رجعت یا بازگشت به جهان

در کتاب رجعت (یا بازگشت به جهان) نوشته محمدرضا ضمیری، ابعاد مختلف این اصل اعتقادی از دیدگاه عقل و نقل مورد بررسی قرار گرفته و ارتباط آن با ظهور حضرت، بقیه الله الاعظم، ارواحنافداه، تبیین شده است. رجعت یکی از اصول اعتقادی شیعه است. بر اساس این اعتقاد پیش از برپایی قیامت، گروهی از مؤمنان پاک سرشت و کافران زشت طینت، پس از مرگ، زنده شده و بار دیگر به دنیا برمی‌گردند تا سرانجام اعمال نیک و بد خود را دریابند و حاکمیت نهایی دولت حق را مشاهده کنند. یکی از آرزوهای دیرینۀ بشر گسترش عدالت به معنای واقعی در سرتاسر گیتی است و این امید و آرزو به شکل نوعی اعتقاد در ادیان الهی تجلی نموده است. در طول تاریخ کسانی که مدعی تحقق این ایده شدند، طرح‌ها ریختند و چاره‌ها اندیشیدند؛ ولی نتوانستند بشر خسته دل را امیدی بخشند. آری اندیشۀ ظهور مهدی، عجل ‌الله تعالی فرجه الشریف، تنها چراغ فروزانی است که می‌تواند تاریکی‌ها و غبار خستگی را از انسان دور کند. روزی که او می‌آید و حکومت واحد جهانی تشکیل می‌دهد، انحراف‌ها و بی‌عدالتی‌ها را محو می‌سازد و ابرهای خودخواهی و نفاق را کنار می‌زند تا بشر لذت و زیبایی زندگی واقعی را در سایۀ حکومت اهل بیت، علیهم‌السلام و پیاده شدن همۀ احکام الهی با تمام وجود احساس کند. در آستانۀ این ظهور نورانی، حوادث شگفت‌انگیزی اتفاق می‌افتد که یکی از آن‌ها بازگشت گروهی از مؤمنان واقعی برای درک و تماشای عظمت و شوکت جهانی اسلام خواهد بود. البته عده‌ای از کافران بد طینت نیز در این میان پیش از آخرت به دنیا برمی‌گردند تا به سزای پاره‌ای از اعمال ننگین خویش برسند. بازگشت گروهی از مؤمنان خالص و کافران ستمگر به این جهان پیش از قیامت رجعت نامیده می‌شود. اعتقاد به رجعت یکی از اعتقادات «شیعه» است و سایر مذاهب اسلامی به چنین امری اعتقاد ندارند. از این روی پیوسته رجعت یکی از موضوعات کلامی مورد اختلاف شیعه و سنی بوده است. اندیشمندان اسلامی کتب و مقالاتی گرانمایه در این موضوع نگاشته‌اند، که هر یک از سبکی ویژه برخوردار است. برخی به سبک روایی محض، برخی دیگر در پاسخ به شبهات و دلایل مخالفان و برخی نیز به شیوۀ فلسفی. اعتقاد به رجعت و بازگشت نخبگان امت، پیش از قیامت، به دنیا، از ویژگى خاصى برخوردار است و در منابع اسلامى اهمیت آن با بیانات گوناگونى مطرح شده است. در برخى روایات روز رجعت را یکى از روزهاى الهى که عظمت و قدرت الهى در آن متجلى خواهد شد. برشمرده‌اند: امام صادق (ع)، فرمودند: روزهاى الهى سه تاست: روزى که قائم (عج) قیام خواهد کرد، روز رجعت و روز قیامت. منظور از «روزهاى خدا» چیست؟ مرحوم علامه طباطبائى در این زمینه مى‌فرماید: اینکه ایام خاصى به خدا نسبت داده مى‌شود با آنکه همه روزها متعلق به خداست، نکته‌اش این است که در آن روزهاى خاص، امر خدا چنان ظهورى مى‌یابد که براى هیچ‌کس دیگرى این ظهور پیدا نمى‌شود. مثل مرگ در آن موقعى که تمام اسباب دنیوى از تاثیرگذارى مى‌افتد و قدرت و عظمت الهى ظهور و بروز مى‌کند. «رجعت» کتابی است که درباره‌ی یکی از ضروریات اعتقاد شیعه سخن می‌گوید. رجعت، موضوعی است که بسیاری از ما شیعیان در‌ام القرای شیعه آن را نمی‌دانیم و به آن اعتقاد نداریم در حالی که رجعت از اصول اعتقادی شیعه است. در بخشی از کتاب رجعت (یا بازگشت به جهان) می‌خوانید: برخی بر این باورند که اصل رجعت از جهت عقلی امکان دارد و مستلزم هیچ محالی نیست؛ اما وقوع آن منجر به بی‌فایده بودن یکی از اصول دین، یعنی اصل معاد خواهد شد و چون اصول دین قطعی و مسلم است، می‌بایست رجعت را مورد تردید قرار داد، به بیان دیگر بر اساس عقیدۀ رجعت، گردن‌کشان تاریخ در همین دنیا مجازات خواهند شد، در این صورت نیازی به قیامت و معاد نخواهد بود؛ چرا که بر اساس دلایل عقلی و نقلی معاد برای مجازات ظالمان و ستمگران ضرورت می‌یافت. پاسخ: چند پاسخ برای این شبهه می‌توان ارائه کرد، اول آنکه اگر با مجازات اندکی در دنیا ضرورت معاد مورد تردید واقع می‌شد، پس می‌بایست در مورد حدود شرعی نیز چنین باشد؛ یعنی می‌بایست برای افرادی که در همین دنیا بر آنان حد شرعی جاری می‌شود، نیز معاد لغو و بی‌حاصل شود، در صورتی که چنین نیست. دوم آنکه، لازمۀ رجعت مجازات افراد اندکی نسبت به تمامی مجرمان طول تاریخ است؛ زیرا همان‌گونه که گفته شد، رجعت امر عمومی نیست، در نتیجه هنگامی که رجعت موجب بطلان رستاخیز می‌شود که همۀ مجرمان در دنیا مجازات شوند. سوم اینکه، عذاب در دنیا متناسب با جرم و جنایات ستمگران نیست و در جهان آخرت که اعمال انسان تجسم می‌یابد، هر کس همان اندازۀ واقعی جرمش معذب خواهد شد و عذابی که در رجعت برای مجرمان مهیا شده، بسیار اندک بوده و جهت عمدۀ آن تشفی خاطر مؤمنان است، شاهد این جواب روایاتی است که عذاب دنیا و آخرت را با یکدیگر مقایسه کرده و شدت عذاب آخرت را مورد تأکید قرار داده است.