تفسیر قرآن صفی علیشاه

تفسیر قرآن صفی علیشاه

تفسیر صفى، به نظم فارسى، اثر حاج میرزا حسن اصفهانى، متخلص به صفى و ملقب به صفى‌على‌شاه است. وى، بى‌شک از بزرگ‌ترین عرفاى اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجرى قمرى است که علاوه بر مقامات معنوى، به معلومات ظاهرى نیز آراسته و داراى طبعى شیوا و قلمى توانا بوده و از خود آثارى گران‌بها به جاى گذارده است که یکى از آنها همین تفسیر منظوم است که با تأویلات عارفانه به رشته نظم کشیده شده و از شاهکارهاى عظیم دوره اخیر به شمار مى‌رود. مؤلف، تاریخ آغاز و پایان کتاب را ۱۳۰۶ و ۱۳۰۸ بیان کرده است: چون هزار و سى‌صد از هجرت گذشت در ششم سال ابتدا این نامه گشت در هزار و سى‌صد و هشت این چنین گشت ختم از عون رب العالمین ساختار شیوه مؤلف، از آغاز تا پایان چنین است که نخست، چند آیه را ذکر مى‌کند، سپس آنها را به نثر ترجمه مى‌نماید و در آخر، شرح و تفسیر آنها را به‌صورت منظوم، در بحر رمل مسدس مقصور (وزن مثنوى مولوى) بیان مى‌کند. این تفسیر، مشتمل بر حدود ۶۰۰۰۰ بیت است. مؤلف، کتاب خود را چنین آغاز مى‌کند: از پى تفسیر قرآن مجید باشد از حق عمر و توفیقم امید تا به شکر آنکه دادم نطق و کام معنى قرآن به نظم آرم تمام ابتدا از نام خویش اندر کتاب با رسول رحمت آمد در خطاب باب گنج علم خود ذات قدیم کرد بسم الله رحمن الرحیم[۲] این تفسیر، به لحاظ آنکه یگانه تفسیر منظوم فارسى شیعى است، از اهمیت فوق العاده‌اى برخوردارست؛ علاوه بر این، مشحون از تأویلات صوفیانه‌اى است که مؤلف تلاش نموده آنها را با احادیث و اسناد و مدارک، مستند و مبرهن سازد.