اسباب النزول

اسباب النزول

أسباب النزول، تألیف ابوالحسن على بن احمد واحدى نیشابورى (متوفى ۴۶۸ق)، مشهورترین اثرى است که اختصاصاً در موضوع اسباب نزول آیات قرآنى فراهم آمده است و «علیرضا ذکاوتى قراگزلو» آن ر ابه‌صورت کامل ترجمه کرده است. اسباب نزول یا شناخت مناسبت‌ها و علل نزول آیات قرآنى، مجموعه اطلاعاتى است که ما را در دانستن مکان و زمان و حوادثى که منجر به فرود آمدن آیه یا تشریع حکمى گردیده، یارى مى‌نماید. بدیهى است که اگر برخى شأن نزول‌ها را ندانیم چه‌بسا در فهم آیه‌اى دچار انحراف شویم. با مطالعه این کتاب در فضاى زنده و حقیقى مکه و مدینه عصر پیغمبر(ص) قرار مى‌گیریم و شرایط عینى نزول آیات را درمى‌یابیم. در موارد معدودى که میان شیعه و سنى در شأن نزول آیات اختلاف هست، مترجم در پاورقى اختصاراً توضیح داده و یا برای تفصیل بیشتر به منبعى آسان‌یاب ارجاع نموده است. مترجم علاوه بر ترجمه کتاب، به حذف اسانید کتاب نیز اقدام کرده است؛ چنان‌که خود مى‌گوید: «مشهورترین اثرى که اختصاصا در موضوع اسباب النزول فراهم شده تألیف ابوالحسن على بن احمد واحدى است که ترجمه آن در همین کتاب از نظر خوانندگان مى‌گذرد و طبق آنچه حاجى خلیفه در «کشف الظنون» نوشته، برهان‌الدین ابراهیم بن عمر جعبرى (متوفى ۷۳۲ق) نیز با حذف اسانید، آن را مختصر ساخته بوده است و این کارى است که ما نیز برای رعایت حال خواننده فارسی‌زبان کرده‌ایم». وى مى‌افزاید: «سلسله سند روایت را تلخیص کردیم؛ یعنى فقط نفر اول و نفر آخر را مى‌آوریم. ملاحظه مى‌شود که روات مستقیم واحدى غالباً ً از شاغلان مناصب و مقامات شرعى و علمى بوده‌اند با عناوین استاد، فقیه، مقرى، حافظ، کاتب، نحوى... و یا پیشه‌ورانى چون صفار، بیاع، فحّام، حارث، سرّاج، عطار، صیدلانى... بوده‌اند. واحدى گاه قید مى‌کند که «راوى برای من روایت کرد و شفاهاً اجازه روایت داد» و گاه مى‌نویسد: «اجازه کتبى داد» و گاه از کتابى نقل مى‌کند. در موارد زیادى روایات خود را با صحیحین و نیز صحیح ابوعبداللّه حاکم نیشابورى که مقصود «المستدرک» حاکم است و یا با سیره محمد بن اسحاق تطبیق مى‌نماید». در این ترجمه شماره آیات بر اساس «معجم المفهرس» محمد فؤاد عبدالباقى ذکر شده و آن مقدار از آیه نقل و ترجمه شده که با شأن نزول ذکرشده مربوط و مناسب است. چون اسباب نزول‌ها گاهى طبق مذاق اهل سنت و با شأن نزولى که شیعه روایت مى‌کند متفاوت است، در موارد لزوم نظر شیعه را ذکر و به منبع مناسب و در دسترسى اشاره نموده است تا اگر خواننده جویاى تفصیل بیشتر بود ملاحظه و مطالعه کند. فهرست مطالب در ابتداى اثر و نمایه الفاظ در انتهاى آن آمده است.