“امر به معروف و نهی از منکر از جمله فرامینی است که شرع مقدس اسلام به منظور کنترل و نظارت همگانی بر رفتارهای اجتماعی و فردی بر آن پای فشرده و آن را بسیار مهم و حساس توصیف کرده است. این مهم در حوزه های متعددی از علوم اجتماعی قابل بررسی و تدقیق است که شاخه های مختلف ارتباطات اجتماعی، فرهنگ شناسی، روانشناسی فردی و اجتماعی و حتی علوم سیاسی از مهمترین آنهاست. بی توجهی به ابعاد متفاوت و گاه به ظاهر متضاد این فریضه اجتماعی بی تردید سبب مغفول ماندن فلسفه، اهداف و مکانیسم های مناسب آن و در نتیجه فقدان کارایی در نظر گرفته شده برای آن می گردد.”
|
امر به معروف و نهی از منکر همچون سایر پدیده های اجتماعی که موضوع آن موجودی زنده، هدفدار، هوشمند و با اراده به نام انسان است باید با عنایت جدی به حواشی و سایر ابعاد زندگی فردی و اجتماعی آدمی صورت پذیرد و به موضوع خود یعنی انسان به عنوان یک کل قرار گرفته درکلی دیگر شامل گروه و اجتماع و داشته ها و آموزه های فردی و اجتماعی و نیز احاطه شده توسط بسترهای موجود و سنت ها و ارزش های حاکم و غیرحاکم بنگرد در غیر این صورت صرفاً و حداکثر در نقش قوانین موضوعه خشک حکومتی عمل خواهد کرد و تنها بر زندگی و رفتار ظاهری انسان ها و آن هم تا زمانی که ابزارهای امر به معروف و نهی از منکر یعنی آمران و ناهیان باقی باشند تاثیر خواهد گذارد، تاثیری که ضمانتی بر نهادینه و درونی شدن آن نیست.
اگر چه هر کنش و واکنشی با موضوعیت انسان و رفتارهای انسانی به تبع مختصات و ویژگی های پیچیده آدمی دچار پیچیدگی ها و ظرافت های خاص می گردد و با نگاه های ساده انگارانه یک یا چند بُعدی نمی توان به تفسیر و تعلیل و تحلیل و از همه مهمتر تعیین رفتارهای انسانی پرداخت لیکن در نظر داشتن ابعاد و عنایت به همین پیچیدگی ها می تواند ما را از استنتاجات و فرمول های ساده و سطحی باز دارد. دست کم در مقام بررسی علمی و دقیق فرایض و وظایف اجتماعی همچون امر به معروف و نهی از منکر جامع نگری و پرهیز از ساده نگری و ساده انگاری از اولیات است و فارغ از مکانیسمهای اجرایی ضروری توجه عمیق به فلسفه، تعاریف ، مفاهیم و اهداف برای دستیابی به الگوهای اجرایی مناسب و کارآ ضروری و لازم است.
باتوجه به ضرورت های فوق الذکر و مسائل خاص اجرای دستورات اجتماعی دینی همچون امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ایران که فرض بر آن است که هدف عمل بر مبنای الگوها و روش های حکومت دینی می باشد ضروری است علاوه بر بررسی های جداگانه در خصوص تاثیر شرایط اجتماعی خاص و دوره های گذار بر رفتارهای اجتماعی و فردی، رفتار افراد براساس اوامر و نواهی سایرین نیز در بسترهای علمی بررسی شود. از جمله این بسترها که رفتارهای انسانی را تفسیر، تحلیل و حتی پیش بینی می نماید حوزه روانشناسی فردی و اجتماعی است.
در این بستر یک اصل مسلم فرض می شود و آن عبارت است از اینکه رفتار مورد نظر یا مطلوب توسط انسان ها برآیندی از نگرش ها و باورهای آنان است که بر اثر علل و عوامل مختلف شکل گرفته و آنان را به پرداختن و یا خودداری کردن از برخی اعمال وا می دارد. نحوه شکل گیری نگرش ها و باورها، عوامل تاثیرگذار بر آن، میزان دخالت و سهم واقعی آن در رفتارهای ارادی و غیرارادی و در نهایت جایگاه مکانیسم های کنترل های بارز اجتماعی نظیر امر به معروف و نهی از منکر در نگرش ها و باورها در حوزه روانشناسی فردی و اجتماعی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.
————————————-
منبع:http://www.rmarof.com
