علم رياضي در گستره تمدن اسلامي
علم رياضي در گستره تمدن اسلامي
0 Vote
62 View
نگاهي به پيشرفت ها و خدمات دانشمندان مسلمان در رياضيات نويسنده: ساناز عليمحمدي دانشمندان مسلمان در دوران اوج و شكوه تمدن اسلامي در تمام زمينه هاي علمي و رشته هاي مختلف به دستاوردهاي شگرفي دست يافتند كه ثمره تلاش آنها تا مدت ها مورد استفاده آيندگان قرار گرفته و مي گيرد از جمله علومي كه مسلمين در آن به پيشرفت هاي قابل ملاحظه اي رسيدند رياضيات است. در زمينه رياضيات و علم اعداد دانشمندان مسلمان ابداعات و ابتكارات قابل تحسيني ارائه كردند. يكي از نويسندگان غربي در اين باره مي نويسد: «نه تنها ما بلكه تمام ملل متمدن امروز از همان اعدادي استفاده مي كنند كه زماني مسلمانان به ما ياد دادند بدون اين اعداد وجود بليت، اتيكت قيمت دفتر تلفن و اخبار بورس غير قابل تصور مي باشد . بدون آنها ساختمان عظيم علوم رياضي فيزيك، ستاره شناسي و بقيه علوم غير ممكن بود و هواپيماي مسافرتي و مافوق صوت، موشك، ماهواره و فيزيك اتمي نمي توانست پابه عرصه وجود بگذارد.» ويل دورانت درباره علم جبر كه از ملحقات علم رياضي توسط مسلمين است مي نويسد: «مبادي علم جبر در كتابهاي ديو فانتوس يوناني از مردم قرن سوم ميلادي است اما نام آن از مسلمين است كه اين علم حلال مشكلات را به كمال رسانيده اند. مهمترين شخصيت اين ميدان علمي محمد بن موسي است كه به علت انتساب زادگاه خود خوارزم واقع در شرق درياي خزر به خوارزمي معروف شده است.» خوارزمي در پنج رشته علوم كتابهاي گرانبهايي از خود بر جاي گذارد. رساله اي درباره ارقام هندسي داشت و زيجي مرتب كرد كه در اسپانيا تجديد نظر شد و تا قرنها در همه ممالك از قرطبه تا چانگان چين از آن تبعيت مي شد. وي قديمي ترين جداول محاسبه مثلثات را نوشت و با همكاري شصت و نه تن از علما يك فرهنگ جغرافيايي براي مامون فراهم كرد. در كتاب معروف خود به نام راه حلهاي هندسي را براي معادلات درجه دوم نشان داد. اصل عربي اين كتاب از ميان رفته اما ترجمه اي كه در قرن دوازدهم از آن كرده بود تا قرن چهاردهم در دانشگاههاي اروپا تدريس شد و مغرب زمين كلمه جبر را كه نام علم معروفي شد از اين كتاب گرفت. محاسبات اعشاري نيز به وسيله دانشمندان اسلامي تعبيه شد. الكاشي دانشمند علم نجوم رديف اعداد را به نهايت درجه تكميل نمود به اين ترتيب كه وي اعداد كسري را تا آخر آنها نيز اضافه كرد كاري كه بدون آن امروزه هيچ محاسبه اي حتي آسان ترين حساب ها نيز انجام نمي گرفت. دانشمندان اسلامي نيز پايه گذار مثلثات سطحي و حجمي اند. بخشي كه در قضاوت نهايي بين يونانيان وجود نداشته است. به وجود آمدن اين بخش سودمند با الهام از مينلائس و قضيه عرضي اوست كه آنان به جاي سينوس و تانژانت و فرمول اصل مثلثات را قرار دادند. با ترجمه كتاب الزيج الصابي ابي عبداله معروف به البتاني به زبان لاتين در اروپا لغت سينوس در زبان رياضي تمام ملتهاي جهان راه يافت. اروپا همچنين از دانشمندان اسلامي نجوم و تقسيمات يك ششم را آموخت. كه تقسيم دايره نيز بر آن مبنا است. اين تقسيمات بر اساس 60 وسيله بابليها اعمال شد ولي ناكامل كه با تقسيمات بر اساس 10 يونانيان مخلوط شده بود . بعدها به وسيله دانشمندان اسلامي كاملا بر اساس 60 قرار شد و در خدمت محاسبات نجوم قرار گرفت و پيش از آنكه يك انگليسي و يك آلماني محاسبات مشتقات را تعبيه كنند دانشمندان اسلامي در طول هفتصد سال به مسائل اصولي آن محاسبات نيز انديشيده اند. ابو علي سينا يكي از نخبگان و نوابغ جهان كه در پانزده سالگي نزد زغالفروشي محاسبه هندسه را آموخته بود بعدها به رياضي و نجوم پرداخت و در جهات ديگر علمي خلاقيت فراواني در او ظهور كرد. او تمام بخشهاي علم طبيعي را به وسيله معلوماتي كه بدانها اضافه كرد و قبلا كسي به آن فكر نيفتاده بود غني تر نمود . ضمنا مسئله كوچكترين مقياس را چه در مذهب و چه در فيزيك و رياضي مطرح كرد .سئوالي كه در قرن 17 ميلادي به اختراع محاسبه بي نهايت كوچكها به وسيله نيوتن و لايپنيتس انجاميد روزنامه رسالت، شماره 7216 به تاريخ 11/12/89، صفحه 17 (تاريخ)