نصیحه الملوک

نصیحه الملوک

نصیحه الملوک یا نصیحت الملوک کتابی است از محمد غزالی دربارهٔ اصول پادشاهی و کشورداری، چگونگی آموزش و پرورش شاهزادگان و اخلاق اسلامی که در سال ۵۰۳ قمری به زبان فارسی نوشته شده‌است. این کتاب از مشهورترین کتاب‌های اصول کشورداری، آموزش شاهزادگان و اخلاق اسلامی به‌شمار می‌رود که از دید فصاحت کلام، سلاست انشاء و اجتناب از تکلف و تصنع کم‌نظیر است. موضوعات نصیحه الملوک دو بخش دارد: در بخش اول با بررسی دو موضوعِ ایمان و عدل، برای هر کدام به صورت جداگانه ده اصل بیان شده‌است. اصول دهگانه ایمان چنین است: آغاز اصول اعتقاد که بیخ ایمانست اصل دوم در پاکی حق تعالی اصل سوم در قدرت و توانایی اصل چهارم در علم اصل پنجم درخواست اصل ششم در بینایی و شنوایی اصل هفتم در کلام اصل هشتم در کردار اصل نهم ذکر آخرت اصل دهم در فرستادگان وی تعالی اصول دهگانه عدل و انصاف رعیت چنین است: اصل اول: آنست که والی نخست قدر ولایت بداند. اصل دوم: آنکه همیشه تشنه باشد به دیدار علمای دین اصل سوم: آنکه بدان قناعت نکند که خود از ظلم دست بدارد. اصل چهارم: آنست که والی غالب آن باشد که مُتَکبِّر بُوَد. اصل پنجم: آنکه در هر واقعه‌ای که پیش آید، تقدیر کند که او رعیّت است و دیگری والی اصل ششم: آنکه انتظار اربابِ حاجات را بر درگاهِ خویش حقیر نشناسد. اصل هفتم: آنکه خویشتن را عادت نکند که به شهوات مشغول شود. اصل هشتم: آنکه همه کارها تا تواند به رِفق کند نه به دُرشتی اصل نهم: آنکه جَهد کند تا همه رعیّت ازو خشنود باشند با موافقت شرع اصل دهم: آنکه رضای هیچ‌کس طلب نکند برخلاف شرع[۶] بخش دوم نصیحه الملوک با هفت باب ادامه و پایان می‌یابد: باب اوّل: در عدل و سیاست و سیرت ملوک و ذکر پادشاهان پیشین و تاریخ باب دوم: در سیاست وزارت و سیرت وزیران باب سوم: اندر ذکر دبیران و هنرمندی ایشان باب چهارم: اندر همت ملوک و بلندهمتی باب پنجم: در حکمت حکیمان و ذکر حکمت باب ششم: شرف خرد و خردمندان باب هفتم: اندر صفت زنان و خیر و شر ایشان