بستان العقول فی ترجمان المنقول

بستان العقول فی ترجمان المنقول

این کتاب که مضامین آن بر اساس بخش های انسان و حیوان از «رسائل اخوان الصفا» اقتباس و تالیف شده، از آثار «محمد بن محمود بن محمد زنگی بخاری»، از ادبا و حکمای قرن هفتم و هشتم هجری است. در حقیقت «بستان العقول فی ترجمان المنقول»، ترجمه گونه ای است آزاد از «رساله حیوان»، برگرفته از رسائل مشهور «اخوان الصفا». درباره هدف این ترجمه و تالیف، «زنگی بخاری» خود اشاره می کند که چون رساله حیوان را «برنسق کلیله و دمنه» یافت و ...، «چنان دید که این نسخه شریف را به پارسی کند و نقاب عربیت را از پیش جمال شاهدان معنایش براندازد تا سبب فایده همگان گردد.» او در مقدمه سخن، «رساله حیوان» را با «کلیله و دمنه» مقایسه می کند و آن را برتر از «کلیله و دمنه» می شمرد. در چاپ حاضر، «بستان العقول» از روی عکس تنها نسخه شناخته شده آن که در کتابخانه «توبینگن» در آلمان نگهداری می شود، رونویسی و تصحیح شده است.این اثر یکی از متن‏های ادبی قرن هفتم و هشتم هجری است. این کتاب از ۱۹ فصل تشکیل شده که فصل نخست آن به بیان شرح حال آدم ابوالبشر و فرزندان او اختصاص یافته و فصول بعدی از شکایت حیوانات نزد پادشاه جنیان، آگاهی عوام از اسرار ملوک، مجادله و مناظره حیوانات با آدمیان و مشورت کردن حیوانات با یکدیگر، خصایل رسول و آداب رسالت و برخی مطالب دیگر سخن رفته که در همه آنها نکات ظریف اخلاقی و تربیتی به چشم می‏خورد. در بیان رسیدن رسول بهایم به پادشاه زنبوران نحل، در بیان رسیدن رسول بهایم به عنقا، در بیان رسیدن رسول بهایم به تنین عناوین دیگر فصل‏های بعدی هستند. در ادامه فصول دیگری با این عنوان‏ها: در بیان اجتماع حیوانات پیش تخت ملک جن و مناظره، در بیان به حکومت نشستن پادشاه جن روز دوم، در بیان پرسیدن ملک جن صرصر را، در بیان کثرت پادشاهان آدمیان، در بیان حسن طاعت جنیان پادشاهان خویش را، در بیان سبب بیرون آمدن آدم از بهشت و در بیان حکومت نشستن پادشاهان جن روز سوم از نظر خوانندگان می‏گذرد که تقریبا همه آنها به نوعی و طریقی به آداب کشورداری و تدبیر سیاست و رعایت حال رعیت اشاراتی مفید و نیکو می‏نماید.