شرح نهج البلاغه لاهیجی

شرح نهج البلاغه لاهیجی

اثر میرزا محمدباقر لاهیجى بن محمد، مشهور به نوّاب، کتابى است به زبان فارسى در شرح نهج‏ البلاغه سید رضى. نواب لاهیجى، این شرح را به فرمان فتحعلى‏شاه قاجار، در سال‏هاى ١٢٢۵ و ١٢٢۶ق. نوشت. ساختار کتاب کتاب داراى دو جلد مى‏باشد. جلد اول مشتمل بر پیش گفتار ویراستاران(آقایان: سید محمدمهدى جعفرى و دکتر محمدیوسف نیّرى)، مقدمه شارح، شرح مقدمه سید رضى است و یک صد و هشتاد خطبه از خطبه‏ هاى حضرت على علیه‏السلام مى‏باشد و جلد دوم نیز مشتمل بر پیش گفتار شارح و شرح سایر خطبه‏ها، نامه‏ها و کلمات قصار حضرت و تعلیقات ویراستاران مى‏باشد. گزارش محتوا در ابتدا لازم به ذکر است که در همه شرح‏ها و ترجمه‏ هایى که از نهج‏ البلاغه صورت گرفته و مى‏گیرد، نخست مقدمه سید رضى، گردآورنده سخنان على علیه‏السلام آورده مى‏شود و شارحان به شرح آن آغاز مى‏کنند، لیکن در این شرح این مقدمه نیامده است، لذا ویراستاران محترم اثر حاضر این مقدمه را از «تنبیه الغافلین و تذکره العارفین» ترجمه و شرح فارسى نهج‏البلاغه، تالیف مولى فتح الله کاشانى(م:٩٨٨ق.) ویرایش شده آقاى دکتر پهلوان که او نیز مشرب عرفانى دارد گرفته و به شرح حاضر افزوده‏اند. ویژگى شرح حاضر، مانند شرح مولى فتح‏الله کاشانى، چنان است که نخست عنوان خطبه یا کلام یا نامه یا وصیت را به عربى نقل و ترجمه تحت اللفظى و کلمه به کلمه مى‏کند، سپس اصل خطبه یا نامه و یا وصیت را به جمله‏هایى از نیم سطر تا چند سطر، به تناسب طول آن، بخش و ترجمه مى‏کند و اگر لازم ببیند، به ویژه در موضوعات کلامى و فلسفى و عرفانى به شرح مى‏پردازد و گاه نکته‏اى تاریخى را براى خواننده توضیح مى‏دهد و بر پایه رسم زمان، منبع را جز در موارد بسیار اندک و استثنایى گزارش نمى‏کند. برخى از واژگان به کار رفته در این شرح، از سده‏هاى پیش از تالیف کتاب باقى مانده است و برخى دیگر متعلق به زمان تالیف کتاب است که ویراستاران به نمونه‏هایى از آن‏ها در پیش‏گفتار کتاب اشاره نموده‏اند . برخى دیگر از اصطلاحات که چندان روشن نبوده، در پاورقى همان صفحه توضیح داده شده است. در بخش تعلیقات، با تلاش ویراستاران برخى نکات عرفانى و فلسفى و مانند این‏ها شرح داده شده است. وضعیت کتاب نسخ متعددى از این شرح در دست است و بار اول در سال ۱۳۱۷ق. در تهران به چاپ رسیده و در سال ۱۳۷۹ش. از سوى دفتر نشر میراث مکتوب در تهران، در سه جلد به شکل زیبا و تحقیقى، مجددا به چاپ رسیده است. نسخه حاضر در برنامه که از سوى دفتر نشر میراث مکتوب منتشر شده، مشتمل بر پاورقى‏هایى به قلم ویراستاران و نیز فهرست مطالب در ابتداى هر جلد و فهرست‏هاى ذیل در آخر جلد دوم مى‏باشد: فهرست آیات، احادیث، اعلام و قبایل، جاى‏ها و کتاب‏ها، ضرب المثل‏ها. در انتهاى جلد دوم هم کتاب‏شناسى منابع تعلیقات آمده است.