با معبودش برقرار می سازد .

فرآوری: اجلال

بخش دین تبیان

---

پی‌نوشت‌ها: ۱- براخوت، ۱۶۰، ب،۷، دال ۲- گنجینه ای از تلمود، ترجمه امیرفریدون گرگانی ، چاپ زیبا، ۱۳۵۰، ص۱۰۰ ۳- کلمه عبری برای پارو «عتر، eter» است و همان حروف ریشه فعل «دعا کردن و نماز خواندن» را دارد. ۴- یواموت، ۶۴ الف ۵- شموت ربا، ۳:۲۱ ۲۲- انجیل مرقس، باب ۱۱، آیه ۲۵ ۲۶- رساله پولس رسول به فیلیپیان، باب۱، آیات ۳-۱۱ ۲۷- رساله اول پولس رسول به تسالونیکیان، باب۵، آیه ۱۷ منابع : - سایت سازمان تبلیغات اسلامی - خبر گزاری مهر ، بیان حجت الاسلام ابوالحسن نواب پیرامون دعا و نیایش