Common title

View

Назари уламои аҳли суннат дар мавриди таваллуди Имоми Маҳдӣ

Пешвои дувоздаҳум ҳазрати Имом Маҳдӣ (а)

<h3 dir="ltr" style="text-align: center;" align="center">Ноибони Имоми Замон алайҳис-салом</h3>
Имоми Замон алайҳис салом ноиб ва вакилоне доштанд, ки дар даврони ғайбати суғро байни он ҳазрат ва мардум робита барқарор мекарданд ва ахбори мардумро ба он ҳазрат мерасонданд ва ахбори имомро ба мардум. Мо хостем назари аҳли суннатро нисбати онҳо баррасӣ кунем ва вақте дар ин амр ҷустуҷў кардем ба ин натиҷа расидем, ки танҳо аз як нафари онҳо, баъзе аз риҷолиюни аҳли суннат сухан гуфтаанд. Пас мо баъд аз зикр асомии ҳар як аз ноибони Имоми Замон алайҳис-салом, ки ба муддати 70 сол ҳар кадом баъд аз дигарӣ бо Имоми Замон алайҳис салом робитаи мустақим доштанд ва аз бузургоне буданд, ки ба хотири ҷалолаташон буд, ки ин амр бар ўҳдаи онҳо гузошта шуд, назари Заҳабиро зикр хоҳем кард.
1-Ноиби аввали Имоми Замон алайҳис салом Усмон ибни Саиди Амрӣ буда, ки ў қалб аз он аз асҳоб ва вакилони ҳар як аз Имоми Ҳадӣ ва Имоми Аскарӣ низ буда аст.
2-Писари ноиби аввал Муҳаммад ибни Усмон ва ў ҳудуди 40 сол ноиби он ҳазрат баъд аз падараш буда ва дар соли 303-304 аз дунё рафта аст.
3-Ноиби севвуми Имоми Замон алайҳис салом Ҳусайн ибни Рўҳи Навбахтӣ буда ва ў дар соли 326 аз дунё рафта.
4-Ноиби чаҳоруми он ҳазрат Алӣ ибни Муҳаммади Самарӣ буда, ки дар соли 329 аз дунё меравад ва Имоми Замон алайҳис салом ба ў амр мефармоянд, ки дигар баъд аз ў касе амри ниёбатро ба ўҳда намегирад, чун ин амру дастури илоҳӣ буда.
 
Заҳабӣ дар шарҳи ҳоли Ҳусайн ибни Рўҳ (ноиби саввуми Имоми Замон алайҳис-салом) менависад:
"Бузурги имомия ва касе, ки ноиби Имоми Замон буд. Ў шайхи солеҳ Абулқосим Ҳусайн ибни Рўҳ мебошад. Ибни Абитай дар таърихаш гуфта, ки Муҳаммад ибни Усмон (ноиби дуввум бо дастури Имоми Замон алайҳис-салом) ўро ноиби баъд аз худаш таъйин кард. Номаҳои зиёди мардум ба василаи ў ба имзои Имоми Замон расид, пас вақте Муҳаммад ибни Усмон аз дунё рафт ниёбат ба ин Ҳусайн расид...мардум хеле ақлу фаҳми ўро тавсиф (ситоиш) мекарданд. Ў пайваста дорои эҳтироми фаровоне буд, то ин ки Ҳомид ибни Аббос вазир шуд ва ўро баъд аз ихтилоф байнашон зиндонӣ кард... баъд Заҳабӣ мегўяд: Дар суханони ў чунон балоғат вуҷуд дошта, ки далолат ба фасеҳ будан ва комил будани ақлаш мекунад. Ў муфтии шиа ва пешвои онҳо буд ва ҷалолати аҷибе дошт.<a title="" href="#_ftn1">[1]</a>
Заҳабӣ боз дар шарҳи ҳоли Шалмуғонӣ мегўяд: "Шалмуғонӣ, ки шахси фосиде буд (даъвои ҳулул мекард) Ҳусайн ибни Рўҳ (ноиби саввуми Имоми Замон алайҳис-салом) амру фасодкории ўро ба Имоми Замон гузориш кард".<a title="" href="#_ftn2">[2]</a>
Чунон, ки мебинем Заҳабӣ, ки аз сарсахтарин душмани шиа аст ва душмани бо шиаро аз Ибни Таймия иср бурда дар ду китобаш ба таваллуд шудани ҳазрати Маҳдӣ ва фарзанди Имом Ҳасани Аскарӣ будани он ҳазрат эътироф мекунад ва дар еитоби дигараш ба ин ҳақиқат, ки Ҳусайн ибни Рўҳ ноиби Имоми Замон алайҳис салом буда ба ғайьати он ҳазрат эътироф карда ва муҳимтар аз он ин аст, ки ў ба унвон як шахси риҷолшиноси бузурги аҳли суннат, ки ҳар касе наметавонад дар ин мавзўъ ба ў баробар шавад, Ҳусайн ибни Рўҳ (ноиби саввуми Имоми Замон алайҳис-салом)-ро шахси солеҳ ва дорои ҷалолати аҷиб ва соҳиби ақли комил медонад.
Ёдовар мешавем, ки дар бораи афроде, ки Имоми Замон алайҳис-салом-ро дидаанд ахбори фаровон вуҷуд дорад ва ҳамчунин дар бораи ин ноибони чаҳоргона аҳодису ахбори фаровон ва саҳеҳ вуҷуд дорад, ки чанд намуна аз онро зикр кардем. Ахбори вуҷуди Имоми Замон алайҳис салом беш аз он аст, ки касе битавонад онро ҷамъоварӣ кунад. Пас куҷоянд муддаиёни дурўғини пайравӣ аст осор ва салафи солеҳ, ки ин ахбори фаровон ва бе ҳисобро надида мегиранд ва аз он гурезон ҳастанд ва ба ҷои таслим шудан дар баробари ҳақ аз паи баҳонаҷўӣ ва айбтарошӣ ҳастанд...!
Ва дар ин ҷо ишора мекунем, ки Ибни Таймия, ки дурўғу таноқузоти фаровоне дар китобҳояшон аз худ ба ҷо гузошта, суханони зишти зиёде дар ҳаққи Имоми Замон алайҳис салом гуфта ва ҳатто гуфта, ки муддаиёни дурўғини маҳдавият, низ аз ин Маҳдӣ беҳтар ҳастанд. Ва як ишколи асосие, ки ў карда ин аст, ки шахси ғоиб ҳеҷ фоидае бар ҷомиа надорад. Ба ин хотир хеле суханони зиште ба забон ҷорӣ кардаастМо мегўем:
Ин ишколоти Ибни Таймия баргашт бар Худованди бузург мекунад. Он чӣ мусаллам аст ҳазрати Хизр алайҳис салом бо гувоҳии сареҳи Қуръон аз чашми мардум ғоиб буда ва хизмати мардумро мекарданд. Ишколоте ки Ибни Таймия ба мўътақидон ба ғайбати Имоми Замон алайҳис салом карда, комилан шомили ин амри илоҳӣ, ки дар хусуси ҳазрати Хизр анҷом шуда, мешавад ва лизо ваъдаи мову Ибни Таймия ва амсоли ў пешгоҳи Парвардигори Мутаол аст.
Ибни Таймия худаш, низ мутаваҷҷеҳ буда, ки ин сухани зишташ шомили ҳазрати Хизр низ мешавад ва лизо гуфта аст, ки Хизр мурда ва аз дунё рафта аст. Ғофил аз ин ки бар фарзе, ки ҳазрати Хизр дар ҳоли ҳозир аз дунё рафта бошанд ҳам, магар дар замони ҳазрати Мўсо, ки Қуръон ба он ишора карда зинда ва ғоиб аз чашми мардум зиндагӣ намекарданд!?
Бояд диққат дошта бошем, ки ахбори фаровон бар зинда будани ҳазрати Хизр вуҷуд дорад. Пас Ибни Таймия пайваста бо он суханоне, ки дар ҳаққи Имоми Замон алайҳис салом гуфта ба ин тадбири Худованд ишкол карда ва онро аз бадтарину зиштарин корҳо шумурда аст. <a title="" href="#_ftn3">[3]</a>

<div dir="ltr" style="text-align: left;"> 

<hr align="left" size="1" width="33%" />

<div>

<a title="" href="#_ftnref1">[1]</a>-"Сияру аълом-ун-нубало"-и Заҳабӣ ҷ.15. саҳ.222-123. р.85.

</div>
<div>

<a title="" href="#_ftnref2">[2]</a>-"Сияру аълом-ун-нубало"-и Заҳабӣ ҷ.14. саҳ.222. р.325.

</div>
<div>

<a title="" href="#_ftnref3">[3]</a>-Барои ошноӣ бо суханони Ибни Таймия ба китобаш "Минҳоҷ-ус-сунна" ҷ.1. саҳ.44 то 88 муроҷиа кунед.
Баргирифта аз китоби Имоми Замон, Ҳазрати Маҳдӣ алайҳис-салом, мунҷии башариятИлёс Қосимов

</div>
</div>

Ноибони Имоми Замон алайҳис-салом

Имоми замони ҳазрати Маҳдӣ (а) Маҳдизм

Саид Абдуллоҳи Нурӣ (15 марти 1947 - 9 августи 2006) - яке аз бунёдгузорон ва раҳбарони Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон ва Раиси Кумисюни оштии миллӣ пас ҷанг дар ин кишвар буд.

1 Зиндагинома
2 Таҳсил
3 Фаъолият
4 Осор
5 Манобеъ
Зиндагинома
Сайид Абдуллоҳи Нурӣ 15 марти соли 1947 дар деҳаи Оштиёни ноҳияи Сангвор зода шудааст. Вай чаҳорумин фарзанди Нуриддин Саидов (1900 - 1982), раиси райпо ва ҷамоати деҳои Арғанкӯл, буд. Соли 1953, пас аз он ки ноҳияи Сангвор барҳам зада ва мардумаш ба водии Вахш кӯчонда шуданд, хонаводаи Нурӣ дар совхози «Туркманистон» дар ноҳияи Вахш сокин шуд.
Таҳсил
Мактаби миёнаи маълумоти ҳамагониро соли 1964 дар ноҳияи Вахш хатм кардааст. Аз падараш ва бархе аз уламо, аз ҷумла муддарисон ва донишмандони маъруф Сиёмиддин Наҷмиддинов ва Мавлавӣ Қорӣ Муҳаммадҷон маъруф ба Ҳиндустонӣ, улуми исломиро, аз ҷумла «Сарфу наҳви арабӣ», «Маонӣ», «Мантиқ», «Фиқҳ», «Усули Фиқҳ», «Шарҳи ақида», «Таърихи Ислом», «Ҳадис» ва «Тафсири Қуръон», фаро гирифта аст.
Ҳамзамон дар муассисаи байниноҳиявии баҳисобгирии техникии шаҳри Қӯрғонтеппа давраи муҳандисиро хатм карда сипас то миёнаҳои соли 1986 дар идораи мазкур инженер–геодезист буда аст.
Фаъолият
Моҳи июни соли 1986 мақомоти амниятӣ Нуриро бо иттиҳоми «паҳн кардани хабарҳои бардурӯғе, ки сохти ҷамъиятиву давлатии сотсиалистиро бадном мекунанд» ба ҳабс гирифта ва моҳи феврали соли 1987 бо ҳукми Додгоҳи вилояти Қӯрғонтеппа аз рӯи моддаи 203 Кодекси Ҷиноии ҶШС Тоҷикистон барои якуним сол аз озодӣ маҳрум карда шуд. Мӯҳлати ҷазоро дар маҳбасҳои Сибир ва Шарқи Дур сипарӣ намудааст.
Дар солҳои 1989 - 1992 сардабири нашрияи «Минбари Ислом» - органи чопии Идораи расмии Мусалмонони Ҷумҳурии Тоҷикистон буд. Дар паи ҷанги шаҳрвандӣ аввалҳои соли 1993 ба Афғонистон ҳиҷрат гузашта ва дар он ҷо Ҳаракати Наҳзати Исломии Тоҷикистонро таъсис дод ки ҳастаи аслии Оппозисюни муттаҳиди тоҷик дар ҷанг бо ҳукумати Эмомалӣ Раҳмон буд. Ин Ҳаркат масъулияти нигаҳбониву пуштибонии беш аз 60 ҳазор муҳоҷири тоҷик дар Афғонистон ва муборизаи сиёсиву низомиро барои бозгардонидани ҳуқуқҳои аз дастрафтаи муҳоҷирин ва оворагони тоҷик ба дӯши худ мегирад.
Ҳаракати Наҳзати Исломии Тоҷикистон бо роҳбарии Сайид Абдуллоҳи Нурӣ дар оғоз гардидани музокироти Сулҳи тоҷикон дар моҳи апрели соли 1994 нақши калидиро дошт. Раванди музокироти Сулҳи тоҷикон (апрели 1995 то июни соли 1997) таҳти раҳбарии бевоситаи Нурӣ қарор дошт. Барои ҳарчӣ зудтар расидан ба оштиву тавофуқи ниҳоӣ Нурӣ ҳафт бор хориҷ аз кишвар бо Раиси Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дидору гуфтугӯ мекунад. Ин мулоқотҳо дар раванди музокироти Сулҳ нақши сарнавиштсоз доштанд.
Нурӣ аз июли соли 1997 то 31 марти соли 2000 Раиси Комиссияи Оштии Миллӣ буд. Аз сентябри соли 1999 то даргузашташ Раиси Ҳизби Наҳзати Исломии Тоҷикистон буд.
Сайид Абдуллоҳ Нурӣ 9 августи 2006 аз бемории саратон дар Душанбе даргузашт. Мазораш дар гӯристони Сари Осиё наздики Масҷиди Мавлоно Яъқуби Чархӣ аст.
Осор
Сайид Абдуллоҳи Нурӣ муаллифи чандин китобҳои илмӣ, сиёсӣ ва дарсӣ, аз ҷумла «Дар он сӯи сиёсат» (1996), «Назаре ба ҳуқуқи башар аз дидгоҳи Ислом», «Имрӯзу фардои Тоҷикистон» (2001), аст.
Барои хизматҳои арзанда барои татбиқи нуктаҳои шартномаи истиқрори Сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон бо ордени «Исмоили Сомонӣ» сарфароз гардида аст.

Саид Абдуллоҳи Нурӣ

Эшони Сайид Шогирдалӣ

Таърихи маосир

Намоз маросими махсусе барои парастиши Худо ва розу ниёз бо ӯст. Дар он лаҳза, одамӣ ба камол ва шукуҳи бениҳояти офаридгори ҷаҳон меандешад, саропо шефтаи он мешавад, дилу ҷонаш ба хузӯу хушӯъ ва фурутанӣ мегарояд, бо оҳанги фитрат дар баробари он ҳама камол ва азамат сари таъзим фуруд меоварад, рукӯъ мекунад, сар ба замин месояд, саҷда мекунад ва забон ба ситоиш мекушояд, ҳамду тасбеҳ мегӯяд.
Паёмбар (с) мефармоянд:
Намоз шиори яктопарастӣ аст ва мусалмонон ба ҳеч ваҷҳ набояд аз он ғафлат кунанд. Қуръони Карим ҳам мефармояд:
Дар роҳи зиндагӣ аз шикебоӣ ва намоз кумак бигиред, ҳар чанд намоз худ кори сангине аст, магар бар фурутанҳо, ки ақида доранд саранҷом пеши Худои худ мераванд ва ба сӯи ӯ боз мегарданд.
Намоз ба одам нишоти маънавии хосс медиҳад ва аз пажмурдагӣ ва афсурдагии руҳӣ ҷилавгирӣ мекунад. Мо бояд дар намозҳо аз Худо бихоҳем, то гуноҳони мо ва дигаронро бибахшад, (яъне тавба кунем) ва бо Худои худ аҳд кунем, ки корҳои бадеро, ки анҷом додаем дигар такрор накунем ва онҳоро ҷуброн намоем. Худои мутаол мефармояд:
Эй бандагони исрофкори ман! Эй бандагони маъсият- кори ман, эй бандагони ман, ки бар худатон зулм кардаед, аз раҳмати ман ноумед набошед, биёед ба сӯи ман, ман мепазирам, ман қабул мекунам, дар фазои тавба ворид бишавед. Ба ростӣ, ки Худованд раҳмону раҳим аст. Дар яке аз ҳадисҳои қудсӣ омадааст:“Нолаи гунаҳкорон дар назди ман маҳбубтар аст аз тасбеҳи тасбеҳгӯяандагон”.
Намоз барои муъмин сабаби мӯҳкам шудани тақво ва пешрафти ӯ дар дурустӣ ва растагорӣ аст, ҳамон гуна ки бенамоз будан барои гунаҳкор сабаби бештар шудани гуноҳ ва пешрафт дар шақоват ва торикӣ аст, то он ҷо ки гунаҳкорро ба дӯзах мекашонад.
Тарки намоз
Дар Қуръон омадаст, ки баъзе аз аҳли ҷаҳаннамро дар ҳоле ки муаззаб ҳастанд, мепурсанд: Шуморо чӣ андохт андар сақар?
Чӣ чизе шуморо дар ҷаҳаннам қарор дод?
Бигӯянд дар посух ин нукта боз, Ки ҳаргиз набудем аҳли намоз.
Ба мискин надодем ҳар гиз таом,
Намудем парҳез аз ин маром.
Аз ин ҷо мефаҳмем, чаро намоз дар ислом ин қадар муҳим аст, чаро Паёмбар(с) мегӯяд: Намоз амуди дин аст. Чун агар намоз бошад ва ба дурустӣ иҷро шавад, ҳама чиз дуруст мешавад. Агар мо намозро тарк кунем, ҳам дар дунё зарар мебинем ва ҳам дар охират.
Зиёнкор ҳастанд аз ҳар ҷиҳат.
Чи дар дори дунё чи дар охират.
Аҳамияти намоз дар Ислом
Дар ин ҳол хонед комил намоз
Бигардед машғули розу ниёз
Ки бар муъминон ба парвардигор
Бувад воҷиб ин ҳукм дар рузгор
Намоз ибодате аст, ки дар вақтҳои хосс бар муъминон воҷиб гардидааст.
Оё ба посухи дузахиён гӯш фаро намедиҳед, он ҳангом ки аз онҳо пурсиданд: Чи чизе шуморо ба инҷо (дузах) кашонда аст? Гуфтанд: Мо аз намозгузорон набудем.
Ҳамоно намоз, гуноҳонро ҳамчун баргҳои поизӣ фурӯ мерезад ва ғулу занҷири гуноҳонро аз гардан мекушояд.
Паёмбари Ислом(с) намозро ба чашмаи оби гарме, ки бар дари сарои марде ҷараён дошта бошад, ташбеҳ кард, агар рӯзе панҷ бор худро дар он шустушӯ диҳад, ҳаргиз чирк ва олудагӣ дар бадани ӯ намонад. Ҳамоно касоне аз муъминон ҳаққи намозро шинохтаанд, ки зевари дунё аз намоз бозашон намедорад, ва равшании чаш- машон яъне амвол ва фарзандон монеи намозашон намешавад. Худои субҳон мефармояд:
Ба касбу тиҷорат гуруҳе риҷол
Нагаштанд ғофил зи Рабби ҷалол
Мардоне ҳастанд, ки тиҷорат ва хариду фурӯш, ононро аз ёди Худо ва барпо доштани намоз ва пардохти закот боз намедорад. Расули Худо (с) бо вуҷуди инки башорат ба биҳишт дода шуда буд, худро дар намоз хондан ба заҳмат меандохт, зеро Худованд ба ӯ фармуд: Хонаводаи хешро ба намоз фармон деҳ ва бар анҷоми он шикебо бош.
Манбаъ: сомонаи Тоҷикон

Author

Rate

Votes

Намоз ва аҳмияти он

Нақл шуда аст, ки рӯзе Юнус ибни Юсуф бо зане рӯ ба рӯ шуд ва нигоҳаш ба он зан афтод. Пас аз он дардманд шуду гуфт: “Худоё! Чашмам неъмату эҳсонест, ки Ту бар ман ато намудаӣ ва ман бим дорам аз инки ин чашм мусибате барои ман қарор гирад, онро аз ман бозгир”. Дар натиҷа Худованд ӯро нобино сохт. Ҳаргоҳ, ки мехост ҷиҳати адои бандагӣ дар пешгоҳи Парвардигори оламиён ба масҷид биравад бародарзодаи хурдсолаш дасти ӯро мегирифту ба масҷид мерасонд ва сипас мерафт бо баччаҳо бозӣ мекард. Ҳаминки барои шайх коре ва ё ниёзе пеш меомад бародарзодаашро садо мезад ва ӯ ҳам меомаду ниёзашро бароварда месохт. Рӯзе дар масҷид буд, ки ногаҳон эҳсос кард чизе дар атрофаш оҳиста мехазад аз ин ҳолат тарсида писарбаччаро садо зад. Вале аз онҷое ки ӯ бо баччаҳо саргарми бозӣ буд, ба фарёди шайх посух надод. Ин ҳангом шайх сарашро ба сӯи осмон барафрошту гуфт: ”Худои ман! Ту аз фазли худ эҳсон намудиву чашмам додӣ то бо он нигоҳ кунам, вале ман тарсидам, ки ин чашм мояи мусибати ман нашавад. Лизо аз Ту хостам, ки барои ҳифзи ин неъмат онро аз ман бигири. Ва Ту низ чунин кардӣ. Вале ҳоло ба он эҳтиёҷ дорам чун метарсам, ки расво шавам пас онро ба ман баргардон”. Худованди мутаъол биноияшро ба ӯ баргардонд ва бо чашми бино ба хонааш бозгашт. Худованд бандагоне дорад, ки эшонро бо раҳматҳои хоссааш мавриди навозиш қарор дода, дар як лаҳзаи воҳид хоставу ниёзашонро бароварда месозад. Имруз куҷоянд он бузургмардони соҳибдиле, ки дар камоли эҳсон бо ҳамчунин ҳаё, ҳисси посдории амонат ва адои ҳаққи он дар пешгоҳи Парвардигори оламиён ба тоати холисонаву бандагии оҷизона бипардозанд? Куҷоянд он дурдонаҳои бани одамӣ, ки бо қалбҳои поку дастони кушода ба сӯи осмон ва нағмаҳои ошиқонаи нимашабии худ Худовандро барои ислоҳу ҳидояту сарафрозии уммати мазлуму ба хоку хун ошуфтаи мусалмон фарёд зананд. Худоё! Аз тақсироти мо даргузар ва дуъои бандагони мухлисатро дар ҳаққи мову уммати ягонаат иҷобат фармо.

Tojikon.org

Бандаи мухлиси даргоҳи Худо

Ибодатҳо

<h2>Ояи каримаи "Аласту бираббикум" ва талоши фикрӣ</h2>
Худои субҳон бино бар он чи дар Қуръони карим омадааст, аз зуррия ва насли Одам паймон гирифтааст, чунонки дар сураи Аъроф фармудааст:

Ва из ахаза раббука мин бани Одама мин зуҳỹриҳим зурриятаҳум ва ашҳадаҳум ъало анфусиҳим а ласту бираббикум қолỹ бало шаҳидно ан тақỹлу явмал қиёмати инно кунно ъан ҳозо ғофилũн. Ав тақỹлу иннамо ашрака обоуно мин қаблу ва кунно зурриятан мин баъдиҳим афатуҳликуно бимо фаъалал мубтилỹнÊ

ÄОн гоҳ, ки Парваридигорат аз фарзандони Одам, зуррия ва наслашонро берун кашид ва ононро гувоҳи худашон гирифт ва фармуд: оё ман Парвардигори шумо нестам? Гуфтанд: оре, гувоҳӣ медиҳем. Ин барои он буд, ки дар рӯзи қиёмат нагӯед мо аз ин масъала ноогоҳ будем, ё нагӯед падарони мо мушрик шуданд ва мо насли баъдии ононем, оё моро ба хотири онон ҳалок мекунӣ?!<a href="#_ftnref1" name="_ftn1">[1]</a>
Барои тафсир ва шарҳи ин ду оят ба муқаддимаи зер ниёзмандем:
Ҳангоме ки навзод аз раҳими модар ҷудо шуда ва банди нофаш, ки воситаи дарёфти ғизои ӯст, бурида мешавад, ғаризаи гуруснагӣ ӯро ба талош ва дар паи дарёфти ғизо водор мекунад. Пас, мегиряд, ҷиғ мекашад, дасту по мезанад ва то замоне ки пистони модарро бигирад, ширро бимакад ва аз маҷрои даҳон ба меъда бирасонад, ором намегирад. Ин ғариза дар одамӣ ҳамешагӣ аст ва ӯро дар тӯли зиндагӣ, барои ёфтани ғизо, ба талош ва ҳаракат водор мекунад.
Дар ин ғариза, ки мо онро талоши меъда дар ёфтани ғизо меномем, ҳамаи ҳайвонот бо инсон баробаранд ва ин, аввалин ғаризае аст, ки инсонро ба сӯи кор ва талош дар зиндагӣ ба пеш ҳаракат медиҳад.
Пас аз он ки навзод калон ва калонтар мешавад, ғаризаи дуввумӣ ба тадриҷ дар ӯ рушд карда, дар овони кӯдакӣ ва ибтидои навҷавонӣ зоҳир мегардад ва нерӯи мағзиашро барои дарёфти ғизои рӯҳӣ ба талош ва такопӯ водор месозад. Дар ин ҳол ҳар чизеро дар атрофи худ мебинад таваҷҷӯҳашро ҷалб карда, ӯро ба савол аз падару модар ва атрофиён мекашонад, то иллати вуҷуди ҳар падидаеро бипурсад. Барои намуна, ҳангоме ки офтобро дар ҳоли ғуруб мебинад аз эшон мепурсад: офтоб шабҳо ба куҷо меравад? Ё вақте чашмаи оберо дар кӯҳсорон дар ҳоли ҷӯшиш ва ҷараён мебинад, мепурсад: ин обҳо аз куҷо меоянд? Ё гоҳе ки абрҳоро дар осмон равон мебинад, мепурсад: ин абрҳо ба куҷо мераванд? Ва ғайра...
Ҳамин гуна ӯ огоҳиашро аз мавҷудот густариш медиҳад ва бо саволҳое, ки аз иллат ва сабаби падидаҳо ва ҳаракоти онҳо аз падару модар ё афроди калонсол аз худ мекунад, ниёзи ғаризаи дуюми худро таъмин менамояд. Пас, ин ғариза низ инсонро ба талош барои сер намудани ин хел гуруснагӣ водор мекунад. Ин дар ҳақиқат ҳамон талош ва кӯшиши ақли башар дар роҳи шинохт ва дарки маърифат аст. Ӯ бо ковишгарию баррасӣ дар паи дастёбӣ ва фаҳми сабабҳо ва иллатҳои вуҷуди падидаҳост. Ин шеваи бархӯрд бо ҳаводис ва падидаҳо дар тӯли умри одамӣ бо ин ғариза густариш меёбад ва ӯро ба ковишу баррасӣ дар иллати пайдоиши мавҷудот кашонда, дар паи ёфтани сабаби ҳаракот ва истодани мавҷудот равон мекунад. Ин танҳо роҳи маърифатшиносӣ ва касби ҳамаи донишҳои башарӣ аст.
Баҳс ва баррасӣ ва ковишгарии инсон дар ёфтани иллати падидаҳо, дар ниҳоят ӯро ба шинохти падидоварандаи онҳо, яъне Худои холиқ мерасонад. Таҳқиқу пажуҳиши ӯ дар ёфтани иллати ҳаракат ва истодани мавҷудот бошад, ӯро ба асосгузори назм ва низом дар зиндагии фардӣ ва ҷамъии махлуқот, раҳнамун месозад.
Барои намуна, гардиши Моҳ ба даври Замин ва Замин ба даври Офтоб, ё ҳаракати электрон дар даруни атом ба даври ҳастаи худ, ҳаракати ҳуҷайраҳои сурху сафед дар хун ва дигар намунаҳои ошкори назму низом дар ҳаракат ва сукуни мавҷудот, ки на ба шумор ояд ва на қобили шумориш бошад, - инҳо ҳама инсонро дар чунин ковише ба ин натиҷа мерасонад, ки: падидаҳо ва мавҷудоти осмону замин ва ҳарчи миёни он ду аст, Парвардигори қонунгузор ва назмофрине доранд, ки зиндагии ҳар як аз онҳоро барномарезӣ ва танзим фармудааст. Ва ин ҳамон маънои сухани Худои мутаол дар ояи каримаи сураи Аъроф аст, ки мефармояд: “Ва из ахаза раббука...”
Тафсири оят
Ва из ахаза раббука мин бани одама мин зуҳỹриҳим зурриятаҳумÊ
ÄҲангоме ки Худованд аз ҳар як аз афроди Бани Одам, зуррия ва насли ӯро берун оварад
ва насли ҳар падаре аз пушти ӯ ҷудо ва хориҷ шуд, ашҳадаҳум ъало анфусиҳим, ҳар як аз ононро бар худаш гувоҳ гирифт ва аз роҳи фитрати кунҷков ва ҷустуҷӯгаре, ки ба ӯ бахшида буд то аз сабаби падид омадани падидаҳо ва ҳаракат ва сукуни мавҷудот ҷӯё шавад, аз эшон пурсид: “Оё ман Парвардигори шумо нестам?” Ва чун ҳамаи онон бо ақли фитрии худ, дарёфта буданд, ки ҳар махлуқеро холиқе аст ва ҳар назмеро нозиме, фарёди бале ва оре сар доданд. Ин ҳамон ғаризаи фитрӣ аст, ки инсонро аз дигар махлуқот ҷудо карда ва башар ба василаи он ба натиҷагирӣ ва ҷамъбандӣ пардохта ва он чиро, ки дигар махлуқот тавони дарк ва дарёфташонро надоранд фаро мегирад. Шарҳ ва баёни он бо ёрии Худо дар тафсири ояи каримаи: “Ва ъаллама одамал асмо’а куллаҳо” меояд.

[1] Сураи Аъроф, ояи 172-173.
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُواْ بَلَى شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ ﴿172﴾ أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ ﴿173﴾

Ояи каримаи "Аласту бираббикум" ва талоши фикрӣ

Баҳс дар бораи ваҳй,аз ин ҷиҳат дорои аҳамият аст ки пояи шинохти каломи худо ба шумор меравад.қуръон ки баёнгари сухани ҳақтаъоло ва ҳомили паёми осмонӣ аст,ба василаи ваҳй нозил шуда аст.ваҳй ҳамон паёми ғайбӣ аст ки аз ҷониби малакути аъло ба ҷаҳони модда фуруд омада аст. 


худованд аз забони Паёмбари акрам(с)чунин нақл мекунад:

«و اوحي الي هذا القرآن لا نذركم به و من بلغ»
аз ин ру асоситарин баҳс дар заминаи масоили қуръонӣ, баҳс дарбораи ваҳй аст.яъне баҳс дарбораи  шинохти ваҳй,ҷигунагии барқарории иртиботи байни олами боло ва дунёи поён ва инки оё миёни ду ҷаҳони модда ва мофавқи модда имкони барқарории иртибот аст?  
ингуна мавзуот дар ин замина матроҳ аст ва посухи онҳо ;роҳ ро барои дарки боварҳои қуръонӣ ҳамвор месозад.
Ваҳй дар луғат
ваҳй дар луғат ба маъноҳои мухталиф омадааст аз ҷумла:ишорат,китобат,навишта,рисола,паём,сухани пушида,еълом дар пинҳонӣ,шитоб ва аҷала ва ҳарчи аз калом ё навишта ё пайғом ё ишорат ки ба дигарӣ ба дур аз таваҷҷуҳи дигарон илқоъ ва фаҳмонда шавад ваҳй гуфта мешавд.

Гуфторашон бидон ва ба гуфтор кор кун то аз худои бузург ваҳят оваранд.

اصل الوحي الاشارة السريعة Роғиби  Исфаҳонӣ мегӯяд

 

Ваҳй паёме пинҳонӣ аст ки ба гунаи ишорат ва бо суръат анҷом мегирад.  

اصل الوحي في اللغة كلها اعلام في خفا و لذلك سمي الالهام وحيا Абӯ Исҳоқ низ гуфтааст:  

асли ваҳй дар луғат ба маънои паёми пинҳонӣ аст.бинобарин илҳом ро;ваҳй номидаандчунин аст сухани ибни Бари:

 

«وحي اليه و أوحي: كلمه بكلام يخفيه من غيره و وحي و اوحي: اوما، وحي اليه

пинҳон аз дигарон бо ӯ сухан гуфт

وحي و أوحيматлаб ро бо ишора расонед :

فأوحت إلينا و الأنامل رسلها Шоир низ гуяд:

Бар мо паём фиристод дар ҳоле ки сари ангуштонаш паёмрасони ӯ буданд

Дигари мегуяд:
نظرت إليها نظرة فتحيرت دقائق فكري في بديع صفاتها 
فأوحي إليها الطرف اني احبها فأثر ذاك الوحي في وَجَناتِها 
бо нигоҳе ки бар вай афкандам фикри борик мебинам дар сифоти бадии ӯ дар ҳайрат монд,пас гушаи чишмам ба ӯ пайғом дод ки дусташ дорам ва осори он паём дар гунаҳои вай намоён гардид. 



Ваҳй дар қуръон
калимаи ваҳй дар қуръон ба чаҳор маъно омадааст:
ишораи пинҳонӣ ки ҳамон маънои луғавӣ аст чунон ки дарбораи Закариё(ъ)дар қуръон мехонем:

«فخرج علي قومه من المحراب فاوحي اليهم ان سبحوا بكرة و عشيا»

 ӯ аз меҳроби ибодаташ ба сӯи мардум берун омад ва бо ишора ба онон гуфт:ба шукронаи ин неъмати илоҳӣ субҳу шом худоро тасбиҳ кунед.
ҳидояти ғаризӣ:яъне роҳнамоиҳои  табиӣ ки дар решаи тамоми мавҷудот ба амонат дода шудааст ҳар мавҷуде шомили ҷимод,набот,ҳайвон ва инсон,ба тавре ғаризӣ роҳи бақо ва тадовуми ҳаёти худро медонад.аз ин ҳидояти табиӣ ба номи ваҳй дар қуръон ёд шуда аст:

 «و اوحي ربك الي النحل ان اتخذي من الجبال بيوتا و من الشجر ومما يعرشون ثم كلي من كل الثمرات فاسلكي سبل ربك ذللا،

Парвардигорат ба занбури асал ваҳй(илҳоми ғаризӣ) намуд ки аз куҳу дарахту дорбастҳое ки мардум месозанд,хонаҳое бисоз,сипас аз ҳамаи меваҳо (шираи гулҳо)бихур ва роҳҳои парвардигорат ро ба осонӣ тай кун.
ҳидояти гаризӣ ки дар решаи ашёъ қарор дорад,худ розе нуҳуфта аз асрори табиат ба шумор меравад ки асари шигифтовари он ошкор ,вале маншаъ ва мабдаи он пинҳон аз дидаҳо буда ва шойиста онаст ки онро ваҳй гӯянд

 و اوحي في كل سما امرها

 ва дар ҳар осмоне кори он осмон ро ваҳй(муқаррар)фармуд.
илҳом(паёми ғайбӣ):гоҳ инсон паёме ро мегирад ки маншаи он ро намедонад,ба хусус дар ҳолати тарс ки гумон мебарад роҳ ба ҷое надорад;ногаҳон дурахшише дар дили ӯ бавуҷуд меояд ки роҳро барои ӯ равшан месозад ва ӯ ро аз он тангно берун меоварад.ин паёмҳои роҳгушо,ҳамон паёми ғайбӣ аст ки аз пушти парда зоҳир шуда ва ба кумак ва мадади инсон меояд;аз ин паёми ғайбӣ  ки аз инояти илоҳӣ сарчашма гирифта,дар қуръон баноми ваҳй таъбир ва гуфта шудааст.

Қуръон дарбораи модари Мусо(ъ)мефармояд:
))و اوحينا الي ام موسي ان ارضعيه فاذا خفت عليه فالقيه في اليم و لا تخافي و لا تحزني انا رآدوه اليك و جاعلوه من المرسلين» «و لقد مننا عليك مرة اخري اذ اوحينا الي امك ما يوحي ان اقذفيه في التابوت فاقذفيه في اليم فليلقه اليم بالساحل ياخذه عدو لي و عدوله فرجعناك الي امك كي تقر عينها و لا تحزن((.
бар пояи ин оёт,ҳангоме ки Мусо(ъ) таваллуд шуд,модараш нигарони ҳоли ӯ шуд. ногаҳон илҳоме аз хотираш гузашт ки бо таваккул бар худо ӯро шир диҳад ҳаргоҳ еҳсоси хатар кард ӯро дар сандуқи чубин қарор дода бар руи об роҳо кунад ва низ бар хотираш гузашт ки тифл ба ӯ боз мегардад ва ҳаргиз набояд ғамгин бошад,зеро бар худо иътимод карда ва тифл ро ба ӯ супурдааст.инҳо хотироҳое буд ки бар андешаи модари Мусо(ъ) гузар кард ва барқи  умеде буд ки дар дили ӯ дурахшид.ин гуна хотироҳое равшан кунандаи роҳ ва наҷот диҳанда аз тарсу ҳарос ро илҳоми роҳмонӣ ва инояти раббонӣ аст ки дар мавқеи зарурат ба кумаки бандагони солиҳ меояд. 
қуръон ваҳй ро ба маънои васвасаҳои шайтон низ бакор бурдааст,

كذلك جعلنالكل نبي عدوا شياطين الا نس و الجن يوحي بعضهم الي بعض زخرف القول غروراو إن الشياطين ليوحون الي اوليائهم ليجادلوكم

ингуна ваҳйи шайтонӣ ҳамонаст ки дар сураи Нос омада:

من شر الوسواس الخناس، الذي يوسوس في صدور الناس، من الجنة و الناس.
Ваҳйи ирсоли :

ваҳй ба ин маъно шохисаи нубувват аст ва дар қуръон беш аз ҳафтод бор аз он ёд шудааст:

و كذلك اوحينا اليك قرآنا عربيا لتنذر ام القري و من حولها

نحن نقص عليك احسن القصص بما اوحينا اليك هذا القرآن

Паёмбарон мардони такомул ёфтае ҳастанд ки омодагии дарёфти ваҳй ро дар худ фароҳам сохтаанд.дар ин бора эмом ҳасани Аскари (рз) мефармояд:

ان اللّه وجد قلب محمدافضل القلوب و اوعاها فاختاره لنبوته

 Худованд,қалбу равони Паёмбар ро беҳтарин ва пазеротарин қалбҳо ёфт ва онгоҳ  ӯро барои нубувват интихоб кард.
ин ҳадис ишора ба ин воқеият дорад ки барои дарёфти ваҳй ончи муҳим аст афзоиши огоҳӣ  ва омодагӣ барои пазиро шудани ин паёми осмонӣ аст.барои расидан ба ингуна омодаги Паёмбар бояд пирояҳои ҷисмонӣ  ро аз худ дур кунад ва шоистаи тамос ба малакутиён шавад.

Паёмбари ислом(с)фармудаанд:

«و لا بعث اللّه نبيا و لا رسولا حتي يستكمل العقل و يكون عقله افضل من جميع عقول امته،

Худованд,бар наангехт ,магар онки ақли(худ ва андешаи)худро ба камол расонда бошад ва ақлу хиради ӯ аз тамоми ақлу хиради тамоми умматаш бартар бошад.
тибқи гуфтаи Садриддини Шерозӣ,пешаз онки зоҳири Паёмбар ба нубувват ороста гардад,ботини ӯ ҳақиқати нубувватро дарёфт карда буд. Паёмбар ибтидо ботини худро ба камоли инсонӣ ороста гардонд  сипас ин оростагӣ аз ботин ба зоҳири вай намоён гашт.дар воқеъ Паёмбар нахуст сафари халқ ба ҳаққ ро оғоз кард ва пас аз расидан ба ҳақ,сафаре аз ҷониби ҳаққ ба сӯи халқ бозгашт.
аз инру,ваҳй чизе нест ҷуз огоҳии ботин ки бар асари паёми ғайбӣ анҷом мегирад.

))قل من كان عدوا لجبريل فانه نزله علي قلبك باذن اللّه(())نزل به الروح الا مين علي قلبك لتكون من المنذرين((

  

Падидаи ваҳй ҳам монанди илҳом,ба тобнок шудани дарун дар мавқеи хос итлоқ мешавад бо ин фарқийят ки бар илҳомгиранда пушидааст,вале маншаи ваҳй бар гиранда ки Паёмбаронанд равшан мебошад.ба ҳамин иллат, Паёмбарон ҳаргиз дар гирифтани паёми осмонӣ гирифтори ҳайрату иштибоҳ намешаванд;зеро бар маншаи ваҳй ва кайфияати анҷоми он огоҳи ҳузурӣ  комиле доранд.
Зурора аз Эмом Ҷъфари содиқ(рз)мепурсад:чигуна Паёмбар мутмаин шуд ончики ба ӯ расид ваҳйи илоҳӣ аст ,на васвасҳои шайтонӣ?
Эмом(ъ)фамуд:

))ان اللّه اذا اتخذعبدا رسولا انزل عليه السكينة و الوقار فكان الذي ياتيه من قبل اللّه مثل الذي يراه بعينه((ҳаргоҳ худованд бандае ро барои рисолат интихоб кунад,ба ӯ оромиш ва виқори вежаи ба ӯ мебахшад,багунае ки ончи аз ҷониби ҳақ ба ӯ мерасд,ҳамонанди чизе хоҳад буд ки бо чашми боз мебинад.дар ҳадиси дигар суол шуд:чигуна Паёмбарон донистанд ки Паёмбаранд?
Эмом(рз)дар посух фармуд

كشف عنهم الغطا

барои онон парда аз миён бардошта шуд.
ба иборате Паёмбарон ҳангоме ки ба Паёмбарӣ мабъус мешаванд ки аз марҳалаи илмуляқин ва айнуляқин ро тай карда ва ба марҳалаи ҳаққуляқин расида бошанд.пас шигифте надорад ки мардони озмуда ва пок аз миёни тудаи мардум,барои рисолат интихоб мешаванд,ва ҳомили паёми осмонӣ барои мардум бошанд.чунон ки қуръон мефармояд:

كان للناس عجبا ان اوحينا الي رجل منهم ان انذر الناس و بشر الذين آمنوا ان لهم قدم صدق عند ربهم قال الكافرون ان هذا لساحر مبين؛

Оё  барои мардум шигифте буд ки ба марде аз худашон ваҳй кардем ки мардумро аз кайфари гуноҳ бо хабар ва ба касоне ки имон овардаанд хабар биде  ки барои онон,тӯшаи нек ва подоши шоиста назди парвардигорашон аст.
аммо кофирон гуфтанд:ин мард афсунгаре ошкор аст.яъне мардум андаке андеша кунанд ва ба худ оянд,ин гумони нораво дар мавриди Паёмбар(с) аз онон пок мешавад.

Падидаи ваҳй

Тафсири сураи Ёсин  Оёти  80-83

Тафсири қуръонӣ

Ҳадисҳо дар васфи Ҳазрати Ҳусайн (а)

ҲАҶ ЯКЕ АЗ РУКНҲОИ ИСЛОМ АСТ
<ol>
	<li>Аз Абдуллоҳ ибни Умар (разияллоҳу анҳу) ривоят аст, ки гуфт: Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт:</li>
</ol>
بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ وَحَجِّ البَيتِ وَصَوْمِ رَمَضَانَ

(متفق عليه)

"Ислом бар панҷ чиз бино шуда аст: Шаҳодат додан ба ин ки ғайр аз Аллоҳ Таъоло дигар ҳеҷ худое вуҷуд надорад, ва ин ки Муҳаммад (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) банда ва фиристодаи Ӯст ва барпо доштани намоз ва додани закот ва хонаи Аллоҳ Таъолоро ҳаҷ кардан ва рӯза доштани моҳи Рамазон “. («Саҳиҳ»-и Бухорӣ; 8 ва «Саҳиҳ»-и Муслим; 16.)

ФАЗИЛАТ ВА МАНЗАЛАТИ ҲАҶҶИ МАБРУР
<ol start="2">
	<li>Аз Абў Ҳурайра (разияллоҳу анҳу) ривоят аст, ки гуфт: Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт:</li>
</ol>
مَنْ حَجَّ لِلَّهِ فَلَمْ يَرْفُثْ وَلَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ
"Ҳар кӣ аз барои Худо ҳаҷ кунад ва бадзабонӣ накунаду гуноҳ наварзад, монанди ҳамон рӯзе мегардад, ки модараш ӯро зода аст". («Саҳиҳ»-и Бухорӣ; 1521, 1819)

МУКОФОТИ ҲАҶҶИ МАБРУР
<ol start="3">
	<li>Аз Абў Ҳурайра (разияллоҳу анҳу) ривоят аст, ки гуфт: Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт:</li>
</ol>
وَالْحَجُّ الْمَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلَّا الْجَنَّةُ
"Ҳаҷҷи мабрур ғайри ҷаннат дигар мукофоте надорад". («Саҳиҳ»-и Бухорӣ; 1773 ва «Саҳиҳ»-и Муслим; 1349.)

ЗАН БОЯД БО ҲАМРОҲИИ МАҲРАМИ ХУД ҲАҶ КУНАД
<ol start="4">
	<li>Аз Абў Ҳурайра (разияллоҳу анҳу) ривоят аст, ки гуфт: Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт:</li>
</ol>
لا يحل لإمرأة تؤمن بالله واليوم الآخر تسافر مسيرة يوم وليلة إلا مع ذي محرم
"Барои зане ки ба Аллоҳ таъоло ва ба рўзи қиёмат имон дорад, ҳалол нест ки бе маҳрам ба сафаре барояд, ки масофааш як шабонарўз бошад".(1) («Саҳиҳ»-и Бухорӣ; 1088 ва «Саҳиҳ»-и Муслим; 1338.)

ФАРЗИЯТИ ҲАҶ
<ol start="5">
	<li>Аз Ибни Аббос (разияллоҳу анҳу) ривоят шудааст, ки гуфт: Аз Фазл (разияллоҳу анҳу) ривоят аст, ки гуфт: Зане аз қабилаи Хасъам ба паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт: Эй паёмбари Худо! Падарам пирамарди кўҳансол аст, бар ў ҳаҷ фарз шудааст. Вале ў бар болои шутур нишаста наметонад.</li>
</ol>
Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт: فَحُجِّي عَنْهُ

"Ба ҷои ў ҳаҷ кун". («Саҳиҳ»-и Бухорӣ; 1853 ва «Саҳиҳ»-и Муслим; 1335.)

ФАЗИЛАТ ВА МАНЗАЛАТИ ҲАҶҶИ МАБРУР
<ol start="6">
	<li>Аз Абў Ҳурайра (разияллоҳу анҳу) ривоят аст, ки гуфт: Касе аз паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) пурсид, ки кадом амал беҳтар аст?</li>
</ol>
Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт:
إِيمَانٌ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ
"Ба Худову паёмбараш имон овардан".

Каси дигаре аз паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) пурсид, ки пас аз он кадом амал беҳтар аст?

Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт:
الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ
"Дар роҳи Худо ҷиҳод намудан".

Каси дигаре аз паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) пурсид, ки пас аз он кадом амал беҳтар аст?

Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт: حَجٌّ مَبْرُورٌ

"Ҳаҷҷи мабрур ".(«Саҳиҳ»-и Бухорӣ; 26, 1519 ва «Саҳиҳ»-и Муслим; 83.)

КАСЕ, КИ БАР Ў ҲАҶ ФАРЗ ШАВАД, БОЯД ФАВРАН БА ТЕЗӢ ҲАҶ КУНАД
<ol start="7">
	<li>Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт:</li>
</ol>
مَنْ أَرَادَ الْحَجَّ فَلْيَتَعَجَّلْ فَإِنَّهُ قَدْ يَمْرَضُ الْمَرِيضُ وَتَضِلُّ الضَّالَّةُ وَتَعْرِضُ الْحَاجَةُ
«Ҳар касе иродаи ҳаҷ кардан дошта бошад, ҳарчи зудтар барои адои он шитоб намояд, зеро мумкин аст беморие рух бидиҳад ё чизе гум шавад ё ягон ҳоҷати дигаре падид ояд». («Муснад»-и Аҳмад; 1737 ва «Сунан»-и Ибни Моҷа; 2883.)

ФАЗИЛАТИ ПАСИҲАМ АНҶОМ ДОДАНИ ҲАҶҶУ УМРА
<ol start="8">
	<li>Аз Абдуллоҳ ибни Масъуд (разияллоҳу анҳу ривоят шудааст, ки гуфт: Паёмбар, (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) гуфт:</li>
</ol>
تَابِعُوا بَيْنَ الْحَجِّ وَالْعُمْرَةِ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَالذُّنُوبَ كَمَا يَنْفِي الْكِيرُ خَبَثَ الْحَدِيدِ وَالذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ
«Миёни ҳаҷ ва умра мутобиат бикунад, (яъне, ин дуро пасиҳам анҷом бидиҳед), зеро ҳардуи он камбағалӣ ва гуноҳро ончунон аз кас дур месозанд, ки дамаи оташ ғаждии оҳану тиллову нуқраро дур менамояд».

(«Муснад»-и Аҳмад ва «Сунан»-и Тирмизӣ ва «Сунан»-и Насоӣ ва «Мўъҷамул кабир»-и Табаронӣ «Муснад»-и Абў Яъло.)

ФАЗИЛАТ ВА МАНЗАЛАТИ ТАЛБИЯ ВА ҚУРБОНӢ
<ol start="9">
	<li>Аз паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) пурсиданд, ки «Дар ҳаҷ кадом амалҳо беҳтаранд?» Паёмбар(саллаллоҳу алайҳи ва саллам) дар ҷавоб гуфт: الْعَجُّ وَالثَّجُّ</li>
</ol>
«Бо садои баланд талбия (лаббайка) гуфтан ва қурбонӣ кардан».

(«Сунан»-и Тирмизӣ: 827.)

Аз Абухурайра (р) ривоят шуда,ки гуфт: Расули худо (с) барои мо хутба хонда ва фармуд : Эй мардум! Хамоно Худованд Хачро бар шумо фарз гардонида, пас хач кунед. Марде гуфт: оё хар сол, ё расули Худо? Он хазрат (с) сукут фармуд,то ин ки се бор онро такрор намуд.Расули Худо (с) фармуд: Агар бале мегуфтам вочиб мешуд ва онро анчом дода наметавонистед. Баъд фармуд: Маро дар бораи он чи аз шумо тарк намудам,тарк кунед ва бигзоред.Зеро касоне ки пеш аз шумо буданд ба воситаи саволи зиёд ва ихтилофашон бар паёмбаронашон халок шуданд,пас хар гох шуморо ба чизе амр кардам, он чиро ки аз он битавонед,анчом дихед ва чун шуморо аз коре манъ кардам, онро тарк кунед.

ВА низ аз Абухурайра (р) ривоят аст, ки аз паёмбар (с) пурсида шуд, кадом амал бехтар аст? Фармуд; имон ба Худо ва расулаш.

Гуфта шуд: Боз кадом? Фармуд: Чиход фисабилиллох. Гуфта шуд: Боз кадом? Фармуд: Хаччи макбул.

Хамчунон аз Абухурайра (р) ривоят шуда, ки гуфт: аз расули Худо (с) шунидам

,ки мефармуд: касе ки хач кунад ва фахшгуи накарда ва фиск нанамояд, монанди

рузе ки модараш уро зоида буд( бегунох) боз мегардад.

&nbsp;

* *************************************

(1). Яъне 82 км ва дар қавли дигар 120 км.

Ҳадисҳо дар мавзӯи Ҳаҷ

Кӯдакони ҳар ҷомеа мардон ва занони оянда ва созандаи ҷомеаи фардо ҳастанд. Осебҳое, ки бар руҳи онон ворид мешавад, таъсири мустақиме бар сарнавишти иҷтимоъ хоҳад дошт.
Эҳтиром гузоштан ба кӯдакон ва тақвияти ҳисси иззати нафс дар эшон аз ҷумлаи муҳимтарин авомиле аст, ки дар саломат ва ҷисми онон дахолат мекунад.
Баид ба назар мерасад, паёмбар(с) ба унвони раҳбари як мактаб ки вазифаи ҳидояти инсонҳоро дар ҳамаи абъод ба уҳда дошт, нисбат ба ин матлаб улгуе ироа накарда бошад.
1. Сираи назарии паёмбар(с)
Каломи паёмбар(с) ки:
“أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا آدَابَهُمْ یغْفَرْ لَكُمْ”
(Фарзандони худро такрим кунед ва ба онҳо одоби нек биёмузед то омурзида шавед[1]), намунаи ошкоре аз муҳтарам будани кудакон дар тафаккури илоҳии пақёмбар(с) аст.
Вуҷуди суханони фаровон аз Расули Акрам(с) дар бораи кӯдакон, таваҷҷуҳи зиёд ва амиқи эшонро ба ин масъала нишон медиҳад.
Паёмбар(с) тарбияти фарзандон ва фароҳам намудани заминаи рушд ва тараққии онҳоро аз садақа додан дар ҳар рӯз беҳтар дониста аст.[2]
Паёмбар(с) фармуда аст:
“الْوَلَدُ الصَّالِحُ رَیحَانَةٌ مِنْ رَیاحِینِ الْجَنَّة”
(фарзанди солеҳ, гуле аст аз гулҳои биҳишт)[3] ва ҳуқуқе барои фарзандон ба уҳдаи волидайни онҳо қоил шуда аст.[4] Эшон арзиши хушҳол кардани кӯдакро ҳампояи озод кардани бардае онҳам аз насли Исмоил(а) ва ашк рехтан аз тарси Худо эълом карда аст.[5]
Паёмбар(с) тавсия карда аст, мардум дар сурати доштани фарзанд рафторе ба андозаи фаҳм ва дарки кӯдак дошта ва худро бо дунёи  ӯ ҳамоҳанг намоянд.[6]
Дар ривояте аз ҳазрат нақл шуда аст:
“أحبوا الصبیان و ارحموهم وعدتموهم شیئا فأوفوا لهم فإنهم لا یرون إلا أنكم ترزقونهم”
(Кӯдаконро дӯст бидоред, аз руи муҳаббат ва меҳрубонӣ бо онон рубару шавед ва агар ваъдае ба онҳо додед, амал кунед; чаро ки онон шуморо рузидиҳандагони худ тасаввур мекунанд, “шуморо танҳо такягоҳи худ медонанд”).
2. Сираи амалии паёмбар(с):
1-2 Салом кардан бо кӯдакон:
Паёмбари Ислом ба кудакон салом мекард.[7] Аз Анас ибни Молик нақл шуда аст:
“انّ رسول¬اللَّه(ص) مرّ على صبیان فسلّم علیهم و هو مغذ”
(Расули Худо(с) аз канори кӯдаконе гузашт, ба онҳо салом кард ва ғазо дод.)[8] Паёмбар(с) таъкид мекард, ки хостори ривоҷи ин суннат дар байни мусалмонон ва тадовуми он пас аз худ низ ҳаст.[9]
2-2 Бархурди каримона бо кӯдакон:
Паёмбар(с)-ро меҳрубонтарин мардум ба кӯдакон гуфтаанд. Дасти навозиш бар сари кӯдакон мекашид ва табъиз байни фарзандонро нафй карда ва касеро ки ба кӯдакони худ муҳаббат намекард, аз аҳли дузах медонист.[10]
Гуфта шуда Паёмбар(с), Фотима(с)-ро бисёр такрим мекард, пеш аз он чи мардум тасаввур мекарданд ва низ беш аз эҳтироми маъмули падарон ба духтаронашон.[12]
Эшон ҳатто бо навзодон низ бо эҳтиром ва нармиш бархурд мекард. Умми Фазл мегуяд: “Рӯзе Расули Худо(с) Ҳусейн(а)-ро, ки ширхора буд аз ман гирифт ва бағал кард. Рутубате аз ӯ ба пироҳани эшон расид, бо тундӣ кӯдакро гирифтам ба тавре, ки кӯдак гиря кард, паёмбар(с) фармуд: ей умми Фазл либоси маро об татҳир мекунад; аммо ғубори ранҷишро чи чизе аз қалби ин кӯдак пок мекунад.[13]
Рӯзе дар ҳоле ки Паёмбар(с) Ҳасан ва Ҳусейнро навозиш мекард ва мебусид, Иқраъ ибни Ҳобис ки марде аз ашрофи ҷоҳилият буд ворид шуд ва бо дидани ин саҳна гуфт: Ман даҳ писар дорам ва то ба ҳол ҳеҷ кадомашонро набусидаам. Паёмбар нороҳат шуд ва фармуд: “Он кас ки нисбат ба дигари раҳм надошта бошад Худованд низ барои ӯ раҳм нахоҳад кард.[14]
2-3 Бози кардан бо кӯдакон:
Тибқи гузоришоте, ки манобеи торихӣ ва ривоёт ироа карадаанд, паёмбар(с) бо кӯдакон бози мекард. Ҳангоме ки эшон аз сафар боз мегашт, кӯдакон ба пешвозаш мерафтанд паёмабр(с) назди эшон таваққуф карда ва ононро савор мекард ва ба асҳоб ҳам мефармуд то савор кунанд.[15]
2-4 Ҳадя додан ба кӯдакон:
Гоҳ паёмбар(с) барои ибрози лутф ва муҳаббат ба кӯдакон ҳадоёе ба эшон медоданд. Гуфта шуда аст рӯзе эшон оҳуе ки марди аъробӣ ба ӯ дода буд ба Имом Ҳасан(а) ҳадя кард ва ӯ низ  аз ин ҷиҳат бисёр хушҳол шуд ва бо он бози мекард. Ҳамчунин нақл шуда аст эшон гарданбанди қиматиро, ки барояш ҳадя оварда буданд ба “Амома” наваи духтарии худ ҳадя намуд.
Бояд гуфт, ки бо мутолиаи зиндагии паёмбар(с) дарсҳои муҳимме дар бораи чигунагии бархурди дуруст бо кӯдакон ва навҷавонон метавон омӯхт. Эшон на танҳо меҳрварзӣ ва муҳаббат ба кӯдаконро дар меҳвари рафтории худ бо эшон қарор дода буд, балки шахсияти инсонӣ ва қобили эҳтиромеро барои онон қоил буд, ва ин дар сираи назарӣ ва амалии эшон машҳуд аст.
________________________________________
[1]. Макоримул ахлоқ, саҳ 115.
[2]. Ҳамон.
[3]. Ҳамон, саҳ 218.
[4]. Ҳамон.
[5]. Имолӣ, саҳ 72.
[6]. Ҳамон, ҷ 3, саҳ 484, Макоримулахлоқ, саҳ 220.
[7]. Аллома Таботабоӣ, Муҳаммад Ҳусайн; Сунан-ун-набӣ(с).
[8]. Ибни Асокир, Торихи Мадина Димишқ, ҷ 37, саӯ 408.
[9]. Имолӣ, саҳ 72.
[10]. Ибни Асокир, пешин, ҷ 41, саҳ 334.
[11]. Ибни Абил Ҳадиди Муътазилӣ; шарҳи Наҳҷулбалоға, ҷ 9, саҳ 193.
[12]. Мустадрак, ҷ2, саҳ 557.
[13]. Саҳеҳи Бухорӣ, ҷ7, саҳ 75.
[14]. Фалсафӣ, ҷ3, саҳ 63.

Такрими кӯдак дар сираи Паёмбар (с)

Ба номи Худованди бахшанда ва меҳрубон

Аз васиятҳои Паёмбари ислом (с) барои умматаш

Бародарону хоҳарони гиромӣ! Пайғамбарамон ҳазрати Муҳаммад (с) ҳеҷ кори хайреро нагузошт, магар инки умматашро барои амал кардан ба он васият намуд, ва инчунин ҳеҷ кори бадеро нагузошт, магар инки умматашро аз он огоҳ сохт, ва барои дури ҷустан аз он амр кард.

Ва дар ин ҳадиси шариф мехоҳем се васияти бузурги Пайғамбар (с)-ро, ки умматашро барои амал кардан ба он амр кардааст баён намоем.

Дар ҳадисе, ки ҳазрати Абуҳурайра (р) онро ривоят мекунад мефармояд:

عن أبي هريرة - رضي الله عنه – أن رسول الله – صلى الله عليه وسلم -  قال: "من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليقل خيرا أو ليصمت, ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم جاره, ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم ضيفه" رواه البخاري ومسلم.

"Аз Абуҳурайра (р) ривоят аст, ки Паёмбари Худо фармуданд: (Ҳар кас, ки ба Худо ва рӯзи қиёмат имон дорад бояд сухани нек бигуяд ё хомуш шавад ва ҳар кас, ки ба Худо ва рӯзи қиёмат имон дорад пас ҳамсояаашро гиромӣ дорад, ва ҳар кас, ки ба Худо ва рӯзи қиёмат имон дорад пас меҳмонашро гиромӣ дорад".

(Ривояти Бухорӣ ва Муслим)

Дар ин фармоиши Паёмбар (с) нишонаи имон ба Худо  ва рузи қиёматро дар гуфтори хайр ва хомуши аз сухани бад, ва дар иҳтиром ва икром доштани ҳамсоя ва меҳмон қарор дода аст.

Ва ин ҳадиси шариф барои некбахтии ҳар муҷтамаъ ва ҳар инсоният дар дунё ва охират кофӣ аст, зеро агар ҳар муҷтамаъе, ки афроди он ҳама ростгу бошанд, ва саъяшон бар суханони хайр бошад, ва аз гуфтори бад бипарҳезанд, албатта дар чунин муҷтамаъ кашмокаш ва душмани ба вуҷуд намеояд, инчуни агар афроди ҳамаи он муҷтамаъ бо ҳамдигар бародари ва дӯсти дошта бошанд, ва иҳтироми якдигарро ҳифз намоянд, нисбат ба ҳамсояи худ иҳтиром ва хушрафтор бошанд, ва миёнашон ҳамкори бошад, албатта чунин муҷтамаъ беҳтарин ва бо саъодатарин муҷтамаъ мегардад.

Манзур аз ҳамсоя ин нест ки девор ба девор бошад, балки то чиҳил хона аз ҳар тараф ҳамсояи якдигаранд, ва ба ин тартиб ҳар шаҳр аз вуҷуди ҳамсоягон ташкил шуда ва роҳати мардуми ҳар шаҳр аз иҳтиром ва ҳамдӯстии ҳамсоягон нисбат ба якдигар аст, ва роҳати ҳар муҷтамаъ дар ғайбат накардан ва муҳаббати якдигар аст.

Дар ҳадисе омада аст: "Ҳама суханони одамизод ба зиёни ӯст магар ончи ёди Худо ва амр кардан ба хуби ва боздоштан аз бади бошад".

Ва дар ҳадиси дигар омада аст, ки "Ҳар маҷлисе, ки мардум нишинанд ва ёди Худо дар он накунанд, мояи ҳасрати онҳо дар рӯзи қиёмат хоҳад буд",  Ва аз инру ёди Худо ва дуруд бар Пайғамбараш (с) ҳамеша ва дар ҳар нишаст лозим аст.

Марде назди Салмони Форс (р) омад ва гуфт: Манро ба коре амр кун ки муфид (фоиданок) бошад, ҳазрат гуфтанд: Сухан магу. Пас он мард гуфт: Одами зинда бидуни сухан наметавонад. Ҳазрати Салмон (р) гуфт: Пас суханро дар роҳи ҳақ бигу ва ё хомуш шав.

Абдуллоҳ ибни Масъуд (р) гуфт: Чизе нест, ки сазовортар бошад ба зиндон, аз забон.

Ваҳаб ибни Мунабиҳ гуфт: Иттифоқи ҳукамо бар ин аст, ки сар омади ҳикматҳо хомуши аст, магар дар роҳи хайр.

Марде назди расули акрам (с) омад ва гуфт: Эй расули Худо ба ман коре биёмӯз ки манро ба биҳишт бирасонад, он ҳазрат (с) фармуданд: "Гуруснагонро ғизо бидеҳ, ва ташнагонро сероб соз, ва амри ба маъруф ва наҳй аз мункар кун. Агар онро натавони, пас забонатро нигоҳ дор магар дар роҳи хайр".

Сухан ва хомуширо ба ҳасби мавқеъияти он бояд санҷид, зеро мавридҳое пеш меояд ки хомуши хилофи дастури Паёмбар (с) мешавад, ва ба қавли Саъди (р):

Агар бини нобино ру ба чоҳ аст

Агар хомуш бинишини гуноҳ аст

Гоҳе сукут ва хомуши баробар ба қатли нафс ва ё бештар аз он уқубат дорад, агар ҳамсоя ба мавриди ҷиноят қарор гирад ва туро ба мадад хоҳад ва ту хомуш биншини то кушта шавад, дар ҳамин хомуши бо кушанда ба як андоза гуноҳ дори.

Масали маъруфе аст, ки аз Луқмони ҳаким пурсиданд: Пасттарин аъзои бадан кадом аст? Гуфт: Дил ва забон. Ва боз пурсиданд: Беҳтарин аъзои бадан кадоманд? Гуфт: Дил ва забон.

Чун агар ин ду рост бошанд тамоми бадан ба рости ва дурусти гароянд, ва агар ин ду нодуруст бошанд норостии ҳамаи аъзоро бор меоваранд.

Ва дар меҳмондори аз такаллуф ва заҳмат андохтан манъ шуда аст, дар ҳадис мудати зиёфат се руз таъин шуда аст, ва бояд донист ки қабули меҳмон барои касе лозим аст, ки тавонои онро дошта бошад, бинобар ин меҳмон шудан назди касеки оҷиз аз меҳмондори аст, ҳаром аст, магар дар суратеки  аз имони қави ба дараҷае бошанд, ки битавонанд исор кунад.

Дар ҳадисе омада ки марде ба хидмати Паёмбар (с) омад ва гуфт: Эй расули Худо дар заҳмат ҳастам, расули Худо шахсеро фиристод назди ҳамсарони худ ки оё дар дег таъоме барои як меҳмон доред? Ҳама гуфтанд: Қасам ба он Худое, ки туро ба ҳақ ба Паёмбари баргузид, ба ғайр аз об чизи дигаре дар хона надорем, онгоҳ ҳазрат фармуд: Кадоме аз шумо ин меҳмонро имшаб меҳмондори мекунад? Яке аз ансор гуфт: Ман имшаб ӯро ба хона мебарам. Ва ӯро бо худ ба хона бурд ва ба ҳамсараш гуфт: Меҳмони Паёмбар (с)-ро гироми бидор. Ҳамсараш гуфт: Ғайр аз таъоми кудакон чизи дигаре надорем. Он мард гуфт: Кудаконро дилхуш кун, то хоб раванд ва он таъомро барои меҳмон биёр. Чароғро хомуш кунем ва даҳонро бо ҳам занем то меҳмон гумон кунад ки худамонҳам ҳамроҳаш таъом мехурем ва ба ин тартиб ҳамаги бо шиками гурусна хоб карданд ва меҳмонро меҳмондори карданд! Ва дар Қуръон дар бораи онон оят нозил шуда аст.

﴿وَيُؤۡثِرُونَ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ وَلَوۡ كَانَ بِهِمۡ خَصَاصَةٞۚ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفۡسِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ٩﴾ [الحشر 9]

"Ва дигаронро (муҳоҷиронро) бар худ тарҷеҳ (афзалият) медиҳанд, ҳар чанд худ  (ансор) мӯҳтоҷ бошанд. Ва онон, ки аз бухли хеш дар амон монда бошанд, растагоронанд!"

(Сураи Ҳашр, ояти 9)

Таҳияи: Абдусаттори Ҳақназарзода

Сомонаи Ислом

Islamic sources

Имоми замони ҳазрати Маҳдӣ (а) Маҳдизм

Таърихи маосир

Ибодатҳо

Тафсири қуръонӣ

Аҳодиси мавзӯъӣ