حافظ ازدیدگاه فنون بلاغى

حافظ ازدیدگاه فنون بلاغى

حافظ، این غزل سراى بزرگ ایران و جهان، نزد مردم از همه مقبول‌تر است و مشهورتر. شعر او را همه مى‌خوانند؛ که هم ادیب محفل ادب است و هم جلیس مجلس طرب؛ در عقیده و دین و سنّت و آیین مردم نفوذ کرده است؛ «آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش.» حافظ بهتر از هر سخنور دیگر، از آرایه‌هاى سخن سود برده و از ترفندهاى شاعرانه بهره جسته است. وى واژه‌ها را چنان برگزیده است که خنیایى، آواها را. شعر او جان موسیقى است و اندکى فراتر از آن. شعر حافظ ترکیبى از اندیشه‌هاى متنوع و هنرهاى پیچیدۀ لفظى و معنوى است. از بلندى معنى و عمق مضمون آن که بگذریم، ظرافت و زیبایى مفردات، اعجاز در کلام و مصنوعیّت بى‌تکلّف و ابهام و ایهام در آن هنگامه‌اى بپاکرده است. از آنجا که زیبایى در غزل‌هاى حافظ، برترین گونۀ زیبایى است براى شناختن نغزها و حظ بردن از رمزها در شعر حافظ، ناگزیر از آموختن دانش‌هایى هستیم که رمزها و نغزها را براى ما آشکار سازند، «که نه هر کو ورقى خواند معانى دانست.» از آن روى که «فنون بلاغى» غالبا با زبان و ادب عرب، قرین است، در زبان فارسى در محاق فراموشى مانده است و در باب «علم معانى» رهى نسپرده در پیش روى است. نویسندۀ کتاب، از معدود کسانى هستند که در این عرصه فرس رانده‌اند و راه سپرده‌اند و با مرکب بلاغت از شاهراه شیراز حافظ، به شیرازۀ شعر نافذ او دست یافته‌اند و متاع خویش فرا روى علاقه‌مندان وى نهاده‌اند. به کوى عشق منه بى‌دلیل راه قدم که من به خویش نمودم صد اهتمام و نشد مباحث کتاب : احوال اسناد خبرى ، استرحام ، قرینۀ لفظى، قرینۀ معنوى، تقریر مسندالیه ، تشبیه ف استعاره ، ...