ولایت در قرآن

ولایت در قرآن

ولایت در قرآن، اثر جمعى از نویسندگان، بررسى بحث ولایت در قرآن کریم مى‌باشد که به زبان فارسى، نوشته شده است. ساختار کتاب با مقدمه دبیرخانه کنگره قرآن و ولایت آغاز شده است و مطالب، دربردارنده مجموعا بیست و پنج مقاله و سخنرانى مى‌باشد که در کنگره «قرآن و ولایت» که در مهرماه ۱۳۷۶ش، هم‌زمان با ولادت امیرالمؤمنین(ع) در شهر قم برگزار گردید، عرضه شده است. گزارش محتوا در مقدمه به اهمیت موضوع ولایت، اشاره گردیده است عناوین سخنرانى‌ها و مقالات و خلاصه‌اى از محتواى آن‌ها، به ترتیب عبارتند از: «شناخت على(ع) و ولایت»، سخنرانى آیت‌الله جوادى آملى: آیت‌الله جوادى آملى ضمن اشاره به این نکته که بهترین کسى که مى‌تواند معرف امیرالمؤمنین(ع) باشد، خود اوست، به بحث پیرامون ماهیت ولایت و این مغالطه که: «مردم، محجور نیستند تا ولى بخواهند» پرداخته است. ایشان معتقدند براى یافتن منشأ این مغالطه، باید در دو مقام بحث کرد: مقام اوّل اینکه اولیاء و انبیاء وکیل مردمند یا ولىّ؛ مقام دوم اینکه ولایتى که اولیاء و انبیاء اولا و بالاصاله دارند و فقهاى نام‌آورِ مدیر مدبر و جانشین آنها ثانیاً و بالتبع دارند، از باب ولایت بر محجورین است یا اصلا از این سنخ نیست «ولایت، مهم‌ترین توصیه پیامبر(ص)»، عنوان سخنرانى آیت‌الله هاشمى رفسنجانى مى‌باشد که در آن، به نقش ولایت در پیروزى انقلاب اسلامى و نقش آن در بازسازى، اشاره گردیده است «افتخار على(ع)»، عنوان سخنرانى آیت‌الله مشکینى مى‌باشد که در آن، به افتخارات آن حضرت، از جمله شکستن بت‌هاى کعبه و جانشینى پیامبر(ص) اشاره گردیده است در سخنرانى آیت‌الله سبحانى با عنوان «مراحل پنج‌گانه زندگانى على(ع)»، دوران زندگانى آن حضرت، به پنج مرحله تقسیم و هر مرحله به‌صورت جداگانه، مورد بررسى قرار گرفته است. این مراحل عبارتند از: زندگانى آن حضرت قبل از بعثت پیامبر(ص)؛ زندگانى ایشان از بعثت تا هجرت (تقریبا ۱۳ سال)؛ بعد از هجرت تا رحلت پیامبر(ص)؛ بعد از رحلت پیامبر(ص) تا مقام خلافت ظاهرى و از خلافت ظاهرى تا شهادت «امامت و حکومت»، اثر حجت‌الاسلام ربانى گلپایگانى. نویسنده، در این مقاله، ضمن بحث از دیدگاه متکلمان اسلامى پیرامون امر ولایت، ولایت و رهبرى از دیدگاه قرآن کریم، حکومت دینى از دیدگاه امامان(ع) و نظریه تفکیک دین از سیاست، به این نکته اشاره نموده است که امام على(ع) در مسئله امامت، روش ویژه‌اى را برگزیدند. ایشان در عین اینکه در موارد و فرصت‌هاى مناسب، با استناد به حدیث غدیر و مانند آن، حقانیت خود را در این باره اعلان کرد، از دامن‌زدن به هرگونه خصومت و نزاع تفرقه‌انگیز خوددارى نمود و خود درباره اتخاذ این روش، حفظ وحدت اسلامى و کیان اسلام و مسلمین در برابر خطر کفر و نفاق را دلیل آورده است «تجلى ولایت در رفتار و گفتار فقهاى شیعه»، اثر حجت‌الاسلام محمدباقر تحریرى. نویسنده در این نوشتار، ضمن اشاره به ضرورت ولایت، به بحث و بررسى رفتار و گفتار فقهاى شیعه و تجلى انوار ولایت در آن‌ها پرداخته است. این فقها عبارتند از: شیخ کلینى، على بن بابویه قمى، حسن بن على بن ابى‌عقیل عمانى، محمد بن على بن بابویه قمى، محمد بن محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید، سید مرتضى علم‌الهدى، شیخ الطائفه ابوجعفر طوسى، محمد بن ادریس حلى، محقق حلى، علامه حلى، فاضل مقداد و احمد بن فهد حلى، على بن حسین بن عبدالعلى کرکى، على بن احمد عاملى جیعى معروف به شهید ثانى، احمد بن محمد اردبیلى، شیخ بهاءالدین محمد عاملى، ملا محمدباقر سبزوارى، محقق خوانسارى، آقا جمال خوانسارى، علامه وحید بهبهانى، سید مهدى بحرالعلوم، شیخ جعفر کاشف‌الغطاء و.. «ولایت، اتمام نعمت» اثر حجت‌الاسلام صادق لاریجانى. نویسنده در این مقاله، در توضیح این مطلب که چگونه «ولایت» ارزنده‌ترین نعمت است، به این نکته اشاره نموده است که تأمّل در مجموع روایاتى که در باب شناخت ائمّه معصومین(ع) در کتب روایى معتبر شیعه (و بلکه عامّه) آمده است، این نکته را ثابت مى‌کند که پیشوایان دین و ائمه معصومین(ع) از نوعى احاطه و سعه وجودى برخوردارند و خصایص تشریعى آنان منبعث از این مقامات عینى و واقعى آن بزرگواران است و از درون انسان‌ها با آن‌ها مرتبطند حجت‌الاسلام محمد دشتى در مقاله خود با عنوان «نقش خواص در حمایت از ولایت» به تشریح موقعیت خواص و نقش آن‌ها در حمایت از ولایت پرداخته است «دستاوردهاى نظام ولایى»، اثر حجت‌الاسلام محسن غرویان. نویسنده، معتقد است هریک از فلسفه‌هاى سیاسى دنیا و همه فیلسوفان سیاسى جهان، همواره در صدد بوده‌اند که فکر و اندیشه سیاسى خود را در قالب یک نظام مدون و منسجم ارائه دهند و نظام حکومتى مورد نظر خود را در صحنه عمل و اجرا، تحقق عینى ببخشند. در انجام این منظور، برخى از فلسفه‌ها و فیلسوفان، موفق شده‌اند و برخى، ناکام مانده‌اند. بدون شک، اسلام داراى فلسفه سیاسى است و با مراجعه به کتاب و سنت، به‌خوبى مى‌یابیم که دین، مدعى قدرت و توانایى براى ایجاد یک نظام سیاسى و تشکیلات حکومتى بر اساس تئورى سیاسى دینى است. به باور نویسنده، همان‌طور که دفاع فیزیکى از بدنه حکومت اسلامى، یک وظیفه و واجب شرعى است، دفاع فکرى و تبیین مبانى و اصول فلسفه سیاسى اسلام نیز امرى لازم و اجتناب‌ناپذیر است مقاله حاضر در راستاى تبیین آثار التزام به «نظام ولایت فقیه» نگارش یافته و بر دو بحث عمده مشتمل است: الف) دیدگاه آیات قرآن نسبت به دستاوردهاى نظام ولائى؛ ب) چند نکته اساسى در بحث جامعه ولائى و جامعه مدنى  عنوان سایر مقالات و نام نویسندگان آن‌ها، به ترتیب عبارتند از: «ولایت در قرآن»، اثر حجت‌الاسلام ابراهیم‌زاده؛ «نقش خواص در حمایت از ولى و ولایت»، اثر محمد اُزگُلى؛ «اولوالامر در قرآن کریم»، اثر حجت‌الاسلام سید محمد مقدس‌نیان؛ «ولایت در قرآن و روایات»، اثر محمدرضا هاجرى؛ «جایگاه ولایت در عصر غیبت و ویژگى‌هاى ولى امر»، اثر مریم بهرام؛ «نقش خواص در حمایت از ولایت فقیه»، اثر حسین عبدالله‌زاده؛ «ولایت در قرآن»، اثر فرشید نوروزى؛ «ولایت در قرآن»، اثر على یوسفعلى‌زاده؛ «ولایت، ارزنده‌ترین نعمت الهى و اکمال دین»، اثر رضا کرمى‌پور؛ «رابطه ولایت اولى الامر با ولایت خدا»، اثر حجت‌الاسلام جلیلى؛ «جایگاه ولایت در عصر غیبت»، اثر علیرضا یوسفى؛ «ولایت در قرآن»، اثر عبدالحمید راجى؛ «ولایت، نعمتى ارزنده»، اثر عیسى زارع‌پور؛ «ولایت، عهد الهى»، اثر غلامحسین شفیعى؛ «تبیین ارزش‌هاى حکومتى در نظام ولایى»، اثر حسین جم‌نژاد ماهرى و «آسیب‌پذیرى و آفات نظام ولایى»، اثر احمد عابدى.